Transcript De Kelten - Smarter

De Kelten
Waar vind je de
afbeelding terug?
De Kelten leven voort...
• De Keltische taal wordt nog steeds
gesproken in Ierland, Schotland,
Wales, Bretagne...
• Keltische cultuur (muziek, kunst..)
kent groeiende belangstelling.
De naam van de Turkse
voetbalclub “ Galatisarai???”
verwijst naar de Galaten = Kelten
De allereerste Kelten
• rond 3000 v C kwamen stammen van ten
noorden van de Zwarte Zee naar het westen.
• Ze kwamen in contact met de plaatselijke
bevolking.
• Uit een vermenging van de beide culturen
ontstond geleidelijk in vrijwel heel Europa
een nieuwe manier van leven : de Keltische
cultuur.
Verspreiding, groot stuk van
Europa
verschuiving
Rood : kerngebied
Groen : uitbreiding
Bruin : veroveringen
Taal en afkomst
Talen uit het indo-europees
Welke talen, naast het Keltisch, zijn Indo-Europese talen?
Bronnen
• Kelten hadden geen schrift.
• Schriftelijke informatie via Griekse en
Romeinse auteurs.
– Grieken noemden ze “’Keltoi of Galatai”
– Romeinen noemden ze “ Celtae of Galli”
• Archeologische opgravingen.
Waarom –denk je- zaten we lang met een
vertekend beeld van de Kelten? Zie bv. Het karakter van de
inwoners van het dorp van Asterix.
Niet één volk, wel één cultuur
• De Kelten waren eigenlijk niet één volk,
maar een groep van stammen. Hun
kunst en cultuur vertoonde wel grote
eenheid. Over het algemeen waren het
boeren. De metaalbewerking stond
technisch gezien op een hoog niveau.
synthesekaart
Tot waar strekt het gebied
Van de Kelten zich uit
In het zuiden? Waarom?
Nog voor de Romeinen een groot
rijk veroverden
hadden de Kelten
Een groot deel
Van Europa ingenomen
VI & V v C
II E v C
slaven
Keltische
Landstandenarbeiders
maatschappij
AmbachtsWelke beroepen
lui
herken je?
De druïde staat boven
Het stamhoofd !
Strijders
Druïde
Stamhoofd
• De Kelten kenden een sociale hiërarchie, waarbij
de aristocratie, bestaande uit grootgrondbezitters
de leiding had. Het koningschap werd geleidelijk
aan afgeschaft ten voordele van een raad van
ouden, waarin de notabelen zitting hadden. Zij
verkoos de voornaamste magistraten en in tijden
van oorlog een militaire chef. Elke notabele had
een schare gewapende mannen en dichters, die van
hem afhankelijk waren via een systeem van
"cliëntelisme"..
aristocratie
• Deze soldaten en barden maakten samen
met de druïden en ambachtsleiden ook deel
uit van de aristocratie
Boeren
• Het meerendeel van de bevolking bestond
echter uit boeren, die in dienst stonden van
de grootgrondbezitters.
Slaven
• De laagste klasse werd gevormd door de
slaven. Dit waren meestal krijgsgevangenen
of slachtoffers van razzia's, die veelvuldig
werden gehouden..
Bronstijd
• In België begint de Bronstijd rond 1600 v. Chr. Dit
is tamelijk laat, omdat er in onze streken geen
geschikte grondstoffen waren. Het brons kwam naar
België via de handel, die zich reeds in de Nieuwe
Steentijd had ontwikkeld. Het brons kon in eerste
instantie de vuursteen niet verdringen, maar
naarmate de bronstijd vorderde nam het gebruik van
het metaal toe. Het brons werd gebruikt voor het
vervaardigen van wapens maar ook van juwelen.
Onder invloed van immigranten uit Zuid-Engeland
ging de bevolking er toe over om de lichamen van
de afgestorvenen te verbranden en hun as te
verzamelen in potten, urnen genaamd.
Landbouw en ijzerverwerking
• De landbouwtechnieken waren tegen het einde van
de ijzertijd meer geavanceerd. De aarde werd
bewerkt met behulp van een een ploeg met een
ploegschaar en een rister, die werd getrokken door
ossen en die diep in de zware grond kon
doordringen. Deze nieuwe technieken zorgden
ervoor, dat het leven van de Kelten in de eerste
eeuw voor Christus minder zorgwekkend was dan
in de Bronstijd
Druïdes
• De druïden, barden en waarzeggers
vormden een aparte kaste van godsdienaars
met grote geestelijke maar ook wereldlijke
macht. Zo waren zij naast priester ook
rechter. De druïden deden veel rituelen en
voorspellingen. Zij pleegden hierbij meestal
dieren- en mensenoffers. De Kelten
geloofden in de onvergankelijkheid van de
ziel en in reïncarnatie.
Fase 1 : Hallstatt
• Fase 1 : 800-600 : hallstatt en hallstattkrijgers in het oosten van de Alpen
Ijzertijd-Hallstatt
• Vanaf de VIIIste eeuw voor Christus kregen de
volkeren van West-Europa de ijzerbewerking
onder de knie. Zij werd ingevoerd door krijgers
afkomstig uit Oostenrijk. Zij maakten zwaarden en
beschermden hun lichaam met ijzeren borstplaten.
Hun cultuur wordt Hallstatt-cultuur genoemd. Zij
werd gekenmerkt door een sterk sociaal
onderscheid. De opperklasse was oorlogszuchtig
en de graven van haar leden zijn rijkelijk versierd.
De gewone lieden werden daarentegen zeer
eenvoudig begraven. De voorwerpen uit de
Hallstatt-cultuur werden voornamelijk versierd
met geometrische motieven.
Wat zijn geometrische figuren?
Hallstatt
• Hallstatt periode: De periode van 700 v. Chr.
tot 500 v. Chr. Hallstatt is een marktstadje in
Oostenrijk aan de oever van een Alpenmeer.
Daar vlakbij ligt de Salzberg (zoutberg). Aan
het einde van de Bronstijd werd daar veel
zout gewonnen.
• Er was ook veel ijzererts in het gebied.
•
• Hallstatt werd mede daarom het
centrum van de Keltische wereld. Rond
de mijnen ontstond een snelgroeiende
nederzetting.
• De invloed van deze periode strekte
zich uit van de Bohemen tot het
tegenwoordige Parijs.
Welke kleur is
Hallstatt-cultuur?
• Heel belangrijk
aan Hallstatt zijn
de zoutmijnen
waar aan
zoutwinning werd
gedaan.
•Wat denk je dat deze
mensen met die berg zout
deden? (3)
•Beeld je eens in dat je zelf
zo een enorme berg zout
hebt en dat je enorme
overschotten hebt. Wat kan
je daar dan mee doen?
Hallstatt
Ijzer
grafvondsten
• 2000-tal graven
• 7de-6e eeuw v C
• Verschillende
–
–
–
–
Man / vrouw
Rijk / arm
¼ strijders
Vrouwen met juwelen
• Veel gebruiksvoorwerpen
waarvan sommige geimporteerd.
Hallstatt juwelen
Brons, 5e E v C, Kuffern
Hallstatt- grafvelden
• Grafvelden – 1100 graven met grote
rijkdom
– Vrouwen werden begraven (soms gecremeerd)
met sierraden
– Mannen werden begraven met wapens
Graf rijke
• Hallstatt
• 6eEvC
Grafinhoud
Hallstatt maatschappij
• Iedereen wist van de economische weelde te
profiteren. De omliggende nederzettingen
(en graven) waren armer.
• Relaties met het zuiden
• en het noorden
– Handel => vondsten
Reconstructie dorp
• Hallstatt
• 9eEvC
Hallstatt
• Leerden tijdens hun contacten met het
oosten
– Ploegschaar
– paard en wagen kennen
– Degelijker wapens, in ijzer
Handel met Grieken en Etrusken
Voordeel in strijd
Hallstatt verval
• Meer handel met zuiden op andere handelsroutes
• Op andere plaatsen kon men gemakkelijker aan
zout raken => verval
– Geen rijke grafvondsten meer
– Vestingen werden verlaten
Meer in het westen ontstaan nieuwe bloeiende vestigen.
La Tène-cultuur
La Tène-cultuur
• Lake- Neuchâtel in Zwitserland
• 1857 vondsten op bodem van meer.
• Kenmerkend typische kunststijl
– Metaalbewerking-----technisch hoogstaand
• Spiraalvormen
• Planten, dieren, ...
• Rijk dankzij handel met Grieken en
Etrusken, en later Romeinen.
Fase 2
• Fase 1 : 800-600 : hallstatt en hallstatt-krijgers in het oosten van de
Alpen
• Fase 2 : 600-450 : Keltische
prinsen in het westen van de
Alpen
-aristocratische samenleving
-prinsen uiten hun sociale positie in hun graven
Hochdorf grafheuvel
Eberdingen-Hochdorf
(Baden-Württemberg)
Deutschland/Germany
Graf pas in 1970 ontdekt
Graf 550vC
Hochdorf-opgravingen
60 m doorsnede
Hochdorf grafheuvel doorsnede
7,5m x 7,5m
Hochdorf
Graf man 45 j
Grafkamer Hochdorf
Probeer je de grafKamer in te beelden
Hochdorf
Naast opsmuk
Werden ook voorwerpen voor
persoonlijke hygiëne gevonden
Bv.Scheermes, nagelschaar
Grafkamer 5m x 5m
Hochdorf wagen
Lengte 4,5m
Grafkamer wagen
Welk soort
Voorwerpen werden
In het graf meegeGeven?
Hochdorf
Bekijk de fijne afwerking
Hochdorf
• De muren waren met
stof bekleed.
Hochdorf - schoenversiering
Uit welk materiaal?
Hochdorf
•
Hochdorf -dolk
Lengte 42 cm
Hochdorf-ring
»One Ring to rule them all
One Ring to find them
One Ring to bring them all
and in the darkness bind them«
J.R.R.Tolkin, Lord of the Rings
diameter 25,3 cm
gewicht 144 g goud
Hochdorf-riem
Riem
lengte 33 cm
breedte 8,5 cm
gewicht 130 g
Hochdorf
Wat was de functie
Van de hoorns?
Hochdorf – fibula
Lengte 6,5 und 6,1 cm;
Gewicht 16,88 en 17,07 g
Fibula of mantelspeld
Hochdorf
Hochdorf
• www.unc.edu/courses/art111/celtic/
topics/burial/outmound.gi
• http://www.keltenmuseum.de/dt/grab/grab.html
• http://www.dhm.de/museen/heuneburg/de/einf_fra
me.html
• www.blinde-kuh.de/kelten/ vase-vix.gif
• http://www.nhmwien.ac.at/NHM/Prehist/Collection/Objekte_PA_1
5_G.html
Heuneburg – andere grafheuvel
Heuneburg
Waar in het reliëf
zijn de grafheuvels
te vinden?
Heuneburg
Heuneburg grafheuvel
Heuneburg - graf
Heuneburg - grafvondsten
Heuneburg
Heuneburg
Heuneburg
Heuneburg
Heuneburg
Heuneberg
Welk soort motieven op de potten?
Heuneburg
Ken je nog de naam
van dit voorwerp?
Waarvoor diende het?
Zie je hoe het werkt?
Heuneburg - grafvondst
Griekse keramieken vazen werden in
De graven gevonden. Wat leren we daar uit?
Andere vindplaats
Mont Lassois
Vix, Bourgogne, Frankrijk
Ander graf
Vix Mont Lassois
VixFrankrijk
Graf van prinses
• Deze prinses was ook begraven met een
wagen en bronzen vaatwerk, Attisch
vaakwerk en goud.
Vix Tumulus vondsten
60 m diameter
4 m hoog
Grafkamer met 4-wielige wagen
Grafvondsten
oa. Bronzen Etruskisch pot
Wat kunnen we hier uit leren?
Graf van Vix
Ontdekt in 1953
Boven : zo werd alles
In het graf gevonden.
Wat valt op i.v.m.
de wagen?
Vix krater
Bronzen mengvat die tot 1100 liter kan bevatten.
Diameter 1,27 m
Hoogte 1,64 cm
Deksel : zeef
Wanddikte 1 à 1,3 mm
Gewicht : 208,6 kg (116 kg in handvaten)
Hoe vind je het gewicht
t.o.v. grootte?
Vix krater
Bronzen mengvat die
tot 1100 liter kan
bevatten.
Diameter 1,27 m
Hoogte 1,64 cm
WAT werd gemend in dit mengvat?
Vix
Let op de afbeeldingen :
Van waar komt de krater?
Vix-grafvondsten
Etruskisch; eind 6e E v C
Attisch 530 vC
Wat leren we uit de grote
Hoeveelheid aan vondsten uit Griekenland
En Etrurië?
Vix Torques
Torques = halsring
Let op het vakmanschap
Fase 3
•Fase 1 : 800-600 : hallstatt en hallstatt-krijgers in het oosten van
de Alpen
•Fase 2 : 600-450 : Keltische prinsen in het westen van de Alpen
-aristocratische samenleving
-prinsen uiten hun sociale positie in hun graven
–Fase 3 : 450-200 : Keltische
krijger-gemeenschappen en
Grote Keltische migraties.
Fase 3
• De Keltische krijgergemeenschappen gaan
migreren
– Naar het Oosten (Griekenland & Anatolië)
– Naar het Zuiden (Italië)
– Naar het Westen (Spanje, Britse eilanden)
De nieuwe gemeenschappen langs de nieuwe
handelsroutes zijn niet zo zeer handels- maar wel
krijgsgemeenschappen.
Dit zien we aan de graven : de mannen worden met
zwaard, lans en schild begraven.
De top wordt met een tweewielige strijdwagen begraven.
Grafvondsten : ook Etruskische producten.
Fase 3 migraties
Stichtten
Koninkrijk
galatië
Rome verwoest 390vC
Delphi geplunderd in 279
Let op de zwarte pijlen
• Nog steeds geen één volk
• Migraties
–
–
–
–
Op zoek naar gronden
Op zoek naar fortuin via raids (zucht naar luxe)
De aard van het volk ...
Handel bemoeilijkt tussen Mid. Zee en Kelten)
Veroveringen
Keltisch
Koninkrijk in
Turkije
In kerk : Brief van apostel Paulus
Aan de Galaten...
Voetbalclub ...
Fase 4
•Fase 1 : 800-600 : hallstatt en hallstatt-krijgers in het oosten van de
Alpen
•Fase 2 : 600-450 : Keltische prinsen in het westen van de Alpen
-aristocratische samenleving
-prinsen uiten hun sociale positie in hun graven
–Fase 3 : 450-200 : Keltische krijger-gemeenschappen en Grote
Keltische migraties.
Fase 4 : 200-52 : Urbanisatie van Gallië,
tot ....veroveringstochten van Caesar.
Fase 4
• Nieuwe veranderingen
– Meer handel
– Markteconomiesysteem
– Gevolg : naast krijgers en landbouwers nu ook
meer handelaars en ambachtslui.
– Sterk hiërarchische samenleving.
Fase 4
• De eerste staten (ten noorden van de Alpen)
ontstaan
• Hoofdstad (politiek, economisch,
ambachtelijk, religieus, militair) centrale
functie ...
• “oppidum” = hoogteversterkingen
• Honderden oppida ..(geen in België)
Oppidum
• Grote oppervlakte (vele 10-tallen ha)
• Strategisch ingeplant
– Op hoogtes
– Op verkeersassen .. Handelswegen (rivieren!!)
• Verschillende wijken (wonen, ambacht,
handel, godsd) dichtbevolkt
Oppidum bibracte
• 135ha groot
Milseburg
Murus Gallicus
Versterkte steden
Wat was het voordeel van zowel hout als
steen te gebruiken?
Manching
380 ha, 7 km lange muur in
Aarde en steen (murus gallicus v
60000 bomen, 7,5 ton ijzer voor
nagels, 250.000m3 aarde voor wal)
Nederzetting zelf slechts 80 ha
Goudschat,
Geld werd belangrijker
Bibracte
Alesia
Zie later
Maiden Castle
De Keltische
Huizen in Engeland
Waren ROND, op het vasteland rechthoekig
Keltische vondsten 1e eeuw
Schilde battersea
77cm
Keltische motieven
Gergovia
Zien later
Keltische munten
ambachtslui
landbouw
het Przewalski- paard
Wat kan je
Zeggen over
De grootte
Van de dieren
Vroeger (ten tijde
Van de Kelten)
Keltische paarden
Manching
Oerkoe
Huidige paard
Keltische runderrassen
Manching
Huidige runderen
Werd die helm voor
De strijd gemaakt?
Manching
Samenvatting
Plaatselijke
Bevolking
(bekervolk)
Volk uit
Oosten
Nieuw volk
BRONS
Zout
ijzer
Over heel
N.Europa
Één Keltische
cultuur
1) Hallstatt
IJZER
Verschuiving
Naar Westen
2) Prinsen
3) Veroveraars
4) oppida, eerste staten
La Tène
IJZER
Uitgeroeid door Romeinen
La Tène
• De periode van La Tène: Deze periode
volgde direct op de Hallstatt periode en
kwam 400 jaar later ten einde toen
Julius Ceasar Gallië had veroverd.
• In deze periode was het gebied waar de
Kelten leefden het grootst. Het strekte
zich uit van Ierland tot in Klein Azië
La Tène
• de "La Tène"-cultuur. Artistiek uit dit zich
door het afbeelden van gestileerde mensenen dierenhoofden. België werd op dat
moment bewoond door Kelten.
La Tène
• Die onderhielden handelsbetrekkingen met de
Mediterrane wereld en vooral met de Etrusken.
Deze leverden aan de Kelten wijn, vaatwerk en
luxeproducten.
• De Kelten bouwden versterkte burchten, die
meestal enkel een defensieve bedoeling hadden.
Sommige nederzettingen vormden echte stedelijke
centra, waar de Kelten hun rijkdommen en hun
nijverheid concentreerden.
La Tène
• Vanaf 150 v. C. werden in de Belgische gebieden
de eerste Keltische munten geslagen. Zij waren
gebaseerd op Griekse en Macedonische
voorbeelden, maar de Kelten pasten de
afbeeldingen van Griekse goden of van
Macedonische koningen al gauw aan, aan hun
eigen wereldbeeld. Het Keltische geld wijst op een
stevige integratie van de Keltische gebieden in de
economie van de oudheid.
Hallstatt Tumulus
• Hallstatt
• 530vC
• Duitsland
Reconstructie dorp
• Hallstatt
• 9eEvC
Keltische boerderij
De muren waren van hout of leem :
Een mengsel van aarde+stro werd op
Een houten vlechtwerk gesmeerd.
Keltische woning
Let op de
Keltische
Ketel.. Gekend
Van de verhalen
Van Asterix.
Hoe voorkomt
men brand?
Keltische woning
Welke meubelen
Kenden de Kelten
Reeds (toen Caesar)
Onze streken
Binnenviel?
Keltische boerderij
Waarvoor
Dient de
opening
Bovenaan
In het dak?
Waarom
Werd de
VoedselVoorraadKamer op
Palen gebouwd?
Keltische Hallstattboerderij
Keltische La Tène boerderij
oppidum
oppidum
oppidum
wapens
wapens
helm
schild
carnyx
oogstmachine
houthakker
http://www.arbreceltique.com/frame.htm
Keltisch kruis
Stervende galliër
Julius Caesar
• De verovering van Gallië door Caesar
maakte een einde aan de Ijzertijd in de
Belgische gewesten
La Tène
• De Kelten woonden oorspronkelijk in het
gebied van Noord-Zwitserland, ZuidDuitsland en West-Oostenrijk. Ze veroverden
steeds meer gebieden en van de zesde tot de
eerste eeuw voor Christus domineerden ze
een groot deel van Europa. Deze
bloeiperiode van de Kelten wordt de La Tène
cultuur genoemd, naar een archeologische
vindplaats in Zwitserland. Gallië werd in de
vijfde eeuw voor Christus al veroverd.