Transcript Zorgleidraad Laatste Levensdagen N Van Den Noorgate

Zorgleidraad Laatste Levensdagen
Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de
patiënt en diens naasten
De Zorgleidraad Laatste Levensdagen is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the Dying Patient (LCP),
ontwikkeld door het LCP Central Team UK, Marie Curie Palliative Care Institute Liverpool
VUB-UGent Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde
Inhoud
1. Achtergrond
2. Doel van zorgleidraad
3. De zorgleidraad concreet
4. Eerste ervaringen
Achtergrond
Voorwaarden voor goede zorg bij levenseinde:
 Verlichten van symptomen
– aandacht voor psychosociale en existentiële problematiek
 Voortdurende communicatie met de patiënt/naasten
– concreet benoemen van de stervensfase
– Informatie gedurende het stervensproces en na overlijden
 Goede samenwerking en goede organisatie van zorg
Achtergrond
 Liverpool Care Pathway for the dying Patient (LCP)
 Waar: United Kingdom (Prof. Ellershaw) in 1997
 Aanleiding: nood aan betere levenseindezorg in ziekenhuizen
 Wat: ontwikkeld om zorg tijdens de stervensfase te structureren en te
evalueren
 De LCP wordt in 21 landen gebruikt waaronder:
 Nederland: Zorgpad Stervensfase (sinds 2001)
 België: eerste versie (2013)
 Zorgleidraad Laatste Levensdagen – implementatie en wetenschappelijke
evaluatie op geriatrie in Vlaanderen
Doel van zorgleidraad
Kwaliteitsvolle zorg en optimale levenskwaliteit
voor patiënt en zijn naaste in de laatste
levensdagen
Nevendoelen:
 Verbeteren van de multidisciplinaire samenwerking rond diagnose
van de laatste levensdagen of -uren
 Verbeteren van kennis/bewustzijn van het stervensproces
 Verbeteren van de communicatie met patiënten/naasten
 Vastleggen van zorg/eenduidige rapportage
 Evaluatie/verbeteren van de zorg
Zorgleidraad concreet
 Checklist en patiëntendossier in één geheel dat bestaat
uit drie delen
Deel 1: beoordeling patiënt aan begin stervensfase
Deel 2: beoordeling patiëntgebonden problemen:
registratie symptoomlast en interventies tijdens
stervensfase
Deel 3: zorg na overlijden
 Informatiebrochures voor naasten
Zorgleidraad concreet
 Gebruik zorgleidraad door zorgverleners die verpleegkundige en/of
medische zorg geven aan patiënten
die naar het oordeel en de verwachting
van de betrokken zorgverleners
stervende zijn
 Arts en verpleegkundige beslissen in onderling overleg de
zorgleidraad te starten – markeren van de stervensfase
Zorgleidraad start van een goede
markering van de stervensfase
• De patiënt komt niet meer uit bed
• De patiënt is slechts in staat slokjes te drinken
• De patiënt is sub comateus
• De patiënt is niet in staat tabletten in te nemen
• Bestaande symptomen verergeren of er komen
nieuwe symptomen
Klinische tekenen laatste 72h
•
•
•
•
•
•
•
•
Koude, witte neus
Lijkvlekken
Doodsreutel
Oligurie (< 300 ml/24h)
Cyanotische lippen
Koude extremiteiten
Apnoe > 15 sec
Slaperigheid (> 15h slaap/24h)
Tekenen van naderend overlijden
Dag(en) voor
overlijden
-8
Reutelen
(% patiënten )
-4
-3
-2
-1
0
0,9 1,3 1,9 3,5
5,1
9,1
15,2
29,1
47,6
Apnoe
0,1 1,6 2,5 2,6
3,5
6,0
10,5
17,8
29,5
Anurie
2,3 2,2 3,2 3,6
4,5
7,3
14,2
31,1
47,3
Somnolentie
5,7 7,3 9,3 12,7
17,4
23,9
36,2
57,2
75,0
Koude en/of
witte neus
2,5 3,6 5
8,3
12,7
24,5
42,3
70,2
•
-7
-6
-5
6,3
Hufkens, K. (2003). Objectief waarneembare tekens van het naderend overlijden bij palliatieve
patiënten. Afstudeerscriptie, faculteit Medisch-Sociale wetenschappen, Katholieke Universiteit
Leuven
Zorgleidraad concreet: Taakverdeling
 Arts
Coördinatie medisch beleid
Communicatie met de verwijzende arts
 Verpleegkundige
Coördinatie totale proces
Schriftelijke vastlegging en rapportering
Start
Deel I
 Eenmalig invullen wanneer MDT oordeelt dat patiënt stervende is
 Beschrijving van
• Lichamelijke toestand patiënt bij start zorgleidraad
• Maatregelen verbetering comfort patiënt
• Afspraken medicatie
• Afspraken medische/verpleegkundige handelingen
• Afspraken spirituele ondersteuning
• Communicatie met patiënt/naaste: aanbreken laatste
dagen/uren, praktische informatie
Deel II
Invullen gedurende volledige stervensfase om de 4u
Symptoomlast, interventies en comfortaspecten
Geformuleerd als aandachtspunten die bereikt of
niet bereikt zijn
Indien ‘niet bereikt’ – reden rapporteren en
geplande follow up zo nodig
Deel II
Deel II
Deel III
 Datum/tijdstip overlijden
 Uitleg aan familie over procedure na overlijden
 Waarschuwen van de huisarts
 Indien één of meer zorgdoelen Niet Bereikt (NB) zijn =
rapporteren op Rapportage Niet Bereikt
 Aanvullende informatie over deel 1 op Multidisciplinaire
beoordeling
Bijlagen binnen zorgleidraad
1. Faciliteitenbrochure voor naasten (waken,
slapen, eten, telefoongebruik, parkeren etc.)
2. Brochure over de stervensfase
3. Brochure over verlies, verdriet en rouw
LCP in UK: kritieken
• Slechte zorg aan eind van het leven
– Meer lijden door slaafs volgen van procedure…
– Teveel pijnstillers zelfs in afwezigheid van pijn…
– Veel te vroeg starten …
• Indruk dat het de dood bespoedigt
• ‘pad naar de dood’
• Geen bewezen effect
LCP in UK: problemen
• VERKEERD GEBRUIK
Vervangt geen deskundigheid / geen kookboek
– Te weinig vorming van gebruikers
– Vervangt NIET
• senior zorgverleners
• goede communicatie over onzekerheden
• goede kennis en vaardigheden
• Financiële prikkels voor gebruik van zorgpad heeft dit
verkeerd gebruik gestimuleerd
• SLECHTE PR
Te weinig communicatie naar beleid, bevolking...
LCP in UK: en nu
• Op zich een positief iets…
• Als het goed gebruikt wordt
– Eerst diagnosestelling van ervaren zorgverstrekkers…
– Als gebruikt als een check-list, herinnering
– Als blijvende aandacht voor communicatie
• Implementatie strategie en opleiding
noodzakelijk
Implementatieproces
1. Oprichting + intensieve training werkgroep
2. Training geriatrische afdeling door werkgroep
3. Gebruik zorgleidraad na training
4. Evaluatie gebruik zorgleidraad: aankondiging audits
5. Beschikbaarheid werkgroep
6. Handleiding
Bedankt voor het
luisteren