Transcript J. Tuwim - Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn

„Słowami w serca, sercem w słowa”
Julian Tuwim
Poeta, czarodziej słowa
6 stycznia 2013 r. oficjalnie rozpoczął się
Rok Tuwima. Tego dnia, ale sto lat temu,
w Kurierze Warszawskim ukazał się
debiutancki wiersz poety "Prośba".
27 grudnia 2013 roku minie
60. rocznica śmierci poety.
“Obie rocznice stanowią okazję do
oddania hołdu temu wielkiemu
poecie, który kształtował język,
wyobraźnię i społeczną wrażliwość
wielu pokoleń Polaków, ucząc ich
zarazem poczucia humoru i ukazując
optymizm codziennego życia. (…)
Poezja Juliana Tuwima jest
jedną z najważniejszych w XX
wieku propozycji uprawiania
sztuki słowa. Bogata
i różnorodna twórczość autora
“Kwiatów polskich” stanowi
żywotną i atrakcyjną propozycję
dla odbiorców w każdym wieku.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej,
przekonany o szczególnym
znaczeniu dorobku poety dla
dziedzictwa narodowego,
ogłasza rok 2013 Rokiem Juliana
Tuwima” – głosi tekst przyjętej
7 grudnia 2012 r. uchwały.
Julian Tuwim (13.09.1894-27.12.1953)
Polski poeta żydowskiego pochodzenia, pisarz,
autor wodewili, skeczy kabaretowych, librett
operetkowych i tekstów piosenek.
Współautor i redaktor pism literackich i
satyrycznych.
Tłumacz poezji rosyjskiej, francuskiej, niemieckiej
oraz łaciny
Nazwisko Tuwima to w pierwotnej formie
TOWIM co z języku hebrajskim oznacza „dobry”
Jako pisarz Tuwim używał ponad 40
pseudonimów m.in. Tuvim, Wim, Oldlen, Schyzio
Frenik, Roch Pekiński
Tuwim urodził się 13 września 1894 r. w Łodzi, przy
ul. Widzewskiej 44 (obecnie Kilińskiego 46),
w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych Żydów.
Lata młodzieńcze
W latach 1904–1914 uczęszczał do
Męskiego Gimnazjum Rządowego
w Łodzi. Zadebiutował w 1911 r.
( w wieku 17 lat) przekładem na
esperanto wiersza Leopolda Staffa
„W jesiennym słońcu”.
W roku 1913 miał miejsce jego właściwy
debiut poetycki - wiersz „Prośba”
opublikowany został w
czasopiśmie „Kurier Warszawski”.
Utwór poeta podpisał inicjałami St. M.
Pobyt w Warszawie (1916-1939)
W 1916 Tuwim wyjechał z Łodzi
na studia do Warszawy.
Studiował prawo i filozofię
na Uniwersytecie Warszawskim
(1916–1918), które kończył
po jednym semestrze.
W trakcie studiów rozpoczął
współpracę z czasopismem
akademickim Pro Arte et Studio.
W 1918 ukazał się w nim
kontrowersyjny wiersz
pt.: „Wiosna”. W tym samym
roku wydał pierwszy tom swoich
wierszy pt.: „Czyhanie na Boga”.
Pobyt w Warszawie (1916-1939) cd.
Silnie związał się ze środowiskiem
satyryków, współtworzył słynny
kabaret w kawiarni literackiej „Pod
Picadorem”, a następnie pracował
jako kierownik kabaretów Qui Pro
Quo, Banda, Cyrulik Warszawski.
Ponadto współpracował z pismami
satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski”
i „Szpilki”.
1921 Tuwim był jednym
z założycieli istniejącego do dziś
Związku Artystów i Kompozytorów
Scenicznych (ZAiKS)
Pobyt w Warszawie (1916-1939)
(od lewej Julian Tuwim, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz,
Kazimierz Wierzyński)
Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która w
1919 stała się najważniejszą grupą poetycką w kraju. Wydawali
miesięcznik poetycki „Skamander” – najważniejsze czasopismo
literackie dwudziestolecia międzywojennego.
Życie na obczyźnie (1939-1946)
5 września 1939 w obliczu wojny Tuwim opuścił Polskę
i wyemigrował przez Rumunię, Jugosławię, Włochy
do Francji.
Wraz z nim emigrują inni znani poeci: Jan Lechoń,
Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński oraz
Mieczysław Grydzewski. W Paryżu polscy poeci
Skamandryci spotykali się w kawiarni
Café de la Régence w poczuciu bezsilności, klęski i goryczy. W obliczu kapitulacji
Francji latem 1940 Tuwim, razem z Lechoniem, udali się przez Hiszpanię do Lizbony,
a następnie do Rio de Janeiro, gdzie dołączył do nich Wierzyński. Ostatecznie
wspólnie też wyjechali do Nowego Jorku, gdzie poeta mieszkał przez blisko pięć lat
(1942–1946). Mieszkając w Ameryce Tuwim publikował swoją twórczość
w pismach: Nowa Polska i Robotnik, natomiast Wierzyński oraz Lechoń utworzyli
Tygodnik Polski.
W tym czasie nastąpił rozpad grupy Skamander, którego prawdopodobną
przyczyną były prosowieckie sympatie Tuwima.
Ostatnie lata w Polsce (1946-1953)
Do Polski Tuwim powrócił w czerwcu 1946.
W ówczesnej Polsce stał się ulubieńcem władz, zyskał pewnego
rodzaju ochronę, odpowiednie przywileje i honory. Został
okrzyknięty poetą państwowym. Tuwimowie otrzymali
opuszczony dom w Aninie przy ul. Zorzy 19, gdzie mieszkali
wraz z siostrą Ireną Tuwim.
Ostatnie lata w Polsce (1946-1953)
Po wojnie Tuwim nie wydał już żadnego
tomu poetyckiego. Skupił się na publikacji
tłumaczeń i antologii. Miał również swój
stały dział w miesięczniku „Problemy”
pt.: „Cicer cum caule”.
W latach 1947–1950 pełnił funkcję
kierownika artystycznego Teatru Nowego.
Ostatnie lata w Polsce (1946-1953) cd.
Tuwim przez znaczną część swojego życia cierpiał na
depresję i zaburzenia nerwicowe(m.in. Agorafobię –
lęk przed otwartą przestrzenią, wyjściem z domu,
tłumem), które ograniczały jego normalne
funkcjonowanie oraz pracę.
Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u
"Halama" w Zakopanem na atak serca. Został
pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Wojskowym
na Powązkach w Warszawie.
Rodzina Juliana Tuwima
Ojciec, Izydor Tuwim
(1857 - 1935), ukończył
szkołę w Królewcu,
następnie studiował
w Paryżu, znał kilka
języków obcych.
Był urzędnikiem
i korespondentem
Azowsko-Dońskiego
Banku Handlowego.
Został pochowany wraz z żoną na nowym
cmentarzu żydowskim w Łodzi.
Rodzina Juliana Tuwima
Matka, Adela z Krukowskich
(1872 - 1942), była córką
właściciela drukarni, pochodziła
z rodziny inteligenckiej, jej czterej
bracia byli adwokatami
i lekarzami. Ostatni okres życia
spędziła w szpitalu dla psychicznie
chorych w Otwocku. Podczas
likwidacji otwockiego getta została
zastrzelona przez Niemców
19.08.1942 roku.
Rodzina Juliana Tuwima
Siostra Irena Tuwim
(1899 – 1987) – polska
poetka, prozaik, tłumaczka
literatury dla dzieci
i młodzieży.
Rodzina Juliana Tuwima
Żona, Stefania Marchew (1894–1991), poznana w 1912 r.
Znajomość ze Stefanią, przyszłą żoną, przeradza się
w głębokie uczucie. Ono inspiruje poetę do napisania
cyklu wierszy miłosnych.
30 kwietnia 1919 r. odbył się ślub Stefanii i Juliana
w Wielkiej Synagodze w Łodzi.
Mimozami jesień się zaczyna,
Złotawa, krucha i miła.
To ty, to ty jesteś ta dziewczyna,
Która do mnie na ulicę wychodziła.
Od twoich listów pachniało w sieni,
Gdym wracał zdyszany ze szkoły,
A po ulicach w lekkiej jesieni
Fruwały za mną jasne anioły.
Wspomnienie
Rodzina Juliana Tuwima
Córka Ewa została adoptowana
po powrocie z emigracji w 1946.
W 2006 r. założyła „Fundację
im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim”,
której celem jest udzielanie pomocy
niepełnosprawnym
i nieuleczalnie chorym dzieciom
i młodzieży, a także sprawowanie
opieki nad dorobkiem artystycznym
poety oraz jego siostry.
Twórczość Juliana Tuwima
Autor tekstów kabaretowych i rewiowych oraz autor tekstów politycznych.
Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych
(Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski).
Twórczość Juliana Tuwima
Jego wrodzoną pasją były języki obce i dlatego
część swojej twórczej pracy poświęcił tłumaczeniu
dzieł literatury obcej, na język polski. Rozpoczął
w bardzo młodym wieku tłumaczeniami twórczości
Staffa i Słowackiego na język esperanto. Jego
pierwsze tłumaczenia można było przeczytać
w czasopiśmie „Esperantysta Polski”.
W późniejszych latach tłumaczył m. in. teksty
rosyjskiego pisarza Aleksandra Puszkina.
(„Jeździec miedziany”, „Połtawa”.) oraz Władimira
Majakowskiego („Obłok w spodniach”).
Twórczość Juliana Tuwima
W odróżnieniu od wierszy dla dzieci,
te napisane dla dorosłych nie są jednoznaczne,
ani łatwe i zrozumiałe w odbiorze.
Stosował częste gry słów, zwielokrotnienia
znaczeń jednego wyrazu poprzez inne,
nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów
w zdaniu jakby było ono niedokończone.
Twórczość Juliana Tuwima
Oprócz dzieł charakteryzujących się niebywałym
pięknem i kulturą słowa, Tuwim tworzył także
wiersze pisane językiem potocznym, czy wprost
wulgarnym (np.: „Do prostego człowieka”,
"Wiersz, w którym autor grzecznie,
ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich,
aby go w d… pocałowali").
Wybrane dzieła
•Czyhanie na Boga. Warszawa Gebethner i Wolff, 1918 (wiersze z lat 1911 – 1917).
•Rewolucja w Niemczech. Łódź Księgarnia „Książka i Sztuka”, 1919 (poemat satyryczny)
•Sokrates tańczący. Warszawa J. Mortkiewicz, 1920 (wiersze)
•Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie. Warszawa Biblioteka Polska, 1924
•Słowa we krwi. Warszawa W. Czarski, 1926 (wiersze)
•Wiersze zebrane. Warszawa F. Hoesick, 1928
•Rzecz czarnoleska. Warszawa J. Mortkowicz, 1929
•Treść gorejąca. Warszawa J. Mortkowicz, 1936
•Lokomotywa; Rzepka; Ptasie radio. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
Wybrane dzieła
• O panu Tralalińskim i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938
(wiersze dla dzieci)
• Słoń Trąbalski. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
• Zosia Samosia i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938
(wiersze dla dzieci)
• Pan Maluśkiewicz i wieloryb. Pierwodruk: Gazetka Miki, 1939 nr 9
(wiersze dla dzieci)
• Kwiaty polskie. Warszawa Czytelnik, 1949
• My, Żydzi polscy. Wyd.: Tel Awiw Uniwersum, 1944
• Piórem i piórkiem. Warszawa Czytelnik, 1951 (wiersze satyryczne)
Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich
utworów poety oraz jego siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest
Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w 2006 r.
przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak
Twórczość Juliana Tuwima dla dzieci
Pod koniec lat
międzywojennych Julian Tuwim
uprawiał twórczość dla dzieci,
wykorzystując
w niej swój kunszt poetycki
łącząc liryzm z dowcipem,
wykorzystując różnorodne
walory językowe. Np. w wierszu
„Lokomotywa” mistrzowsko
wykorzystuje rytmikę, świszczące
wyrazy i zgłoski języka polskiego,
aby oddać realistyczne dźwięki
pędzącej lokomotywy przez co
jest to wiersz - onomatopeja
Najbardziej znane utwory
Juliana Tuwima dla dzieci
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Lokomotywa
Bambo
Pstryk
Rzepka
Okulary
Ptasie radio
Ptasie plotki
Abecadło
Spóźniony słowik
Kotek
O panu Tralalińskim i inne wierszyki
Słoń Trąbalski
Zosia Samosia
O Grzesiu kłamczuchu i jego cioci
Skakanka
Zainteresowania
Tuwim był bibliofilem i zbieraczem wszelkich curiozów, dziwactw i
osobliwości.
Oprócz twórczości poetyckiej, pozostawił po sobie także prace
będące odzwierciedleniem jego szperacko - kolekcjonerskich
zainteresowań, np.
Czary i czarty polskie (1924)
Polski słownik pijacki (1935)
Pegaz dęba(1950)
Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą – to zbiór ciekawostek i
opowieści o ludziach ich zainteresowaniach oraz o życiu
codziennym.
Wiersze - Piosenki
Utwory Juliana Tuwima, od początku swojego istnienia, były
bardzo chętnie wykorzystywane jako teksty piosenek. Przed
wojną sięgali po nie tacy artyści, jak Mieczysław Fogg czy
Hanka Ordonówna. Później wiersze Tuwima wykonywali na
przykład piosenkarze kojarzeni z nurtem poezji śpiewanej –
Ewa Demarczyk, Leszek Długosz czy Marek Grechuta.
Niesłabnące zainteresowanie twórczością poety
udowadniają również najnowsze albumy, w których teksty
Tuwima pojawiają się na przykład w aranżacjach rockowych
(Akurat, Strachy na Lachy, Buldog), a także hip-hopowych
(L.U.C., Lilu, Fokus).
Poniżej prezentujemy wybrane albumy, na których można
znaleźć piosenki ze słowami Juliana Tuwima.
Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia
•Order Sztandaru Pracy I klasy (1949)
•Złoty Wawrzyn Akademicki (1935)
•Nagroda Literacka miasta Łodzi (1928, 1949)
•Nagroda polskiego PEN Clubu (1935)
•Nagroda Państwowa I stopnia (1952)
•Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego
(1949)
Miejsca Tuwima w Łodzi
Łódź, ul. Jana Kilińskiego 46 (d. Widzewska 44)
Tutaj, w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią, 13
września 1894 roku urodził się Julian Tuwim.
Łódź, aleja 1 Maja 5 m. 13 (d. Pasaż Szulca)
Tutaj Tuwim mieszkał w dzieciństwie (1896 – 1902 lub 1993)
w trzypokojowym mieszkaniu na III piętrze prawej oficyny.
22 sierpnia 1898 przyszła na świat Irena Tuwim.
Łódź, ul. Andrzeja Struga 42 (d. św. Andrzeja 40)
Tuwimowie zamieszkali przy ulicy Andrzeja
w 1902 lub 1903 roku. Zajmowali szczytowe mieszkanie
na III piętrze. Na kamienicy umieszczono
pamiątkową tablicę.
Miejsca Tuwima w Łodzi
Łódź, ul. Narutowicza 54 (d. Dzielna 50) Rodzina Tuwimów mieszkała tutaj
od wybuchu I wojny światowej, latem 1914 r., do 14 września 1917 r.
Obecnie na miejscu przedwojennej kamienicy stoi inny budynek
Łódź, al. Kościuszki 27 m. 5 (d. Spacerowa 27)
Tuwimowie przeprowadzili się tu 14 września 1917.
Tuwim w tym czasie studiował już i mieszkał w Warszawie.
Łódź, ul. Sienkiewicza 46 (d. Mikołajewska 44)
Stoi tu budynek, w którym mieściło się Męskie Gimnazjum Rządowe
(obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki),
w którym Tuwim uczył się od 1904 do 1914.
Na ścianie budynku umieszczono pamiątkową tablicę
(na której jednak znajduje się błąd– zamiast roku 1904, podano 1905).
Miejsca Tuwima w Łodzi
ul. Piotrkowska 71
Na kamienicy znajduje się namalowany
w 2000 roku fresk, który przedstawia
portrety osób najbardziej zasłużonych
dla Łodzi – między innymi Juliana Tuwima.
ul. Piotrkowska 74 Stoi tu „Grand Hotel”,
najstarszy łódzki hotel, w którym
Tuwim nocował w 1947, gdy przybył
na uroczystości pogrzebowe matki.
Była to ostatnia wizyta poety w Łodzi.
ul. Piotrkowska 104 – Pomnik "Ławeczka Tuwima"
ul. Moniuszki 4A – "Popiersie Juliana Tuwima"
Al. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 86 Pałac Młodzieży im. Juliana Tuwima
Rok 2013 rokiem Juliana Tuwima
„Jestem tylko łowcą słów
czujny i zasłuchany
wyszedłem w świat na łów”
Źródła
W prezentacji wykorzystano materiały udostępnione na stronie
internetowej Fundacji im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim
http://www.tuwim.org /
http://juliantuwim.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Tuwim
Opracowała : Anna Werno