Transcript Dzień Języka Ojczystego
21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego.
Język polski
jest językiem ojczystym około 46 milionów ludzi na świecie, w tym głównie w Polsce oraz wśród Polaków za granicą (Polonia).
Dla Polaków jest skarbem i symbolem narodowym.
Jak powstał i jakie przechodził dzieje teraz Wam opowiem.
Język polski: podobnie jak czeski, rosyjski czy słoweński wywodzi się od wspólnego przodka, zwanego językiem PRASŁOWIAŃSKIM.
Język rosyjski Język czeski Język polski JĘZYKI PRASŁOWIAŃSKIE Język słoweński
Wspólnota prasłowiańska rozpadła się jednak na trzy wielkie grupy: zachodniosłowiańską- do tej grupy należy język polski wschodniosłowiańską- np. język rosyjski południowosłowiańską- np. język słoweński.
W językach tych obserwujemy wiele podobieństw. Możemy to zauważyć porównując niektóre wyrazy, np.
polskie
woda ręce czeskie voda ruce
rosyjskie
вода pyke
Jedną z kilku cech, wyróżniających język polski spośród innych języków słowiańskich jest np. obecność samogłosek nosowych „ą” i „ę”.
ą............ ę Zabawiano się raz grą, kto odnajdzie słówko z ą.
Jaś napisał słówek rząd, a więc: mąka, łąka, prąd.
kąt, sąsiadka, bąk, bąbelek.
Nie dał się zawstydzić Felek.
Tak napisał: Mądry zając przed pogonią uciekając krążył, krążył pod Dąbrową, w głąb jej umknął z całą głową...
Staś powiedział: — A ja chcę znaleźć słówka z samym ę.
Więc w zeszycie pisać będę: Bęc, bęc, bęc, bęc bębni bęben.
Co to będzie, co to będzie, gdy się zlęknie gęś na grzędzie?
Gęś przysiędzie grzędę tę, będzie gęgać gę, gę, gę.
Udały się rymy gęsie, Klasa się ze śmiechu trzęsie.
W okresie kształtowania się języka polskiego wyróżniamy: Epokę przedpiśmienną Epokę piśmienną.
Jako pierwsze pismo w Polsce przyjęto alfabet łaciński.
Pierwszy zestaw liter alfabetu łacińskiego: A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X Alfabet łaciński początkowo składał się z 21 znaków.
Alfabet polski jest oparty na alfabecie łacińskim i składa się obecnie z 32 liter:
Aa , Ąą , Bb , Cc , Ćć , Dd , Ee , Ęę , Ff , Gg , Hh , Ii , Jj , Kk , Ll , Łł , Mm , Nn , Ńń , Oo , Óó , Pp , Rr , Ss , Śś , Tt , Uu , Ww , Yy , Zz , Źź , Żż .
Najstarszym zapisanym zdaniem w języku polskim, było:"Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj", które wypowiedział chłop do swojej żony mielącej na żarnach."Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai" zapisano w 1270 roku.
żarna – urządzenie do ręcznego mielenia zboża, złożone z dwóch kamieni, jednego nad drugim, z których górny jest ruchomy względem dolnego.
Jednym z najtrudniejszych okresów dziejach języka polskiego był okres zaborów .
Wtedy to Rosja, Prusy i Austria podzieliły Polskę między sobą.
W tym okresie używanie języka polskiego było karane. W szkołach zajęcia były prowadzone w języku niemieckim lub rosyjskim.
W zaborze Pruskim na początku można było uczyć się tylko religii w języku polskim, ale potem i tego zakazano. Dzieci w miejscowości Września rozpoczęły strajk szkolny. Polegał on na tym, ze na religii uczniowie nie odpowiadali na pytania w języku niemieckim nie przyjmowali także niemieckich katechizmów. Narażali się w ten sposób na różne brutalne zachowania niemieckich nauczycieli. Ich rodzice skazywani byli na więzienie.
Z powodu braku polskich szkół prowadzono zajęcia potajemnie. Uczniowie uczyli się tam języka ojczystego,poznawali kulturę i historię Polski.
http://www.5fantastic.pl/plikosfera/72841/Video/3995003
Dla uczniów z Wrześni i dla ich rodzin, język polski był prawdziwym skarbem.
Czy jest skarbem dla nas?
Czy zachwycamy się językiem polskim? Czy potrafimy dostrzec jego piękno?
Jak piękny i bogaty jest język polski najłatwiej jest przekonać się czytając polską literaturę.
Pierwsze wiersze dla dzieci w języku polskim pisał Stanisław Jachowicz (1796 - 1875). A oto jeden z nich:
„ Staś”
Staś na spodniach zrobił plamę Staś na spodniach zrobił plamę; Płacze i przeprasza mamę.
Korzystając z chwili, mama Rzecze: na spodniach wypierze się plama; Ale strzeż się moje dziecię, Brzydkim czynem splamić życie: Bo ci, Stasiu, mówię szczerze,
Pierwsze książki dla dzieci w języku polskim, pisała Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (1798 - 1845).
A oto zdjęcia kilku wybitnych autorów pierwszych polskich utworów, których oryginały we fragmentach lub całości zachowały się do dziś.
Jan Kochanowski
Mikołaj Rej
Piotr Skarga
Czy język polski jest prosty?
Pewnie dla wielu Polaków tak, ale jak każdy język posiada słowa i zwroty, które nawet dla rodowitego Polaka są czasem niemożliwe do wypowiedzenia.
Żart językowy Cz. Kruszewskiego
Chrząszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie, Strząsa skrzydła z dżdżu, A trzmiel w puszczy, tuż przy Pszczynie, Straszny wszczyna szum Mąż gżegżółki w chaszczach trzeszczy, W krzakach drzemie kszyk A w Trzemesznie straszy jeszcze Wytrzeszcz oczu strzyg.
Bogactwem polskiej mowy są gwary.
Nie łatwo jest zrozumieć gwarę i nie łatwo jest utwory w gwarze czytać.
A oto jeden z popularnych wierszy Juliana Tuwima w gwarze śląskiej.
„Pan Hilary” Loto, tyro Pan Hilary, do dekla mu piere, bo kaś ten boroczek stary, posioł swoje brely .
Szuko w galotach, kabot obmacuje przewróciył szczewiki, psinco znejduje.
Bajzel w szranku i w bifyju a już leci do antryju.
„ Kurde”- woło- „ kurde bele” ktoś mi rąbnął moje brely .
Przewraco leżanka i pod nią filuje, borok se wnerwił, gnatów już nie czuje .
Szuko w kafloku, kopie w kredensie, glaca spocono, cały se trzynsie.
Diabelskie berle na amym kajś wcięło, za oknym już downo blank se ściemnieło.
Naroz do zdzadła zaglsdo Hilary, aż mu po puklu przefiurgły ciary.
Patrzi na kichol, po łebie se puko, bo znejdły se brely, ty co ich tak szukoł.
Czy to nie ma gańba, no powiedzcie sami, mieć brely na nosie, a szukać pod ryczkami?
Oby każdy z nas z taką miłością podchodził do swojego języka, jak uczniowie z Wrześni, i z taką perfekcją i wdziękiem posługiwał się nim jak Pani Irena Kwiatkowska w wierszu”Ptasie radio”J. Tuwima.
http://youtu.be/LjcxHsbLbio