Transcript powerpoint van het zevende college

HET PLATTELAND
IN DE OVERGANG VAN OUDHEID
NAAR MIDDELEEUWEN
BA – themacollege
2010
Demografische verandering en
Sociale transformatie
Enorme teruggang bevolking; ‘natuur’ wint
Grond in overvloed, dus weinig waarde
Arbeid schaars, dus veel waarde
Leidde tot overdrachten grond aan (onvrije)
boeren
2) Centraal gezag verdwijnt; gevaarlijke wereld
• Machtelozen (boeren) zoeken protectie
machtigen (aristocraten)
• Leidde tot opdrachten grond door (vrije) boeren
1)
•
•
•
Ontwikkeling horigheid
• Vrije boeren
1) > glebae adstricti
2) verliezen ‘publieke functies’ (leger- en
vergaderdienst)
• Slaven > grondbezitters ‘glebae adstricti’
Glebae adstricti =
‘aan de (aard)kluit gebonden’
(is óók gebonden aan
rechtsmacht ‘grondheer’)
GRONDHEERLIJKHEID
Grootgrondbezitter oefent
‘heerschappij’(rechtspraak e.d.) uit over de
mensen die op zijn grond zijn gevestigd
Post-Romeins Nederzettingspatroon
in Westen (Wickham)
• ‘Netwerk’(?) van duizenden villa’s
• Verspreide (overige) bewoning
platteland (vici, losse hoeven – fundi)
• Nog betrekkelijk zeldzaam:
concentratie op hoger punt
(incastellamento)
Sidonius Apollinaris over villa (ca 475)
• Voor otium
• Voor ontvangst & tonen rijkdom
• Voor genereren rijkdom
Het einde van de (post-)Romeinse villa
(ca 350-650)
• Verlaten / verwoest
• Verlaten voor nieuwe / andere
residentie
• Versimpeld, gedemonumentaliseerd (=
verzakelijkt?)
• Vervangen door kerken of kloosters
Hofstelsel =
systematische organisatie van
grootgrondbezit in ‘hoven’
• (vroon)hof (curtis, villa, domein) =
landgoed = ager (cultuurland) +
saltus (woeste grond) + mensen
Tweeledige hof/ bipartiet domein
(régime domanial classique)
• ‘Single-block’
• Indominicatum (‘deel van de heer’)
= hof (‘zaal’) en (zaal)land (ager + saltus)
• Pars mansionaria (‘hoevendeel’; deel van de
horigen) = boerderijen met land
Varianten hofstelsel
• Streubesitz (bv ‘Nederland’, Saksen,
Toscane)
• Uitsluitend herenland (= hofstelsel??)
Villae St. Germain des Prés aan
zuidzijde Parijs, ca 800
•
•
•
•
•
Palaiseau: 117 mansi (‘boerenhoeven’)
Jouy: 110 mansi
Verrières: 89 mansi
Épinay: 43 mansi
Thiais: 79 mansi
Domeinadministraties(?) ca 800
• Capitulare de villis
• Polyptieken
• Brevium exempla ad describendas res
ecclesiasticas et fiscales
Verhulst over ‘hofstelsel’
• Alleen ‘gewoon’ tussen ‘Parijs en Aken’
(+ Italië)
• Ontwikkeling (creatie?) vanaf ca 750
gevolg van:
-ontginningen
-koninklijk initiatief
Wickham over ‘hofstelsel’
• Idee van herhaalde heruitvinding
• Geen Frankische inventie / monopolie
• In Francia: Geen antwoord op economische
contractie; doel geen ‘autarkie’
• integendeel: antwoord op (bescheiden)
economische expansie incl commercialisering;
grondheren intensiveren surplus-extractie en
controle op horigen
• Probleem: waar/voor wie markt voor output
hoven? (‘steden’, leger?)
Agrarische Reproductiecyclus in subsistentie-economie
(in geel: punten waar surplus kan worden ‘afgetapt’)
GROND
AGRARISCHE
KAPITAAL
ARBEID
PRODUCTIE
VERKOOP
MARKT
NIETAGRARISCHE
REPRODUCTIE
(C + I)
INKOOP
MARKT
Soorten boeren
•
•
•
•
Kleine vrije eigenaren
Vrije, halfvrije en onvrije ‘tenants’
Onvrijen zonder land (mancipia)
Combi’s(1): boeren met vrij eigendom én
‘tenancies’
• Combi’s(2): vrije boeren met ‘onvrije hoeven’
(mansi serviles) of onvrije boeren met ‘vrije
hoeven’ (mansi ingenuiles)
• Bepalend is vooral: aanwezigheid van koning,
Kerk & aristocratie