Transcript Tıp-1 Lipidler Emilim-Sindirim ve Transport

LİPİDLER
Emilim-Sindirim ve
Transport
Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU
F.Ü.Tıp Fak.Tıbbi Biyokimyaimya Anabilim Dalı
(E-mail: [email protected])
LİPİDLERİN SİNDİRİM VE ABSORBSİYONU
• Lipidlerin sindirimi
• 1.Lingual Lipaz (mide)
• 2.Gastrik Lipaz (mide)
• 3.Pankreatik Lipaz (pankreas)
•
•
•
•
+KOLİPAZ
4.Kolesterol esteraz ve
Fosfolipaz A2 (pankreas)
enzimleri
5.Safra Tuzları (ince
bağırsak) ve bağırsağın
mekanik karıştırma etkisi
6.Kolesistokinin=pankreozimin
( bağısak endokrin hücreleri)
Safra salgısı ve pankreas
enzimleri + Mide motilitesi 7.Sekretin ( bağırsak
endokrin hücreleri) Pankreas
bikarbonat salgısı +
2
<12C
Gastrik lipaz
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
Lingual lipaz
Portal dolaşım
A
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
Safra tuzları
Kolipaz
Pankreatik lipaz
FA
FFA
FA
FFA
FA
1 mol MAG
2 mol serbest yağ asidi
Kolesterol ester
hidrolaz
Yağ asidi
Kolesterol
esteri
FFA
OH
Kolesterol
Fosfolipaz A2
FFA
FA
FFA
FA
PO4
Alkol
GLİSEROL BAZI
Lizofosfolipaz
Portal dolaşım
Emilim duodenum
ve jejenumda pasif
difüzyonla olur
ENTEROSİT
<12C
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
A
FFA
FFA
Emilim öncesi 2. kez
emülsifikasyon gerekmez
FFA
12C
ENTEROSİT
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
FFA
MAG
Emilim duodenum ve
jejenumda pasif
difüzyonla ve Na’a bağlı
kotransportla olur
Emilim öncesi 2. kez
emülsifikasyon gerekir
OH
Kolesterol
FFA
FFA
MAG
OH
Kolesterol
>12C
FFA
Açil-KoA sentetaz
KoA
ATP
AÇİL-KoA
AMP
FFA
FFA
MAG
KoA
Açil transferaz
FFA
FFA
OH
Kolesterol
Açil transferaz
Yağ
asidi
KoA
Kolesterol
esteri
AÇİL-KoA
LENFATİK DOLAŞIM
Apoprotein B48 barsak
mukoza hücrelerinde
sentezlenen bir proteindir.
Eğer bu proteinin
sentezlenmesinde bir
problem olursa ŞL’la barsak
mukoza hücrelerinde birikir
ve konjenital
abetalipoproteinemi hastalığı
oluşur.
A
SİSTEMİK DOLAŞIMSOL SUBCLAVİAN VEN
A
Ko-lipaz ve Lipaz
Ko-lipaz, misellerin
iç yüzüne bağlanır ve
lipazın yüksek
affinite ile
bağlanabileceği bir
yer oluşturur
Lipaz, kolipazla 1/1
oranında bağlanır ve
yağ damlacıklarını
hidroliz eder
15
Fosfolipaz A2
fosfolipidlerden yağ asitlerini ayırır
16
Kolesterol esteraz
kolesterol esterlerini parçalar
17
18
19
Besin lipidleri mideden duedonuma
geçtiğinde hepatokinin (KCde
safra yapımını uyaran) ve
kolesistokinin (safra kesesinin
boşaltılmasını uyaran) hormonlar
yardımıyla lipidlerin sindirim ve
emiliminde kullanılmak üzere
safrayı ince bağırsağa
boşaltmaktadır.Kimus içinde
bulunan yağ asitleri, monoaçil
gliseroller, peptonlar, peptitler
ve kalsiyum iyonu da, ince
bağırsaktaki mukoza hücrelerini
uyararak kolesistokinin
salgılatırlar. Kolesistokinin de
hem pankreastan enzimce zengin
sıvı hem de ince bağırsağa safra
salgılanmasını uyarır.
20
Mideden gelen kimus
etkisiyle duodenum
lümeninde pH 4,5’ in
altına düşünce
duodenumdaki mukoza
hücrelerinden sekretin
salgılanır.
Sekretin de
pankreastan
bikarbonatca zengin
sıvı salgılanmasını
uyarır.
21
22
23
24
Lipidlerin sindirim ve emilimi
Lipids:
Triaçilgliserol
Kolesterol esterler
Fosfolipidler
Lingual Lipase
STEP 1
Gastrik Lipase
STEP 2
Pankreas enzimleri:
Lipaz (+kolipaz)
Kolesterol esteraz
Fosfolipaz A2
STEP 3
Karaciğer safra
asitleri yapar ince
barsağa gönderir
MİDE
PANKREAS
KC
İNCE BARSAK
STEP 4
Emülsifikasyon
STEP 5
Şilomikronlar lenfatik
sisteme karışır
25
26
27
28
29
30
31
İ
n
c
e
b
a
r
s
a
k
Lenf
sistemi
ApoB48
Şilomikronlar
ile birleşir
Şilomikronlar
lipoprotein lipaz ile
dokulara trigliserid
verir
Şilomikronlar
HDL den Apo
CII ve Apo Eyi
alır
non-hepatik dokular
CE
CE
CE CE
CE
CE CE
CE CE
Şilomikron artıkları KC
‘e taşınır
C
E
E EC
E C
EE E
KC reseptörleri apo E
yi tanır
Eksojen lipid transportu
Kolesterol KC de
yapılır ya da depo
edilir
KC
32
VLDL KC’de sentez
edilen apoB100 ile
birleşir
VLDL tıpkı
şilomikronlar gibi
HDL den apo CII
ve apo E alır
Lipoprotein lipaz ile dokular
TG ihtiyacını karşılar
non-hepatik dokular
KC
CE
Dokulardan alınan
serbest kolesterol
LDL yi oluşturur
Safra
asitleri
Apo E
reseptöre
bağlanır
CE
CE CE CE C EC E CECE
LDL apoB100 ler
vasıtasıyla tanınır
BB
C
C
EB
E
B
B
B BB
B BB
İhtiyacı olan dokulara
kolesterol verilir
Endojen lipid transportu.
HDL
scavenges
kolesterol
33
Lipoproteinlerin lipid, protein ve kolesterol içerikleri
Sınıf
Triaçilgliserol
Kolesterol
Protei
n
>95%
3%
2%
Very Low Density
Lipoprotein
(VLDL)
70%
20%
10%
Low Density(LDL)
20%
55%
25%
High
Density(HDL)
15%
35%
50%
Şilomicron
34
Eksojen Lipid Transportu
35
Endojen Lipid Transportu
36
Ters Kolesterol Transportu
37
dietary fat
lipoprotein lipase
fatty
acids
Şilomikron
artıkları
şilomikronlar
liver
38
lipoprotein
lipase
+
Insulin
hormone-sensitive
lipase
fatty
acids
liver
TG
VLDL
carbohydrate
fatty acid
+
39
40
ÖZET
• Yeni doğanlarda; kısa ve orta zincirli yağ asitleri
•
•
içeren yağlar gastrik lipaz ve dilin gerisindeki
bezlerden sağlanan lingual lipaz ile parçalanır.
Lipidler suda çözünmediklerinden enzimatik hidroliz
emülsifikasyon ile olur.Emülsifikasyon ile lipid
damlacıklarının enzim (pankreatik lipaz) ile temas
yüzeyi artar. Emülsifikasyonda etkin güç safra
asitleridir.
Diyetteki TAG, kolesterol esterleri, fosfolipidler
pankreatik enzimler ile enzimatik olarak yıkılırlar.
41
• Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir.Mukoza hücreleri
•
•
•
•
•
•
küçük peptid yapılı kolesistokinin ve sekretin salgılar.
Kolesistokinin safra kesesinin kasılmasına ve safra salgılanmasına
ve pankreasın ekzokrin hücrelerine etki ederek pankreatik
enzimlerin salgılanmasına neden olur.
Kolesistokinin gastrik motiliteyi azaltır. Gastrik içeriğin ince
bağırsağa geçişini yavaşlatır.
Sekretin ince bağırsakta düşük pH içeriğine (kimus sıvı) yanıt
olarak pankreasdan bikarbonatca zengin sıvı salınımına sebep
olur. Böylece asidik kimus nötralize olur. Enzimlerin aktivasyonu
artar.
Pankreatik lipaz TAG lara etki ederek 2-monoaçilgliserolleri
meydana getirir. Kolipaz ; pankreatik lipazın aktivitesi için
gereklidir. Kolipaz pankreastan salgılanarak lipazı yağ-su arasında
tutar ve lipazın dayanıklılığını arttırır.
Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol esteraz , fosfolipidler
önce fosfolipaz A2 daha sonra lizofosfolipazlar tarafından
yıkılarak absorbe edilir.
Pirimer yıkılım ürünleri; serbest yağ asitleri, serbest kolesterol,
2-monoaçilgliseroller (%70-80) ve gliserilfosfokolinlerdir.
42
• Yağ asitleri yağ açil CoA sentetaz (tiokinaz) ile aktif
•
•
•
formuna dönüştürülürler. Yağ asit CoA deriveleri
intestinal mukoza hücrelerinde 2-monoaçilgliseroller
ile enzimatik (açiltransferazlar) TAG lara dönüşürler.
İntestinal mukoza hücrelerine giren tüm uzun zincirli
(12 C dan büyük) yağ asitleri TAG sentezinde
kullanılır.
Kısa ve orta zincirli (12 C ve daha küçük) yağ asitleri
misellerin yapılarına girmedikleri gibi~ yağ asiti CoA
derivelerine dönüşmezler, bunlar portal dolaşıma
salınır, serum albumini ile karaciğere taşınırlar.
Çoğu TAG olan şilomikronlar; ekzojen kaynaklı TAG
ların diğer dokulara (kas, yağ dokusu, KC ve böbrek)
taşınımında kullanılır.
43
Şilomikron metabolizması
44
VLDL, LDL metabolizması
45
HDL metabolizması
46
47