Architektura polskiego ubezpieczenia społecznego

Mateusz Świętochowski

Idea zabezpieczenia społecznego

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka • Każdy człowiek jako członek społeczeństwa ma prawo do zabezpieczenia społecznego(…) , do korzystania z praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych, nieodzownych dla jego godności i swobodnego rozwoju swojej osobowości.

… inne deklaracje międzynarodowe • Cel był taki sam , aby podkreślić zagwarantowanie ludziom pracującym ochrony w sytuacji utraty zdolności do pracy.

Art. 67 Konstytucji Rzeczpospolitej • Obywatel ma prawo do Polskiej zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. (..) •Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Metody zabezpieczenia społecznego

ubezpieczeniowa Zaopatrzeniowa Pomocowa

Główne różnice metod zabezpieczenia społecznego

Ubezpieczeniowa • Obejmuje określone grupy osób, narażonych na podobne zdarzenia losowe, którym grozi utrata zdolności do pracy Zaopatrzeniowa • Obejmuje na ogół całą ludność kraju, udzielając zabezpieczenia osobom które spełniają określone warunki.

Pomocowa • W zasadzie wszyscy którzy znajdują się w potrzebie

Główne różnice metod zabezpieczenia społecznego

Ubezpieczeniowa • Środki na świadczenia pochodzą ze składek ubezpieczonych lub ubezpieczającego dostosowanych do rodzajów ryzyka Zaopatrzeniowa • Środki na świadczenia pochodzą ze środków publicznych – dochody budżetu , specjalne podatki Pomocowa • Środki na świadczenia pochodzą ze środków publicznych – dochody budżetu , inne źródła – fundacje, organizacje

Główne różnice metod zabezpieczenia społecznego

Ubezpieczeniowa • Charakter przymusowy – zabezpieczenie praw podmiotowych pracowników • Prawo do świadczenia i jego wysokość określone ustawowo Zaopatrzeniowa • Spełniającym określone warunki przysługuje roszczenie o świadczenie. • Świadczenia są w zasadzie jednolite, określone wg potrzeb lub zasług.

Pomocowa • Prawo do świadczeń zależne od oceny organu, czy zachodzi potrzeba pomocy.

• Z reguły ustalane kwotowo, aby zapewnić minimum zaopatrzeniowe.

Główne różnice metod zabezpieczenia społecznego

Ubezpieczeniowa • Zasiłek chorobowy • Emerytura • Renta • Dodatek pielęgnacyjny • Zasiłek macierzyński Zaopatrzeniowa • Emerytury i renty służb mundurowych • Uposażenia sędziów • Zasiłek dla bezrobotnych • Zasiłek pielęgnacyjny Pomocowa • Zasiłek rodzinny • Świadczenie pielęgnacyjne • Świadczenia rzeczowe

Ubezpieczeniowa • Zasiłek chorobowy • Emerytura • Renta • Dodatek pielęgnacyjny • Zasiłek macieżyński Ubezpieczeniowa • Charakter przymusowy – zabezpieczenie praw podmiotowych pracowników • Prawo do świadczenia i jego wysokość określone ustawowo Art. 67 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiejc Ubezpieczeniowa • Środki na świadczenia pochodzą ze składek ubezpieczonych lub ubezpieczającego dostosowanych do rodzajów ryzyka

UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE

Czy jest Ubezpieczenie społeczne

• • Jest to metoda ochrony sytuacji życiowych obywateli, wynikająca bezpośrednio z art. 67 Konstytucji Wynikają z niej prawa do świadczeń dla ludzi objętych danym ubezpieczeniem, po spełnieniu określonych warunków.

(jeżeli zachodzi w ogóle stosunek ubezpieczenia) (zdarzenie faktyczne/zdarzenie ubezpieczeniowe/spełnione warunki/świadczenie)

Ubezpieczenie społeczne w Polsce

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Konstytucja RP Inne ustawy

Podział ubezpieczenia społecznego

Art. 1 • U bezpieczenia społeczne obejmują: • 1) ubezpieczenie emerytalne; • 2) ubezpieczenia rentowe; • 3) ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej „ubezpieczeniem • chorobowym”; • 4) ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane • dalej „ubezpieczeniem wypadkowym”.

Wypadkowe Emerytalne

Ubezpieczenia Społeczne

Chorobowe Rentowe

Co chronią ubezpieczenia (ryzyko ubezpieczeniowe)

Emerytalne • Zaprzestanie pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego 60/65 (przyzwolenie na zaprzestanie) <- ryzyko emerytalne • Obecnie bez konieczności zakończenia umowy o pracę Rentowe • Ryzyko niezdolności do pracy • Połączenie elementu biologicznego i ekonomicznego (stan zdrowia+utrata zdolności zarobkowania) • Niezdolność do pracy [całkowita/częściowa] = utrata zdolności + brak rokowań Chorobowe • (czasowa=nietrwała) Niezdolność do pracy z powodu Choroby = brak zdrowia • Trwała niezdolność chroniona przez ubezp. Rentowe Wypadkowe • Ryzyko związane z utratą zdolności do pracy w wyniku wypadku przy pracy/podczas wykonywania czynności zrównanych z pracą.

• Przymusowe albo mu się nie podlega.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

• Reguluje je Rozdział 2 Uosus Katalog zamknięty Kto podlega obowiązkowo i przymusowo Kto jest zwolniony na zasadzie „zbiegu tytułów” Kto podlega dobrowolnie

Ubezpieczony / Płatnik

• Ubezpieczeni : osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych.

• Płatnicy : w bardzo wąskim skrócie, są to osoby zobowiązane do wpłacania składek do ZUS. M.in. Pracodawca, Kancelaria Sejmu, duchowny nie będący członkiem zakonu, jednostka podległa MON w stosunku do żołnierzy niezawodowych, powiatowy urząd pracy – w stosunku do bezrobotnych, nawet sam ubezpieczony zobowiązany do płacenia składek na własne ubezpieczenia

Schemat podlegania ubezpieczeniom

Powstaje tytuł do ubezpieczenia.

M: ubezpieczony Pa: płatnik Zawiera umowę o pracę Mateusz Świętochowski Pracodawca A Zawiera umowę zlecenia • Rejestracja w ZUS • Opłacanie składki za „M” i za „Pa”

Schemat podlegania ubezpieczeniom

Mateusz Świętochowski Zawiera umowę zlecenia Pracodawca A „M” jest studentem, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z tego tytułu

Zbieg obowiązku ubezpieczenia

• • • Dotyczy ubezpieczenia emerytalnego i rentowego Zdarza się w sytuacji gdy jedna osoba posiada więcej niż 1 tytuł do ubezpieczenia (np.: umowa o pracę + umowa zlecenia) Co do zasady ubezpieczonemu wystarcza jeden tytuł do chronienia ryzyka.

Schemat podlegania ubezpieczeniom Zbieg tytułów

(wynagrodzenie nie niższe niż minimalne) Zawiera umowę o pracę Mateusz Świętochowski Zawiera umowę zlecenia Wakacje 2010, „M” się obronił, nie jest studentem Pracodawca A Pracodawca B Zawarcie II Umowy o pracę Pracodawca C „M” podlega ubezpieczeniom z obu tytułów obowiązkowo gdyż są to tytuły bezwzględne Ze względu na to iż umowa o pracę jest tytułem tzw. bezwzględnym to w tym przypadku umowa zlecenia jest zwolniona z obowiązku ubezp.

Schemat podlegania ubezpieczeniom Zbieg tytułów

(wynagrodzenie nie niższe niż minimalne) Zawiera umowę o pracę Mateusz Świętochowski Zawiera umowę zlecenia Wakacje 2010, „M” się obronił, nie jest studentem Pracodawca A Pracodawca B Zakłada działalność gospodarczą Ze względu na to iż umowa o pracę jest tytułem tzw. bezwzględnym to w tym przypadku umowa zlecenia jest zwolniona z obowiązku ubezp.

Mattmar Może nie podlegać ubezpieczeniom ! (*mój wniosek) – chyba że dobrowolne emerytalne + rentowe

Schemat podlegania ubezpieczeniom i co się dzieje z naszą składką.

• 7,3% 2,46% 9,76% 1,50% 4,50% 2,45% OFE 94,90zł Fundusz emerytalny 158,86 zł 1,67% Fundusz rentowy 78 zł Fundusz chorobowy 31,85 zł Fundusz wypadkowy 21,71 zł

385,32 zł

Składka emerytalna do OFE 7,3% |płaci płatnik w imieniu pracownika Składka którą płaci płatnik w imieniu pracownika Składka którą płaci płatnik (za to że ma pracownika) Lecz zanim „M” dostanie pieniądze ……

Co się dzieje z naszą składką

ZUS prowadzi konta indywidualne dla każdego ubezpieczonego, oznaczone numerem ewidencyjnym . Na tych kontach widnieją tylko cyferki Pieniądze zgromadzone w FUS przeznaczane są obecnie na wypłatę świadczeń, które są wymagalne teraz. Tej złotówki co wpłaciliśmy na pewno nie dostaniemy. Mamy jedynie gwarancje (w dn. Dzisiejszym) że dostaniemy łącznie przynajmniej minimalną określoną liczbę złotówek.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych dysponowany przez ZUS fundusz państwowy, na który trafiają wszystkie składki. Realizuje on zadania wynikające z I filaru emerytalnego. Oprócz dochodu ze składki FUS jest dotowany przez państwo oraz z różnego rodzaju krótkoterminowych pożyczek. Fundusz jest podzielony na emerytalny/rentowy/chorobowy/wypadkowy

Na zakończenie ciekawa teza . . .

• • • • • • • • 30 mld zł rocznie -> tyle podatnicy dopłacają do FUS 16 mld rocznie -> tyle wynosi dotacja do KRUS 4,5 mld rocznie -> dla emerytowanych mundurowych pochodzących bezpośrednio z budżetów MON i MSW 1,8 tys zł -> tyle każdy podatnik dopłaca do emerytur uprzywilejowanych grup zawodowych Tak naprawdę to rząd zadecyduje co i na jakich zasadach będziemy otrzymywać jako świadczenie emerytalne Warunek – wypłacalność Państwa Polskiego Dalej -> wątpliwe są także pieniądze w OFE – gdyż te fundusze mają obowiązek trzymać 60% w obligacjach SP.

Do czego może dojść…………

• •

C.D.

Państwo może stać się całkowicie niewypłacalne A przyczyną tego jest demografia…..

Rok 2008 Rok 2030(dane GUS)

Ludność Ludność w wieku prod. 18 64 /18-59 38,6 mln 24,6 mln 21,25 mln Wiek emerytalny Na utrzymaniu ZUS i KRUS 6,3 mln 8,4 mln 9,3 mln Ok. 11 mln ½ ludności w wieku prod. Odprowadza składki Na 1 emeryta/ilość pracujących 14,8 mln 1,76 >1/2 = ok. 11 mln >1 pracujący W tym kilka milionów państwowych posad

C.D.

• • • • • Co do zasady w ZUS mam zagwarantowaną emeryturę i inne świadczenia Ale co będzie jak Skarb Państwa stanie się niewypłacalny. Przy obecnej dotacji z budżetu mamy olbrzymi problem, co będzie gdy dotacja będzie rosła.

Emerytur nie obniżymy (bo za duży elektorat) Podatki i składki jak podniesiemy, wszyscy pouciekają Czy my, zaczynając karierę ubezpieczonego możemy liczyć tylko na Państwo ?

Źródła

• • • • • Inetta Jędrasik-Jankowska „Pojęcia i

konstrukcje prawne Ubezpieczenia Społecznego”,

Lexis Nexis, Warszawa 2007 Portal Vat.pl

Portal Zus.pl

Portal www.stat.gov.pl

Ustawy.