Transcript Ocenianie kształtujące

Szkoła Podstawowa nr 2
im. kpt. Władysława Wysockiego
w Bielsku Podlaskim
Ocenianie kształtujące
Agenda:
1. Geneza oceniania kształtującego w Szkole
Podstawowej nr 2 im. kpt. W. Wysockiego w
Bielsku Podlaskim.
2. Zadania nauczycieli.
3. Współpraca z rodzicami.
4. Praca z uczniami.
5. Mocne i słabe strony OK.
Geneza oceniania kształtującego w Szkole Podstawowej nr 2
im. kpt. W. Wysockiego w Bielsku Podlaskim
Zadaniem nowoczesnej szkoły jest podejmowanie działań
zmierzających do podnoszenia jakości jej pracy poprzez różnorodne
działania. Jedna z ankiet ewaluacyjnych Podlaskiego Kuratora Oświaty
wykazała, iż w szkole od kilku lat nie podejmowano działań
innowacyjnych. Dlatego jeden z wniosków końcoworocznej rady
pedagogicznej dotyczył wdrażania eksperymentu lub innowacji
pedagogicznej. Nieoczekiwanie w szkole pojawiła się oferta CEO
udziału w programie „Szkoła ucząca się. Ocenianie kształtujące”.
Została ona zaprezentowana na zebraniu rady pedagogicznej przez
dyrektora szkoły. Konsekwencją wstępnego zainteresowania było
szkolenie całej rady przez trenera CEO, który przybliżył od strony
teoretycznej i praktycznej aspekty wdrażania elementów OK w szkole.
Rada pedagogiczna podjęła uchwałę o przystąpieniu szkoły do
programu CEO i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności „Szkoła
Ucząca się. Ocenianie kształtujące” od roku szkolnego 2007/08.
Geneza oceniania kształtującego w Szkole Podstawowej
nr 2 im. kpt. W. Wysockiego w Bielsku Podlaskim
Do udziału w programie SUS zgłosiło się 7 nauczycieli.
Z dzisiejszego punktu widzenia uważam, iż dobrowolne
uczestnictwo w programie było posunięciem słusznym, gdyż
pozwoliło stworzyć niezbyt liczny, ale za to mocno
zmobilizowany, zmotywowany zespół i autentycznie
zainteresowany nowymi metodami pracy z uczniem i nowymi
sposobami oceniania. Zespół rzeczywiście otwarty na nowe
tendencje w polskiej oświacie, bez uprzedzeń, choć
jednocześnie krytyczny. Znaleźli się w nim nauczyciele o
różnym stażu pracy. Rekomendacje „Oceniania kształtującego”
przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
skłoniły nas do próby weryfikacji dotychczasowych sposobów
i metod pracy i skonfrontowanie ich z nowymi.
Zadania nauczycieli
we wprowadzaniu OK
Sukces programu „Ocenianie kształtujące” w decydującej
mierze zależał od nauczycieli, którzy go wdrażali. Od ich
nastawienia , wiedzy merytorycznej i umiejętności.
W pierwszym etapie pomogli nam trenerzy CEO, którzy
poprowadzili szkolenie warsztatowe całej rady pedagogicznej, dla
kadry kierowniczej, a potem uczestników programu.
Konsekwencją przystąpienia do programu „SUS OK” było
powołanie w szkole zespołu zadaniowego. Strategiczną decyzją
zespołu było wdrażanie OK w dwóch klasach czwartych na lekcjach
języka polskiego , historii i społeczeństwa oraz języka rosyjskiego.
W tej grupie został wybrany lider. Podobnie było na poziomie klas
O – III. Do eksperymentu wybrano dwa oddziały przedszkolne,
klasę III oraz zajęcia zespołu korekcyjno-kompensacyjnego w klasie
III. Na tym poziomie powołano drugiego lidera. Jeden z liderów
został rzecznikiem SUS OK w szkole.
Zadania nauczycieli
we wprowadzaniu OK
Zadania zespołów przedstawiały się następująco:
1. Przekazywanie materiałów i informacji uzyskanych podczas
szkoleń prowadzonych przez CEO pozostałym nauczycielom.
2. Przygotowanie warsztatów, podczas których przeszkoleni
nauczyciele dzielili się nabytą wiedzą i umiejętnościami z
pozostałymi członkami zespołu.
3. Przedyskutowanie propozycji CEO w zakresie wdrażania
elementów OK i ewentualnie ich modyfikowanie.
4. Zebranie własnych przemyśleń, doświadczeń po zakończeniu
każdego modułu, przedyskutowanie ich podczas spotkań
zespołu, wypracowanie sposobów i procedur stosowania OK
w naszej szkole.
Zadania nauczycieli
5. Wymiana doświadczeń odnoszących się do doboru metod
i form pracy zaproponowanych w materiałach
szkoleniowych oraz ich efektywności na zajęciach.
6. Przygotowanie przez liderów sprawozdań do CEO i
opublikowanie ich na stronie internetowej.
7. Gromadzenie materiałów przez nauczycieli zebranych
podczas wdrażania elementów OK.
8. Udzielanie wsparcia niektórym nauczycielom w
„okresach kryzysu”.
9. Napisanie przez liderów pracy ewaluacyjnej oraz
przygotowanie jej do publikacji w czasopiśmie
oświatowym.
Zadania nauczycieli
10. Zorganizowanie i przeprowadzenie szeregu lekcji
koleżeńskich,
podczas
których
prezentowali
zastosowanie w praktyce elementów OK, min. celów
lekcji, „nacobezu”, samooceny, oceny koleżeńskiej oraz
różnorodnych technik motywujących uczniów do nauki.
11. Dyskutowanie na temat korzyści i trudności
wynikających z pracy z OK w klasach młodszych i
starszych.
12. Prezentowanie i omawianie pomysłów dobrej praktyki
nauczycielskiej.
Obserwatorem na jednym z
takich zajęć była
wizytator z Kuratorium Oświaty w Białymstoku p. B.
Chomicka, która bardzo pozytywnie odniosła się do
zastosowanych na zajęciach rozwiązań.
Zadania nauczycieli
Wypracowane przez całą grupę rozwiązania
i propozycje były przez uczestników kursu
internetowego opracowywane i jako sprawozdanie
publikowane na stronie internetowej SUS.
Moderatorzy kursu internetowego, przychylnie
ocenili rozwiązania i propozycje przedstawione w
sprawozdaniach.
Zadania nauczycieli
Udało się:
- wypracować wspólnie i zastosować na różnych zajęciach pomysły
dobrej praktyki nauczycielskiej: cele lekcji i „nacobezu” przygotowane
przez nauczycieli i wklejone do zeszytów uczniowskich, opracowanie
tabeli informacji zwrotnej,
- przeprowadzić lekcje koleżeńskie,
- udzielić wsparcia jednemu z liderów w jego relacjach z mentorem
CEO,
- wymienić szczerze i krytycznie swoje uwagi i refleksje z realizacji
poszczególnych modułów OK,
- stworzyć zespół autentycznie „krytycznych przyjaciół”,
- zgromadzić materiały dokumentujące wdrażanie elementów OK: cele
lekcji, „nacobezu”, pytania kluczowe, scenariusze zajęć.
Zadania nauczycieli
Nie udało się:
- stworzyć większej ilości pomysłów prócz „Mistrza
systematyczności”,
- poszerzyć zespołu o kolejnych nauczycieli
pracujących systematycznie metodami oceniania
kształtującego.
Współpraca z rodzicami
Współpraca z rodzicami
Efektywna współpraca z rodzicami to
istotny filar w procesie edukacji młodego
człowieka. Włączenie rodzica w proces uczenia
się ich dziecka jest dla nas niezwykle istotne.
Ocenianie kształtujące dało nam znakomitą ku
temu sposobność.
Rodzice stali się naszymi najwierniejszymi
sojusznikami w „kampanii” przeciwko uchylaniu
się uczniów od systematycznego odrabiania
prac domowych.
Współpraca z rodzicami
• Na początku roku szkolnego 2007/2008 rodzice
uczestniczyli w warsztatach na temat oceniania
kształtującego. W praktyce poznawali pracę z OK.
• Uczyli się, jak czytać i wykorzystać w pracy
z dzieckiem w domu informację zwrotną i
„nacobezu”.
• Już po kilkunastu dniach większość z nich
dostrzegła zalety tego systemu oceniania .
Współpraca z rodzicami
Oto niektóre z ich opinii:
• „Jestem bardzo zadowolona z tego, że dzieci otrzymują pod
pracami szczegółowy komentarz, co było w nich dobre
oraz co, i jak mają jeszcze poprawić. Moja córka bardzo
przeżywa porażki i złe oceny. Teraz może spokojnie
popracować nad swoimi pracami nie narażając się na
zbędny stres. Ocena po dokonaniu poprawy jest na pewno
lepsza od tej, która by otrzymała wcześniej.”
• „Mój syn obecnie lepiej sobie radzi w szkole. Ma lepsze
oceny, bo może w różny sposób jeszcze poćwiczyć
materiał.”
• „Mój syn jest dyslektykiem. Zawsze bał się, że będzie
gorszy od rówieśników. Dzięki „nacobezu” i IZ czuje się
pewniej, a ja wiem jak mu pomóc.”
Współpraca z rodzicami
• Rodzice klas, w których pracujemy zgodnie z
wytycznymi OK , przynajmniej raz w miesiącu otrzymują
informacje o postępach w nauce swoich pociech. Oprócz
ocen, pojawiają się wskazania dotyczące pracy dzieci na
zajęciach oraz uwagi na temat stopnia ich
przygotowywania do lekcji.
• Rodzice są pisemnie informowani (raz w miesiącu) o
ilości nieodrobionych prac domowych przez ich dziecko
z poszczególnych przedmiotów.
• Rodzice mają możliwość na bieżąco śledzić, co dziecko
powinno po każdej lekcji umieć dzięki „nacobezu”, które
przygotowujemy do każdego tematu, cyklu lekcji,
powtórzenia, sprawdzianu.
Współpraca z rodzicami.
Co się udało:
1. Wzrosła świadomość rodziców, jak istotne dla
prawidłowego rozwoju (również procesu
edukacji)dziecka jest ich wsparcie i
zainteresowanie.
2. Rodzice są świadomi, z czym ma trudności ich
dziecko, a co przychodzi mu bez trudu.
3. Rodzice potrafią właściwie zinterpretować IZ do
pracy dziecka , tak by udzielić mu niezbędnej
pomocy.
Współpraca z rodzicami
Jakie były trudności?
1. Niektórzy rodzice nie włączyli się we współpracę
ze szkołą, nie widzieli takiej potrzeby.
Współpraca z uczniami
Współpraca z uczniami
Po wyborze klas, w których będziemy wprowadzać
ocenianie kształtujące, przeprowadziliśmy z uczącymi się w
nich dziećmi (uczniami klas IV) szereg rozmów.
Wyjaśniliśmy, iż wezmą udział w nowatorskim i
ciekawym projekcie, a następnie krótko przedstawiliśmy
podstawowe założenia OK.
Dzieci poczuły się wyróżnione i bardzo dumne. Były
zaciekawione tym, iż przejmą większą odpowiedzialność za
swój proces uczenia się.
Ustaliliśmy zasady naszej współpracy i zapisaliśmy je
w formie kontraktu, który został podpisany przez uczniów,
ich rodziców lub prawnych opiekunów oraz przez nauczyciela
prowadzącego wskazane zajęcia.
Kolejne elementy OK były wprowadzane stopniowo,
tak by dzieci mogły się z nimi oswoić.
Współpraca z uczniami
1. Cele lekcji formułowane w języku ucznia.
Uczniowie otrzymują karteczkę z celami
przygotowanymi przez nauczyciela. Wklejają je do
zeszytu. Każdorazowo cele są odczytywane i
omawiane na zajęciach. Wszelkie wątpliwości są
wyjaśniane na bieżąco.
Takie rozwiązanie okazało się
najmniej
czasochłonne, ponieważ zbyt wiele cennego czasu
zajmowało uczniom przepisywanie informacji z
tablicy. Nie są on również gotowi na opracowywanie
celów lekcji nawet przy wsparciu nauczyciela.
Współpraca z uczniami
Uczniowie byli świadomi, czym będą się
zajmować na zajęciach. Doskonale wiedzieli, jakie
wiadomości mają przyswoić i jakie umiejętności
nabyć. Stawali się sojusznikami nauczyciela jako
współodpowiedzialni za swój proces edukacji. Byli
bardziej zdeterminowani, ponieważ czuli, iż
obdarzyliśmy ich zaufaniem jako partnerów w pracy.
Uczniowie pracowali sprawniej i efektywniej. To oni
dbali o właściwe tempo pracy na lekcji, tak by
wszystkie założone cele zostały zrealizowane.
Współpraca z uczniami
2. „Nacobezu” – wymagania i kryteria oceniania.
Sposoby określania i prezentacji „nacobezu” stosowane
w naszej szkole:
• nauczyciel opracowuje je samodzielnie i podaje
uczniom.
• uczniowie przy wsparciu nauczyciela wspólnie je
przygotowują, najczęściej dzieje się tak w ramach
powtórzenia materiału przed sprawdzianem,
• uczniowie samodzielnie lub w grupach opracowują
„nacobezu” na podstawie celów lekcji; po selekcji te
najbardziej trafne przepisują do zeszytu.
Współpraca z uczniami
Uczniowie uznali, iż „nacobezu” jest przydatne.
Stwierdzili, iż łatwiej im było przygotować prace
domowe w oparciu o jasne i precyzyjne wytyczne.
„Nacobezu” do zajęć również jest ich zdaniem
pomocne, ponieważ wiedzą dokładnie, co po lekcji
powinni umieć i jakie ewentualne braki nadrobić.
Uznali, iż „nacobezu” jest również znakomitą pomocą
dla tych, którzy byli na zajęciach nieobecni.
Współpraca z uczniami
3. Informacja zwrotna
Przygotowanie pełnej IZ okazało się niebywale
czasochłonne. Opracowanie IZ w formie tabeli
rozwiązało ten problem.
Po wydrukowaniu jej odpowiednią ilość razy,
uzupełnieniu, wklejamy do zeszytu każdego
ucznia. Po zmianie „nacobezu” można ja
dopasować do każdej pracy z każdego
przedmiotu.
Współpraca z uczniami
Ogólna ocena pracy:
„Nacobezu”
Ocena podanych
elementów twojej
pracy
[++] lub [-]
Wskazówki, w jak sposób
powinieneś/powinnaś
poprawić błędnie
wykonane elementy
Np. Praca ma wstęp,
rozwinięcie, zakończenie.
Np. Praca zajmuje
przynajmniej 15 linijek.
Wskazówki, w jakim kierunku powinieneś/powinnaś dalej pracować:
Przykładowa informacja zwrotna
Współpraca z uczniami
Reakcja uczniów na IZ była inspirująca. Byli nią
zachwyceni. Niektórzy z nich twierdzili, że stosowanie
IZ przy ocenie prac daje im poczucie bezpieczeństwa.
Nawet, jeśli popełnią błędy, będą wiedzieli jak je
poprawić i nie dostaną przy tym „złej” oceny i dzięki
temu mogą się więcej nauczyć. Nawet uczniowie,
którym
nauka
przychodzi
trudniej,
łatwiej
przyjmowali konstruktywną krytykę niż złą ocenę.
Chętniej pracowali, i tak łatwo się nie zniechęcali.
Liczba ocen niedostatecznych za wykonanie pracy
domowej, przy ocenie których stosowano IZ spadła
znacząco.
Współpraca z uczniami
4. Pytania kluczowe.
Sformułowanie „dobrego” pytania kluczowego jest
niesłychanie trudne. Mają uczniów pobudzać do
myślenia. Zaintrygowanie uczniów daje ciekawe
rezultaty. Sprawia, że nie są znudzeni i „chce im się
chcieć”. Uczniowie są dociekliwi, więc praca na lekcji
staje się czymś niezwykłym dla nich i dla nas. Często
bywamy zaskoczeni wnioskami, do jakich dochodzimy.
Pytania kluczowe, a właściwie wynikające z nich
odpowiedzi, uzmysławiają uczniom, że nawet wiedza o
częściach zdania może im się w „życiu” do czegoś
przydać.
Współpraca z uczniami
5. Ocena koleżeńska i samoocena.
Staramy się ograniczyć swoją rolę w ocenianiu prac uczniów. Nasi
podopieczni to 10, 11 i 12 - latki, więc stopniowo zapoznawaliśmy ich z
oceną koleżeńską i samooceną. Przy tak małych dzieciach proces ten jest
zdecydowanie dłuższy niż w przypadku ich starszych kolegów. Nasi
uczniowie oceniali wzajemnie swoje prace (oczywiście przy wsparciu
nauczyciela). By ułatwić im to trudne i odpowiedzialne zdanie, byli dzieleni
na dwuosobowe zespoły (uczeń „słabszy” z „mocniejszym”), dzięki temu
każdy z nich uczył się ponadto współpracy i prowadzenia dyskusji z
wykorzystaniem racjonalnych argumentów. Przed przystąpieniem do pracy
stworzony został kodeks, jakim powinien kierować się uczeń przy ocenianiu
prac kolegów, ale i swojej własnej. Ponadto, uczniowie otrzymywali
wyjaśnienie, jak należy czytać kartę odpowiedzi z kryteriami przyznawania
punktów, by uniknąć podejrzeń o stronniczość czy nieuczciwość. Dzięki
samoocenie, którą stosujemy przy powtórzeniach materiału przed
sprawdzianem, dzieci wiedzą, co już umieją i czego jeszcze powinny się
nauczyć.
Współpraca z uczniami
Opinie uczniów na temat przydatności oceny
koleżeńskiej:
• „Przydała mi się, bo już wiem, co jeszcze muszę
doczytać, by napisać dobrze sprawdzian”
• „Podobało mi się, że mogę ocenić innych kolegów
z klasy, ponieważ dzięki temu mogę się lepiej
nauczyć do sprawdzianu”
• „Fajnie, że mogłem sprawdzić pracę Dominiki, ale
wolę, gdy pani sprawdza moją pracę”
Współpraca z uczniami
Opinie uczniów na temat przydatności
samooceny:
• „Podobało mi się to, że mogłam sama siebie ocenić
i wiem, co jeszcze muszę nadrobić”
• „Wolę, gdy oceniają mnie inni. Sam nie zawsze
jestem obiektywny”
• „Było fajnie stać się na chwilę nauczycielem dla
samego siebie”
Współpraca z uczniami
• Zorganizowaliśmy konkurs na klasę
najsystematyczniej odrabiającą prace domowe z
poszczególnych przedmiotów (historii,
matematyki, języka polskiego, języka angielskiego,
przyrody).
• Angażujemy uczniów do odrabiania pracy
domowej poprzez różnorodne zabiegi
pedagogiczne, np. różnicowanie pracy domowej,
wybór zadań z podanego zestawu.
Współpraca z uczniami
• Na godzinach wychowawczych opracowana
została strategia organizacji czasu poświęconego
na odrabianie prac domowych.
• Zgodnie z sugestiami uczniów i rodziców
zbudowaliśmy harmonogram zadawania
dłuższych prac domowych z poszczególnych
przedmiotów z uwzględnieniem niezadawania
pisemnych prac domowych na okres ferii, świąt.
Współpraca z uczniami
Co się udało?:
• Zdecydowanie wzrosła liczba uczniów systematycznie
odrabiających prace domowe, wzrosła jakość
odrabianych prac domowych.
• Zmieniła się również na korzyść świadomość uczniów,
jak istotne jest dla procesu edukacji systematyczne
odrabianie pracy domowej.
• Znacznie łatwiej i trafniej potrafią przeprowadzić
samoocenę swojej pracy.
• Uczniowie na zajęciach pracują chętnie, są aktywni.
Współpraca z uczniami
Trudności:
• W ocenie koleżeńskiej uczniowie mają problemy z
określeniem wskazówek do dalszej pracy, a części z
nich trudno zachować obiektywność.
• Wielu uczniów ma spore problemy z poszukiwaniem
odpowiedzi na pytania kluczowe.
Mocne i słabe strony OK
Uczenie i ocenianie uczniów metodami
i sposobami OK ma swoje mocne i słabe strony,
stwarza też pewne szanse i zagrożenia.
Metodą służącą do ich identyfikacji jest analiza
SWOT.
Mocne strony
1. Stosowanie na lekcjach nowych sposobów nauczania,
oceniania, motywowania uczniów poszerza
dotychczasowe doświadczenia nauczycieli.
2. Doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela sprzyja
jego rozwojowi zawodowemu, a udział w programie
innowacyjnym daje satysfakcję i czyni go jednym z
liderów w szkole.
3. Zaangażowaliśmy uczniów do samooceny oznacza
pracę nad własnym rozwojem i karierą szkolną.
Mocne strony
4. Uczniowie lepiej wiedzą, czego mają się nauczyć i jak
poprawiać swoje prace.
5. Poprawia się komunikacja nauczyciel-uczeń-rodzic.
6. Ocenianie kształtujące to świetny środek
dyscyplinujący
pracę nauczyciela i ucznia.
7. Ocenianie kształtujące to sposób na lepsza
mobilizację ucznia do nauki i refleksji nad procesem
uczenia się.
Słabe strony:
1. Nowe metody i sposoby nauczania i oceniania wymagają
od nauczyciela oprócz przygotowania merytorycznego
także przekonania wewnętrznego. Innowacje w oświacie
nie muszą odpowiadać wszystkim nauczycielom, stąd też
uczestnictwo w programie zadeklarowało tylko 20%
nauczycieli.
2. Udział w programie jest dość pracochłonny dla
nauczyciela w porównaniu z dotychczasową pracą. To
kolejna bariera, której nie każdy nauczyciel jest w stanie
lub chce pokonać. Ocenianie kształtujące wymaga od
nauczyciela ogromnej systematyczności i konsekwencji.
Słabe strony:
3. Ocenianie kształtujące wymaga od nauczycieli większej
współpracy z uczniami, rodzicami oraz innymi
nauczycielami. To z kolei zakłada daleko posuniętą
otwartość nauczyciela na inne podmioty biorące udział w
uczeniu. Mam wątpliwości czy każdy nauczyciel jest na to
przygotowany i czy tego chce.
4. Wdrażanie nowego zawsze wiąże się ze sporym ryzykiem.
Trudno do końca przewidzieć efekt działań, bariery
i trudności po drodze, nawet oszacować własne siły.
Potrzebna jest duża siła wewnętrzna, wsparcie
przełożonych itp.
Szanse:
1. Atutem OK jest niewątpliwie kierunek w oświacie, w tym
polskiej- wdrażanie w większym zakresie oceniania
kształtującego kosztem sumującego.
2. Dobrze, że program „Ocenianie kształtujące” jest
obudowany wsparciem merytorycznym i logistycznym.
Mam na myśli zarówno literaturę przedmiotu, jak bazę
szkoleniową i przygotowanie merytoryczne
szkoleniowców.
3. Szansą OK jest rekomendacja Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju, która widzi w nowych
sposobach nauczania, uczenia się i oceniania podnoszenie
efektów kształcenia.
Zagrożenia:
1.
Na to co się dzieje w polskich szkołach wypływ miała, ma i
mieć będzie polityka oświatowa państwa. To ona poprzez akty
wykonawcze narzuca ramy życia szkolnego. To ona zadecyduje
czy ocenianie kształtujące będzie głównym trendem nauczania
i oceniania czy też będzie egzystować na marginesie życia
szkolnego w nielicznych placówkach.
2.
Ocenianie kształtujące to novum w polskiej oświacie. Jak
każda nowinka jest bacznie obserwowana i poddawana
racjonalnej i pozaracjonalnej krytyce. Ten kierunek wymaga
rozpropagowania go w społeczeństwie i oświacie, rozsądnego
wprowadzenia do praktyki szkolnej, bo tylko wtedy zmiana ma
szansę na powodzenie.
Szkoła Podstawowa nr 2
im. kpt. Władysława Wysockiego
w Bielsku Podlaskim
Opracowali:
Urszula Prokopiuk
Mirosław Chomaniuk
Dziękujemy