szkolenie W.Czubak
Download
Report
Transcript szkolenie W.Czubak
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wydział Ekonomiczno-Społeczny
Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej
w Agrobiznesie
Ekonomiczne aspekty projektów inwestycyjnych
w agrobiznesie
Wawrzyniec Czubak
Plan wystąpienia
Definicje
Podział inwestycji
Proces inwestycyjny – cele, bodźce i etapy
Rzeczowe składniki majątku trwałego jako przedmiot
inwestycji w rolnictwie
Ocena efektywności procesów inwestycyjnych
Proces inwestycyjny jako element biznesplanu – źródła
informacji przy tworzeniu i weryfikacji biznesplanu
Znaczenie interwencji w przełamywaniu ograniczeń i barier
inwestycyjnych w sektorze rolnym
Wyniki interwencji w ramach WPR UE w Polsce
gospodarowanie środkami trwałymi
inwestycje
sfera produkcyjna
wytwarzanie produktów i usług
zaopatrzenie
w środki
do produkcji
koordynacja i kontrola
procesów produkcyjnych
sfera zarządzania
dystrybucja
i sprzedaż
analiza rynku
analiza rynku
zabezpieczenie rozwoju
WPROWADZENIE DO DEFINICJI
atrybuty wydatków inwestycyjnych
- celowość działania, zazwyczaj poprzedzona analizami ex
ante
- relatywnie duża kwota wydatków, co odróżnia inwestycje
od wydatków ponoszonych na bieżącą działalność
operacyjną
- środki trwałe, które są przedmiotem inwestycji
- przypisanie inwestycji precyzyjnie określonego celu, jaki
jest podstawą decyzji rozpoczęcia działania i kryterium
weryfikacji jej skuteczności
- ryzyko związane z osiągnięciem spodziewanego efektu
Definicje - inwestycja
Inwestycje polegają na świadomym i celowym
wydatkowaniu znacznych środków pieniężnych na
dobra trwałe tak, by te przyniosły odpowiedni efekt.
Inwestycja charakteryzuje się strumieniem płatności,
który zaczyna się od płatności
Schneider W. (1991): Investition und Finanzierung, Gabler, Wiesbaden
und Bestelerung
Inwestycja to celowo wydatkowane środki inwestora
(przedsiębiorstwa) skierowane na powiększenie jego
dochodów
Dziworska K. (1993) Inwestycje przedsiębiorstw, Uniwersytet Gdański,
Gdańsk, s.9
podkreśla celowość i efekt dochodowy
Definicje - inwestycja
zamiana środków finansowych na czynniki produkcji
U.Brochocka, R. Gajęcki (1997)
ukazany jest jedynie transfer środków pieniężnych w określony rodzaj majątku
trwałego
Nabywanie dóbr kapitałowych, które mogą być użyte w
produkcji
O.R. Kamerschen, R B. MacKenzie, C. Nardinelli (1991)
każde przeznaczenie czynników produkcyjnych w celu
utrzymania, powiększenia lub poprawienia aparatu
produkcyjnego (poza prywatnym gospodarstwem
domowym)
H. Merkle (1980)
podkreśla jedynie celowy aspekt inwestycji, brak aspektu efektywnościowego
Definicje - inwestycja
bieżące wyrzeczenie się konsumpcji w celu osiągnięcia
przyszłych korzyści
J. Hirschieifer (1965); H. Walica (1999, 2000); T. Jajuga, T. Słoński
(1998); K. Marcinek (1998); Z. Wilimowska(1997);R. Dobbnis, W.
Frąckowiak, S.F.Witt (1992)
podkreśla się dwie podstawowe cechy inwestycji, tzn. element psychologiczny
(wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji) i przyszłe korzyści, jednak bez
wprowadzenia ryzyka, czy konieczności poniesienia nakładu
zespół decyzji dotyczących znacznych kwot kapitałowych
o skutkach długoterminowych i tylko w niewielkim
stopniu odwracalnych
G. Altrogge (1998)
uwzględnia decyzję inwestycyjną i nakłady; częściowo uwzględnia czas i ryzyko
Definicje - inwestycja
poniesiony z góry nakład, który powinien zabezpieczać
osiąganie dochodów w przyszłości
S. Ryżewska (1999)
uwzględnia nakład, dochód (korzyść) i czas, nie akcentuje jednak wyraźnie
elementu ryzyka
wydatkowanie środków w celu pozyskania określanych
obiektów, papierów wartościowych bądź dóbr
niematerialnych, służących realizacji procesów
gospodarczych, a pozwalających na odzyskanie
kapitału oraz czerpanie dodatkowych korzyści w
przyszłości, co jednakże obciążone jest znacznym
ryzykiem H. Walica (1999)
uwzględnia nakład, korzyści, czas i ryzyko
Definicje - inwestycja
długookresowe zaangażowanie zasobów ekonomicznych
w celu produkowania i odnoszenia korzyści w
przyszłości
W Behrens, P.M. Hawranek (1993)
uwzględnia nakład, korzyść i czas, nie akcentuje elementu ryzyka
angażowanie na dłuższy okres środków finansowych w
celu uzyskania przyszłych korzyści
W. Dębski (1996)
uwzględnia nakład, korzyść i czas, nie wskazuje na element ryzyka
każde wykorzystanie kapitału w celu jego powiększenia
M. Siudak (1999); V. Jog, C. Suszyński (2000)
podkreśla jedynie aspekt celowy
Definicje - inwestycja
nakłady finansowe ponoszone na odtwarzanie i przyrost
majątku przedsiębiorstwa oraz na zwiększenie tempa
wzrostu, rozwoju i zyskowności firmy
P. Szczepankowski (1999)
wskazuje na nakłady jako warunek osiągnięcia określonych celów
celowe przeznaczenie środków finansowych na
pozyskanie dóbr majątku strukturalnego
L. Perridon, M. Steiner (1991)
podkreśla znaczenie środków finansowych w procesie inwestowania, jednak
celowo zawęża możliwości ich wydatkowania do inwestycji rzeczowych
strumień płatności, który zaczyna się od wydatków
H. Schneider
skupia się na nakładzie, utożsamiając inwestycję z wydawaniem pieniędzy
Definicje - inwestycja
nakłady (zazwyczaj skoncentrowane w czasie) ponoszone
z myślą o przyszłych korzyściach; korzyści te, zwykle
osiągane w okresach stosunkowo długich, z powodu
opóźnienia w stosunku do nakładów i rozłożenia w
czasie są obarczone ryzykiem
T. Dudycz, S. Wrzosek (2000)
uwzględnia nakład, korzyść, czas i ryzyko
wydatek (ujemna wartość strumienia gotówki w okresie
początkowym) poniesiony na powiększenie majątku
trwałego firmy, który przez wiele przyszłych lat będzie
generował korzyści (dodatnie wartości strumienia
gotówki)
T. Jajuga, W. Pluta (1995)
uwzględnia nakład, korzyść i czas, nie wskazuje na element ryzyka
Definicje - inwestycja
nakład kapitałowy ponoszony na różnego rodzaju
przedsięwzięcia mające na celu przyniesienie
określonych efektów
Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek (2000)
uwzględnia jedynie nakład i korzyść
przedsięwzięcie o skutkach długoterminowych w
niewielkim stopniu odwracalnych, wymagające
znacznych nakładów w oczekiwaniu przyszłych
korzyści
S. Wrzosek (1994)
uwzględnia nakład, korzyść i czas, dodaje czwarty element - nieodwracalność
Inwestowanie / proces inwestycyjny
Inwestowanie – rozumiane jest jako proces gospodarczy,
a więc o charakterze dynamicznym, uruchomiony przez
podjęcie decyzji o inwestycji.
Proces inwestycyjny kompleks stale powtarzających się
działań ludzkich, zmierzających do zaspokojenia
określonych potrzeb przez uzyskanie obiektów majątku
trwałego.
Różański, Jerzy (red.) (2006): Inwestycje rzeczowe i kapitałowe;
Centrum Doradztwa i Informacji, Difin, Warszawa
Procesy inwestycyjne to jaskrawy przykład uzupełniania
się zjawisk sfery materialnej i finansowej, w których
środki pieniężne wykorzystuje się do zakupu lub
budowy środków trwałych, które stają się składnikiem
majątku trwałego
Iwin J., Niedzielski Z. (2002): Rzeczowy majątek trwały: amortyzacja i
inwestycje rzeczowe w finansach przedsiębiorstw; PWN, Warszawa
Przedsięwzięcie inwestycyjne
Przedsięwzięcie inwestycyjne – to kompleksowo ujęty
materialny zakres inwestycji rzeczowej, przewidziany do
zrealizowania w określonym celu, miejscu i czasie
Rogowski (2004): Rachunek efektywności przedsięwzięć
inwestycyjnych, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
Przedsięwzięcie inwestycyjne – docelowy i określony pod
względem rzeczowym i finansowym program inwestycyjny
przewidziany do realizacji na określonym terenie,
nastawiony na osiągnięcie zamierzonego efektu
produkcyjnego lub usługowego
Przedsięwzięcie inwestycyjne
Przedsięwzięcie inwestycyjne – zespół zaplanowanych,
wzajemnie ze sobą powiązanych czynności, których celem
jest powstanie lub unowocześnienie określonego pod
względem rzeczowym, finansowym, lokalizacyjnym i
czasowym zasobu majątku trwałego
Przedsięwzięcie inwestycyjne – kompleksowe zamierzenie
firmy, skoncentrowane co do celu, zakresu rzeczowego,
czasu i miejsca realizacji oraz przewidywanego czasu
użytkowania
Podział inwestycji
Cel inwestycji
- odtworzeniowe
- utrzymanie działalności
- modernizacyjne
- obniżenie kosztów
- innowacyjne
- rozwojowe
- ekspansja
- strategiczne
- rozwijanie produktów
- zastępujące istniejący obiekt
- rozwijanie rynków
- dostosowujące (BHP,
ekologia, przepisy)
- rozwój skali produkcji
- badania i rozwój
Podział inwestycji
Czas życia przedsięwzięcia
- krótkoterminowe
- 3 m-ce – 5 lat
- średnioterminowe
- 5 – 10 lat
- długoterminowe
- pow. 10 lat
Rodzaj zależności miedzy korzyściami z inwestycji
- niezależne
- zależne
Efekty z działalności inwestycyjnej
- produkcyjne
- nieprodukcyjne
Podział inwestycji
Stan zaawansowania
- projektowane
- nowo rozpoczęte
- kontynuowane
- oddane do użytku
Rodzaj korzyści
- obniżenie kosztów
- zwiększenie sprzedaży
- redukcja ryzyka
- rozwój rodzajów działalności
- typu socjalnego
Podział inwestycji
Stopień ryzyka - podejmowane w warunkach:
- pewności – przy pełnej informacji o skutkach
- niepewności – przy braku informacji o skutkach
- ryzyka – przy pewnej możliwości osiągnięcia efektu
Udział w tworzeniu majątku trwałego
- zakupowe
- budowlane
Według kryterium przedmiotu
- rzeczowe
- finansowe,
- inwestycje niematerialne (m.in. działalność badawczorozwojową, kształcenie pracowników)
Podział inwestycji rzeczowych
INWESTYCJE
założycielskie
bieżące
odtworzeniowe
(zastępcze)
znaczące naprawy
uzupełniające
rozszerzeniowe
(rozbudowujące
zdolności
produkcyjne)
racjonalizacyjne
(modernizacyjne)
dostosowawcze
związane ze
zmianami
związane z
dywersyfikujące
przekształcenie
m produkcji
bodźce inwestycyjne
1. mogą wypływać z wewnętrznych sfer przedsiębiorstwa:
- wytwarzania – gdzie przyczyną potrzeb inwestycyjnych jest np.
bieżący stan środków trwałych wymagający ponoszenia
nadmiernych kosztów napraw i remontów, pogorszenie jakości
produktów finalnych, oddziaływanie na środowisko, wzrost
kosztów wytwarzania, niewydolność technologiczna, zmiana
profilu produkcji,
- zbytu – do podejmowania decyzji skłania m.in. zmiana ilościowych
i jakościowych oczekiwań odbiorców,
- rachunkowość – analiza wielkości i struktury kosztów oraz
dochodów może skłaniać do podejmowania inwestycji
- badania i rozwój – w niewielu firmach, zwłaszcza sektora rolnego,
takie działy nie są wyodrębnione i aktywne, lecz może się
zdarzyć, że innowacyjne rozwiązania mają szansę wdrożenia i są
impulsem do inwestycji.
bodźce inwestycyjne
2. otoczenie przedsiębiorstwa
- dostawcy, odbiorcy, firmy doradcze, współpracujące
instytuty badawczo-rozwojowe
- wymogi prawne
Cel inwestycji
Celem prowadzenia inwestycji jest zabezpieczenie
odpowiedniej ilości i jakości środków trwałych, które:
- determinują zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa
- umożliwiają wzrost dochodów i pomnażanie zysków.
Inwestycje tworzą także wartości niewymierne, jakimi dla
podmiotu gospodarczego mogą być: prestiż firmy, poprawa
warunków socjalnych i zacieśnienie więzi łączących
pracowników z firmą, rozumienie odpowiedzialności za
sprawy środowiska naturalnego.
Proces inwestycyjny
etapy
1. konceptualizacja i inicjatywa – w której określa się pomysł,
celowość (chłonność rynku), potrzebę (w kontekście
strategii), analizę porównawczą alternatywnych rozwiązań
2. faza przedinwestycyjna, obejmuje:
- identyfikację możliwości inwestycyjnych
- formułowanie projektu, wypracowanie koncepcji, w tym
również rozpoznanie uwarunkować formalnych i prawnych
- wypracowanie i przyjęcie kryteriów oceny projektu
- studium selekcji projektu i wstępnej oceny
- formułowanie ostatecznej wersji projektu i przygotowanie
projektu technicznego
- właściwa ocena projektu i podjęcie decyzji
Proces inwestycyjny
etapy
3. realizacja projektu, faza inwestycyjna
- uzyskanie stosownych pozwoleń realizacji i eksploatacji
przedmiotu inwestycji
- negocjacje i zawieranie kontraktów na zakup materiałów i
usług
- wykonanie inwestycji: budowa, montaż, rozruch techniczny i
technologiczny
- weryfikacja należytego wykonania i przekazania do
eksploatacji
4. operacyjna, czyli faza eksploatacji – gdzie fazę właściwej
eksploatacji produkcyjnej może poprzedzać wykonanie
poprawek, korekt, uzupełnień, przeszkolenia pracowników
obsługi
5. likwidacja
rzeczowe składniki majątku trwałego
inwestycji w rolnictwie
Czynniki produkcji
PRACA
KAPITAŁ
ZIEMIA
rzeczowe składniki majątku trwałego
inwestycji w rolnictwie
Według formy rzeczowej kapitał gospodarstwa rolnego
tworzą::
budynki i budowle,
maszyny i urządzenia rolnicze, urządzenia techniczne i
energetyczne,
stado podstawowe zwierząt,
plantacje wieloletnie i drzewostany,
urządzenia melioracyjne.
rzeczowe składniki majątku trwałego
Nakłady inwestycyjne w rolnictwie:
- zakup lub pozyskanie w użytkowanie wieczyste terenu
związanych z inwestycją; w rolnictwie koszty te najczęściej
nie występują
- nabycie budynków i budowli będących miejscem lokalizacji
przyszłej inwestycji –
w rolnictwie rzadziej dotyczą nabycia lub modernizacji
budynków jako miejsca lokowania właściwego obiektu
inwestycji (np. maszyn, urządzeń lub linii technologicznych)
w rolnictwie koszty te występują najczęściej w przypadku
inwestycji budowlanych związanych z budową, rozbudową,
nadbudową, przebudową, remontem, modernizacją
obiektów gospodarczych, adaptacją, rekonstrukcją;
rzeczowe składniki majątku trwałego
Nakłady inwestycyjne w rolnictwie:
- zakup maszyn, narzędzi, urządzeń, wyposażenia, elementów
konstrukcyjnych, środków transportu; zakup elementów i
części zamiennych potrzebnych do wymiany lub naprawy;
- montaż, instalacja i uruchomienie aparatury i elementów
wyposażenia;
- zakupu roślinnego materiału nasadzeniowego;
- zakup zwierząt stada podstawowego;
- zagospodarowanie terenu na potrzeby prowadzenia
działalności;
- zakup ziemi
- zakup oprogramowania, patentów, licencji, koncesji, kwot.
Ocena efektywności procesów inwestycyjnych
Podział metod
Do oceny efektywności i opłacalności ekonomicznej inwestycji
stosuje się narzędzia o charakterze
- statycznym
- dynamicznym
W metodach statycznych dla uproszczenia pomija się
wpływ czasu. Mimo założonych uproszczeń, do ich
stosowania skłania relatywna łatwość wyliczeń, jasność
formuł i przez to komunikatywność wyników. Służą
najczęściej do badania możliwości inwestycyjnych na
pierwszym etapie projektowania i pełnią rolę orientacyjną
przed przystąpieniem do właściwej analizy ekonomicznej.
Okres zwrotu z inwestycji
Okres zwrotu z inwestycji (PP – Payback Period) - do
obliczenia czasu zwrotu zainwestowanego kapitału
gdzie:
N - nakłady inwestycyjne
Z - przeciętny roczny
dochód (zysk netto)
R - wartość końcowa inwestycji
A - roczny odpis amortyzacyjny
Okres zwrotu to mierzony w latach czas, w którym poniesione nakłady inwestycyjne
(pomniejszone o wartość pozostałościową) zwrócą się w postaci wypracowanych
dochodów (zysku) i amortyzacji. W interpretacji tego wskaźnika im ten okres jest
krótszy, ty tym inwestycja jest wyżej oceniona. Nie oznacza to wcale, że inwestycje
o najniższym okresie zwrotu są ekonomicznie najkorzystniejsze, a opłacalność
dwóch projektów o zbliżonym okresie zwrotu może diametralnie różnić oba plany.
Księgowa stopa zwrotu
Księgowa stopa zwrotu (ARR, Accounting Rate of Return)
może być użyta jako orientacyjna miara rentowności
inwestycji. Jest to odniesienie efektu uzyskanego wskutek
realizacji inwestycji (księgowego zysku/dochodu) do
wielkości zaangażowanego kapitału
Z dochód (zysk netto)
N - nakłady inwestycyjne
ekonomiczna efektywność inwestycji
P-K-I lub
PK
I
gdzie:
P – efekt produkcji,
K – koszt eksploatacji,
I – nakład inwestycyjny.
IK
P
P
IK
Rachunek porównawczy efektów
(dochodów, zysków)
Rachunek porównawczy efektów (dochodów, zysków) –
kryterium alternatywnej decyzji o podjęciu inwestycji jest
porównanie sytuacji wyjściowej przed rozpoczęciem inwestycji z
wynikami po realizacji
gdzie:
Zp – dochód (zysk) do [Zk po] momentu rozpoczęcia inwestycji
Pi – przychody w i-tym roku
Ki – koszty w i-tym roku
t – ilość lat poddanych analizie
n – okres od rozpoczęcie inwestycji do momentu zakończenia analizy
pomija się wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych - brak tu
informacji o rentowności działania
nie ma możliwości oceny alternatywnego zaangażowania kapitału
Metody dynamiczne
Planowanie inwestycji winno uwzględniać zmienną wartość
pieniądza w czasie. Wynika ona z możliwości
alternatywnego gospodarowania środkami, dlatego dla
inwestującego istotne jest rozkład przepływu środków w
czasie, a więc będzie kiedy będą następowały kolejne
wydatki i jak będą rozłożone w wpływy z tytułu inwestycji.
Istotą dynamicznego rachunku inwestycji jest dyskontowanie,
czyli korygowanie wartości przyszłych o stopę dyskonta,
która odpowiada kosztowi kapitału.
Stopa dyskontowa
Stopa dyskontowa jest kosztem kapitału w rachunku
efektywności inwestycji, powinna wyrażać rentowność
alternatywnej alokacji kapitału, co jednocześnie wyznacza
poziom opłacalności inwestycji. Tak więc stopa zwrotu z
inwestycji musi przewyższać stopę zwrotu alternatywnych
form przeznaczenia kapitału.
Jaka jest bieżąca wartość 5 000 zł wypłaconych za 4 lata przy stopie
dyskonta 11%
1
PV FV
(1 k )t
1
PV 5000
3293
4
(1 0,11)
NPV – (Net Present Value)
wartość zaktualizowana netto
(zdyskontowana nadwyżka netto)
n
NCFt
NPV
I0
t
t 1 (1 k )
k – stopa dyskontowa,
t – liczba lat użytkowania, eksploatacji przedmiotu inwestycji
n – liczba okresów (np. lat) w danym horyzoncie
I0 – początkowy wydatek inwestycyjny
NCFt – przewidywany strumień przepływów gotówkowych netto;
przepływy netto to różnica między:
uzyskanymi w kolejnych latach
wpływami (do strumieni wpływów
zalicza się wszystkie wpływy z
tytułu działalności pomniejszone
o wydatki operacyjne)
uzyskanymi w kolejnych latach
wydatkami (strumieniami
wydatków inwestycyjnych)
NPV
Uzyskany wynik informuje, czy przy zakładanej stopie
procentowej i przewidzianym czasie eksploatacji inwestycja
zwróci sie w strumieniach przepływów gotówkowych.
IRR (Internal Rate of Return)
Wewnętrzna stopa zwrotu
n
NCFt
IRR = k
I0 = 0
t
t 1 (1 k )
jest to pewna krytyczna wartość stopy dyskontowej dla której
projekt inwestycyjny osiąga wartość zerową, tzn.
zdyskontowana wartość strumieni dochodów jest równa
zdyskontowanej wartości strumieni wydatków NPV=0
Wartość bieżąca korzyści z projektu jest równa wartości
bieżącej wydatków inwestycyjnych - określa tym samym
rentowność przedsięwzięcia
Projekt jest finansowo efektywny, gdy jego stopa zwrotu jest
wyższa od pewnej założonej (przyjętej do obliczeń NPV)
alternatywnej stopy kapitału własnego.
Okres zwrotu inwestycji
n
NCFt
I0 0
t
t 1 (1 k )
określa czas, w którym uzyskane wpływy inwestycji zrównają
się z pierwotnym nakładem inwestycyjnym.
Informuje o tym, jak szybko odzyskane zostaną poniesione
nakłady inwestycyjne.
n
NCFt
t
(
1
k
)
t 0
PI = n
CFlt
t
(
1
k
)
t 0
Wskaźnik efektywności
(zyskowności, dochodowości)
zdyskontowane strumienie przepływów – efekt
zdyskontowane wydatki inwestycyjne - nakładu
CFlt – wydatek inwestycyjny w okresie t
Jeżeli współczynniki zyskowności jest większy od zera, to
przedsięwzięcie może być akceptowane, a w przeciwnym
wypadku jest odrzucane.
Prosta interpretacja może skłaniać do podejmowania
inwestycji o wyższym współczynniku, który jednak nie
informuje o wartości inwestycji. W tym przypadku mogą zostać
podjęte decyzje o wyborze inwestycji bardzo efektywnej, ale małej
wartościowo, a małej skali.
Proces inwestycyjny jako element biznesplanu
Definicja
Biznesplan jest zbiorem dokumentów planistycznych, które w
przedstawiają bieżącą pozycję przedsiębiorstwa i
zamierzenia jego rozwój w określonym horyzoncie
czasowym, z uwzględnieniem wszystkich istniejących
uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.
Biznesplan jest narzędziem służącym do planowania i
realizacji celów, kontroli działalności firmy.
Biznesplan jest także narzędziem komunikacji
korzyści z opracowania biznesplanu
- redukuje ryzyko niepowodzenia – przygotowanie BP
wyczulają na ryzyko powstania zagrożeń, umożliwiają ich
wczesną identyfikację i odpowiednio szybką reakcję
- kompleksowe myślenie wzmacnia kompletność planowania w postępowaniu zgodnym z harmonogramem nie zostanie
pominięta żadna z koniecznych prac,
- pokazuje wysokość potrzebnych nakładów finansowych i
źródła ich zasilania
- charakter motywacyjny - zaplanowanie etapów i zakończenie
każdego kolejnego z nich ma wymiar nie tylko rzeczowy, ale
także motywacyjny
- wymusza przyszłościowe myślenie i orientację na przyszłość.
Cechy
- przejrzystość struktury, konstrukcji i układu graficznego
dokumentu - hierarchiczny i logiczny układ dokumentu, z
zachowaniem właściwych proporcji zawartych treści oraz
prezentacją danych w formie tabelarycznej lub graficznej,
ułatwia czytanie i rozumienie;
- użyteczność treści - zawarte w dokumencie treści muszą
odpowiadać na podstawowe pytania czytelnika i muszą być
przydatne w udzielaniu na nie właściwych i jednoznacznych
odpowiedzi
- kompleksowość - zakres zagadnień i ich wyjaśnienie musi
obejmować wszystkie najistotniejsze elementy, z
uwzględnieniem ich złożoności i współzależności
Cechy
- długofalowość - okres jaki będzie obejmował biznesplan
zależy od czasu trwania inwestycji i jej eksploatacji, jednak
musi rozciągać się przynajmniej na czas od momentu
rozpoczęcia prac związanych z inwestycją, do momentu
zakończenia eksploatacji,
- zwięzłość - należy zadbać, aby zawartość faktograficzna i
opis wyników były syntetyczne i treściwe, bez nadmiernego
rozbudowania dokumentu
- obiektywizm - dobór treści powinien być nieprzypadkowy i
pozbawiony arbitralnego podejścia autora, właściwe jest
zachowanie dystansu do opracowywanego projektu tak, by
nie wiązać się emocjonalnie, ani też nie podchodzić zbyt
krytycznie do projektu; ocenę treści należy pozostawić
odbiorcy
Cechy
- celowość - każdy fragment dokumentu powinien nieść ze
sobą treść zamieszczoną ze względu na potrzebę
wyjaśnienia ważnych kwestii
- realność - przyjęte założenia powinny odzwierciedlać bieżącą
sytuację dając tym samym podstawy do wykonalności
projektu
- poprawność rachunkowa - błędy merytoryczne,
metodologiczne i rachunkowe sprawiają, że projekt jest
niewiarygodny, a ostatecznie dyskwalifikują go,
- względna elastyczność - oznacza możliwość dokonywania
zmian, dostosowywania do dynamicznie zmieniającej się
sytuacji
- oparcie założeń na rzetelnej wiedzy - należy użyć najlepszej
wiedzy i intencji na wszystkich etapach i fragmentach
tworzonego dokumentu planistycznego
Układ i zawartość
1. Podsumowanie wykonawcze – zadaniem jakie stawia się tej części jest
przybliżenie podstawowych założeń i zachęcenie do przeczytania
całego dokumentu
2. Działalność i charakterystyka przedsiębiorstwa/gospodarstwa– obejmuje
podstawowe informacje o gospodarstwie:
- historia i powstanie gospodarstwa
- właściciele,
- lokalizacja,
- zasoby i majątek (będące własnością gospodarstwa oraz dzierżawione)
- prowadzone kierunki produkcji,
- wytwarzane i sprzedawane produkty oraz świadczone usługi,
- stosowane technologie,
- posiadane limity, kwoty
Układ i zawartość
3. Analiza rynku, charakterystyka otoczenia – cechy rynku (jego
ograniczenia w formie np. limitów, kwot), rozmiar rynku, kryteria
segmentacji rynku i wyboru grupy docelowej,
- główni dostawcy środków do produkcji – obecni i związani z przyszłą
inwestycją,
- główni odbiorcy produktów i usług – wielkość obecnego popytu i
perspektywy rozwoju, cechy odbiorców; koszty pozyskania kluczowych
partnerów; segmentacja rynku,
- konkurencja – liczba i siła firm otoczenia konkurencyjnego, lokalizacja,
ceny i marka konkurencyjnych produktów/usług, dodatkowe usługi lub
produkty oferowane wraz z zakupem produktu głównego,
- substytuty - czas życia produktu, liczba i tempo wchodzenia na rynek
nowych produktów, koszty ochrony
- otoczenie instytucjonalne,
4. Koncepcja inwestycji – prezentacja koncepcji planowanego
przedsięwzięcia
- potrzeba i cele przedsięwzięcia,
- przedmiot inwestycji
- aspekty prawne inwestycji
- zdolności produkcyjne wraz z uzasadnieniem poziomu ich wykorzystania
Układ i zawartość
5. Plan marketingowy
- produkt - asortyment, cechy produkty finalnego, sposób wytwarzania,
właściwości – cechy unikatowe, cena, produkty lub usługi
towarzyszące
- cena - która będzie wypadkową: sytuacji rynkowej (popytu i podaży),
konkurencji, kosztów produkcji, kondycji
gospodarstwa/przedsiębiorstwa, przyjętej polityki cenowej
- dystrybucja - planowane wykorzystanie bezpośrednich i pośrednich
kanałów dystrybucji, ich związek planowanych kanałów dystrybucji
dla nowych produktów/usług z dotychczasowymi sposobami
sprzedaży
- promocja - potrzeby, zakres i finansowanie działań promocyjnych dla
nowych produktów
Układ i zawartość
6. Plan organizacyjny
- niezbędne środki do produkcji – źródła pozyskiwania i warunki współpracy
z dostawcami
- zasoby i nakłady pracy - ilość i jakość pracowników, potrzeby szkoleń i
podnoszenia kwalifikacji związane z inwestycją
7. Analiza finansowa inwestycji - weryfikacja finansowa projektowanych
zamierzeń (analiza bilansu, rachunku przepływów pieniężnych, analiza
wskaźnikowa, opłacalności inwestycji)
8. Plan wykonawczy
- kryteria podjęcia decyzji, wybór celów i środków realizacji
- harmonogram realizacji inwestycji - optymalna kolejność wykonania
zadań, oszacowanie kosztów działań,
- narzędzia weryfikacji wykonania etapów inwestycji
presja inwestycyjna
ograniczenia i bariery inwestycyjne
w sektorze rolnym
potrzeba i przesłanki interwencji
ocena wyników stosowanych
mechanizmów wsparcia inwestycji
presja inwestycyjna v ograniczenia
ograniczenia możliwości inwestycyjnych:
a) wewnętrzne
- brak lub niewiarygodność projektów inwestycyjnych
- ryzyko i niepewność inwestycji,
- dostępność technologii i czynników produkcji,
- niedostatki funduszach własnych,
- jakość pracowników i ich zdolność do zaplanowania i
wdrożenia inwestycji oraz późniejszej obsługi elementów
składowych inwestycji
- ograniczenia w korzystaniu z zewnętrznych źródeł
finansowania
- alternatywne korzyści z lokowania własnych środków
finansowych przedsiębiorstwa
presja inwestycyjna v ograniczenia
ograniczenia możliwości inwestycyjnych:
b) zewnętrzne
- obecna i przyszła konkurencja
- niestabilność otoczenia gospodarczego
- wielkość przyszłego popytu na produkty gotowe,
- niestabilność i niedomagania systemów prawnych i
politycznych kraju;
- koszty pozyskania kapitału obcego bądź wąski wachlarz
instrumentów finansowych; infrastruktura finansowa
-
konsekwencjami występowania zjawiska
obowiązujące przepisy prawa asymetrii
i rozwiązania
informacjisystemowe
są:
- negatywna selekcja
(ekonomiczne, instytucjonalne)
- kosztowna/niemożliwa weryfikacja stanu
bariery informacyjne
- pokusa nadużycia (moral hazard)
ograniczenia v interwencja państwa
Instrumentem wspomagania procesu przemian strukturalnych i
podnoszenia sprawności ekonomicznej gospodarstw
rolnych było (i nadal pozostaje) wspieranie inwestycji
rozwojowych i subwencje częściowych kosztów inwestycji.
Definicje interwencjonizmu państwowego
Przez interwencjonizm państwowy należy rozumieć
politykę ekonomiczną i społeczną polegającą na
aktywnym
oddziaływaniu
państwa
za
pomocą
instrumentów bezpośrednich i pośrednich na sferę
produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji
Smoleń, Górniak
Interwencja odnosi się do takiego oddziaływania rządu
na przedsiębiorstwa prywatne, za pomocą metod
bezpośrednich i pośrednich, w wyniku którego firmy te
postępują inaczej, niż działałyby pod wpływem sił
rynkowych.
Lowe i Young
Definicje interwencjonizmu państwowego w
stosunku do rolnictwa
Polityka rolna, podobnie jak i inne formy interwencji państwa w
gospodarce, to świadome i celowe działanie zmierzające do
skorygowania mechanizmu rynkowego, jego uzupełnienia, a w
niektórych dziedzinach nawet wyłączenia
Wilkin, 2003, s. 42
Stwarzanie dogodniejszych warunków rozwoju, tych działów
gospodarki (rolnictwa), które z przyczyn obiektywnych nie są w
stanie samodzielnie nadążać za tempem rozwoju współczesnej
gospodarki rynkowej
Wyzińska-Ludian, 1996, s. 38
Definicje interwencjonizmu państwowego w
stosunku do rolnictwa
„w krajach o gospodarce rynkowej polityka rolna jest formą
interwencji państwa w żywiołowe funkcjonowanie
mechanizmu rynkowego" [Kożuch B.]
„regulacja rynku rolnego jest obszarem polityki rolnej
utożsamianej z pojęciem interwencjonizmu" [Adamowicz M.]
Dla współczesnej gospodarki rynkowej charakterystyczna jest ingerencja
państwa ukierunkowana na stabilizację rynku rolno-żywnościowego
oraz ochronę dochodów uzyskiwanych w rolnictwie.
Definicje i przesłanki interwencjonizmu
państwowego w stosunku do rolnictwa
Interwencjonizm wynika z właściwości mechanizmu rynkowego, który
zapewnia racjonalność gospodarowania w krótkim okresie czasu,
dostosowując produkcję i podaż do popytu. Natomiast jest
zawodny w odniesieniu do okresów drugich.
Historia nie zna przykładu skrajnego liberalizmu w stosunku do
rolnictwa i obecnie nie ma kraju, w którego polityce nie byłoby
elementów mniej lub bardziej rozwiniętego interwencjonizmu w tej
dziedzinie wytwórczości
Wyzińska-Ludian, 1996
Rolnictwo jest tym sektorem gospodarki narodowej, który w
kontakcie z otoczeniem rynkowym na ogół wykazuje się słabością
ekonomiczną
Poczta i in., 1999
interwencjonizm
Zakres zależy od modelu, do którego zbliżona jest gospodarka
narodowa.
gospodarka wolnorynkowa
i odpowiadający jej
neoliberalny nury współczesnej
ekonomii
gospodarka regulowana
i odpowiadający jej postkeynesowski
nury współczesnej ekonomii
Żaden z tych modeli w praktyce me istnieje w czystej
postaci. Istnieją modele mieszane, łączące zasady
gospodarki wolnorynkowej z interwencjonizmem.
Koncepcje liberalne
Odzwierciedlają takie nurty teoretyczne oraz takie
konstrukcje polityki gospodarczej, które
przewidują i uzasadniają potrzebę ograniczania
interwencjonizmu.
Koncepcjom tym towarzyszy przekonanie, że w im
mniejszym stopniu jest rozwinięty
interwencjonizm państwa, tym korzystniejsze
powstają warunki do sprawnego funkcjonowania
rynku oraz przebiegu całokształtu procesów
gospodarczych.
Przesłanki interwencjonizmu państwowego
LIBERALIZM GOSPODARCZY
Narusza logikę
funkcjonowania
rynku
Jest reakcją
spóźnioną
INTERWENCJONIZM
PAŃSTWA
Obniża
sprawność
rynku
Osłabia motywację
podmiotów
rynkowych
Źródło: Wrzosek, 1998, s. 371
Koncepcje interwencjonistyczne
Udowadniają zasadność rozwoju oraz upowszechniania
interwencjonizmu państwa na rynku.
U podstaw tej koncepcji leżą następujące założenia:
Rynek jest z natury rzeczy niesprawnym mechanizmem
regulacyjnym, czego przejawem są m.in. inflacja oraz
bezrobocie
Funkcjonowanie rynku wywołuje różnego rodzaju skutki
uboczne w postaci nierówności społecznych
Rynek nie zapewnia racjonalnego podziału zasobów i
dochodów
Przesłanki interwencjonizmu państwowego
J.M. KEYNES
RYNEK:
wzrost
bezrobocia
Spadek poziomu
inwestowania
jest niesprawnym mechanizmem
regulacyjnym
wywołuje skutki uboczne
Spadek tempa
wzrostu
gospodarczego
ogranicza swoje oddziaływanie do
krótkich okresów
nie zapewnia racjonalnego podziału
zasobów i dochodów
Wielki kryzys ekonomiczny
(1929-1933)
„Ogólna teoria
zatrudnienia, procentu i
pieniądza” 1936 r.
Źródło: Wrzosek, 1998, s. 371
Interwencjonizm - właściwości sektora
Istotne różnice sektora względem innych gałęzi:
silnie uzależnienie od czynników zewnętrznych
sezonowość produkcji rolniczej
stosunkowo długie cykle produkcyjne
postęp techniczny
różnice regionalne produkcyjności przestrzeni rolniczej i zróżnicowana
konkurencyjność rolnictwa
wpływ kultury i tradycji
niska elastyczność rolnictwa w zakresie struktury produkcji, jak i metod wytwarzania
- jest nadal zdominowane przez podmioty o niewielkiej skali produkcji
nienadążanie w skali globalnej wzrostu produkcji rolnej za rozwojem całej
gospodarki narodowej i wzrostem popytu na żywność - jest to dziedzina
wyraźnie opóźniona cywilizacyjnie
niższa, w porównaniu z resztą gospodarki, wydajność pracy w rolnictwie i
produkcyjność innych czynników, niższy poziom edukacji
dysparytet (nierówność) dochodów ludności rolniczej w stosunku do pozarolniczej,
prowadzący do nadmiernych dysproporcji w poziomie życia oraz korzystaniu ze
zdobyczy socjalnych.
Procesy zmian na rynku żywnościowym
- potrzeby (?wpierania?) inwestycji
- rozwój różnorodnych form organizacji rynku
- usprawnienia systemów dystrybucji żywności
- przemiany w postępowaniu i postawach konsumentów
- ekspansja reklamy i innych aktywnych form promocji,
kształtujących postawy konsumentów na rynku
- skracanie cykli życia produktów
- zwiększania szerokości asortymentów i rozwój produktów
- postęp i możliwości technologiczne produkcji wyrobów i usług
żywnościowych
- globalizacja oraz rozszerzenie i liberalizacja światowych
rynków zbytu surowców
- uwarunkowania globalne: wzrost cen energii, wzrost
znaczenia ekologii i proekologiczne postawy systemów
68
gospodarczych i społeczeństw
Metody i środki interwencjonizmu
Dobór zależy od wielu czynników. Do najważniejszych zalicza,
się poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju oraz
charakter powiązań ze światową gospodarką.
Najważniejsze z nich:
•
bezpośrednie i pośrednie wspieranie dochodów rolniczych
•
wspieranie cen rynkowych
•
finansowanie przemian strukturalnych
Cele interwencjonizmu
- wspierania inwestycji
-
efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów
wytwórczych
jest jednym z podstawowych warunków racjonalnego rozwoju produkcji
rolniczej.
-
zapewnienie społecznie akceptowanych dochodów
rolniczych
ponieważ zaangażowane w rolnictwie czynniki produkcji są niżej opłacane
niż w innych działach gospodarki, istnieje konieczność redystrybucji
dochodów i zapewnienie producentom rolnym poziomu dochodów,
który będzie społecznie akceptowany
Dochody a specyfika wytwarzania w rolnictwie
uzależnienie ilości i jakości od warunków pogodowych
ryzyko ekonomiczne
popyt na te produkty jest ograniczony
podaż charakteryzuje się niskim poziomem elastyczności
zjawisko określane mianem Kinga
OBNIŻONE DOCHODY
ROLNIKÓW
produkty żywnościowe
Cele interwencjonizmu
- wspierania inwestycji
-
zapewnienie pożądanego poziomu wyżywienia
społeczeństwa
dążenie do zrównoważonej podaży artykułów rolnych oraz
zagwarantowanie cen, umożliwiających ich nabycie przez różne grupy
społeczne (tzw. umiarkowanych cen) i tym sposobem zapewnienie
pożądanego poziomu wyżywienia społeczeństwa
-
zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego kraju
czyli taki stan rolnictwa i jego otoczenia, ich strukturę, poziom rozwoju i
system powiązań, które pozwolą przeciwstawiać się negatywnym
wpływom zewnętrznym (np. wywołanym przez konkurencję
zagraniczną)
- ochrona środowiska naturalnego
wyniki interwencji
Rozdysponowanie środków
finansowych wynikających
z mechanizmów WPR UE
w Polsce
jaki kierunek inwestycji - co wspieramy?
model rolnictwa
industrialnego
silniej akcentujący
zwiększanie wydajności
pracy i intensywności
gospodarowania zasobami
produkcyjnymi w rolnictwie
wysoka efektywność
ekonomiczna
respektowanie jedynie
podstawowych wymogów
ochrony środowiska
model rolnictwa
społecznie
zrównoważonego
zapewnienie
zadowalających warunków
dla ludności rolniczej i
wiejskiej
model rolnictwa
środowiskowo
zrównoważonego
niezakłócona zdolność do
samoodnawiania się
zasobów naturalnych
plan finansowy programów
środki publiczne ogółem (mln euro)
Działanie
Poprawa przetwórstwa i marketingu
artykułów rolnych i rybnych
Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów
wiejskich
Różnicowanie działalności gospodarczej na
obszarach wiejskich
Szkolenia zawodowe
Ułatwianie startu młodym rolnikom
Wsparcie doradztwa rolniczego
Przywracanie potencjału produkcji leśnej
zniszczonego naturalną katastrofą lub
pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich
instrumentów zapobiegawczych
Scalanie gruntów
Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona
dziedzictwa kulturowego
Gospodarowanie rolniczymi zasobami
wodnymi
Leader +
76
Renty strukturalne
SAPARD
SPO
PROW
PROW
2004-2006 2004-2006 2007-2013
366,6
502,7
133,8
586,6
1 779,9
474,0
42,2
600,0
83,7
81,1
345,6
8,7
19,4
178,9
42,8
40,0
420,0
350,0
13,9
140,0
21,3
112,5
589,6
132,0
30,4
534,8
787,5
2 187,6
plan finansowy programów (cd)
Działanie
Wspieranie gospodarstw niskotowarowych
Grupy producentów rolnych
Wspieranie działalności rolniczej na
obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ONW)
Wspieranie przedsięwzięć
rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu
zwierząt
Zalesianie gruntów rolnych oraz gruntów
innych niż rolne
Dostosowanie gospodarstw rolnych do
standardów UE
Projekty zatwierdzone w ramach
Rozporządzenia WE 1268/1999
Zwiększanie wartości dodanej podstawowej
produkcji rolnej i leśnej
Uczestnictwo rolników w systemach jakości
żywności
Działania informacyjne i promocyjne
Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw
Podstawowe usługi dla gospodarki i
ludności wiejskiej
77
Razem
SAPARD
SPO
PROW
PROW
2004-2006 2004-2006 2007-2013
340,8
440,0
6,4
140,0
945,8
2 448,8
208,6
2 303,8
100,0
653,5
632,3
119,3
1 100,0
100,0
30,0
1 023,6
1 471,4
1 066,8
1 763,8
2 888,0
16 951,3
uzasadnienie podziału środków
Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych
Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich
Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem
Szkolenia zawodowe
Scalanie gruntów
Ułatwienie startu młodym rolnikom
Wsparcie doradztwa rolniczego; Korzystanie z usług doradczych
Pomoc dla grup producentów rolnych
ONW
Wsparcie rolników uczestniczących w systemach jakości żywności
Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej
Działania informacyjne i promocyjne
Przykład:
Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Dopłaty bezpośrednie
Inwestycje w gospodarstwach rolnych
SAPARD
- zakup maszyn, urządzeń oraz wyposażenia do produkcji rolnej - 82%
dostępnej w działaniu kwoty
- zakup zwierząt - 10%
- budowa, rozbudowa i modernizacja budynków - 5% :
zbiorniki na gnojowicę oraz płyty obornikowe - całość środków dotyczących
inwestycji budowlanych służyła finansowaniu aspektu zrównoważenia
środowiskowego
SPO 2004-2006 – zdecydowana większość beneficjentów już w momencie
składania wniosków o dofinansowanie realizacji projektu spełniała w
pełnym zakresie kryteria dostępu dotyczące higieny produkcji,
dobrostanu zwierząt i ochrony środowiska – 100% industrialny model
rozwoju rolnictwa
PROW 2007-2013 – ‘przeniesienie’ dostosowania – założono
25% celów środowiskowych i 75% ekonomicznych
Rozdysponowanie dopłat bezpośrednich
według grup obszarowych gospodarstw rolnych
Wsparcie modelu industrialnego
Wydatki społeczne
Grupy obszarowe na środki trwałe
niezwiązane z
na środki
(%)
obrotowe (%) gospodarstwem rolnym(%)
1-4,9
5-9,9
10-19,9
20-49,9
50-99,9
pow. 100
średnio
Źródło: Badania własne (n=969).
24
32
25
33
45
44
41
62
59
68
63
53
50
54
14
9
7
4
2
6
5
środki publiczne ogółem + współfinansowanie
bez dopłat bezpośrednich; w mln euro
Przeznaczenie
SPO i PROW
2004-2006
SAPARD
PROW
2007-2013
RAZEM
mln euro
Industrialne
Społeczne
Środowiskowe
Razem
1 236
3 166
12 384
16 786
168
1 317
7 452
8 936
257
1 752
4 958
6 966
1 661
6 234
24 794
32 689
75
51
50
51
10
21
30
27
15
28
20
22
%
Industrialne
Społeczne
Środowiskowe
środki publiczne ogółem + współfinansowanie
+ dopłaty bezpośrednie; w mln euro
Przeznaczenie
Industrialne
Społeczne
Środowiskowe
Razem
SAPARD
1 236
168
257
1 661
SAPARD
Industrialne
Społeczne
Środowiskowe
75
10
15
SPO i PROW
2004-2006
3 166
1 317
1 752
6 234
2004-2006
(SPO, PROW
i dopłaty)
70
15
15
PROW
dopłaty
dopłaty
2007-2013 2004-2006 2007-2013
mln euro
12 384
5 021
17 851
7 452
399
1 418
4 958
24 794
5 419
19 268
%
RAZEM
39 658
10 753
6 966
57 377
RAZEM
2007-2013
tylko
tylko
(SAPARD, SPO i
(PROW i
dopłaty
dopłaty PROW 2004-2006,
dopłaty) 2004-2006 2007-2013 PROW 2007-2013,
dopłaty)
69
20
11
93
7
0
93
7
0
69
19
12
Inwestycje w gospodarstwach rolnych
- wykorzystanie środków z funduszy UE
Charakterystyka respondentów
Duże gospodarstwa
• ≥ 100 ha UR
• n = 26
Małe gospodarstwa
• < 100 ha UR
• n = 45
Charakterystyka respondentów
Duże
gospodarstwa
Małe
gospodarstwa
wielkopolskie (3)
mazowieckie (5)
zachodniopomorskie
(23)
kujawsko-pomorskie
(3)
pomorskie (3)
Źródło: Regiony prowadzonych badań:
1. woj. mazowieckie, powiat Gostynin
2. woj. kujawsko-pom., powiat Inowrocław
3. woj. pomorskie, powiat Lębork
4. woj. wielkopolskie, powiaty: Gniezno, Gostyń,
Leszno, Nowy Tomyśl
5. woj. zachodniopomorskie, powiaty: Białogard,
Sławno, Świdwin, Kołobrzeg, Koszalin, Wałcz,
wielkopolskie (31)
zachodniopomorskie
(3)
Charakterystyka respondentów
Wyszczególnienie
Duże gospodarstwa
Małe gospodarstwa
Średni czas
Średnia prowadzenia
Kobiety
wieku
gospodarstw
a
45,8
19,6
2
42,5
16,7
3
Mężczyźni
24
42
Kierunki produkcji rolnej
Duże gospodarstwa
Małe gospodarstwa
27%
24%
Produkcja
roślinna
73%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
76%
Produkcja
roślinna i
zwierzęca
Charakterystyka respondentów
Wyszczególnienie
(wartości średnie dla grup)
Duże
gospodarstwa
Małe gospodarstwa
Powierzchnia gospodarstwa
(ha UR)
229
44
AWUa
2,37
2,37
Sprzedaż ( zł)
593 488
241 494
Wydatki (zł)
427 880
193 515
Dochód (zł)b
334 341
85 468
a AWU
(Annual Work Unit): Jednostka przeliczeniowa pracy ogółem, odpowiadająca 2200 h przepracowanym w gospodarstwie rolnym w
ciągu roku
b Uwzględnione są dopłaty bezpośrednie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Inwestycje a programy
Wyszczególnienie
Duże
gospodarstwa
Małe
gospodarstwa
Liczba rolników, którzy korzystali z programu
SPO 2004PROW 2007- SPO, PROW Razem
2006
2013
9
14
8
32
3
5
26
45
Wartość wsp. chi2=24,8352 przy p=0,0015 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,4852
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Rodzaje inwestycji finansowanych z UE
Liczba inwestycji
Wyszczególnienie
duże gospodarstwa
Budynki
Budynki i maszyny
Ciągnik
Ciągnik i maszyny
Maszyny
Ciągnik i budynki
Razem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
92 %
małe gospodarstwa
0
0
2
19
4
1
26
80 %
1
3
5
24
10
2
45
Inwestycje budowlane finansowane z UE
Duże gospodarstwa
• n= 1
• 65 000 zł (25% wartości wszystkich inwestycji z UE tego
gospodarstwa)
• 0,5% wartości inwestycji z UE dla całej grupy
Małe gospodarstwa
• n= 6
• 438 500 zł (25% wartości wszystkich inwestycji z UE tych
gospodarstw)
• 3% wartości inwestycji z UE dla całej grupy
Inwestycje finansowane z UE
Kwota inwestycji finansowanych z UE (tys. zł)
Wyszczególnienie
Duże gospodarstwa
Małe gospodarstwa
0-100
pow.
Razem
601
13
8
26
16
45
6
101-200 201-300 301-600
12%
0
40% 9
3
9
88% 2
60% 5
Wartość wsp. chi2=12,3950 przy p=0,0147 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,3431
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Inwestycje finansowane z UE
Wyszczególnienie
(Duże gospodarstwa)
Kwota inwestycji finansowanych z funduszy UE (tys. zł)
Razem
101-200
201-300
301-600
pow. 600
Wartość sprzedaży (tys. zł)
101-200
1
0
2
0
3
201-300
0
1
1
1
3
301-500
0
1
6
3
10
501-900
1
0 66%
3
0
4
pow. 900
1
0
1
4
6
2
Wartość wsp. chi =14,1750 przy p=0,2897 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,5940
Wyszczególnienie
(Małe gospodarstwa)
Kwota inwestycji finansowanych z funduszy UE (tys. zł)
0-100
101-200
201-300
301-600
Razem
pow. 600
Wartość sprzedaży (tys. zł)
0-100
1
4
1
1
0
101-200
4
3
4
3
2
201-300
3
2
0
6
3
301-500
0
0
0
3
1
501-900
1
0
0
3
0
2
Wartość wsp. chi =21,5776 przy p=0,1574 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,5693
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
7
16
14
4
4
Inwestycje finansowane z UE
Wyszczególnienie
(Duże gospodarstwa)
Kwota inwestycji finansowanych z funduszy UE (tys. zł)
101-200
Rodzaj programu
SPO 2004-2006
PROW 2007-2013
SPO, PROW
201-300
301-600
Razem
pow. 600
2
1
0
2
6
7
1
4
9
14
0
0
0
3
3
2
Wartość wsp. chi =11,0106 przy p=0,0881 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,5454
Wyszczególnienie
(Małe gospodarstwa)
Rodzaj programu
SPO 2004-2006
PROW 2007-2013
SPO, PROW
Kwota inwestycji finansowanych z funduszy UE (tys. zł)
Razem
0-100
101-200
201-300
301-600
pow. 600
2
3
1
1
1
8
7
6
4
15
0
32
0
0
0
0
5
5
2
Wartość wsp. chi =40,5957 przy p=0,000 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,6887
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Gospodarstwa, które zdecydowałyby się na zrealizowanie inwestycji
bez dofinansowania z UE
Wyszczególnienie
Duże gospodarstwa
Małe gospodarstwa
Ilość gospodarstw
6 (N=26)
4 (N=45)
23,1
8,9
Udział w całości
grupy (w %)
Kierunek produkcji
Wartość sprzedaży
(zł)
Wartość
sprzedaży/ha UR
(zł/ha)
Dochód/1 AWU
Przedmiot
inwestycji
Średnia wartość
inwestycji (zł)
Produkcja roślinna (tylko 2
gospodarstwa produkcja mieszana)
512 180
233 172
2 617
7 197
152 021
28 279
Ciągnik rolniczy, kombajn zbożowy,
bin
512 180
5 gospodarstw finansowałoby
inwestycje kredytem (60% wartości
inwestycji), jedno w całości z własnych
środkówbadań ankietowych, n=71
Źródło: Opracowanie własne na podstawie
Finansowanie
inwestycji
Produkcja mieszana (tylko 1 gospodarstwo
produkcja roślinna)
siewnik, paszowóz, rozsiewacz do nawozów,
ładowacz TUR, płyta gnojowa, zbiornik na
gnojówkę, modernizacja kaszarni do kapusty
177 825
2 gospodarstwa finansowałyby inwestycje
kredytem, a dwa ze środków własnych
(inwestycje budowalne)
Inwestycje niefinansowane z UE
Duże
gospodarstwa
21 668 473
(12 951 313 )*
833 403
(498 127)*
Małe
gospodarstwa
Wartość inwestycji dla
całej grupy (zł)
11 392 700
(14 959 900)*
Średnia wartość inwestycji
dla całej grupy (zł)
253 171
(332 442)*
* Wartości inwestycji finansowanych z UE
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Inwestycje niefinansowane z UE
Kwota inwestycji nie finansowanych z UE (tys. zł)
Wyszczególnienie
0-100
101-200 201-300
Duże gospodarstwa
1
3
2
Małe gospodarstwa
60% 17
10
6
pow.
Razem
601
301-600
77%
6
14
26
7
5
45
Wartość wsp. chi2=22,6676 przy p=0,0002 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,4754
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Wartość inwestycji nie realizowanych w ramach funduszy UE w
grupach gospodarstw rolnych pogrupowanych według wartości
inwestycji współfinansowanych ze środków UE
badania ankietowe, przeprowadzone w latach 2007-2009 na populacji 455 gospodarstw
rolnych, położonych na terenie województwa wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego oraz
lubuskiego
Kwota inwestycji
finansowanych z funduszy UE
(zł)
N
Średnia wartość inwestycji
nie finansowanych z funduszy UE (zł)
10- 34,9 tys.
88
107 790
35- 49,9 tys.
63
130 596
50- 99,9 tys.
120
214 418
100- 199 tys.
56
189 104
pow. 200 tys.
Ogółem
97
424
280 078
191 511
F=6,6192; p=0,000048
Inwestycje niefinansowane z UE
(%)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
Inwestycje niefinansowane z UE
Kwota inwestycji niefinansowanych z funduszy UE (tys. zł)
Wyszczególnienie
(Duże gospodarstwa)
Razem
0-100
101-200
201-300
Wartość inwestycji realizowanych z funduszy UE (tys. zł)
101-200
0
0
201-300
0
0
301-600
1
3
pow. 601
0
0
301-600
1
0
1
0
pow. 601
1
1
1
3
1
1
7
5
3
2
13
8
2
Wartość wsp. chi =10,5040 przy p=0,5718 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,5364
Kwota inwestycji niefinansowanych z funduszy UE (tys. zł)
Wyszczególnienie
(Małe gospodarstwa)
0-100
101-200
201-300
Wartość inwestycji realizowanych z funduszy UE (tys. zł)
0-100
3
1
101-200
6
2
201-300
1
2
301-600
4
3
pow. 601
3
2
2
301-600
2
0
2
1
1
Razem
pow. 601
3
1
0
3
0
0
0
0
5
0
Wartość wsp. chi =22,8871 przy p=0,1168 ; Współczynnik kontyngencji Pearsona=0,5806
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych, n=71
9
9
5
16
6
Czynniki wewnętrzne wpływające na absorpcję
środków unijnych przez rolnictwo
Informacje
źródła informacji przy tworzeniu
i weryfikacji biznesplanu
Rola informacji
rozpoznanie w odpowiednim czasie możliwości, jakie stwarza
rynek,
zwiększenie wiedzy o potencjalnych skutkach podejmowanych
decyzji inwestycyjnych,
wykorzystanie doświadczenia innych
gospodarstw/przedsiębiorstw.
Cechy „dobrych” danych i informacji rynkowych:
dotyczy rozpatrywanego zagadnienia,
aktualna,
precyzyjna,
efektywna kosztowo,
rzetelna,
wyczerpująca,
zagregowana na odpowiednim poziomie.
Źródła informacji gospodarczej:
bieżąca ewidencja zdarzeń gospodarczych,
doświadczenia własne,
rachunkowość,
statystyka państwowa,
sprawozdawczość resortowa,
badania naukowe,
badania prowadzone przez jednostki państwowe i instytucje
komercyjne.
Eurostat – bazy danych
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/agriculture/data/database
FAO
http://www.fao.org/
GUS
www.stat.gov.pl
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB
http://www.ierigz.waw.pl/
Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
http://www.irwirpan.waw.pl/
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
http://www.fapa.com.pl/