Transcript Herstel en veerkracht bij een chronische aandoening
Improving Mental Health by Sharing Knowledge
Herstel en veerkracht bij een chronische aandoening
Manja van Wezep & Linda Bolier Jos van Erp Christel van Leeuwen -Trimbos instituut
-Hartstichting
-Revalidatiecentrum
De Hoogstraat
Inhoud
1.
Herstel en veerkracht 2.
Stressmanagement voor hart- en vaatpatienten en hun partners, Jos van Erp, Nederlandse Hartstichting / de Hart&Vaatgroep 3.
WRAP (Wellness Recovery Action Plan), gereedschap voor een goed gevoel, Dienke Boertien, Kenniscentrum Phrenos, Marianne van Bakel, Trimbos-instituut 4.
Bevordering van welbevinden bij mensen met een dwarslaesie, Christel van Leeuwen, Revalidatiecentrum De Hoogstraat.
2
1. Herstel en veerkracht
3
Veerkracht
Het vermogen om het evenwicht te herstellen na een ingrijpende gebeurtenis of (langdurige) stress en terug te keren naar gezondheid en welbevinden • Definitie WHO: gezondheid is meer dan afwezigheid van ziekte. – – omgaan met de (chronische) ziekte staat centraal mentale veerkracht inzetten 4
Veerkrachtsfactoren
Somatische aandoeningen
• • • • Psychologische factoren – optimisme, locus of control, self-efficicy, self-esteem, mastery Sociale steun – familie, vrienden Coping strategieën • spiritualiteit, positieve cognitieve interpretaties en levens oriëntatie Betekenis en leerervaring zien – zin van ziek zijn en ziek zijn als leerervaring
Bron: Stuart et al. A Systematic Review of Resilience in the Physically Ill. Psychosomatics 2011:52:199–209
5
Veerkracht = vinden van een nieuw evenwicht tussen draaglast en draagkracht
Acuut Herstel Revalidatie Chronisch Verwerking / Aanpassing • • •
1. Bestrijden van draaglast
Gevecht tegen aandoening Streven naar herstel Focus op lichamelijke gevolgen
Diseasemanagement
2. (H)erkennen blijvende draaglast
• Confrontatie met grenzen van herstel • Confrontatie met blijvende beperkingen • Bewustwording en acceptatie
3. Vergroten van draagkracht
• Aandacht voor waardevolle momenten • Zinervaring • Ontwikkelen en versterken van persoonlijke eigenschappen en doelen
Disabilitymanagement
6
Veroudering, ziekte en dood zijn een onlosmakelijk onderdeel van ons leven
Naast het bestrijden van ziekte ook aandacht voor het hanteren van ziekte 7
Een persoon is meer dan zijn ziekte
maatschappelijk relationeel psychisch lichamelijk Werk Vrienden Partner Kinderen Overtuigingen Persoonlijke doelen Verwachtingen Zingeving Emotie Achtergrond Biomedische aspecten Lichamelijke beperkingen Risicomanagement Zorg ervoor dat de persoon geen bijverschijnsel van de ziekte wordt.
Een balans zoeken tussen het bestrijden van- en het omgaan met- ziekte
Vechten tegen de ziekte tot de grenzen van herstel bereikt zijn, hierna leren omgaan met de definitieve gevolgen van de ziekte, dan zoeken naar nieuwe mogelijkheden
Begeleiding afstemmen op focus patient
Tijd Herstel Verwerking Empowerment 10
2. Stressmanagement
11
Stressmanagement bij HVZ patienten en partners in de chronische fase Vorm
• Groep van 12 personen, inclusief partners • Vijf bijeenkomsten verspreid over 7 weken. Vervolgens e-coachingstraject 2 maanden • Begeleiding door professional en ervaringsdeskundige
Thema’s
1. Omgaan met verandering (verwerking, uitwisseling ervaringen) 2. Vinden van een stabiele basis (mindfulness) 3. Vergroten van draagkracht (aandacht voor waardevolle / ontspannen momenten) 4. Psycho-educatie (verwerking, stress, ontspanning, zinervaring)
Vervolgtraject (2013-2015)
1. Bijstellen training en e-coachingstraject, ontwikkelen draaiboek 2. Trainingen voor specifieke doelgroepen (en wellicht ook meer generiek) 3. Opleiden ervaringsdeskundigen tot trainers 4. Agenderen van het onderwerp bij behandelaars en beleidsmakers 12
Wellness Recovery Action Plan
• • • Ontwikkeld door Mary Copeland In kernwoorden: • Zelfmanagement instrument • Ervaringsdeskundige ondersteuning • Op basis van herstel concept Implementatie in Nld: Hee (Trimbos) Phrenos 13
Dagelijks onderhoudsplan
Ontspannings oefeningen Aandacht voor kleding
Bloemen in huis L a c h e n
Regelmatig en gezond eten
Contact maken met mensen In dagboek schrijven
B e w e g e n Muziek luisteren Met de hond spelen Opgeruimd huis 14
Gereedschap voor goed gevoel
15
Wellness Recovery Action Plan
• 7 onderdelen – – – – – – –
Gereedschapskist voor goed gevoel Dagelijks onderhoud plan
Triggers Vroege waarschuwingstekenen Signalen van ontsporing Crisisplan Post-crisisplan Actieplan 16
Bevordering van welbevinden bij mensen met een dwarslaesie
• • • Uit promotieonderzoek zijn vijf verschillende psychische herstelprofielen gekomen na een dwarslaesie.
Persoonlijkheidsfactoren lijken het meest voorspellend te zijn hoe het op termijn met iemand gaat.
50% van de mensen met een dwarslaesie heeft een mindere mentale gezondheid dan de algemene bevolking 5 jaar na de dwarslaesie. Ongeveer 1/3 heeft na 5 jaar nog matige tot ernstige klachten als het gaat om de mentale gezondheid.
Ontwikkelen van een psychosociaal behandelprogramma voor mensen met een dwarslaesie
1.
2.
3.
4.
5.
Literatuurstudie bestaande interventies Focusgroepen met mensen met een dwarslaesie Interviews met zorgverleners in de revalidatie Expertgroep om psychosociaal behandelprogramma samen te stellen In jaar 2 zal pilot-studie uitgevoerd worden
Ervaringen
• • • • “Je moet alles opnieuw leren.” “Hoe ga je om met je omgeving, ze snappen het niet.” “Het maakte me zo verdrietig. Ik dacht: ‘Ik los het zelf wel op’. Maar sommige dingen kun je niet alleen oplossen.” “Elke uitdaging ging ik aan… daar krijg je spirit van.”
Componenten programma
• • • • • Op verschillende momenten soort behoeften checken en hierop aansluiten Leren van mederevalidanten en ervaringsdeskundigen Nagaan met wie revalidant emoties deelt Familieleden betrekken Nazorg bieden op langere termijn, e coaching?