dr. Bente Felix, huisarts Antoine Engelen, radiotherapeut Jorg Oddens, uroloog

 Bespreken van prostaatkanker en bijkomende klachten  Verschillende stadia van ziekte  Invalshoeken van huisarts, uroloog en radiotherapeut  Patiënten met diverse hulpvragen in de wachtkamer.

1. Man (69j) met net gediagnosticeerd prostaatca.

3. Man (72j) met LUTS voor uitslag PSA (540ng/ml).

2. Man (45j) wiens vader prostaatca heeft.

4. Man (71j) met verspringende pijnklachten bij progressief prostaatca.

5. Man (79j) met gemetastaseerd prostaatca met vermoeidheid.

6. Man (63j) met prostaatca en diarree en anaal bloedverlies na bestraling.

7. Man (75j) met progressief prostaatca en rugpijn

 Patiënt vraagt uw mening.

 In brief van uroloog staat: • PSA : 6,7 ng/ml • • Gleasonscore : 6 (3+3) Prostaatvolume : 40 cc  Behandelopties (oncologisch vergelijkbaar!): • Active surveillance in studieprotocol • •   Radicale prostatectomie (Robot-geassisteerd) Radiotherapie: Brachytherapie: jodium125 geladen titanium bronnen Uitwendige radiotherapie (+/- adjuvant hormoontherapie)

 Score van 2 meest voorkomende histologische patronen (1-5)  Weergaven van mate van differentiatie.

 Hoger is slechter.

 6 (3+3) is meest voorkomend

 Geprotocolariseerde strategie om een actieve behandeling uit te kunnen stellen.

 Gebaseerd op de observatie dat er “slapende“ prostaatcarcinomen zijn in screen-detected prostaatkanker  Bij progressie (PSA, histologisch) in opzet curatief behandelen.

 Kans op achter feiten aanlopen bestaat.

 PRIAS protocol (Erasmus MC)

        Active surveillance/watchfull waiting Radicale prostatectomie Uitwendige radiotherapie + hormonen Brachytherapie Hormonen HIFU Cryotherapie Chemotherapie

    35 x 211 = 7400 cGy Prostaat en basis vesiculae IMRT / SIB techniek Adjuvant 3 jaar LHRH analoog:  • Bij locaal uitgebreide ziekte (hogere dosis?)

   LDR → HDR I 125 Indicaties: / Palladium • • • • • • • PSA < 10 Gleasonscore < 7 T1 / 2a IPSS < 15 Levensverwachting > 5 jaar Volume < 50 cc Geen TURP in het verleden

NHG:  Prostaatca groeit langzaam. Van 100 mannen krijgen 42 een prostaatca, waarvan 10 klinische verschijnselen, 3 zullen overlijden.

 Screening op prostaatca wordt niet aan geraden. Indien pt het toch wil vindt RT en PSA meting plaats.

 PSA >4ng/ml of afwijkend RT doet prostaatca vermoeden.

 PSA 4-10ng/ml bij normaal toucher kan diverse oorzaken hebben: • Grote prostaat, infectie, “zomaar”, prostaatkanker.

 Verwijs pt desgewenst voor verdere diagnostiek, voorlichting en behandeling (afhankelijk van levensverwachting).

 Levensverwachting <10 jaar (>72jr; <72jr met comorbiditeit): waarschijnlijk verbetert kwaliteit van leven niet door medische interventie.

 Levensverwachting > 10 jaar, mogelijk gunstig effect medische interventie.

 Verhoogd risico bij: + FA, diagnose op jonge leeftijd, 3 aangedane familieleden.

 Zonen van ptn hebben 2x zo groot risico, broers 3x zo groot.

 Nut screening nog niet aangetoond.  STOET advies: vanaf 50 e bij > 3 ng/ml biopten jaar elke 2 jaar PSA,

 Wat zegt de richtlijn bemoeilijkte mictie (M42) over het bepalen van PSA?: • Er is geen correlatie tussen LUTS klachten en prostaatca.

 Wat zijn de vervolgstappen bij verwijzing naar uroloog?

 PSA is een test voor kansbepaling prostaatkanker • (counseling vooraf gewenst)  PSA bewijst prostaatkanker niet.

• (al is er weinig anders mogelijk bij deze uitslag..)  Histologisch bewijs door biopten • Tenzij risico bij biopten door bv antistolling groot.

 Botscan voor relevante metastasen  Eventueel CT of MRI voor andere meta’s  Hormonale therapie bij gemetastaseerde ziekte • Prognose wisselt van ½ -5 jaar.

• Chemische of chirurgische castratie, +- anti-androgeen

 En natuurlijk de LUTS behandelen: • Hormonale therapie-effecten afwachten • • • Alpha-blocker Palliatieve TURP Bij chronisch fors residu CAD, CIC of SPC overwegen.

 Verder controle op geleide van klachten, PSA beloop en Hb, Alk fos. en LDH  Bij falen hormonale therapie overwegen palliatieve chemotherapie

 Pijn bij prostaatkanker door botmeta’s • Calcium zelden verhoogd door osteoblastische activiteit (verhoogde botturnover) •   Bisfofonaten remmen de turnover: Zoledronaat geregistreerd.

Rank Ligand Inhibitor (denosumab) aanstormend talent •  Samarium-153 radio-nucleotide dat bindt aan bot en locaal straalt.

•  Chemotherapie Docetaxel + prednison: klachten reductie, enig overlevingsvoordeel

     Geen spoedindicatie/subacuut 1 x 800 cGy 5 x 400 cGy 13 x 300 cGy Grote effectiviteit

 Anemie zonder bloedverlies: • • Gevolg van ijzergebrek/ vit B12 Gevolg van beenmerginfiltratie door meta’s  Rol voor transfusie • • Palliatief, symptoombestrijding.

Snel achtereen “nodig”? Dan niet steeds herhalen.

 Beperkingen voor radiotherapie/isotopen • • • • Te slechte conditie Te groot veld Meerdere pijnplekken Verslechtert de kwaliteit van het beenmerg

 DD bij bloedverlies • Hemorrhoiden • • Radiatieproctitis Rectumcarcinoom  Relatie met radiotherapie  Medicamenteuze ondersteuning (klysma’s)  Bestralingsproctitis - Acuut / laat - Klachtenpatroon - Onderzoek - Behandeling

    Botmetastasen Wervelafwijkingen Myelum en wortelcompressie Timing van acute radiotherapie

     Geen spoedindicatie /subacuut 1 x 800 cGy 5 x 400 cGy 13 x 300 cGy Grote effectiviteit

      Enige echte spoedindicatie Klachtenpatroon MRI Bestraling binnen 24 uur 5 x 400 cGy Inclusief corticosteroïden