Transcript Leerhuis over het boek van Tjeu van den Berk

Leerhuis
over het boek van
Tjeu van den Berk
HOOFDSTUK 4: “”The seasons of all natures, sleep” (Lady
Macbeth)
Het Mysterie van de Hersenstam,
Over basisfuncties, psychosomatiek en spiritualiteit
Leerhuisseizoen 2010 – 2011
Gereformeerde Kerk van Nieuw-Vennep
Inleider: Drs. M. Valenkamp
De basisfuncties slaap en droom
Lady MacBeth: "A
heavy summons
lies like lead upon
me,
and yet I would
not sleep: merciful
powers, Restrain
in me the cursed
thoughts that
nature
gives way to in
repose! (Shakespeare,
http://www.twelfth-night.info/clicknotes/macbeth/Sleep.html
MacBeth: 2.1.6-9).
Slapen en dromen, basisfuncties
bij uitnemendheid
• Blz. 77: het slaapcentrum ligt in de hersenstam.
• Slapen ontrekt zich aan bewuste controle van de
cortex, maar,
– als slapen is het ontrekken van bewuste controle van
de cortex over het functioneren van de mens,
– dan moet de cortex dat wel willen.
– humoren (?) spelen een rol
(http://www.kwakzalverij.nl/936/Encyclopedie_Humorenleer_).
– De rol van stress bij het inslapen:
emoties beletten het inslapen.
Slaapfasen of -stadia
1. Wakker zijn : alfa- en betagolven
2. De normale slaap:
–
–
–
–
Stadium I
Stadium II
Stadium III
Stadium IV
: vnl. thetagolven
: slaapspoeltjes en K-complexen
: 20 – 50% deltagolven
: meer dan 50% deltagolven
3. De ‘droomslaap’ of REM-slaap
–
Naast het basistracé van stadium I ziet men in deze fase snelle
onwillekeurige oogbewegingen (Rapid Eye-Mouvements).
ENKELE LEUKE WEBSITES
1. http://droomweverij.webklik.nl/page/slaapstadia
2. http://users.ugent.be/~dpeverna/slaapstadia.htm
Slaapfasen of -stadia
Enkele Nota Benes
Op blz. 79 beschrijft van den Berk de
slaapcycli en de kenmerkend van de REMof droomslaap.
Een mens doorsloopt zo een vijf cycli per
nacht, maar zo, dat ‘s morgens de
droomslaap domineert. Die periode omvat
1½ à 2 uur per nacht (zie sheet 5).
Op blz. 79 maakt van den Berk ook de volgende opmerkingen:
1. De mentale activiteiten van de droomslaap zijn intellectueler van aard
dan die in de normale slaap.
VRAAG: wat is dat? Wat bedoelt van den Berk daarmee?
2. “Hersencentra die door de daagse arbeid zijn gedeformeerd worden
gereformeerd”.
VRAAG: Wat is dat gedeformeerd? Wat deformeert er dan? Hoort die
hersenactiviteit dan niet zo te verlopen als ze overdag en ’s nachts
verlopen?
Maar, wat is slapen dan ….
• Eigenlijk weten we niet wat slapen is (blz. 80
ev.). We weten wel dat ‘waarnemen’ met de
cortex gebeurt, en, dat we overdag en ‘s
nachts waarnemen.
• De bewuste controle over de
cortex lijkt het enige verschil
tussen overdag en ‘s nachts
waarnemen.
• We moeten afscheid nemen
van de idee dat de nacht onwerkelijke waarnemingen
oplevert.
Is slapen dan rijker dan de
dag?
• Van den Berk: we moeten af van de
overgecultiveerdheid van het corticale
bewustzijn;
• Naar alle waarschijnlijkheid daalt de
menselijke geest gedurende de nacht af
naar de meest rijke lagen van zichzelf (blz.
81).
• Is de slaap niet de meest holistische
ervaring van de mens (blz. 82).
– En dan zijn er de dromen!
De koninklijke weg van
de droom
Het was de arts Sigmund Freud die de
droom herontdekte (in 1900 gaf Freud
zijn boek Traumdeutung uit).
1. Hij zag de droom als de via regia naar het
onbewuste (Duits: Die Traumdeutung ist in Wirklichkeit die Via
Regia zum Unbewussten, die sicherste Grundlage der Psychoanalyse);
2. De droom heeft een schildwachtfunctie: Volgens de
psychoanalytische droomtheorie van Freud komt dit omdat een censor
de droominhoud verdraait. Deze bevat namelijk onderdrukte wensen die
bedreigend zijn voor het bewustzijn. De censor fungeert dus als een
soort vervormer: een machine die de droominhoud in een symbolische
code verpakt.;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Droom
Freud’s theorie over verdringingen
en de oorsprong van de dromen
In de verdrongen
‘dingen’ ligt de bron
van de droom (ook
van de Fehlleistungen,
enz.)
Kijk eens op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Psychoanalyse
Carl Jung’s bewustzijnslagen 1
• Collectief onbewuste:
herinneringen van het
ganse voorgeslacht.
• Persoonlijk
onbewuste:
herinneringen uit het
individuele bestaan.
• Het bewuste of het ik:
actuele inhouden,
meningen, enz.
Carl Jung’s bewustzijnslagen 2
Een combinatie
van de
bewustzijnslagen
en het
waarnemen van
de mens en diens
verhouding tot de
binnen- en
buitenwereld.
Carl Jung’s bewustzijnslagen 3
1. Verhouding van
binnen- en buitenwereld en het IK/Zelf.
2. De ‘schaduw’ van de
mens: wat mensen in
hun leven verdringen.
3. Animus en anima: het
beeld dat de man van
de vrouw en de vrouw
zich van de man vormt.
Jung’s droominterpretatie
Persoonlijk en collectief onbewuste
1875 - 1961
Volgens Jung bestaan er twee vormen van het
psychische systeem, waarvan er één van
persoonlijke- en één van niet-persoonlijke aard is.
Zijn stelling luidt: "In tegenstelling tot het
persoonlijke karakter van onze 'bewuste psyche',
bestaat er een tweede 'niet-bewust' psychisch
systeem van collectieve, 'niet-persoonlijke' aard
naast ons normale bewustzijn, dat wij als het enige
waarneembare ervaren, zelfs als we het 'persoonlijk
onbewuste' er aan toevoegen. Het wordt verkregen
door middel van overerving en ontwikkelt zich dus
nooit individueel. Het bestaat uit pre-existente
vormen die pas secundair bewust kunnen worden
en verleent daarbij vaste vorm aan de inhoud van
het bewustzijn."
Jung’s droominterpretatie
• Volgens Jung is de droom een gedeeltelijk
onwillekeurige werking van de psyche, die
niet genoeg bewustzijn bezit om in het
waakbestaan te worden gereproduceerd.
• Hun taal is archaïsch en symbolisch: een taal
in beelden
waarvan de zin
slechts via
duiding gekend
kan worden.
Jung’s droominterpretatie:
archetypen
• Als inhouden van het collectief bewuste noemt Jung onder
meer de volgende belangrijke archetypen: de archetypen
van de geboorte, de dood, de macht, de held, het kind,
God, de duivel, de oude man, moeder aarde, de maan, de
zon, de wind, de rivieren, vuur, dieren en ook vele door
mensen gemaakte voorwerpen zoals ringen en wapens.
• "Er zijn evenveel archetypen als kenmerkende situaties in
het leven“ . "Door veelvuldige herhaling zijn deze
ervaringen in onze psychische constitutie gegrift, niet in de
vorm van beelden met een specifieke inhoud, maar
aanvankelijk slechts als vormen zonder inhoud, die slechts
de mogelijkheid bieden tot een bepaalde wijze van
waarnemen en handelen."
Jung: voorbeelden van
mannelijke archetypen
• Mannelijke archetypen; de oude wijze man (de paus,
Sinterklaas); de jonge prins (die de mooie prinses
wakker kust); de magiër (bijv. bij Astrix en bij de
Smurfen!); de medicijnman; de vader; de tiran; de god
van de donder (Donar, Wodan bij de Germanen), van de
wraak; De Drieëenheid in de Christelijke godsdienst:
God de Vader (archetype van de strenge, almachtige
vader); God de Zoon (archetype van de Verzoener, de
Verlosser); God de Heilige Geest (de verlichte geest van
de magiër); de vele goden in het hindoeïsme, zoals
Brahma, Shiva, Vishnu.
Jung: voorbeelden van
vrouwelijke archetypen
Vrouwelijke archetypen: de maagd, de moeder; de heilige,
toegewijde, verzorgende moeder (bijv.: Maria; moeder
Theresa); de heks (de levensbedreigende moeder). Deze
archetypen worden vertegenwoordigd door o.a. Isis, Astarte,
de maagd Maria, de heilige Sofia; de non; de vrouwelijke
paus; de hemelse moeder; de Hogepriesteres. In het
Christendom is er geen 'Moeder-God'; Maria, de moeder
van Jezus komt er het dichtst bij. Andere culturen kennen
wel godinnen, bijv.: vruchtbaarheidsgodinnen; Sophia en
Pallas Athene zijn wijsheidsgodinnen; in het hindoeïsme zijn
godinnen als Devi, Parvati, Sarasvati, Durga prachtige
voorbeelden van vrouwelijke archetypen.
Jung: voorbeelden van
vrouw- en kind-archetypen
• De vrouwelijke archetypen vertegenwoordigen
het ontvankelijke principe, de vrouwelijke
intuïtie, het vrouwelijk mysterie. In archetypische
zin vertegenwoordigen zij de ontwikkeling van
de anima. De anima verbindt het bewuste met
het onbewuste.
• kind-archetypen: het goddelijk kind (in haast
alle godsdiensten terug te vinden), het
kwetsbare kind, het speelse kind, het magische
kind, de zoon, de dochter.
Jung: voorbeelden van dierarchetypen
• dier-archetpyen: de slang is het archetypische symbool voor
duistere machten; de leeuw is het symbool van kracht; de wolf
is het symbool voor het meedogenloze, hongerige,
nietsontziende roofdier; Ganesha is een hindoe-god met
kenmerken van een olifant; de draak is het symbool van de
hartstochten en emoties, bijv. bij Sint Joris en de draak. Sint
Joris, hoog te paard gezeten, doodt de draak van de passies
waar we door bezeten kunnen worden. De held realiseert zich
het bestaan van zijn schaduw (namelijk zijn passies die hem
tot zonde kunnen verleiden) en probeert deze te overwinnen.
Een vrouw kijkt toe; pas wanneer de passies van het ego
overwonnen zijn is er ruimte voor echte liefde lijkt dit
archetypische verhaal te zeggen.
Jung: de rol of betekenis van
archetypen
• De gedachte van Carl Jung is dat al de archetypische
symbolen en beelden niet los van mensen ergens in
boeken, sprookjes, verhalen, of ergens ver weg in een
hemel bestaan, maar dat ze door overerving collectief in
ons onbewuste aanwezig zijn. Het zijn eigenschappen
van mensen, gedragsmogelijkheden die ontwikkeld
kunnen worden. We hebben allemaal ‘de oude wijze’ in
ons, evenals het onschuldige kind, en ook de heks. De
archetypen in ons collectief onbewuste helpen ons de
situaties waar we voor staan het hoofd te bieden.
Gedragsmogelijkheden.
http://home.wanadoo.nl/a.heer/Jung_archetypen.htm
Een citaat van Drewermann
• Drewermann schreef: “Niet de
Eugen Drewermann
prediking is de eigenlijke plaats van
het religieuze, maar het
woordenloze in beelden beleven in
de diepe lagen van de menselijke
psyche, de droom, vormt het
uitgangspunt voor inzicht in
religieuze overlevering”
(Drewermann, Dieptepsychologie en
exegese, blz. 56)
Zie filmpjes met Eugen Drewermann