Ambulante begeleiding van cliënten met compulsief internetgebruik

• • • • •

Huub Boonen Psycholoog / psychotherapeut CAD Genk Middelenafhankelijkheid Compulsief internetgebruik

Probleemschets

•

Wat is Compulsief internetgebruik????

Het is de mate waarin internetten verslavende trekken begint te vertonen, waardoor andere delen van het leven schadelijke gevolgen gaan ondervinden van het internetten.

Onderzoeksinstrument: CIUS (-A) Meerkerk e.a.

Signalen: Moeite met stoppen Preoccupatie Moeite met lang offline te zijn

Meerkerk, IVO 2007 Cut-off score: gemid.>soms

Probleemschets

•Compulsief internetgebruik •Internetverslaving •Verslaafd aan de

toepassing

, waardoor compulsief gebruik.

•Communicatie!! profielsites •Info zoeken-gamen-porno •Controle kwijt •Gelijkenis met pathologisch gokken en middelenafhankelijkheid (cfr DSM-IV)

Internetgebruik bij jongeren

-98% online -Gemiddeld 15u/week -VMBO gemiddeld 8u/week meer -Populair: informatie (youtube, surfen, downloaden) en sociale activiteiten (instant messaging, profielsites (80%), online gamen, emailen) -Pokeren: 10% -Compulsief gebruik: 4%, BSO>ASO &TSO -voorspellers compulsief gebruik: Online games en profielsites

Compulsief gebruik?

•Hoeveel is te veel?

•Welke criteria?

•Prevalentie?

Criteria

Vrij vertaald van Griffiths (1999) en Meerkerk (2008) DSM IV: Afhankelijkheid Tolerantie DSM IV: Pathologisch gokken Groter inzetten voor opwinding Ontwenningsverschijnselen

Compulsief internet gebruik

Irritatie bij verminderen of stoppen

Ontwenningsverschijnselen

Meer of langer gebruiken dan voorgenomen Wens of onsuccesvolle pogingen om te minderen of stoppen Onsuccesvolle pogingen om te stoppen of minderen

Controleverlies

Criteria

Vrij vertaald van Griffiths (1999) en Meerkerk (2008) DSM IV: Afhankelijkheid DSM IV: Pathologisch gokken Preoccupatie Grote tijdsinvestering voor verkrijgen, gebruiken of herstellen Opgeven van sociale of vrijetijdsactiviteiten Relaties en/of werk in gevaar brengen of verliezen Voortzetten terwijl men de negatieve consequenties inziet

Compulsief internet gebruik Preoccupatie / salience (op de voorgrond staan) Conflicten

Copingstrategie voor stemming

Copingstrategie voor stemming

Liegen om betrokkenheid te verbergen Illegale activiteiten ter financiering

Liegen om internetgebruik te verbergen

Afhankelijkheid van anderen ter financiering

Elementen die games verslavend maken

• • • 1. Basiselementen Achievement points and ranking Hitpoints; power ups; levels; Bosses Game muziek Bron volgende 5 dia’s: Gameverslaving: Jeroen S. Lemmens

Digitale beloningen

• • • 2. Immersie Virtueel realisme (grafische kwaliteit) Identificatie met de avatar Sfeer meenemen na het spel

Digitale beloningen

• • • •

3. Overwinningen

: Succesvol oplossen van gevaarlijke situaties Beloning wordt sterker naarmate de uitdaging groter is. Intrinsiek (spel) Extrinsiek (waardering) Balans uitdaging/verveling (volgens Chou en Ting 2003, is dit de hoofdverantwoordelijke voor gameverslaving)

Digitale beloningen • • 4. Geweld: Spanning, sensatie, gevaar en adrenaline De ‘veilige’ heldhaftige dood

Digitale beloningen • • • • • 5. Eindeloosheid Uitbreiding en onbegrensde mogelijkheden Sociale verplichtingen Sunk cost fallacy Metagame Economie

Digitale beloningen “Flow”, gemoedstoestand die resulteert uit een goed evenwicht tussen vaardigheid en uitdaging (Mihaly Csikszentmihalyi, 1998)

MMPORPG’s : Massively Multiplayer Online Role Playing Games

Prevalentie

•1%van de internetgebruikers compulsief gebruik (IVO, 2003) jongeren 4% (2009) •Chronisch karakter •Jong probleem:  weinig aanbod in hulpverlening,  verwaarlozing van impact,  ondergediagnosticeerd  Aanbod onbekend bij populatie  Terughoudendheid bij compulsieve gebruiker

Profiel

•

Gezonde persoon die veel tijd spendeert op internet

:  verstoort cognitieve, gedragsmatige en emotionele functioneren  verslaafd aan toepassing (Game, Porno, communicatie)  voortdurende interferentie  sociale steun wordt ondermijnd  controle kwijt  Gevoel van verslaving maakt vleugellam

Profiel

•

Bestaande psychosociale problematiek

 onaangepaste copingsstijl die uiteindelijk verslavend werkt  ontevredenheid en onvermogen in gewone leven voedt hang naar internet

Comorbiditeit

•Compulsieve gebruikers scoren laag op emotionele stabiliteit •Psychiatrische beelden: •Bipolaire stoornissen (Meerkerk, 2008) •Obsessief-compulsieve stoornis •Vijandigheid (Shapiro e.a., 2000) •ADHD en impulsiviteit (Yang e.a., 2005) •Middelenverslaving (Meerkerk, 2003) •Autisme spectrum stoornis, meer bepaald syndroom van Asperger (Boonen)

Etiologie

Compulsief internetgebruik is zelden een probleem op zich!

Meestal ingebed in een complex van psychosociale problemen: •Lage emotionele stabiliteit •Lage zelfwaardering •Depressieve klachten •Gevoelens van eenzaamheid •Moeite met sociale contacten •Beperkt arsenaal copingsmechanismen •Lage draagkracht •Financiële beperkingen Internetgebruik als een veilige en controleerbare copingsstrategie

Etiologie

•

Operante conditionering

•internet als “Skinnerbox” •Positieve en negatieve intermitterende bekrachtigingen dragen bij tot steeds sterker wordende S-R associaties !Zeer individueel aangepaste bekrachtigingen •Sociale behoeften •Psychologische behoeften •Lichamelijke behoeften •“Shaping” van bekrachtigingssysteem

Etiologie

•

klassieke conditionering

•Zien van of denken aan computer en andere cues roept hunkering op, waardoor voornemens kunnen verwateren •Onmiddellijk en overal beschikbaar, dus zeer laagdrempelig

Etiologie

•

Identiteitsontwikkeling:

Mijn ik hangt samen met wie ik ben op het internet. Zeer veel in investeren, en dit blijvend doen (profielsites en games!)

hulpverlening

Hulpverlening

Aanmelding

: •Vaak doorverwezen door omgeving (ouders, school, partner, hulpverlener) •Probleem: intrinsieke of extrinsieke motivatie? Hulpvraag onduidelijk

Aandachtspunten

•Oog hebben voor complexiteit, niet enkel focussen op internetgebruik •Meegaan met weerstand •Lijdensdruk winst •Begrip tonen, onbegrip in omgeving is vaak zeer groot •Fase in motivatiecirkel inschatten en rekening mee houden

Permanente uitgang

De motivatiecirkel

Start Terugval Voorbe schouwing Stabilisatie Overpeinzing Actieve verandering Beslissing Tussentijdse uitgang

Hulpverlening

Extra

aandachtspunten

bij

aanvangsfase:

•Evolutie van het internetgebruik, hoe is het overgegaan naar problematisch gebruik? Wanneer?

•Wat is aantrekkingskracht?

•Welke behoefte wordt vervuld?

•Is er een gemis in alledaagse leven?

•Op welke manier vervult het internet op dit moment nog de oorspronkelijke functie?

•In welke mate niet meer?

•Nadelen/voordelen huidig computerpatroon •Inschatten eigen capaciteit om te overwinnen •Toekomstperspectief laten verwoorden BETEKENIS VERLENEN – INTERESSE VOOR DEZE LEEFWERELD

Hulpverlening

Actiefase

: •Wijzigen van het gebruikspatroon “internetdieet” (externe stoppers, dagboek, planning) •oorspronkelijke functie anders vervullen •Internet als gebruiksvoorwerp •Online leven offline maken en vice versa •samenwerken met omgeving: ondersteuning, wederzijds begrip, afspraken (! Geen abstinentie  wantrouwen) •Relatietherapie •Ouders betrekken bij jongeren

Hulpverlening

Relatietherapie

Relatie heeft vaak reeds geleden onder de aanwezigheid van een derde in huis: de computer •Computer als invulling van eigen plek in de relatie (vb) Probleem: niet afgebakend in tijd en plaats, partner wordt niet betrokken •Seksuele behoeftebevrediging: ontrouw, onbegrip, schaamte Probleem: wederzijds onbegrip, seksualiteit wordt zeer beladen thema, wantrouwen tov internetdieet.

Zoeken naar gemeenschappelijkheid, kiezen voor partner

Hulpverlening

Ouders

: Tieners mogen afgegrensd worden in hun internetgebruik Opstandigheid hoort hierbij Afspraken: Geen computer op kamer mbt privacy (mag ik weten wie je tegenkomt op het internet?) Spreken over online leven tijdsafbakening

Hulpverlening

Ouders

: Onderzoek naar correlaties tussen opvoeding en internetgedrag, van den Eijnden Regina, IVO, 2006-2009.

conclusies

Internetspecifieke opvoeding heeft invloed Aantal uren online minder als er duidelijke regels en afspraken zijn over duur en frequentie Minder als er duidelijke regels en afspraken zijn over inhoud

Hulpverlening

Compulsief gebruik wordt

voorkomen

door Monitoren van internetgebruik door ouders Kwalitatief goede gesprekken over internetgebruik met ouders (serieus nemen)

Voorkómen, niet verminderd Ouders grijpen pas in als ze zich zorgen maken, dit vermindert het effect van hun acties, preventie is belangrijk!

Duidelijke correlatie: vader meer psychologische controle



meer compulsief gebruik

Hulpverlening

internetdieet Opvullen van deze leegte!!

•Sociale vaardigheden •Initiatief aanmoedigen •Oude hobby's en vrienden •Verantwoordelijkheden opnemen •Weekplanning, internet in schema zetten (zoveel tijd!!!) •Vallen en opstaan, tijd voorzien leegte

Slotbedenkingen

•Nieuw terrein met gekende instrumenten bewandelen en ontdekken wat nog nodig is •Onderzoek naar wat werkt en wat niet werkt, verwachtingen van cliënten tov begeleiding (procesgeoriënteerd onderzoek, IVO) •Niet enkel op het internetgebruik focussen, maar zeker niet verwaarlozen •Groepswerking is voor nabije toekomst ook uitdaging

Bronnen

-Csikszentmihalyi, Mihaly (1998).

Finding Flow: The Psychology of Engagement With Everyday Life

. Basic Books. -Meerkerk, G.-J.(

2007)Pwned by the internet. Explorative research into the causes and consequences of compulsive internet use.

Online doctoraatsproefschrift, IVO. www.ivo.nl

-van Rooij,A., J., Schoenmakers, T.M., Meerkerk, G-J, van de Mheen, D.(2009)

Monitor Internet en Jongeren 2006-2009 Wat doen jongeren op internet en hoe verslavend is dit?

IVO,Rotterdam. www.ivo.nl

Van Rooij, A., Van den eijnden, R. (2007). Monitor internet en jongeren 2006-2007. Ontwikkelingen in internetgebruik en de rol van opvoeding. www.ivo.nl

Valeur, M., Valéa, D. (2002)

Les addictions sans drogue(s)

in revue Toxibase 6, p. 1-15.

http://zembla.vara.nl/Voorpagina.1975.0.html?&tx_ttnews%5Bt t_news%5D=4665&tx_ttnews%5BbackPid%5D=1974&cHash= d1d5d2bb96