Transcript EPID4C
Vormen van studie (ontwerp) Case-control studie J. Cornfield: als ziekte gerelateerd is aan blootstelling, dan zijn zieken meer blootgesteld geweest dan de niet-zieken. Vergelijk de blootstelling dus bij zieken met die bij niet-zieken (i.p.v. de ziekte bij blootgestelden en bij niet-blootgestelden). diseased diseased = EOR not diseased not diseased = Exposure odds ratio (blootstellings odds ratio) Vormen van studie (ontwerp) Case-control studie diseased not diseased diseased kx not diseased = ROR = diseased not diseased diseased kx not diseased Vormen van studie (ontwerp) Case-control studie diseased diseased not diseased not diseased = ROR = diseased not diseased diseased not diseased Vormen van studie (ontwerp) Case-control studie diseased diseased not diseased diseased = ROR = diseased not diseased not diseased not diseased Vormen van studie (ontwerp) Case-control studie diseased diseased = EOR not diseased not diseased = Exposure odds ratio (blootstellings odds ratio) odds voor blootstelling bij de zieken gedeeld door odds voor blootstelling bij de niet-zieken Vormen van studie (ontwerp) Case-referent studie diseased diseased kx exposed exposed = CIR = diseased unexposed diseased kx unexposed Vormen van studie (ontwerp) Case-referent studie diseased diseased exposed exposed = CIR = diseased unexposed diseased unexposed Vormen van studie (ontwerp) Case-control en case-referent studie Gemeenschappelijke rationale: Twee voorwaarden: Controles moeten representatief zijn voor het niet-zieke deel van de study-base (vaak een theoretische populatie) Referenten moeten representatief zijn voor de hele study-base (vaak een theoretische populatie) De selectie van controles of referenten moet onafhankelijk gebeuren van de blootstelling (k moet voor de blootgestelden en de niet-blootgestelden gelijk zijn) Vormen van studie (ontwerp) Ingebedde case-control en case-referent studie Samenvatting: Een ingebedde (nested) case-control (of case-referent) studie is een ‘variante’ van een cohort studie, namelijk een zeer efficiente, waarbij de rate ratio berekend wordt op basis van quasi-rates. The tellers van deze quasi-rates zijn dezelfde als voor de echte voorkomens rates van de ‘cohort studie’, terwijl voor de noemers slechts een probe (of steekproef) van de noemers van de voorkomens rates genoemen worden. Wanneer de steekproefconstante (k) gelijk is voor de blootgestelde en de niet-blootgestelde subpopulatie, is de quasi-rate ratio exact gelijk aan de rate ratio. Vormen van studie (ontwerp) Ingebedde case-control en case-referent studie Samenvatting: Als we geïnteresseerd zijn in de odds ratio als maat voor het ‘relatieve risiko’, wordt de probe genomen uit het niet-zieke deel van de study-base. Wanneer we echter een cumulatieve incidentie ratio willen bepalen wordt de probe genomen uit de totale study-base. Wanneer het risiko bij de niet-blootgestelden eerder laag is, zijn de OR en CIR ongeveer gelijk. Vormen van studie (ontwerp) Studie in een dynamische populatie GEEN gesloten populatie Individuen kunnen in en uit de studie populatie komen op elk moment De populatie is niet beperkt tot een vast getal, zoals bij een cohorte Probleem: Hoe meten we de cumulatieve incidentie, of de risiko odds ? De noemer is geen vast getal, hij hangt af van de observatie tijd. Niet in de ‘scope’ van deze cursus? Ter overweging: alleen case-referent (case-control) studie mogelijk Vormen van studie (ontwerp) Studie in een dynamische populatie VB. Veronderstel dat je een verantwoordelijke functie uitoefent bij de politie Je wenst iets te leren over de mogelijke rol van alcohol gebruik op verkeersongevallen. Hoe zou je hiervoor tewerk gaan? Je zou waarschijnlijk bloed stalen nemen bij autobestuurders op het moment van hun verkeersongeval en de mate van blootstelling aan alcohol vergelijken met de mate van blootstelling in een probe van autobestuurders onder een aantal voorwaarden (als een steekproef van expositie-tijd) Vormen van studie (ontwerp) Studie in een dynamische populatie diseased diseased observation time in the exposed kx observation time in the exposed = IDR = diseased observation time in the unexposed diseased kx observation time in the unexposed Vormen van studie (ontwerp) Studies in een dynamische populatie Case-referent design Procedure: 1. Cases: gebeurtenissen bij blootgestelden en niet-blootgestelden (tellers) 2. Nood aan noemers: (steekproef van) observatie-tijd blootgesteld en niet-blootgesteld bepaald in de populatie ‘at risk’ (= niet ziek !) 3. Steekproeftrekking in dezelfde populatie als die waaruit de cases komen. 4. Quasi rates (incidentie dichtheden): aantal gebeurtenissen gedeeld door de som van de populatie-momenten. 5. Als de steekproeftrekking (probing) onafhankelijk gebeurt van de blootstelling, dan is de quasi rate ratio gelijk aan de rate ratio (incidentie dichtheidsratio). Vormen van studie (ontwerp) Soorten onderzoek Miettinen: In een cohort type populatie: Experimenteel onderzoek Quasi experimenteel onderzoek (i.e. cohort studie) In een cohort type en een dynamische populatie: Meta-experimental onderzoek (i.e. case-referent studie) Vormen van studie (ontwerp) voorbeeld In een onderzoek in Kenya wordt de associatie tussen het voorkomen van Humaan papillomavirus (HPV) en baarmoederhalskanker bestudeerd. De aanwezigheid van HPV wordt vastgesteld bij 26 op 39 vrouwen met invasief cervixcarcinoom. Bij slechts 3 op 22 vrouwen die een hysterectomie ondergingen om een andere reden dan baarmoederhalskanker werd HPV vastgesteld. a. Over welk type epidemiologisch onderzoek gaat het hier? b. Objectiveer cijfermatig het effect van blootstelling. c. Welke factoren kunnen volgens U het studieresultaat beïnvloed hebben? Vormen van studie (ontwerp) voorbeeld Ingebed in de studie naar respiratoire aandoeningen werd het volgende deelonderzoek gedaan: bij 33 astmapatiënten en bij 66 niet astmapatiënten werd nagevraagd of astma ook in de familie voorkwam. Volgende resultaten werden bekomen: astmapatiënt niet-zieke referent familiaal astma + 27 6 15 51 a) Over welk type epidemiologische studie gaat het hier? b) Bereken de relatieve effectmaat die hier van toepassing is. c) Kent U een alternatieve benadering voor deze efficiënte studievorm?