Transcript Erik Paredis

Duurzame ontwikkeling en
transitiedenken.
Wat kunnen we ermee?
Erik Paredis
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (UGent)
http://www.cdo.UGent.be
Open workshop Transitie, KAURI, Mechelen - 16 maart 2012
Opbouw
1.
De uitdaging waarvoor we staan
2.
Denken over transities
3.
En de praktijk van transitiemanagement?
1. De uitdaging waarvoor we staan
DO: goed leven binnen grenzen
VS
België
Cuba
Peru
Aanzet tot operationalisering: kwaliteitsvol leven (HDI: welvaart, gezondheid,
onderwijs) binnen de draagkracht van de aarde
Transities zijn onvermijdbaar geworden

Wereldwijde maatschappelijke evoluties leiden autonoom tot
diepgaande verandering
draagkracht
ontwikkeling
instabiliteit

Niet ‘of’ maar ‘op welke manier’ en ‘welk beeld’

Transitiewerk op een snijpunt: doorheen die turbulente
ontwikkelingen structuren, instituties en handelen naar meer
duurzaamheid oriënteren.
2. Denken over transities
Opbouw van transitietheorie
1.
Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?
2.
Concentreer je op socio-technische systemen en tracht die te
verduurzamen
3.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van
die systemen. M.a.w. de dominante structuren, praktijken,
beleid, technologie, manieren van denken moeten radicaal
wijzigen.
Dynamisch MLP
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken
Landschap
Landschapsontwikkelingen oefenen
druk uit op het regime
Markten,
gebruikersvoorkeuren
Wetenschap
Industrie
Sociotechnisch
regime
Cultuur
Beleid
Technologie
Het regime is dynamisch stabiel.
De nieuwe configuratie breekt door, gebruikmakend
van ‘windows of opportunity’.
Niches
Kleine netwerken van actoren steunen innovaties op
basis van verwachtingen en visies. Belang van
leerprocessen
Tijd
Opbouw van transitietheorie
1.
Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?
2.
Concentreer je op socio-technische systemen en tracht die te
verduurzamen
3.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van
die systemen. M.a.w. de dominante structuren, praktijken,
beleid, technologie, manieren van denken moeten wijzigen.
4.
Wanneer veranderen regimes? Er openen zich
mogelijkheden als de druk vanuit het landschap sterk is, als
de interne contradicties van het regime toenemen, als
uitdagende niches aanwezig zijn.
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken
Naar een transitie van het mobiliteitssysteem?
Landschap
Markten,
gebruikersvoorkeuren
Wetenschap
Industrie
Sociotechnisch
regime
Cultuur
Beleid
Technologie
Niches
Tijd
Opbouw van transitietheorie
1.
Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?
2.
Concentreer je op socio-technische systemen en tracht die te
verduurzamen
3.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen.
M.a.w. de dominante structuren, praktijken, beleid, technologie, manieren
van denken moeten wijzigen.
4.
Wanneer veranderen regimes? Er openen zich mogelijkheden als de druk
vanuit het landschap sterk is, als de interne contradicties van het regime
toenemen, als uitdagende niches aanwezig zijn.
5.
Wat zijn de kenmerken van zo’n transities? Multi-level, -fase, -actor, domein. Transities kenmerken zich door grote complexiteit en
onzekerheid van ontwikkelingen.
6.
Kun je er dan toch sturing aan geven naar meer duurzaamheid? Door de
kenmerken in 5. is sturing zonder meer niet mogelijk, maar vormen van
beïnvloeding zijn wel mogelijk.
3. En de praktijk van
transitiemanagement ?
Kenmerken transitie governance

Uitgangspunten:

de richting en de snelheid van een transitie beïnvloeden

Basisstrategie: de druk op het regime verhogen, door contradicties
bloot te leggen, landschapstrends te mobiliseren, niches te versterken

Hoe? Niet enkel door top-downsturing, niet enkel door pure
marktwerking

Maar gecombineerd met opbouw van netwerken tussen overheid,
voorlopers uit het regime en nichespelers

Die vertrekken van een erkenning van hardnekkige problemen in het regime

Probleemdenken trachten overstijgen door een lange termijn visie uit te werken voor
het systeem, die als gezamenlijke agenda kan functioneren

Praktijkexperimenten opzetten, niches versterken en opschalen

Leerprocessen opzetten

Aan het regime trachten sleutelen en veranderingen verankeren

Dit vraagt ook een transitie van de overheid: beleidsintegratie, netwerking, co-creatie
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken
Typeopbouw van TM
Landschap
5. Werken aan het regime:
bijsturen, verankeren
Regime
1. Systeem analyse
3. Transitiepaden
2. Toekomstvisie
Niches
4. Experimenten en projecten
• uittesten en leren over paden
• verandering op gang brengen
• Verdieping, verbreding, opschaling
Tiid
DuWoBo en Plan C: leren uit de praktijk

Resultaten, maar ze vragen veel werk:





Visie die tot uitbreiding van agenda’s leidt
Visie die tot agendasetting leidt bij beleid en actoren
Creëren van nieuwe netwerking
Realiseren van experimenten die verder gaan dan het regime
Om meer in rekening te brengen:






Snel veranderende context vraagt denken over rol en positionering
Onderschatting strategisch gedrag actoren
Moeilijke inpassing in dominante overheidspraktijk
Oude patronen veranderen traag, zeker buiten de perimeter van het TMproces
Beperkte ‘commitment’ van politiek en top administratie
Lage prioriteit aan bewust leren
Enkele besluiten

Kruispunt?



We zitten op een moeilijk kruispunt in onze geschiedenis.
Een heroriëntatie naar DO is noodzakelijk.
Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen
gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes.
Transitieaanpak




Biedt een verruimend denkkader
Breekt discoursen en netwerken open, kan nieuwe
praktijken stimuleren.
Maar rol en invloed is sterk afhankelijk van samenspel
tussen proces en context
Het blijven politieke processen die te maken krijgen met
vragen van macht, weerstand, legitimiteit, vertrouwen.
Meer informatie

Website Steunpunt DO: www.steunpuntdo.be





Websites Vlaamse processen



Paredis, E. (2009), Socio-technische systeeminnovaties en transities: van theoretische inzichten naar
beleidsvertaling. Working paper n° 10. CDO/UGent: Steunpunt Duurzame Ontwikkeling
Paredis, E. (2010), Naar een verdere onderbouwing van het Vlaamse beleid voor
duurzaamheidstransities. Working paper n°19. CDO/UGent: Steunpunt Duurzame Ontwikkeling.
Paredis E. (2011), Transition management as a form of policy innovation. A case study of Plan C, a
process in sustainable materials management in Flanders. Working paper n°26. CDO/UGent: Steunpunt
Duurzame Ontwikkeling.
Paredis E. (in voorbereiding), Transitiemanagement voor wonen en bouwen. Ervaringen en context van
het Vlaamse DuWoBo-proces. Working Paper. CDO/UGent: Steunpunt Duurzame Ontwikkeling.
DuWoBo: www.duwobo.be
Plan C: www.plan-c.eu
Nederland:


www.ksinetwerk.nl: overzicht van onderzoeksresultaten van het belangrijkste onderzoeksnetwerk over
transities
 Goed en toegankelijk boekje van Van der Hoeven
http://www.ksinetwork.nl/files/KSI%20Boek%20juni%202010%20Diederik%20van%20der%20Hoev
en.pdf
www.transitiepraktijk.nl: bundeling van praktische inzichten over transitiewerk, gebaseerd op Nederlands
onderzoek en praktijkervaring