Transcript PowerPoint-presentatie

Algemene beschouwingen bij
de Zesde Staatshervorming
Willem Verrijdt
Referendaris bij het Grondwettelijk Hof
Vrijwillig wetenschappelijk medewerker KU Leuven
Indeling
I. Aanleiding en ambities
II. Omvang en draagwijdte
III. Enkele opvallende technieken
IV. Sterktes en zwaktes
V. Inwerkingtreding
I. Aanleiding en ambities
• Aanleiding:
o
Resoluties Vlaams Parlement 3 maart 1999
 verzoek om meer autonomie (bevoegdheden en financieel)
o
o
BHV-rechtspraak GwH
Opkomst N-VA
• Ambities:
1.
2.
3.
Pacificatie na 4 jaar communautaire strubbelingen
Vlinderakkoord: “Een efficiëntere federale Staat…
… en een grotere autonomie voor de deelstaten”
II. Omvang en draagwijdte (1)
• “De grootste staatshervorming ooit” ?
• Basisconcepten blijven ongewijzigd:
o
Vier taalgebieden, drie gemeenschappen en gewesten
Nuance: Brussel-Hoofdstad als de facto vierde gemeenschap?
o
o
o
Geen “federalisme met vier”
Geen keuze voor of tegen confederalisme
Geen keuze inzake artikel 35 Gw.: uitvoeren of opheffen
II. Omvang en draagwijdte (2)
• Wel een zeer omvangrijke staatshervorming:
o
o
Omvat 3 jaren: “staatshervorming van 2012-2014”
Een staatshervorming in drie fasen:
• 19 juli 2012 (BS 22 augustus 2012): eerste fase
• 6 januari 2014 (BS 31 januari 2014): tweede en derde fase
o
o
o
o
Veel thema’s, instellingen en bevoegdheden
43 herziene en 6 ingevoegde grondwetsbepalingen
15 bijzondere meerderheidswetten en 18 wetten
271 bladzijden in het Belgisch Staatsblad
II. Omvang en draagwijdte (3)
• Financiële aspect:
o
o
Voor 20,2 miljard euro bevoegdheidsoverdrachten
Voor 12 miljard euro fiscale autonomie
• Maar niet “de grootste staatshervorming”:
o
o
Conceptueel minder vernieuwend dan de Eerste Shv.
Minder fundamenteel dan de Vierde Shv.
• Een logische volgende stap (centrifugaal federalisme),
maar wellicht niet de laatste
III. Enkele opvallende technieken
• Veel juridisch kunst- en vliegwerk:
o
o
o
o
De “truc” met artikel 195 Gw.
Vergrendeling of immunisering?
(Coöperatief federalisme)
Nieuwe rol voor sommige instellingen
• Wellicht noodzakelijk
• Wellicht juridisch in orde
III.1. Afwijking van herzieningsprocedure
• Art. 195 Gw.: Preconstituante, verkiezingen, Constituante
• De nodige bepalingen waren niet voor herziening vatbaar
• Art. 195 Gw. zelf wel voor herziening vatbaar
• “Overgangsbepaling”: in feite een “afwijking”:
Temporeel beperkt: alleen tijdens deze legislatuur
o Materieel beperkt: opsomming van bepalingen
• Rechtsgeldig volgens Commissie van Venetië
• Maar: kiezer kan zich niet uitspreken
o
III.2. Vergrendeling of immunisering? (1)
• Vergrendeling (= betonnering):
o
wet  niveau bijzondere wet:
• Voortaan slechts wijzigbaar bij bijzondere meerderheid
• Maar kan nog steeds aan de Grondwet worden getoetst
o
Begrijpelijk in een bipolair federalisme
• Immunisering:
o
o
wet  niveau Grondwet
Problematischer:
• Uitholling grondwetsidee
• Onttrekken van wetgeving aan elke rechterlijke controle
• Impliciete grondwetsherziening
III.2. Vergrendeling of immunisering? (2)
• Gehanteerd tijdens de Zesde Staatshervorming:
o
o
o
kieskring BHV (art. 64, § 4 en art. 168bis)
gerechtelijk arrondissement Brussel (art. 157bis)
contentieux randgemeenten (art. 160)
• Is dit vergrendeling of immunisering?
o
o
o
Letterlijke tekst van die bepalingen: vergrendeling
Parlementaire voorbereiding: immunisering
Raad van State: tussenpositie:
• moet vergrendelde regelingen aan Grondwet toetsen
• maar de facto toetsing door grondwetgever niet in vraag gesteld
III.3. Instellingen met oneigenlijke rol
• Grondwettelijk Hof: niet langer alleen formele wetten:
o
o
Beroepen tegen Controlecommissie
Toelaatbaarheid gewestelijke volksraadpleging
• Rekenhof: artikel 180, vijfde lid, Gw.
o
o
“Bijkomende taken”, desgevallend tegen vergoeding
Art. 5, § 1, I, tweede lid, BWHI:
• Verplicht advies over impact decreten
• Indien negatief: overleg met federale overheid (vetorecht)
• a priori bevoegdheidsarbiter
IV. Sterktes en zwaktes (1)
• Toonde aan dat het toch nog mogelijk is om tot een
compromis à la belge te komen
• Grootste zwakte: overdreven complexiteit:
o
o
Brussel, financiering, bevoegdheidsverdeling, …
Vaak gebrek aan eenduidige regels:
• Vage begrippen
• Veel nuances en uitzonderingen
o
Verdere versplintering van bevoegdheidspakketten
IV. Sterktes en zwaktes (2)
• Gevolgen van de complexiteit:
o
o
o
o
Invulling van begrippen doorgeschoven naar GwH
Grenzen van bevoegdheden onduidelijk
Bevoegdheidsconflicten onvermijdelijk
Ambities van Zesde Staatshervorming in het gedrang:
1. Pacificatie ondergraven door bevoegdheidsconflicten
2. Efficiëntie in gevaar indien beleid onmogelijk wordt
3. Autonomie beperkt door uitzonderingen, voorwaarden, nuances
V. Inwerkingtreding
• Nieuwe bevoegdheden: 1 juli 2014
• Continuïteit gewaarborgd:
o
o
Federale regeling blijft van kracht
Wel samenlezen met nieuwe bevoegdheidsverdeling
• Proactieve regeling van nieuwe bevoegdheden?
o
o
o
o
Nu regelen, maar met inwerkingtreding op 1 juli 2014?
Nee: kantelmoment is aanneming (rs. GwH)
Voorbereiding wel mogelijk: bvb. advies RvS vragen
Opvangen door retroactieve inwerkingtreding?