Transcript Organizacja i ekonomika systemów ochrony zdrowia

Ekonomika zdrowia
Dr Joanna Jasińska
Ekonomia to nauka o tym jak ludzie i społeczeństwo
dokonują wyborów, z lub bez użycia pieniądza, w
warunkach ograniczonych zasobów, które mogą
znaleźć alternatywne zastosowania, w celu
wytworzenia dóbr i usług i rozdziału ich w celach
konsumpcyjnych, w chwili obecnej lub w
przyszłości, między różnych ludzi i grupy
społeczne.
Poddaje analizie koszty i korzyści zmian alokacji
zasobów.
P.A. Samuelson
Economics, Tokyo 1976
Teza:
Ograniczone zasoby – nieograniczony popyt
EZ dostarcza informacje wspomagające alokację
ograniczonych zasobów zgodnie z zasadą
efektywności;
jakkolwiek
możliwości
wykorzystania EZ są rozpoznane, nie jest
wykorzystywana przez polityków.
Konsekwencje ograniczoności zasobów:
istnieje możliwość wykorzystania zasobów w
różny sposób
pojawia się konieczność dokonywania
wyborów między alternatywnymi sposobami
wykorzystania zasobów
każdy dokonany wybór pociąga za sobą koszt,
który może być wymierzony w jednostkach
pieniężnych, jeśli mowa o dobrach lub
wytworzonych usługach
Koszt utraconych możliwości:
Wykorzystanie zasobów w dany ściśle
określony
sposób
powoduje
utratę
(konieczność poświęcenia) korzyści, które
mogłyby być osiągnięte gdyby zasoby zostały
wykorzystane
w
inny
najkorzystniejszy
sposób. Dokonywanie wyborów to nie tylko
podejmowanie decyzji jakie przedsięwzięcia
mają być realizowane po określonym koszcie,
ale także z których należy zrezygnować a w
ślad za tym jaki jest koszt niewykorzystanego
wariantu działania (wartość tego co mogłoby
być zrobione ale zostało zaniechane)
Zakres EZ:
a. definicja zdrowia i jego wartości (wskaźniki stanu
zdrowia, wartość życia i jego użyteczność)
b. czynniki wpływające na zdrowie (uwarunkowania
genetyczne, zawodowe, konsumpcyjne, edukacyjne,
dochodowe; kapitał ludzki; uwarunkowania rodzinne
etc.)
c. popyt na opiekę zdrowotną ( oddziaływanie czynników
wpływających na zdrowie na korzystanie z opieki;
bariery korzystania - cenowe, czasowe, psychologiczne,
formalne;
współzależność
czynników;
potrzeby;
ubezpieczenia; wpływ popytu na opiekę zdrowotną)
d. podaż opieki zdrowotnej (koszty wytwarzania;
alternatywne metody wytwarzania świadczeń;
substytucja nakładów; rynkowe uwarunkowania
nakładów - czynnik ludzki, wyposażenie, leki; metody
zwrotu kosztów; systemy motywacyjne; organizacje for
profit i non profit; koordynowana opieka zdrowotna)
Zakres EZ – cd.
e.
Analiza rynku (racjonowanie opieki w systemie,
wykorzystanie
cen
pieniężnych,
czynników
niepieniężnych np. czas dostępu, listy oczekujących jako
mechanizmów osiągania równowagi; efekty rynkowe
dla lekarzy i świadczeń zdrowotnych)
f. Ocena mikroekonomiczna (koszt/efekt, koszt/korzyść,
koszt/użyteczność
alternatywnych
sposobów
dostarczania opieki (rodzaj, miejsce, czas, zakres) na
wszystkich etapach- wykrywanie chorób, diagnoza,
leczenie, opieka itd.)
g. planowanie, budżetowanie, regulacja, monitorowanie
(ocena narzędzi wspomagających optymalizację
systemu; wzajemne relacje między budżetowaniem,
alokacją zasobów ludzkich, regulacją, bodźcami)
h. ewaluacja systemu (równość i efektywność alokacyjna;
międzyregionalne i międzynarodowe porównania
działalności; metody finansowania)
1. Ekonomika zdrowia jest:
Związana z odpowiedzią na pytanie jak
dokonywać alokacji ograniczonych zasobów
społecznych między konkurującymi o zasoby
celami.
Związana z ewaluacją kosztów i korzyści
alternatywnych działań na rzecz zdrowia.
Ewaluacja jest prowadzona w celu pomocy w
udoskonalaniu decyzji praktycznych.
Nie
zastępuje
ona
elementów
procesu
podejmowania decyzji.
2. Ekonomika zdrowia :
Nie dotyczy tylko i wyłącznie środków pieniężnych;
pieniądze wykorzystuje jako miernik wartości i środek wymiany.
Nie jest tożsama z księgowością (rachunkowością):
pojęcie kosztu w sensie ekonomicznym wiąże się z poświęceniem
korzyści (tych korzyści, które można by uzyskać w wyniku
zastosowania danych zasobów w sposób społecznie najbardziej
korzystny), nie jest to więc koszt traktowany jedynie jako
wydatek pieniężny. Koszt w znaczeniu ekonomicznym zawiera
wszystkie utracone korzyści wynikające z danego działania,
niezależnie od tego na kogo one przypadają.
Nie ogranicza się do dóbr, które są sprzedawane na rynku i
posiadają cenę rynkową.
Nie jest uprawiana jedynie przez ekonomistów, tkwi ona w
procesach podejmowania decyzji przez wszystkich ludzi w ich
życiu codziennym.
Analiza ekonomiczna często zawiera sądy wartościujące oraz, co
bardziej istotne, akcent położony na określone koncepcje
ekonomiczne może być odmienny w zależności od warunków
politycznych i kulturowych, w których jest ona realizowana.
3. Ekonomika zdrowia obejmuje kilka kluczowych koncepcji:
Koncepcję kosztów jako utraconych korzyści (koszty i
korzyści)
rozróżnienie
między
wielkościami
przeciętnymi
i
krańcowymi; przykładowo koszt krańcowy lub marginalny
na ogół jest jedyną odpowiednią podstawą wyjściową w
procesie podejmowania decyzji.
Popyt na dobra i usługi, który zależy od gotowości
jednostek do płacenia („płacenie” dotyczy nie tylko dóbr i
usług mających cenę pieniężną, ale również np. traconego
czasu).
Podaż dóbr i usług, która zależy od dochodów
uzyskiwanych przez dostawców.
Rynek na którym wymieniane są dobra i usługi. Istnieje tu
zwykle cena równowagi rynkowej, tj. cena zrównująca
popyt z podażą.
Efektywność,
zarówno
operacyjna
(stałe
cele,
minimalizacja kosztów), jak i alokacyjna (maksymalizacja
korzyści przy dostępnych zasobach).
Równość rozumiana jako sprawiedliwość.
Użyteczność, którą w opinii ekonomistów, ludzie próbują
maksymalizować.
4. Istnieją określone problemy w interpretacji
niektórych z wymienionych koncepcji w
kontekście ochrony zdrowia:
Przykładowo, problem alokacji zasobów ochrony
zdrowia i dystrybucji usług medycznych zgodnie
z gotowością odbiorców usług do poniesienia
opłat.
Biorąc pod uwagę specyficzną pozycję lekarzy w
systemie opieki zdrowotnej zauważamy, że
mechanizmy podażowe mogą nie reagować na
określone bodźce w oczekiwany sposób.
Tam gdzie istnieją rynki ochrony zdrowia
możemy
spostrzec,
że
mogą
one
nie
funkcjonować w sposób „normalny”.
5. Mimo wspomnianych zastrzeżeń jest możliwe
określenie zastosowań ekonomiki w kontekście
podejmowania decyzji w ochronie zdrowia,
ponieważ nie można uciec od podstawowych
praw ekonomicznych takich jak np. te, które
stwierdzają, że:
Zasoby w ochronie zdrowia są ograniczone, a
więc nie są nieskończone.
Nie jesteśmy w stanie prowadzić wszystkich
działań na rzecz poprawy zdrowia, które byśmy
chcieli prowadzić.
6. Należy docenić, że ekonomika zdrowia :
Jakkolwiek może być traktowana jako dyscyplina
naukowa, gałąź nauki, czy wiedza naukowa, to
jednak lepiej jest ją, być może, traktować jako
sposób myślenia z pewnością zaś nie należy jej
spostrzegać jako „torby z narzędziami”.
W ochronie zdrowia jest polem badawczym ściśle
związanym
z
przedmiotem
badań
innych
dyscyplin, w szczególności zaś z epidemiologią i
medycyną.
Wpływ ekonomiki zdrowia na politykę zdrowotną
Problemy:
czy EZ ma wpływ na politykę?
w jaki sposób płatnicy wykorzystują EZ?
rola EZ w kształtowaniu cen
w jaki sposób świadczeniodawcy wykorzystują
EZ?
problem dystrybucji informacji EZ
problem rozłożenia ryzyka
EZ potencjalnie powinna dostarczać informacje
konieczne
do
podejmowania
decyzji
alokacyjnych:
informacje o ograniczonych zasobach (struktura,
stopień ograniczoności)
umożliwienie ustalenia priorytetów w procesie
alokacyjnym zgodnie z zasadą efektywności
inwestycji
podwyższenie
efektywności
funkcjonowania
opieki zdrowotnej
–
–
–
–
–
EZ nie jest wykorzystywana w zadowalającym stopniu bo
istnieją bariery wykorzystania w praktyce:
brak zrozumienia
błędne rozumienie narzędzi
brak odniesienia do praktyki
brak elastyczności budżetów w opiece zdrowotnej
ograniczony dostęp do informacji o uzyskiwanych
rezultatach
PODSUMOWANIE
Politycy zdrowotni powinni kreować formalne związki
między sferą badawczą a praktyką w zakresie EZ
Zwiększanie efektywności świadczeń zdrowotnych jest poza
dyskusją
Rozwój przemysłu farmaceutycznego powinien opierać się o
dorobek EZ
Wytyczne w zakresie wykorzystania ekonomiki zdrowia w
odniesieniu do nowych produktów (technologii medycznych
– HTA):
1) EZ nie może dłużej być wykorzystywana na zasadzie
dowolności
2) Opracowanie scenariuszy rynkowych
3) Oszacowanie kosztu 1 dodanego roku życia dzięki
zastosowaniu danego produktu
4) Oszacowanie kosztu 1 QALY
5) Ustalenie ceny przy wykorzystaniu analizy ekonomicznej
6) Określenie wpływu metody leczenia na wykorzystanie
zasobów
W
jaki
sposób
przemysł
farmaceutyczny
odpowiada na konieczność wykorzystania HE?
wprowadzanie
do
struktury
firm
farmaceutycznych
–
departamentów
farmakoekonomiki
wykorzystanie ewaluacji ekonomicznej do oceny
efektywności postępowania na różnych etapach
„życia” farmaceutyków
analiza kosztów postępowania w różnych
przypadkach chorobowych w celu identyfikacji
możliwości wprowadzenia nowych produktów
ocena konkurencyjnego otoczenia
wybór profilu produkcji przy użyciu zasady „cost
– effective” (koszt/efekt)
możliwości refundacji kosztów leków
Piśmiennictwo:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Griffith A.: Ocena ekonomiczna służby zdrowia. Zdr. Publ. 2009;
84(6).
Getzen T.E.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2011.
Indulski J.A.,,Matulewicz M.,Bryła M.: Ekonomika zdrowia a problem
efektywności ochrony zdrowia. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2008.
Rój J., Sobiech J.: Zarządzanie finansami szpitala. Wolters Kluwer,
Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2006.
Rydlewska-Liszkowska I., Jugo B., Deroń Z.: Wybrane problemy
ewaluacji ekonomicznej w opiece zdrowotnej. Instytut Medycyny
Pracy, Łódź 2009.
Rydlewska- Liszkowska I., Jegier A.: Koszty i efekty rehabilitacji
kardiologicznej, ambulatoryjnej i stacjonarnej. Materiały X
Ogólnopolskiej Konferencji Jakość w Opiece Zdrowotnej. Centrum
Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, Kraków 2006.
Włodarczyk C., Poździoch S.: Systemy zdrowotne. Zarys
problematyki. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
2009.
Rydlewska- Liszkowska I.: Ekonomika zdrowia. Wybrane zagadnienia
podstawowe. W: Ekonomika i zarządzanie w opiece zdrowotnej,
Nosko J.[red.]. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2009.