Transcript Medicamenteuze behandeling van

Medicamenteuze
behandeling van
autismespectrumstoornis
dr. Luc Roelen – Indigo vzw.
Houthalen
28 september 2010
Medicatie?

Bij nazicht:
• bij een minderheid van de diagnostische
•
onderzoeken medicatievoorstel
áltijd voorstel tot ondersteuning van gezin en
kind
Medicatie?

De diagnose op zich is géén reden tot
het geven van medicatie
Waarom medicatie?

Voor het behandelen van de
‘basisproblemen’?
• Sociale vaardigheden
• Communicatie
• Weerstand aan veranderingen, stereotypieën

Resultaten eerder ontgoochelend
Waarom medicatie?

Voor het behandelen van bijkomende
problemen:
•
•
•
•
•
•
•
•
Angst
Dwangmatig gedrag
Agressie
Psychose
Stemmingsproblemen
Aandachtsproblemen en hyperactiviteit
Slaapproblemen
…
Wanneer medicatie?



Voor álle aspecten is de nietmedicamenteuze aanpak prioritair.
Therapie (gedrag, logopedie,
communicatieve vaardigheden, …)
Aanpassen van de ‘omgevingsfactoren’
Wanneer medicatie?



Als ‘andere’ oorzaken uitgesloten zijn
Als er geen evidente therapeutische
technieken zijn die tot een oplossing op
korte termijn leiden
Als er een goede medische opvolging is
Wanneer medicatie?

Kinderen met autismespectrumstoornis
hebben wel eens ‘andere’ reacties op
medicatie
• Smallere therapeutische marge
• Lagere dosissen
Aanleiding om medicatie te geven

Bij kinderen met verstandelijke
beperkingen, in leefgroepen:
• Meer medicatie tegen angsten

Bij beter begaafde kinderen:
• Op jonge leeftijd vooral omwille van
•
aandachtsproblemen
Later ook: angsten, stemming
Aanleiding om medicatie te geven





Angst en agressie
Dwanghandelingen en dwanggedachten
Aandacht en concentratie
Stemmingsproblemen
…
Welke geneesmiddelen?





Neuroleptica
Antidepressiva
Stemmingstabilisatoren
Stimulantia
…
Angststoornissen en medicatie


Angsten
Dwanghandelingen en dwanggedachten
(“obsessief-compulsieve stoornis”)
Angststoornissen en medicatie

Klassieke oorzaak:
• de onvoorspelbaarheid van de omgeving en
•

de gebeurtenissen
door de zwakke ‘centrale coherentie’
Uiteraard:
• Omgeving voorspelbaar maken
• Duidelijkheid bieden
Angststoornissen en medicatie

Ook:
• Rigiditeit
• Moeilijk omgaan met veranderingen
• Obsessies
• Agressie (opstandig gedrag)
Angststoornissen en medicatie

Medicatie:
• Bepaalde antidepressiva (SSRI’s)
• Sertraline (Serlain), Paroxetine (Seroxat), ..
• Neuroleptica
• Risperidone (Risperdal), Olanzapine (Zyprexa),
Aripiprazole (Abilify) …
• Andere
SSRI’s

Selectieve Serotonine Re-uptake
Inhibitoren
SSRI’s


Vaak eerste keuze in behandeling van:
•
•
•
Dwanghandelingen
Dwanggedachten
Angststoornissen
Producten
•
•
•
•
•
Paroxetine (Seroxat)
Sertraline (Serlain)
Citalopram (Cipramil)
Escitalopram (Sipralexa)
Fluoxetine (Prozac)
SSRI’s


Voordelen:
•
•
Vaak snel en degelijk effect
Positieve invloed op stemming
Nadelen:
•
•
•
•
(zeker in het begin) Stemmingswisselingen
Aantal artikels waarin gewaarschuwd wordt voor
zelfmoord bij adolescenten
Eufore stemming
Invloed op slaap- en eetpatroon
Alternatief:

Een aantal oudere antidepressiva gelden
als bruikbaar alternatief
• Clomipramine (Anafranil)
• Meer neveneffecten
(atypische) Neuroleptica

Andere naam: antipsychotica
Zijn:

Werkingsmechanisme

• Angstwerend
• Rustgevend
• Efficiënt in behandeling van agressie
• o.a. blokkeren van dopamine-receptoren
• Onduidelijk!
(atypische) Neuroleptica

Voordelen:
• Vaak efficiënt in lage dosis
• Maken een aantal kinderen ook algemeen
‘socialer’

Nadelen:
• Neveneffecten!
(atypische) Neuroleptica

Neveneffecten:
• Gewichtstoename
• Gevoeligheid voor diabetes op lange termijn
• Averechtse reacties, met toename van
•
•
angsten
‘Extrapyramidaal syndroom’
Speekselvloed, …
(atypische) Neuroleptica

Producten:
• Risperdal (vloeibare vorm)
• Dosis tot 0.05 mg/kg (start met 0.01 mg/kg)
• Zyprexa
• Dosis tot 0.3 mg/kg (start met 0.05 mg/kg)
• Dipiperon (vloeibare vorm)
• Solian, Seroquel, …
(atypische) Neuroleptica

Producten:
• Risperdal (vloeibare vorm)
• Dosis tot 0.05 mg/kg (start met 0.01 mg/kg)
(atypische) Neuroleptica
• Abilify:
• nieuwste in de reeks
• veelbelovend
• Veel minder risico op gewichtstoename, wellicht
geen stijging diabetesrisico
• Dosis tot 0.5 mg/kg (start met 0.1 mg/kg)
(atypische) Neuroleptica

Proberen af te bouwen als situatie
langere tijd stabiel is
(atypische) neuroleptica



= antipsychotica
Essentieel in de behandeling van
psychose
Jongeren met autismespectrumstoornis
lopen meer risico op psychotische
stoornissen
Benzodiazepines



Alprazolam (Xanax)
Lexotan, Frisium, Tranxene, Temesta, ...
Neveneffecten!
• Slaperigheid
• Paradoxale reacties
• Psychische en fysieke afhankelijkheid na
•
enkele weken inname.
Bij stoppen: dervingsverschijnselen
Behandeling van dwang …

Ook topiramaat (Topamax)
• Anti-epilepticum
Stemmingsproblemen

Depressie:

Bij stemmingswisselingen
• Als medicatie: SSRI’s
• Opletten met antidepressiva
• Eventueel ‘stemmingsstabilisatoren’
• bv. Depakine, Tegretol, neuroleptica
• Deze worden ook wel eens gebruikt in de
behandeling van dwang
Aandachtsproblemen


Combinatie autismespectrumstoornis en
concentratieproblemen: frequent
Vaak anders dan bij kinderen met
ADHD: ‘te veel aandacht voor details’
tegenover ‘te oppervlakkig’
Aandachtsproblemen

Medicatie?
• Stimulantia (methylfenidaat)
• Producten: Rilatine, Rilatine MR en Concerta
• Wat gevaar voor ‘hyperfocussen’, ‘superveel
aandacht voor details’ en accentueren van
autismespectrumstoornis
Aandachtsproblemen




Rilatine
ong. 4 uur
Rilatine MR ong. 8 uur
Concerta
ong. 12 uur
Dosis 0.7 mg/kg/dag (+ 20 % bij
langwerkende)
Aandachtsproblemen

Atomoxetine (Strattera)
• Geen inslaapproblemen
• Minder eetlustproblemen
• 24-uurswerking
• Dosis 1.2 tot 1.5 mg/kg per dag
• Hoge prijs (€ 3.3 per dag)!!
Aandachtsproblemen

Strattera:
• Onderzoeken met kinderen met
•
autismespectrumstoornis gunstig
Bij 75 % verbetering van …
• Aandacht
• Agitatie
• Sociale interesse
• Stereotiep gedrag
• Repetitief taalgebruik
Slaapproblemen





Bij 1 op 3 kinderen met
autismespectrumstoornis
Oorzaken
•
•
•
Emotionele problemen
Angsten
Uitstel van slapen door dwang
Klassieke slaapmiddelen zijn te vermijden
Eventueel SSRI of lage dosis neurolepticum
Melatonine
Andere problemen?

Meer epilepsie bij kinderen met ASS
• Soms met ongewone symptomatologie
• Agressie
• Stereotiep gedrag
• Bij twijfel: onderzoek met EEG
• Behandeling: anti-epileptica
Andere producten?

Secretine
•
•
•
•


Gastro-intestinaal hormoon
in behandeling voor maag-darmproblemen en leek
beterschap te geven van sociale vaardigheden en
communicatie
500 kinderen met autismespectrumstoornis
onderzocht:
Niet effectief
Nog andere producten worden uitgeprobeerd:
geen duidelijk effect
…
Toekomstperspectief?


Nieuwe neuroleptica
•
Cholinesterase-inhibitoren
•
•
•

bv. Paliperidone (Invega): niet overtuigend
Gebruikt in behandeling van Alzheimer
Studies met galantamine (Reminyl) efficiënt tegen …
•
•
Agressie
Concentratieproblemen
Donepezil
Nog veel onderzoek nodig, ook naar
langetermijngevolgen van de medicamenteuze
behandeling bij autismespectrumstoornis
Medicatie


Kan héél belangrijk zijn
Maar altijd …
… eerst aanpak
… eerst omgeving
Meer info - contact







dr. Luc Roelen
Indigo vzw
Pronkenbergstraat 29C
2550 Kontich
03-457 70 96
[email protected]
[email protected]