Transcript dr Anna Steliga

dr Anna Steliga
JAK „CZYTAĆ” DZIEŁO?
PERCEPCJA - EKSPRESJA – RECECJA
czyli
realizacja w praktyce
nowej podstawy programowej
nauczania plastyki
dr Anna Steliga
Nowa podstawa programowa została
wprowadzona na mocy Rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach
szkół (rozporządzenie opublikowano w
Dzienniku Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r.
Nr 4, poz. 17).
dr Anna Steliga
Powody wprowadzenia reformy
programowej Ministerstwo Edukacji
Narodowej określiło następująco:
Powód I: niedopasowanie podstawy
programowej do obecnej populacji
uczniów
Powód II: niemożność zmieszczenia
pełnego cyklu kształcenia ogólnego
w ciągu trzech lat
Powód III: obniżenie wieku szkolnego
wymaga korekty programowej
dr Anna Steliga
Nowa podstawa programowa ma
zastąpić standardy wymagań
edukacyjnych.
Opisuje efekty kształcenia na każdym
etapie edukacyjnym.
Są one sformułowane w postaci
wymagań ogólnych
i szczegółowych.
dr Anna Steliga
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
I.
PERCEPCJA SZTUKI - Odbiór
wypowiedzi i wykorzystanie
zawartych w nich informacji
II. EKSPRESJA PRZEZ SZTUKĘ Tworzenie wypowiedzi
III. RECEPCJA SZTUKI - Analiza i
interpretacja tekstów kultury
dr Anna Steliga
Podstawa programowa edukacji
wczesnoszkolnej w zakresie plastyki.
I etap edukacyjny: klasy I–III
dr Anna Steliga
Edukacja plastyczna. Uczeń kończący klasę III:
1) w zakresie percepcji sztuki:
a) określa swoją przynależność kulturową poprzez
kontakt z wybranymi dziełami sztuki, zabytkami
i z tradycją w środowisku rodzinnym, szkolnym i
lokalnym; uczestniczy w życiu kulturalnym tych
środowisk, wie o istnieniu placówek kultury
działających na ich rzecz,
b) korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich
wytwory w swojej działalności twórczej (zgodnie
z elementarną wiedzą o prawach autora);
dr Anna Steliga
Edukacja plastyczna. Uczeń kończący klasę III:
2) w zakresie ekspresji przez sztukę:
a) podejmuje działalność twórczą, posługując się
takimi środkami wyrazu plastycznego jak: kształt,
barwa, faktura w kompozycji na płaszczyźnie i w
przestrzeni (stosując określone materiały, narzędzia i
techniki plastyczne),
b) realizuje proste projekty w zakresie form
użytkowych, w tym służące kształtowaniu własnego
wizerunku i otoczenia oraz upowszechnianiu kultury
w środowisku szkolnym (stosując określone
narzędzia i wytwory przekazów medialnych);
dr Anna Steliga
Edukacja plastyczna. Uczeń kończący klasę III:
3) w zakresie recepcji sztuki:
a) rozróżnia takie dziedziny działalności twórczej
człowieka jak: architektura, sztuki plastyczne oraz
inne określone dyscypliny sztuki (fotografika, film) i
przekazy medialne (telewizja, Internet), a także
rzemiosło artystyczne i sztukę ludową,
b) rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk
plastycznych należące do polskiego i europejskiego
dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy
charakterystyczne (posługując się elementarnymi
terminami właściwymi dla tych dziedzin działalności
twórczej).
dr Anna Steliga
Podstawa programowa przedmiotu
plastyka
II etap edukacyjny: klasy IV–VI
dr Anna Steliga
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie
zawartych w nich informacji – percepcja
sztuki. Uczeń:
1) określa swoją przynależność kulturową
poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki,
zabytkami i tradycją w swoim środowisku
lokalnym i regionalnym, a także uczestniczy
w życiu kulturalnym tego środowiska (zna
placówki kultury działające na jego rzecz);
2) korzysta z przekazów medialnych oraz
stosuje ich wytwory w swojej działalności
twórczej (zgodnie z elementarną wiedzą o
prawach autora).
dr Anna Steliga
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.
Uczeń:
1) podejmuje działalność twórczą, posługując się
podstawowymi środkami wyrazu plastycznego
i innych dziedzin sztuki (fotografika, film) w
kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni (stosując
określone materiały, narzędzia i techniki właściwe
dla tych dziedzin sztuki);
2) realizuje projekty w zakresie form użytkowych, w
tym służące kształtowaniu wizerunku
i otoczenia człowieka oraz upowszechnianiu kultury
w społeczności szkolnej i lokalnej (stosując także
narzędzia i wytwory multimedialne).
dr Anna Steliga
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja
sztuki. Uczeń:
1) rozróżnia określone dyscypliny w takich
dziedzinach jak: architektura, sztuki plastyczne oraz
w innych dziedzinach sztuki (fotografika, film) i
przekazach medialnych (telewizja, Internet);
2) rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk
plastycznych należące do polskiego
i europejskiego dziedzictwa kultury oraz opisuje ich
funkcje i cechy charaktery styczne na tle epoki
(posługując się podstawowymi terminami i pojęciami
właściwymi dla tych dziedzin sztuki).
dr Anna Steliga
PODSTAWA PROGRAMOWA
PRZEDMIOTU PLASTYKA
III etap edukacyjny: gimnazjum
dr Anna Steliga
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w
nich informacji – percepcja sztuki. Uczeń:
1) uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z
zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, mając
poczucie związku ze śródziemnomorskim
dziedzictwem kultury i tradycją narodową, szanując
jednocześnie odrębności innych kręgów kulturowych
(zna wybrane krajowe i zagraniczne placówki kultury
i instytucje artystyczne);
2) korzysta z przekazów medialnych oraz stosuje ich
wytwory w swojej działalności (przestrzegając
podstawowych zasad prawa autorskiego
dotyczących ochrony własności intelektualnej).
dr Anna Steliga
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.
Uczeń:
1) podejmuje działalność twórczą, posługując się
środkami wyrazu sztuk plastycznych, innych
dziedzin sztuki (fotografika, film) i elementami formy
przekazów medialnych, w kompozycji na
płaszczyźnie oraz w przestrzeni rzeczywistej i
wirtualnej (stosując określone materiały, narzędzia i
techniki właściwe dla tych dziedzin sztuki i
przekazów medialnych);
2) realizuje projekty w zakresie sztuk wizualnych, w
tym służące przekazywaniu informacji dostosowanej
do sytuacji komunikacyjnej oraz uczestnictwu w
kulturze społeczności szkolnej
i lokalnej (stosując także narzędzia i wytwory mediów
środowiska cyfrowego).
dr Anna Steliga
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja
sztuki. Uczeń:
1) rozróżnia style i kierunki architektury i sztuk
plastycznych oraz umieszcza je w odpowiednim
porządku chronologicznym i w centrach
kulturotwórczych, które miały zasadnicze znaczenie
dla ich powstania;
2) rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk
plastycznych należące do polskiego
i europejskiego dziedzictwa kultury, postrzegając je
w kontekście miejsca tradycji we współczesnej
kulturze, a także opisuje związki zachodzące między
nimi (posługując się terminologią z zakresu danej
dziedziny sztuki).
dr Anna Steliga
Zalecane warunki i sposób realizacji.
Komentarze do podstawy programowej
do nauczania plastyki.
dr Anna Steliga
Szkoła podstawowa
Nauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dążyć
do rozwijania myślenia twórczego uczniów oraz
poprzez odpowiednio dobrane metody
przygotowywać ich do uczestnictwa w kulturze i do
stosowania nabytych umiejętności w życiu
codziennym. Szkoła powinna stwarzać możliwości
czynnego uczestnictwa uczniów w kulturze, w
wystawach i wydarzeniach artystycznych,
organizowanych w szkole i poza szkołą.
Zalecane jest odpowiednie wyposażenie pracowni w
środki dydaktyczne, w tym reprodukcje dzieł sztuki.
Nauczyciel powinien uwzględniać możliwości
uczniów i dostosować do nich wymagania
edukacyjne.
dr Anna Steliga
Gimnazjum
Nauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dążyć do
rozwijania myślenia twórczego uczniów
i poprzez uczestnictwo w zajęciach przygotować ich do
świadomego udziału w kulturze oraz do stosowania nabytej
wiedzy w innych dziedzinach życia. Szkoła powinna stwarzać
możliwości czynnego uczestnictwa uczniów w kulturze poprzez
ich udział w wystawach stałych i czasowych organizowanych
przez muzea i instytucje kulturalne, uczestnictwo w ważnych
wydarzeniach artystycznych organizowanych w szkole i po za
szkołą oraz stwarzać warunki do prezentacji ich własnej
twórczości i do upowszechniania kultury plastycznej. Szkoła
powinna stwarzać warunki do realizacji zajęć poprzez
odpowiednie wyposażenie pracowni w środki dydaktyczne,
takie jak: reprodukcje dzieł sztuki na różnych nośnikach oraz
zestawy narzędzi medialnych
z oprogramowaniem. Nauczyciel powinien uwzględniać
możliwości uczniów i dostosować do nich wymagania
edukacyjne.
dr Anna Steliga
Podstawa programowa plastyki uwzględnia europejskie
zalecenia dotyczące kompetencji kluczowych. Wśród
kompetencji kluczowych rozwijanych na zajęciach
plastycznych, na szczególną uwagę zasługuje świadomość
kulturowa, obejmująca:
• poczucie związku z tradycją narodową (w tym postawa
szacunku i tolerancji wobec jej różnorodności),
• przekonanie o konieczności uczestnictwa w życiu kulturalnym,
• wyrażanie siebie poprzez środki rozwijające predyspozycje
twórcze (na podstawie wiedzy pozwalającej na posługiwanie się
nimi w innych sferach aktywności),
• docenianie znaczenia estetyki w życiu codziennym,
• znajomość najważniejszych dzieł stanowiących o dziedzictwie
kultury (jako umiejętność przyswajania sobie wartości i
operowania symbolami),
• posługiwanie się językiem sztuki.
dr Anna Steliga
Podstawa programowa przedmiotu plastyka poświęca też sporo
uwagi mediom. Korzystanie z mediów w sferze kultury jest
koniecznością, gdyż są nośnikiem zmian w sposobie
uczestnictwa w kulturze
i w jej upowszechnianiu. Stosowane tu narzędzia,
konstruowane na podstawie technologii medialnych, wnoszą
interaktywną formułę tworzenia i udostępniania dzieł sztuki i
zjawisk artystycznych oraz umożliwiają ich nieograniczoną
multiplikację w przestrzeni wirtualnej w wymiarze globalnym.
Dlatego korzystanie z mediów wymaga zdobycia elementarnej
wiedzy i umiejętności w zakresie odbioru przekazów
medialnych, w tym oceny ich treści i form kierowanych za
pośrednictwem telewizji
i Internetu. Wymaga także kształtowania właściwych zachowań
uczniów, w tym poszanowania prawa do własności
intelektualnej w związku z wykorzystywaniem przez nich
przekazów i wytworów medialnych.
dr Anna Steliga
Czym jest dzieło sztuki plastycznej
współcześnie?
Mirosław Bałka
How it is?
Monika Sosnowska
dr Anna Steliga
DZIEŁO SZTUKI PLASTYCZNEJ
to wynik artystycznego działania twórcy,
obiektywizacja jego zamysłu. Pojęcie w XIX w.
obejmowało: malarstwo, rysunek, grafikę, rzeźbę,
architekturę, potem także sztuki użytkowe.
We współczesnym rozumieniu dziełem sztuki może
być nazwana każda rzecz, także organizacja
przestrzeni, skomponowanej
w sposób artystyczny i wzbudzający estetyczne
doznania.
dr Anna Steliga
Dzieło sztuki w sensie ogólnym stanowi
pojęcie posiadające tzw. strukturę
pojęciową, warstwy lub wartości:
• Wartości literackie (warstwa
przedstawieniowa)
• Wartości estetyczne
• Wartości artystyczne
• Wartości formalne (język plastyki)
dr Anna Steliga
Wartości literackie (tematyka dzieła) –
dzieło sztuki, które posiada tę warstwę,
nazywane jest przedstawiającym
(figuratywnym); dzieło, które nic nie
zamierza przedstawić, nazywane jest
nieprzedstawiającym (np. architektura,
abstrakcje).
dr Anna Steliga
Wartości estetyczne – to rozmaite stany
psychiczne, nastroje, wrażenia, refleksje
ideowo-moralne, interpretacje zjawisk
istniejących, projektowanych itp., które
mogą być przekazywane za pomocą
przedstawień przedmiotowych i
tematycznych, ale i przez sztukę
abstrakcyjną, a nawet użytkową. Treści
ideowe można podzielić na poznawcze,
emocjonalne, kreacyjne, zgodne z
podziałem wszelkich czynności człowieka.
dr Anna Steliga
Wartości artystyczne –
to zakodowane w dziele sztuki zamiary i
przeżycia artystyczne twórcy,
towarzyszące kreacji dzieła. Jeśli zostaną
zakodowane prawidłowo, zdolne są
wywoływać u widzów doznania
estetyczne. Bez nich dzieło nie jest
dziełem sztuki. Wszystkie inne treści
dzieła muszą znaleźć się w ich zasięgu,
aby mogły w sposób emocjonalny
oddziaływać na widza.
dr Anna Steliga
Wartości formalne
- układy kompozycyjne
- linia
- barwa
- plama barwna
- faktura
- światłocień
- bryła
- przestrzeń
- ruch
dr Anna Steliga
UKŁADY KOMPOZYCYJNE
kompozycja statyczna- oparta na układach
pionowych i poziomych, sprawiająca
wrażenie trwałości i spokoju;
kompozycja dynamiczna- sprawiająca
wrażenie ruchu, pędu, nietrwałości
położenia;
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
UKŁADY KOMPOZYCYJNE
kompozycja symetryczna- to rodzaj k., w
której lewa i prawa strona są do siebie
podobne lub jednakowe ( jednoosiowa
– motyl, wieloosiowa – tort);
kompozycja asymetryczna- brak lub
naruszenie symetrii. Układ, w którym
elementy nie są umieszczone po obu
stronach osi musi być zrównoważony w
inny, bardziej skomplikowany sposób.
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
UKŁADY KOMPOZYCYJNE
• kompozycja otwarta- - ma tzw. raport
element powtarzający;
• kompozycja o charakterze otwartym - polega
na swobodnym rozmieszczeniu barw, linii,
plam w różnych kierunkach, bez ich
ograniczenia na płaszczyźnie obrazu (można
ją rozbudowywać we wszystkich kierunkach)
• kompozycja zamknięta - rozmieszczenie
barw, linii i plam jest ściśle ustalone, są one
ograniczone na płaszczyźnie obrazu (żyje
tylko w obrazie, nie można ich
rozbudowywać)
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
•
•
Kreskę, której jedynym zadaniem jest
wyznaczenie obmyślanego przez nas kształtu na
płaszczyźnie, nazywamy kreską konturową –
konturem.
•
Kreska jako sposób określania przestrzeni
(przedmioty bardziej oddalone wydają się nam
mniejsze niż te z przodu)
•
Kreska jako sposób określania faktury (np.
kreski naśladują korę dębu lub sierść kota)
Kreska jako środek wyrazu artystycznego (każdy
artysta rysuje inaczej, zgodnie z własną
wrażliwością, własnym temperamentem i
zamierzonym sposobem oddania doznań w
obcowaniu z naturą).
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
PLAMA - cokolwiek obraz przedstawia
zawsze składa się z barwnych plam o
przeróżnych wielkościach i kształtach.
Są plamy:
– Obwiedzione konturem (żyją obok siebie
w zgodzie)
– Plamy ostre (stykają się ze sobą, ale w
miejscu, gdzie kończy się jedna, zaczyna
się druga)
– Plamy miękkie (barwa plamy na całej jej
powierzchni nie jest jednakowo
intensywna „rozmywa się” ku brzegom)
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
BARWA – to subiektywne wrażenie jakie
wywołują na nas fale świetlne
b. podstawowe
b. pochodne
b. graniczne (zmieszanie b. pochodnych)
b. chromatyczne b. achromatyczne
b. lokalne
relatywizm barw (kontrast równoczesny)
gamy barw
temperatura barw
walor- stopień jasności barw w obrazie
względność barw- prawidłowe przemiany temperatury barw
w zależności od otoczenia
dominanta
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
FAKTURA – specjalnie ukształtowana
cecha powierzchni powstała głównie
przez nałożenie i naniesienie. F. może
maskować, zmieniać, deformować w
zależności od tworzywa, techniki i
indywidualnej woli artysty przez ślad
narzędzia (frottage, impast). Są f.;
powierzchniowa, wklęsła, wypukła,
błyszcząca, matowa, półmatowa,
płaska itp.
dr Anna Steliga
ŚWIATŁOCIEŃ – to zestawienie części
ciemnych i jasnych w dziele sztuki. Te części
przedmiotu, które skierowane są do światła
mają walor najsłabszy (są najjaśniejsze), a
te odwrócone od światła- walor
najmocniejszy (są najciemniejsze). Te części
przedmiotów, które skierowane są do światła
nokiem lub pod niewielkim kątem i po
których światło się ześlizguje- posiadają
walory o różnych natężeniach szarości.
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
BRYŁA – dowolny, ograniczony obszar
przestrzenny wraz z powierzchnią
ograniczającą np. kula, to wartość
formalna, która może być użyta w
pokazywaniu przestrzeni.
Rodzaj brył:
pełna, półpełna, ażur,
zwarta (tektoniczna), rozczłonkowana
( otwarta).
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
PRZESTRZEŃ –musi być zasugerowana, gdyż rysunki są
dwuwymiarowe- dlatego istnieją perspektywy;
- topograficzna
- kulisowa
- aksonometryczna (równoległa np. koło)
- pasowa
- zbieżna;
z jednym punktem zbiegu
z dwoma punktami zbiegu
„z lotu ptaka”
„żabia”
- powietrzna
malarska
- inwersyjna (odwrócona)
- rozbieżna
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
PODZIAŁ MALARSTWA:
Realistyczne
Symboliczne
Iluzjonistyczne
Abstrakcyjne
dr Anna Steliga
PODZIAŁ MALARSTWA:
ze względu na funkcje:
monumentalne
sztalugowe
miniaturowe
dekoracyjne (ozdobne)
ścienne
dr Anna Steliga
PODZIAŁ MALARSTWA:
za względu na temat:
religijne
mitologiczne
historyczne
batalistyczne
pejzażowe (krajobrazowe)
nokturn
weduta
marina
pejzaż ze sztafażem
martwa natura
Vanitas
rodzajowe
portretowe
akt
abstrakcyjne
dr Anna Steliga
PODZIAŁ MALARSTWA:
ze względu na paletę barw:
monochromatyczne
polichromatyczne
dr Anna Steliga
Analiza dzieła plastycznego
według
nowej podstawy programowej
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
ANALIZA TREŚCI:
Autor: Jacques-Louis David
Tytuł: Śmierć Marata
Rok powstania: 1793
Wymiary: 165 cm x 128 cm
Podłoże: płótno
W zbiorach: Musees Royaux des BeauxArts de Belgique w Brukseli
dr Anna Steliga
ANALIZA TREŚCI:
Dziedzina plastyczna: malarstwo
Technika: malarstwo olejne
Temat: portret
Rodzaj: malarstwo realistyczne,
historyczne
Treść dzieła sztuki: (opisujemy to co
widać)
dr Anna Steliga
Treść ideowa: Na obrazie przedstawiony jest Jean-Paul Marat,
jeden z przywódców rewolucji francuskiej i osobisty przyjaciel
Davida, który został zasztyletowany przez Żyrondystkę
Charlotte Corday 13 lipca 1793 roku. David został wezwany na
miejsce zbrodni. Marat leżał na podłodze, w ubraniu. David
maluje go jako męczennika rewolucji – dlatego uheroicznia
jego śmierć. By pokazać go nagim, umieszcza jego ciało w
wannie (nawiązanie do starożytności). Na obrazie wanna
nieprzypadkowo wystylizowana jest na antyczny sarkofag
(oświeceniowe nawiązywanie do antyku), a Marat (antyczna z
wyglądu sylwetka i jego zwisające ramię) przywodzi na myśl
wyobrażenia Chrystusa w scenach zdjęcia z krzyża. Marat
często zażywał kąpieli, które przynosiły ulgę w jego chorobie
dermatologicznej; w wannie także pracował. W takiej właśnie
chwili, według obrazu Davida, zastała go Charlotte;
morderczyni została przez niego wpuszczona, gdyż twierdziła,
że ma do przekazania ważne wiadomości. David zdecydował
się przedstawić Marata jako symbol: świeckiego męczennika.
dr Anna Steliga
Obraz jest nowatorski – dotychczas rzadko w malarstwie
ukazywano śmierć osoby świeckiej. Atmosferę
dzieła cechuje wyciszenie i spokój, po pierwsze
dzięki zastosowanej kompozycji (duża pusta
przestrzeń, piony i poziomy zamiast dramatycznych
linii diagonalnych), po drugie poprzez ukazanie
zmarłej osoby jakby śpiącej; w jej fizjonomii nie
widzimy walki ze śmiercią, prawdopodobnie gdyby
nie oryginalny tytuł dzieła (dosłownie – "Zabójstwo
Marata") nie domyślilibyśmy się, że została
zamordowana. Tło obrazu jest ciemne, czym
podkreśla atmosferę tego zdarzenia. Marat ma
głowę owiniętą w "białe szaty", co jest nawiązaniem
do antycznego stroju.
Marat wydawał gazetę L’Ami du peuple; jego pióro –
broń dziennikarza – spoczywa obok zakrwawionego
narzędzia zbrodni.
dr Anna Steliga
ANALIZA FORMY:
Kompozycja: zamknięta, statyczna
Plany w obrazie: 2
Kreska: rodzaj faktury
Barwa: wąska gama barw, walor
Faktura: gładka (1) , ziarnista (2)
Kontrast: piony/poziomy, plan (1) i (2)
Światło: ostre (naturalne) i rozproszone (sztuczne)
Perspektywa: malarska
Własne wrażenie:
dr Anna Steliga
ANALIZA
OBRAZU
„ŚMIERĆ” JACKA MALCZEWSKIEGO
dr Anna Steliga
dr Anna Steliga
ANALIZA TREŚCI:
Autor: Jacek Malczewski
Tytuł: Śmierć
Rok powstania: 1902
Wymiary: 98 cm x 75 cm
Podłoże: płótno
W zbiorach: Muzeum Narodowe
Warszawa
dr Anna Steliga
ANALIZA TREŚCI:
Dziedzina plastyczna: malarstwo
Technika: malarstwo olejne
Temat: scenka rodzajowa
Rodzaj: malarstwo realistyczne,
symboliczne
Treść dzieła sztuki: (opisujemy to co
widać)
dr Anna Steliga
Treści ideowe: Od 1884, od momentu śmierci ojca w
malarstwie Malczewskiego pojawia się
powracający motyw śmierci. W 1898 roku
głęboko przeżył stratę matki. Wtedy to w
twórczości malarza zaczął pojawiać się wątek
Thanatosa, zaczerpnięty z antycznych źródeł
europejskiej kultury. W latach 1898-1899
powstało szereg obrazów ujmujących motyw
śmierci w sposób alegoryczny (Thanatos,
Thanatos I, Thanatos II). Mitologicznemu bogu
śmierci nadał Malczewski - przewrotnie - postać
młodej kobiety z kosą w dłoniach; o jej
nadprzyrodzonej naturze świadczyły skrzydła.
„Śmierć - jedyna kobieta, która czeka na nas z
otwartymi ramionami."
dr Anna Steliga
Obraz ten zawiera personifikację śmierci. Ukazuje młodą
kobietę o bujnych kształtach z kosą w ręku. Dorodne jej
kształty symbolizują związek sfery zmysłowej ze
spirytualnym pierwiastkiem (symboliści często podkreślali
więź Erosa z Thanatosem). Przed kobietą klęczy starzec z
medalikiem na szyi i ze złożonymi do modlitwy rękoma.
Oddaje się jej mocy z ufnością, bez strachu. Śmierć
pochyla się nad nim dobrotliwie i z powagą kładzie dłonie
na jego zmęczone oczy, przynosząc spokój i ukojenie.
Scena rozgrywa się na tle wiejskiego krajobrazu, w dali
widać otoczone drzewami ludzkie domostwa.
Prawdopodobnie to dwór w Wielgiem, w którym malarz
spędził dzieciństwo. W oszczędnej, statycznej kompozycji,
w zestawieniu dwóch profili, złożonych modlitewnie
dłoniach, łagodnym i pełnym sakramentalnej powagi
geście kobiety jest spokój i ukojenie. Żniwa są przecież
czasem zbiorów, przypomina o tym leżące na ziemi zżęte
zboże. Śmierć może być oczekiwanym wyzwoleniem,
wytchnieniem po trudach owocnego życia.
dr Anna Steliga
ANALIZA FORMY:
Kompozycja: zamknięta, statyczna
Plany w obrazie: 2
Kreska: rodzaj faktury
Barwa: wąska gama barw, walor
Faktura: gładka
Kontrast: plan (1) i (2)
Światło: ostre (naturalne - 1) i zmierzch (2)
Perspektywa: malarska
Własne wrażenie:
.
Bibliografia:
Canaday J., 1981, What is art ? An Introduction to Painting,
Sculpture, and Architecture, New York
Edwards B., 1986, Drawing on the Artist Within: A Guide to
Innovation, Invention, and Creativity, New York
Gombrich E.H., 1972, Art and Illusion, London
Hemphill H.W., Weissman J., 1974, Twentieth-Century American
Folk Art and Artists, New York
Jones A.F., 1999, Wstęp do historii sztuki, Zysk i S-ka Wydawnictwo
oraz źródła internetowe (ilustracje)