Transcript Bezpieczeństwo transferu wiedzy

IBNB
KRAJOWE STOWARZYSZENIE
INSTYTUT BADAŃ NAD BEZPIECZEŃSTWEM (IBNB)
SECURITY & SAFETY RESEARCH INSTITUTE (SASRI)
Zdzisław Długosz
BEZPIECZEŃSTWO
TRANSFERU WIEDZY
Treść wykładu wypełnienia sens nauki poprzez opracowane wskazania, które pozwalają:
a)
b)
przewidzieć przyszłość, podnosząc bezpieczeństwo transferu wiedzy;
konstruować przyszłość, która obarczona jest mniejszym dla niej zagrożeniem.
Gdynia 2011
1
Zdolność szybkiego uczenia może wkrótce okazać się jedynym trwałym
elementem przewagi konkurencyjnej. P.M. Senne
Największym problemem w komunikacji jest iluzja, że do niej doszło.
George
Bernard Shaw.
Współczesna szkoła powinna nie tyle kształcić ludzi oświeconych, co ludzi
twórczych, zdolnych do oryginalnego i niekonwencjonalnego myślenia.[1]
Nie tyle ważne jest poszukiwanie talentów co ich tworzenie.[2]
Najbardziej dramatyczny konflikt istnieje między twórczością, a potrzebą
osobowego zespolenia, między dążeniem do odkrywania rzeczywistości, a
dążeniem do trwałych więzi z ludźmi.[3]
„Moje namiętne zainteresowanie sprawiedliwością społeczną… było zawsze w
dziwnej sprzeczności z wyraźną niechęci jaką odczuwam do zrzeszania się z
ludźmi.” A. Einstein [4]
Powinniśmy zdawać sobie sprawę z pewnej sprzeczności istniejącej między
twórczością, a surową dyscypliną.
IBNB
[1-4 ] J. Kozielski, O godności człowieka, Czytelnik, Warszawa 1977, s. 44-43.
2
IBNB
We współczesnej gospodarce czynnikiem kształtującym
wzrost gospodarczy jest umiejętność wprowadzenia nowych
rozwiązań stanowiących wynik współpracy świata nauki i
działań o charakterze gospodarczym.
Zdaniem nauki XXI wiek wyłonił społeczeństwo wiedzy różniące
się od społeczeństwa przemysłowego tym, że głównymi
czynnikami konkurencji stają się w nim zdobywanie i
wykorzystywanie nowej wiedzy.
Globalizacja gospodarki oraz wiele innych czynników
ekonomicznych zmusiły przedsiębiorstwa między innymi do
działań innowacyjnych.
Wykorzystanie w działalności gospodarczej wiedzy umożliwiło
postęp, zdobywanie nowych rynków zbytu i produkcji.
3
IBNB
Tym samym każda społeczność zorganizowana w
państwo dążąc do wzrostu gospodarczego powinna
być zainteresowana:
• ukierunkowanym
rozwojem
nauki
poprzez
inwestowanie w działalność naukowo-badawczą,
• zorganizowaniem współpracy przedsiębiorców ze
światem nauki, umożliwieniem przedstawicielom
nauki opłacalności ich twórczej działalności;
• wypracowaniem zasad zarządzania wiedzą (zrównoważony
rozwój).
4
Wiedza to termin używany powszechnie, istnieje wiele definicji
tego pojęcia.
W infologii triada pojęcia wiedzy, sprowadza się do:
1. Funkcji o zmiennych: I- informacja, C- kontekst i D- doświadczenie
w:= f(I,C,D)].
2. Informacji której odbiór ma wpływ na kontekst sytuacyjny oraz posiadane przez
odbiorcę doświadczenie.
3. Zbioru zdań, które z informacji I pozwalają wyciągać wnioski V. Z tego wynika,
że wiedza oznacza wnioski doświadczonego człowieka Cz na podstawie
informacji I w rozpatrywanym kontekście problemu P [w:={ „jeżeli I (Cz, P. D),
to V”}, gdzie:
• w- wiedza,
• I- informacja,
• C- kontekst,
• D- doświadczenie,
• V-wnioski,
• P-problem naukowy, rozwiązanie praktyczne,
• Cz – człowiek
Wiedza jest tym co przekształca informację w nową informację lub w
nową wiedzę, czy nowe preferencje, a preferencje są tym co wskazuje
jaką wiedzę użyć.
IBNB
5
CECHY WIEDZY (wg Alvina Tofflera)
IBNB
NIEMATERIALNY CHARAKTER
Wiedza udostępniona innemu posiadaczowi pozostaje
własnością jej pierwotnego użytkownika i wytwórcy.
nadal
DOMINACJA
Wiedza ma strategiczne znaczenie dla funkcjonowania
każdego przedsiębiorstwa.
NIEWYCZERPALNOŚĆ
Wartość zasobów
przekazywana.
wiedzy
nie
zmniejsza
się,
gdy jest
SYMULTANICZNOŚĆ
Wiedza może być w tym samym czasie wykorzystywana przez
wiele osób.
NIELINIOWOŚĆ
Brak jednoznacznej korelacji pomiędzy wielkością zasobów
wiedzy, a korzyściami z tego faktu wynikającymi.
Rys. Nr 1. Cechy wiedzy na podstawie Alvina Tofflera (opracowanie własne).
6
IBNB
TRANSFER WIEDZY
Przeniesienie zdolności do
rozwiązywania problemów.
Podmiot B
Podmiot A
CECHY TRANSFERU WIEDZY (wg J. Fazlagića)
Lepkość:
• trudność w przemieszczaniu,
• skorelowana mobilność posiadacza,
• skodyfikowanie i stopień ukrycia.
Płynność:
• trudność zatrzymania,
• tendencja do wypływania.
Rys. Nr 2. Transfer wiedzy na podstawie J. Fazlagića (opracowanie własne).
7
TRANSFER WIEDZY
Przeniesienie zdolności do rozwiązywania problemów.
Podmiot A
Podmiot B
KONSTYTUTYWNE CELE TRANSFERU WIEDZY
INNOWACJA
IMPLEMENTACJA
EWALUACJA
Rys. Nr 3. Konstytutywne cechy transferu wiedzy (opracowanie własne).
IBNB
8
INNOWACJA
Zastosowanie kompleksowej i całkowicie
nowości, która obejmuje:
opracowanej
1. Zastosowanie nowego sposobu produkcji, usług jak również
ich absorpcji, a w tym:
– zdolność przedsiębiorstwa do wykorzystywania w praktyce prac
badawczo
rozwojowych,
nowych
pomysłów,
koncepcji,
doskonalenie ochrony zasobów i wiedzy;
– zdolność do tworzenia i wdrażania innowacji, jak również ich
implementacji i absorpcji, zaangażowanie w zdobywanie zasobów i
umiejętności niezbędnych do uczestniczenia w nowych
rozwiązaniach;
– przenoszenie tych wartości na istniejących bądź nowych
partnerów rynkowych.
2. Metoda konkurencyjności polegająca na wprowadzeniu (pierwszym
zastosowaniu danego rozwiązania) nowych produktów i usług.
IBNB
9
IMPLEMENTACJA
Wdrożenie zasad i reguł nowych rozwiązań.
Podstawowe reguły implementacji wiedzy sprowadzają się do:
– Transpozycji, która obejmuje przyjęcie zasad reguł, sposobu rozwiązania
rozpatrywanego kontekstu problemu jako nowego rozwiązania do zasad
obowiązujących w przedsiębiorstwie lub ich nowego ukształtowania.
– Stosowania, przez co rozumie się stosowanie norm jako wiedzy do procesu
produkcji, świadczonych usług w celu materializacji rozpatrywanego
problemu naukowego.
– Zapewnienia przestrzegania, poprzez jego sankcjonowanie reżimów
nowych rozwiązań, co oznacza proces i ukształtowane mechanizmy
przymuszania do zachowań zgodnych z transferowaną wiedzą, zwane
środkami implementacji
Praktyka implementacji transferu wiedzy powinna być oparta na dwóch
zasadach:
– Zasada efektywności, która polega na podejmowaniu wyłącznie takich
działań, które zapewnią warunki dla skutecznego i efektywnego
wykorzystania innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwie.
– Zasada asymilacji (równowartości), która oznacza zapewnienie przez
przedsiębiorstwo i podmiot transferujący wiedzę warunków tego transferu
opartego na określonym harmonogramie wdrażania i wypracowanych
zrównoważonych warunkach materialnych i formalnych.
IBNB
10
EWALUACJA
Trzeci element triady stanowi, ewaluacja przez którą rozumiemy obiektywną ocenę
transferu wiedzy na wszystkich jego etapach tj. planowania, realizacji i mierzenia
rezultatów.
Celem ewaluacji jest zweryfikowanie stopnia, w jakim transfer wiedzy
wypełnia założone cele, na ile był prowadzony efektywnie, wydajnie a
także czy jego efekty są trwałe. Powinna ona dostarczyć rzetelnych i
przydatnych informacji pozwalając wykorzystać zdobytą w ten sposób
wiedzę w procesie decyzyjnym.[1]
•
•
Biorąc pod uwagę kryterium celu ewaluacji wyróżnia się następujące jej rodzaje:
ewaluacje strategiczne (których celem będzie ocena i analiza transferu wiedzy w
odniesieniu do priorytetów);
ewaluacje operacyjne (których celem będzie wspieranie procesu monitorowania transferu
wiedzy).
[1] Zob. Definicja OECD 2002 rok. Ewaluacja: to systematyczna i obiektywna ocena trwających lub zakończonych
projektów, programów, polityk, ich kształtu, procesu wdrażania oraz rezultatów. Celem ewaluacji jest
zweryfikowanie stopnia, w jakim dana interwencja wypełnia założone cele, na ile była prowadzona efektywnie,
wydajnie a także czy jej efekty są trwałe. Ewaluacja powinna dostarczyć informacji, które są wiarygodne i
użyteczne , umożliwiając włączenie wyciągniętych wniosków w proces podejmowania kolejnych decyzji oraz w
dalsze działania. Ewaluacja ma również oszacować znaczenie danej interwencji oraz jej zasadności.
IBNB
11
Bezpieczeństwo
można osiągnąć, wprowadzając
odpowiedni zestaw środków do których należeć mogą: procedury, praktyka,
struktury organizacyjne oraz funkcje oprogramowania, wypełniające cel
działania.
transferu
wiedzy
Tym samym poprzez bezpieczeństwo transferu wiedzy, będziemy rozumieć
pewne pożądane i wartościowane pozytywnie relacje zachodzące w procesie
przeniesienia przez źródło wiedzy, nowej zdolności do rozwiązania problemu
praktycznego, zapewniający rozwój i ukształtowany przez podmioty transferu
zespół
wartości
organizacyjnych,
technicznych,
technologicznych,
majątkowych i innych mających znaczenie gospodarcze.
Umiejętność przeciwdziałania zagrożeniom i ich złożonej naturze możliwa jest
tylko w warunkach skutecznego zarządzania bezpieczeństwem transferu
wiedzy.
Rozważając w tym opracowaniu, pewien model bezpieczeństwa przez pryzmat
zagrożeń dla transferu wiedzy, zagrożeniem będziemy każde zjawisko
(proces, zdarzenie) niepożądane z punktu widzenia niezakłóconego
transferu wiedzy jako pewnego zorganizowanego i ustalonego
porządku zapewniającego jej wykorzystanie w działalności
gospodarczej.
IBNB
12
W związku z tym bezpieczeństwo transferu wiedzy powinno być
kształtowane na podstawie jego dualistycznej formy postrzegania rozumianego
jako:
1. Bezpieczeństwo jako odporność na powstanie sytuacji zagrożeń, przy
czym uwaga głównie koncentruje się na zawodności skojarzenia wiedzy
(rozwiązanie naukowo-badawcze)
i jej użytkownika (przedsiębiorca)
stanowiącego podmiot przenoszący zdolność do rozwiązania problemu
praktycznego oraz jego innej podatności na powstanie sytuacji
niebezpiecznych.
2.Bezpieczeństwo rozumiane jako jego zdolność do ochrony wartości
jaką niesie gospodarcze skojarzenie wiedzy i jej użytkownika w działaniach
logistycznych
przed
zewnętrznymi
i
wewnętrznymi
zagrożeniami
(zorganizowany potencjał odporności na bariery i zagrożenia).[1]
[1] Por. P. Sienkiewicz, Teoria bezpieczeństwa systemów, AON, Warszawa 2005.
IBNB
13
IBNB
Termin zarządzanie wiedzą podobnie jak i sama wiedza w
literaturze określany jest w różny sposób. „Klasson uważa, że
zarządzanie wiedzą jest to zdolność do kreowania i
zatrzymania
jak
największej
wartości
dla
podstawowej działalności biznesowej organizacji.
Definicja najczęściej powtarzająca się w literaturze przedmiotu
jest efektem badań naukowców z Cranfield School of
Management. Według nich zarządzanie wiedzą to: „ogół
procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i
wykorzystanie wiedzy do realizacji celów organizacji”
Z kolej firma konsultingowa Deloitte & Touche definiuje
zarządzanie wiedzą jako systematyczny, zorganizowany proces
ukierunkowany na wykorzystanie wiedzy zgromadzonej w
firmie przez zbieranie, weryfikację, przechowywanie i
upowszechnienie wiedzy…
14
Problematykę zarządzania wiedzą należy rozpatrywać w trzech następujących
wzajemnie zazębiających się obszarach działalności organizacji:
1.Funkcjonowania całej organizacji.
2.Działania poszczególnych pionów lub komórek.
3.Pracy poszczególnych pracowników organizacji niezależnie od ich pozycji w
organizacji.
Z doświadczeń amerykańskich wynika, że aby zbudować właściwy
system zarządzania wiedzą dla firmy należy:
1. Stwierdzić, kto jest docelowym odbiorcą wiedzy.
2. Zdefiniować rodzaj wiedzy, jaka ma być przekazywana.
Ponadto:
•
•
•
IBNB
Każdy podmiot gospodarczy posiada określoną zdolność innowacyjną
(wewnętrzną
i
zewnętrzną),
determinującą
działania
rozwojowe
i
modernizacyjne.
Luka między zdolnością innowacyjną a zamierzeniami przedsiębiorstwa jest
uważana za istotną przyczynę korzystania przez przedsiębiorstwo z usług
proinnowacyjnych oferowanych zarówno przez instytucje wsparcia, jak i
komercyjnych oferentów.
Potrzeby przedsiębiorstw mogą zaistnieć w różnych fazach procesu
innowacyjnego, tj. na etapie tworzenia pomysłu, jego ewaluacji i komercjalizacji
oraz w ramach różnych problemów związanych z samą realizacją innowacji.
15
Ponadto wskazany wyżej obszar badań pozwolił
wyselekcjonowanie kilku modeli transferu wiedzy:
na
1.Transfer szeregowy - gdy zespół wykonuje zadanie, a następnie
powtarza je w innym kontekście tworzących wiedzę i użytkujących,
wiedza jest ta sama.
2.Bliski transfer - używany dla transferu wiedzy między zespołami
wykonującymi różne zadania w podobnych lokalizacjach, ale innych
kontekstach. Dominują tu działania rutynowe.
3.Daleki transfer - wiąże się z przekazywaniem wiedzy ukrytej
o zadaniach nierutynowych z jednego zespołu do innego. Dotyczy
ekspertów.
4.Transfer strategiczny - używany do transferu złożonej wiedzy
pomiędzy zespołami oddzielonymi w czasie i przestrzeni.
Implementacja wiedzy dotyczy dużych części systemu.
5.Transfer ekspertów - chodzi w nim o przekazanie wiedzy typu know
how.[1]
[1] Zob. Stanowisko N. Dixton, po przebadaniu takich firm, jak Ford, Ernst&Young, The US Army, Bechtel i BP,
[w:] J. Fazlagić, Transfer wiedzy w firmie, http://cio.cxo.pl/news/324329/Transfer.wiedzy.w.firmie, (26.05.2011 g. 13.30).
IBNB
16
Skoro wiedza i zarządzanie wiedzą w transferze wiedzy to:
•
•
•
ogół zebranych wiarygodnych i zakumulowanych, zweryfikowanych
doświadczeniem, informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich
wykorzystywania; [1]
posiadane zasoby danych, informacji, procedur związanych z doświadczeniem
i wykształceniem;
systematyczny, zorganizowany w strukturze organizacyjnej system
ukierunkowany na wykorzystanie wiedzy poprzez ogół procesów
umożliwiających realizację uświadomionych celów organizacji; [2]
-
tym samym zarządzanie wiedzą sprowadza się głównie do
zarządzania informacją.
-
[1] J. Oleński, Standardy informacyjne w gospodarce, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.1997.
[2] Zob. K. Kwiecień, M. Majewski, Tajniki wykorzystania wiedzy: w pracy zbiorowej pod red. B.Wawrzyniaka,
Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji Kadr i W S P i Z, Warszawa, 2001; I. Nonaka,
H. Takeuchi, Kreowanie wiedzą w organizacji, Poltext, Warszawa, 2000.
IBNB
17
IBNB
ETAPY TRANSFERU WIEDZY I ICH EWALUACJA
PLANOWANIE WSTĘPNE
AUDYT WSTĘPNY
EWALUACJA
Rozumiana jako celowa, rodzajowa i obiektywna ocena
transferu wiedzy na wszystkich jego etapach.
PLANOWANIE TRANSFERU
Rodzaje ewaluacji:
ex ante,
on going,
ex post.
REALIZACJA
POMIAR REZULTATÓW
Rys. Nr 4. Etapy transferu wiedzy i ich ewaluacja (opracowanie własne).
18
INFORMACJA
W rozwiniętych społecznościach informacja zawarta w wiedzy staje się narzędziem
rozwoju, walki i konkurencji.
•
•
•
•
Zawężając
istotę
informacji
do
funkcjonalnego
znaczenia
wynikającego z tematu opracowania jej służebna rola wobec transferu
wiedzy, przedsiębiorczości i jej bezpieczeństwa powoduje, iż jest ona:
podstawowym elementem rozwoju uplasowanym w wiedzy;
zasadniczym elementem zintegrowanego systemu rozpoznawania i
pomiaru skuteczności transferu wiedzy;
narzędziem do ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego
transferu wiedzy;
źródłem prognoz i analiz oraz kreacji działań w transferze wiedzy.
W tej sytuacji zasadnym jest rozważenie samej istoty informacji z uwagi chociażby na
potrzebę wyselekcjonowania jej do ochrony i skutecznej dystrybucji spełniającej cel
gospodarczy w transferze wiedzy, sankcjonowania zachowania szkodliwego (ujawnienia
informacji) czy też wyeksponowania pojęcia szkody i utraconych korzyści.
Informacja mająca znaczenie dla transferu wiedzy, to taka wiadomość, która jest dla niej
przydatna z uwagi na cel działania podmiotów w nim uczestniczących i która wypełnia ten
cel poprzez funkcję poznawczą i stymulującą.
IBNB
19
IBNB
•
Podstawowa klasyfikacja zagrożeń dla bezpieczeństwa transferu
wiedzy może opierać się o kryteria: właściwości, czas trwania
i zasięg.[1]
•
Ryzyko
to,
oszacowane
prawdopodobieństwo
wystąpienia
określonego rodzaju zagrożenia lub straty, a także zysku i korzyści.[3]
•
Mając na uwadze powyższy kształt definicji i zarządzanie
bezpieczeństwem transferu wiedzy, to ryzyko stanowić będzie
oszacowane prawdopodobieństwo nieskutecznego przeniesienia
i zastosowania nowych rozwiązań jako poniesiona strata lub
zagrożenie, związane z podjętymi decyzjami w odniesieniu do
przyszłości. [4]
[1] Por. J. Jaźwiński, K. Ważyńska – Fiok, Bezpieczeństwo systemów, PWN, Warszawa 1993.
[2] K. Ficoń, Inżynieria Zarządzania Kryzysowego…s. 81.
[3] Op. Cit., s. 147.
[4] P. Sienkiewicz, Społeczeństwo informacyjne jako społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 2006.
[5] Por. Definicje ryzyka zaprojektowane przez: Alana Willeta, Josepha Sinkey, Franka Reillya, Williama Samuelsona,
Urlicha Becka, Ladislava Šimaka, Geerta Hofstedea i Tatiany Varcholovej [w]: Korzeniowski L.F., Securitologia,
Nauka o bezpieczeństwie człowieka i organizacji społecznych, EAS, Kraków 2008, s. 197-204.
20
Zarządzanie ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa transferu wiedzy stanowi
integralną część zarządzania podmiotem, który go implementuje i obejmuje
realizację następujących czynności zarządczych: zarządzanie operacyjne
incydentami, zarządzanie strategiczne i zarządzanie personelem, a w tym:
1.Identyfikację ryzyka (określenie rodzaju).
2.Pomiar ryzyka (wyznaczenie poziomu w postaci parametru).
3.Sterowanie ryzykiem (podejmowanie decyzji do akceptowanego poziomu).
4.Monitorowanie i kontrolę.
Zarządzanie ryzykiem posiada zidentyfikowaną strukturę, którą stanowi:
1. Ład korporacyjny, to jest podział praw i odpowiedzialności między jednostki
przedsiębiorstwa i podmioty zewnętrzne zaangażowane w działanie
przedsiębiorstwa.
2. Zarządzanie limitami ryzyka, a w tym:
– limity w elementach systemu,
– limit całego systemu w licznych powiązaniach zdarzeń (incydentów).
3. Transfer ryzyka, a w tym:
• dywersyfikacja ryzyka do innego podmiotu (elementu systemu), który
przyjmując powoduje osiąganie korzyści z zabezpieczenia,
• dywersyfikacja ryzyka poprzez wykorzystanie przepisów sankcjonowanych.
4. Analiza ryzyka poprzez identyfikację ryzyka, pomiar, sterowanie i
monitorowanie,
a w tym:
• czynnik ryzyka, to jest mierzalna wielkość, która ma wpływ na występowanie
danego rodzaju ryzyka (incydenty),
• pomiar ryzyka, to jest miary obiektywne wskazujące na poziom ryzyka
(incydenty wskazujące na ujawnienie lub zagrożenie ujawnienie) oraz miary
subiektywne (stosunek decydenta do ryzyka).
21
IBNB
•
•
•
Komunikacja podmiotowa w przedsiębiorstwie, a w tym kultura
zarządzania obejmująca:
udział wszystkich pracowników firmy,
system motywacji i raportowania,
udział podmiotów powiązanych (doradcy, eksperci).
W każdej zorganizowanej w podmiot prawa działalności człowieka,
czynnik ludzki dzieli się na dwie główne grupy: kadra kierownicza i
personel.
Grupowy
czynnik
ludzki
kształtowany
uwarunkowaniami
zewnętrznymi i wewnętrznymi to: oddziaływanie kierownictwa, ocena
kierownictwa firmy przez personel i socjologiczna reaktywność
pracownika.
Oddziaływanie kierownictwa na załogę połączone z innymi
przedsięwzięciami stymulującymi postawy ze zbioru desygnatów
zarządzania.
Należy uwzględnić, że podstawowym kryterium doboru osób do
procesu transferu wiedzy jest ich fachowość, rzetelność w ocenie
wykonanego przez nich innowacyjnego produktu.
IBNB
22
Tym samym zagrożenia związane transferem wiedzy wymagają prześledzenia
zagadnienia związanego z komunikacją interpersonalną na potrzeby transferu
wiedzy, wkomponowaną w system komunikacji wewnętrznej.
Komunikowanie się to jedyny sposób, aby przekazywać sobie
wzajemnie informacje, dzięki temu możliwe jest przekazanie wiedzy,
uzewnętrznienie własnych emocji i myśli.
Tym samym dobrze zorganizowana komunikacja wewnętrzna
i zewnętrzna, sprawia, że:
•
•
•
•
•
•
poinformowany pracownik pracuje efektywniej i bezpieczniej;
jest jedną z najważniejszych narzędzi likwidujących kryzys;
skutecznie likwiduje w zespole popełniane błędy i zakłócenia, wpływa na
kulturę organizacji i jej osiągnięcia;
umożliwia przekaz informacji formalnych i nieformalnych, pomagając lub
utrudniając wzajemnie pracę, tworząc swoistą kulturę organizacji;
uświadamia w zespole jego cele działania i ma wpływ na jego doskonalenie;
podnosi pozycję lidera zespołu i wspiera jego wysiłki organizacyjne,
integracyjne oraz kształtuje postawy jednostek w działaniach zespołowych i
umożliwia ich dobór.
IBNB
23
Szkolenie pracowników
stanowi jedno z podstawowych
zamierzeń realizujących transfer wiedzy.
Podstawowy cel tego zamierzenia to przygotowanie pracowników
przedsiębiorstwa do wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych.
Tym samym realizowane jest dostarczanie pracownikom wiedzy
teoretycznej i praktycznej o zmianach w procesie produkcji czy też
innowacji w świadczonych usługach.
Generalnie szkolenie ma zapewnić wykonywanie czynności ujętych w
procedurach nowego postępowania na takim poziomie, by w różnych
warunkach pracownicy wykonywali te czynności sprawnie,
niezawodnie i w akceptowanym czasie.
IBNB
24
W zakresie koordynacji czynności wprowadzających nowe rozwiązania w
oparciu o badania naukowe należy podkreślić, że optymalizacja czasu i
kosztów transferu wiedzy wymusza uzgodnienia temporalne poszczególnych
jego czynności.
Tak ukształtowana koordynacja czasowa podnosi wydajność zespołu przy
podejmowanych działaniach i obniża koszty, tak zwane koszty czasu,
wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych.
Posługiwanie się harmonizacją ma tę zaletę, że pozwala zbadać i ocenić
poziom skoordynowania zespołów roboczych i czynności sprowadzający się
do stwierdzenia, że najlepsze zharmonizowanie działania funkcjonuje wtedy
gdy poszczególne zespoły osobowe i ich kompetencje są ze sobą właściwie
dobrane, a ich działania materializują zaplanowane koszty.
Tym samym tak zwana harmonia doboru (skoordynowanie podmiotowoprzedmiotowe transferu wiedzy) nie stanowi wyłącznie pojęcia abstrakcyjnego
lecz staje się pojęciem rzeczywistym i wymiernym.
•
•
•
Ponadto chronometraż to:
środek do analizy pracy zbiorowej,
możliwość wskazania wąskich gardeł i przeciążeń w organizacji,
środek do oceny poszczególnych zespołów i ich kompetencji.
IBNB
25
IBNB
I. ZAGROŻENIA
WYNIKAJĄCE
Z ISTOTY
TRANSFERU WIEDZY
II. ZAGROŻENIA
EKONIMICZNE
III. ZAGROŻENIA
PRAWNE
SYSTEM ZAGROŻEŃ
TRANSERU WIEDZY
IV. ZAGROŻENIA
KOMUNIKACJI
VII.ZAGROŻENIA
ETAPOWE
V. ZAGROŻENIA
INFORMACJI
VI. ZAGROŻENIA
W
ZARZĄDZANIU
TRANSFEREM
WIEDZY
VIII.ZAGROŻENIA
EWALUACJI
Rys. Nr 5. System zagrożeń transferu wiedzy (opracowanie własne).
26
W przedstawionym opracowaniu analizę poniższych zagrożeń dla
bezpieczeństwa transferu wiedzy oparto na określeniu prawdopodobieństwa
wystąpienia przewidywalnych zagrożeń wynikających z doświadczenia,
standardowej podatności i oszacowania ich wpływu na działalność
przedsiębiorstwa w zakresie wprowadzanych innowacji, i tak:
I. ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ WYNIKAJĄCE Z ISTOTY TRANSFERU WIEDZY
1. Nieskuteczność zaplanowanego transferu wiedzy spowodowana błędnym:
– rozpoznaniem możliwości i potrzeb docelowego odbiorcy wiedzy (zdolność
innowacyjna);
– zdefiniowaniem i sklasyfikowaniem rodzaju wiedzy, jaka ma być
przekazywana.
IBNB
2.Błędne rozumienie bezpieczeństwa transferu wiedzy polegające na złej
ocenie posiadanej odporności na powstanie sytuacji zagrożeń i zdolności do
ochrony wartości jaką niesie gospodarcze skojarzenie wiedzy i jej użytkownika.
3.Niedostrzeganie różnicy pomiędzy pracą zgodną z posiadanymi w firmie
procedurami, a pracą wymagającą wdrożenia wiedzy, która implikuje zmianę
dotychczasowych standardów obowiązujących w przedsiębiorstwie.
4.Brak możliwości zastosowania w praktyce rozwiązań innowacyjnych z
powodu:
–
–
–
współzawodnictwa wewnątrz organizacji, które blokuje pełne korzystanie z
posiadanych zasobów wiedzy;
przywiązania do standardowych rozwiązań, które często jest szkodliwe i również
działa hamująco na proces pozyskiwania wiedzy;
strachu i tak zwanej złej atmosfery w pracy, która powoduje poważne trudności 27
w
przekładaniu wiedzy na działania.
IBNB
5.Występowanie
barier
organizacyjnych
i
przyczyn
psychologicznych w transferze wiedzy, wynikających z tego, że:
–
pracownicy naukowi nie chcą się dzielić wiedzą, ponieważ
identyfikują program z ujawnianiem własnych porażek i nie chcą
siebie stawiać w złym świetle;
–
istnieje obawa, że wyniki doświadczeń nie będą uważane za
wyjątkowe;
–
obawa przed nowym, powodująca brak akceptacji;
–
różnice i bariery kulturowe i religijne utrudniające komunikację
(konflikty wewnętrzne między pracownikami, intrygi, złe
doświadczenia pracowników pochodzące z przeszłości w
zakresie programów usprawnień organizacyjnych, poszukiwanie
rozwiązań siłowych przez kierownictwo firmy wobec
wypracowanego nieformalnego mikrozarządzania );
–
kult ekspertów i obrona terytoriów;
–
postrzeganie wdrażającego wiedzę jako eksperta w wąskim i
teoretycznym obszarze działań przedsiębiorstwa.
6.Zastosowanie modelu transferu ekspertów jako transferu wiedzy
spowodowało zmianę podmiotu zatrudniającego i odpływ z
ośrodków naukowo-badawczych potencjału intelektualnego.
28
II. ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ EKONOMICZNYCH
1.Przeszacowanie kosztów organizacji transferu wiedzy (koszty organizacji
spotkań, wideokonferencji, briefingów).
2.Błędne zaprojektowanie finansowe transferu wiedzy w podmiocie
prowadzącym działalność gospodarczą, który nie uwzględniał:
– kosztów uzyskania przychodów (zużycie materiałów i energii, usługi obce,
wynagrodzenia, koszt wytworzenia, koszty sprzedaży, koszty handlowe;
– przewidywanej wartość sprzedanych towarów;
– kosztów operacji finansowych obejmujące odsetki od kredytów i pożyczek;
– strat nadzwyczajnych;
– przychodów ze sprzedaży produktów transferu, praw autorskich, wyniki na
pozostałej sprzedaży;
3.Zagrożenia finansowe dla transferu wiedzy wynikające:
– ze zmiany struktury kapitału początkowego związanego z prawem
własności i posiadaniem udziałów, które upoważniają do uczestniczenia (w
odpowiedniej proporcji) w wypracowanym zysku oraz możliwością
oddziaływania na obsadę personalną kierownictwa i na politykę spółki
przez udział w radzie nadzorczej;
– z zobowiązań długoterminowych, którymi firmy finansują swój rozwój, ale
też te zobowiązania mogą prowadzić do przejmowania własności
organizacji przez wierzycieli w całości lub w części.
4.Błędnego zarządzania kosztami, które prowadzi
obrotowego i zahamowania przepływów pieniężnych.
do
utraty
kapitału
29
III. ZAGROŻENIA PRAWNE
1. Działania stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji rozumiane jako
działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, które zagraża lub
narusza interes przedsiębiorcy lub ośrodka naukowo-badawczego.
2.Naruszenia zasad ochrony praw autorskich oraz własności przemysłowej
(patenty, wynalazki, modele przemysłowe).
3.Błędy w zapisie istotnych warunków w umowach (essentialia negotii; istotne
składniki treści czynności prawnej transferu wiedzy np. pojecie wdrożenie).
4.Nowelizacja ustaw i aktów podustawowych.
5. Zagrożenia karno-skarbowe.
6. Naruszenia przepisów materialno- karnych, a w tym:
– ujawnienie informacji prawnie chronionych;
– ujawniających nielegalność oprogramowania. [1]
IBNB
[1] W zakresie legalności oprogramowania komputerowego odpowiedzialność materialno – karna związana z tym
zagadnieniem wynika z:1. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. ,Nr 90 poz. 631), którą
opisują: art. 115. - przywłaszczenie i fałszowanie autorstwa, art. 116. - nielegalne rozpowszechnianie oprogramowania, art.
117. - kopiowanie nielegalnego oprogramowania, art. 118. - sprzedaż, zakup, dystrybucja nielegalnego oprogramowania,
art. 118 (1). - łamanie zabezpieczeń programu, cracki. 2. Kodeksu karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 533 z póź. zm.):
art. 18 - odpowiedzialność kierownictwa lub administratora, art. 278 - uzyskiwanie nielegalnego oprogramowania, art. 291 i
292 - nabywanie (z internetu lub od pirata) nielegalnego oprogramowania, Art. 293. Przepisy art. 291 i 292 stosuje się
odpowiednio do programu komputerowego, naruszenie prawa materialnego sankcjonowane jest: karą grzywny,
przepadkiem rzeczy, ograniczenia wolności albo maksymalnie karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Odpowiedzialności podlega: sprawca, sprawca kierowniczy, współsprawca, pomocnik i podżegacz. 3. Kodeksu
postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. ,Nr 89, poz. 555 z póź. zm.): art. 205 - udział specjalistów w czasie przeszukania,
art. 217 - przeszukanie w celu ujawnienia nielegalnego oprogramowania, art. 220 - podstawa formalna do przeszukania
pomieszczeń lub komputerów, art. 224 - przeszukanie pomieszczeń lub komputerów.
30
IV. ZAGROŻENIA W KOMUNIKACJI.
1.Niewłaściwe oddziaływanie kierownictwa powodujące:
– brak stymulujących postaw akceptujących innowacyjność;
– negatywną ocenę kierownictwa firmy przez personel, co powoduje
reaktywność pracowników.
2.Niewypełnienie podstawowych funkcji komunikacji sprowadzających się do:
– budowania wizerunku wewnętrznego organizacji;
– budowy kanałów kontaktu (kanały informacyjne) między poszczególnymi
szczeblami organizacji.[1]
3.W obszarze komunikacji podmiotowej nie stosowano elementów kultury
zarządzania obejmującej:
– udział wszystkich pracowników firmy,
– system motywacji i raportowania,
– udział podmiotów powiązanych (doradcy, eksperci).
4.Nakładany na zarządzanie przedmiotowe transferu wiedzy, podmiotowy
wyznacznik nie uwzględniał tego, że brak związanego z transferem wiedzy
specjalistycznego szkolenia, którego niedostosowana do potrzeb i wyników
audytu wstępnego tematyka, może być przyczyną braku świadomości i
lojalności pracowniczej indukującej akceptację i motywację do działań
innowacyjnych.
5.Następstwa związkowego konfliktu przemysłowego.
IBNB
31
V. ZAGROŻENIA INFORMACJI
1.Utrata niejawności informacji zawartych w transferze wiedzy powodująca
obniżenie jej wartości gospodarczej, co prowadzi do powstania szkody z
tytułu utraconych korzyści (utrata przewagi konkurencyjnej).
2.Brak sprecyzowanego i zdefiniowanego systemu i warunków
bezpieczeństwa informatycznego przeznaczonego do obsługi transferu
wiedzy obejmującego:
• utrzymanie założonego poziomu poufności, integralności, dostępności,
rozliczalności, autentyczności i niezawodności;
• błędne szacowane ryzyka, co doprowadziło do błędów w analizie
zagrożeń dla bezpieczeństwa transferu wiedzy.
3. Informacja jako źródło prognoz i analiz nie stanowiła elementu
rozpoznania zagrożeń, a zarządzanie bezpieczeństwem transferu wiedzy
odbywało się w zakresie podejmowania decyzji w oparciu o zbiór
nieuporządkowanych i nieprzeanalizowanych informacji.
IBNB
32
VI. ZAGROŻENIA W ZARZĄDZANIU TRANSFEREM WIEDZY
1.Podejmowane decyzje na etapie planowania transferu wiedzy nie były
wynikiem założonego sposobu rozwiązania problemu, a ich podejmowanie nie
wypełniało wzorca metodologicznego sprowadzającego się do:
– zgromadzenia niezbędnej informacji o sytuacji decyzyjnej i jej analiza
(poprawność danych),
– scharakteryzowania problemu i sformułowania warunków sytuacji
decyzyjnej,
IBNB
– opracowania wariantów i sposobów uzyskania rozwiązania,
– dokonania wyboru decyzji optymalnej,
– uzasadnienia wyboru i oszacowania ryzyka decyzyjnego (optymalność
decyzji).
•
•
•
•
•
2.Brak właściwych struktur organizacyjnych, rozumianych jako celowe
działanie obejmujące:
strukturę, dobór ludzi, przewidywane zmiany w przedsiębiorstwie oraz obwód
procesów decyzyjnych (pojemność zespołu);
niewłaściwy proces kierowania transferem oparty o podział pracy
(kompetencje), integrację i opracowany system przepływu informacji.
3.Zły dobór osoby zarządzającej transferem wiedzy, który nie posiada:
odpowiedniej wiedzy, praktycznych umiejętności i doświadczenia;
potencjału odporności na zmienność warunków.
umiejętności podejmowania decyzji i realizacji czynności, ze zbioru
dopuszczalnych, dla której wartość ewentualnych zagrożeń przyjmuje wartość
minimalną.
33
IBNB
4.Brak praktycznych zdolności do budowania sprawnych i użytecznych
struktur organizacyjno-funkcjonalnych i efektywnego sterowania ich
działaniem w kontekście różnych uwarunkowań w celu utrzymania
odpowiedniej równowagi i właściwych relacji z otoczeniem transferu wiedzy.
•
•
•
•
•
•
5.Zła organizacja stałej grupy transferującej wiedzę w rozumieniu
organizacja w ujęciu rzeczowym, czynnościowym i atrybutowym
sprowadzająca się do braku:
stosownych kompetencji i narzędzi umożliwiających realizację założonych
celów transferu wiedzy;
łańcucha powiązań personalnych w przedsiębiorstwie i ośrodku naukowo
badawczym;
wyróżnienia systemu kierowania i systemu wykonawczego.
6.W zakresie koordynacji czynności wprowadzających nowe rozwiązania w
oparciu o badania naukowe nie uwzględniono optymalizacji czasu i kosztów
transferu wiedzy, który wymuszał uzgodnienia temporalne poszczególnych
jego czynności, co spowodowało:
zmniejszenie wydajności zespołu przy podejmowanych działaniach;
podniesienie kosztów, tak zwanych kosztów czasu, wprowadzenia rozwiązań
innowacyjnych;
pozbawienie możliwości diagnostycznych w zakresie wymiernego znaczenia
chronometrażu jako: środka do analizy pracy zbiorowej, możliwości
wskazania wąskich gardeł i przeciążeń w organizacji oraz środka do oceny
34
poszczególnych zespołów i ich kompetencji.
IBNB
•
•
7.Brak organizacji prawidłowego szkolenia pracowników w przedmiocie
zagadnień:
przygotowujących pracowników przedsiębiorstwa do wprowadzenia
rozwiązań innowacyjnych;
realizujących transfer wiedzy.
8.Brak określonych kompetencji przypisujących obowiązek kształtowania
potrzeb szkoleniowych w transferze wiedzy w oparciu o zaistniałe incydenty
skierowane przeciwko bezpieczeństwu działań innowacyjnych.
•
•
•
•
9.Zarządzano ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa transferu wiedzy, które
nie uwzględniało; zarządzania operacyjnego incydentami, zarządzania
strategicznego i zarządzania personelem, a w tym:
identyfikacji ryzyka (określenie rodzaju).
pomiaru ryzyka (wyznaczenie poziomu w postaci parametru).
sterowania ryzykiem (podejmowanie decyzji do akceptowanego poziomu).
monitorowania i kontroli.
35
VII.ZAGROŻENIA ETAPOWE
1.Mimo wyników audytu wstępnego nie zaplanowano zastosowania
zreformowanego i dostosowanego do nowych rozwiązań innowacyjnych metod
zarządzania, jak również ich absorpcji, a w tym:
–
–
–
zdolności zamawiającego do wykorzystywania w praktyce prac badawczo
rozwojowych, nowych pomysłów, koncepcji, doskonalenie ochrony zasobów i wiedzy;
aktywnego zaangażowania się w procesy innowacyjne i podejmowaniu działań w tym
kierunku jako celów etapowych;
możliwości przenoszenia tych wartości na istniejących bądź nowych partnerów
rynkowych.
2.Brak organizacji dopływu informacji z realizacji etapów transferu wiedzy
uniemożliwiał przeprowadzenie wielu ukierunkowanych operacji myślowych w
procesie decyzyjnym w sferze działań operacyjnych w transferze wiedzy.
IBNB
36
IBNB
VIII.ZAGROŻENIA EWALUACJI
•
•
•
Nie realizowano okresowych przeglądów ryzyka transferu wiedzy
odnoszącego się do jego bezpieczeństwa i zastosowanych
zabezpieczeń, tak aby:
uwzględniały zmiany wymagań dotyczących działalności biznesowych
i priorytetów w transferze wiedzy;
identyfikowały nowe zagrożenia i szacowały podatności na nie;
potwierdzały, że stosowane zabezpieczenia pozostają w dalszym ciągu
efektywne i właściwe.
37
WNIOSKI
IBNB
Z przedstawionej optyki rozważanego problemu wynika, że:
1.Przeciwdziałanie zagrożeniom transferu wiedzy i ich złożonej naturze
możliwe jest tylko pod warunkiem skutecznego zarządzania
bezpieczeństwem i jego elementami jako systemem obejmującym
kompleksowe zarządzanie posiadanymi aktywami osadzonymi w
informacji.
2.Zarządzanie bezpieczeństwem transferu wiedzy ma charakter
utylitarny i realizowane jest w wymiarze informacyjnym, jako proces
podejmowania skutecznych decyzji gwarantujących spełnienie misji
danego projektu przy istniejących i uświadomionych warunkach i
ograniczeniach.
4.Zaprezentowana propozycja stanowi rozwiązanie oparte o zamiar
usprawnienia
transferu
wiedzy
jako
obiektywnej
kategorii
prakseologicznej.
5.Jako rozwiązanie w obszarze inżynierii systemowej obejmuje:
projektowanie rozumiane jako sfera działalności naukowo-badawczej;
użytkowanie stanowiące sferę prac projektowo-wdrożeniowych oraz
usprawnienie prakseologicznych systemów działania stanowiącym
38
wynik badań efektywności zastosowanych rozwiązań.
PODSTAWY PRAWNE
1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst
jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tj. –Dz. U. z 2003 r.,
Nr 119,poz.1117) z późn. zm.).
3. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z
2003 r. Nr 153, poz. 1503 z póź. zm.).
4. Ustawa o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002r. Nr 101, poz. 926 z póź. zm.).
5. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001r. Nr
112, poz. 1198 z póź. zm.).
6. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2010
r. Nr 211, poz. 1384 z póź. zm.).
7. Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 2010, poz.
1228; obowiązuje od 03.01.2011 r.).
8. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r., Nr 16, poz.93 z póź.
zm.).
9. Kodeks pracy, ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (t.j. Dz.U.z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póź.
zm.).
10. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz.
1223 z póź. zm.).
IBNB
39
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000r, Nr 94,
poz. 1037 z póź. zm.).
Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 roku. Prawo prasowe. (Dz. U z 1984r., Nr 5, poz. 24
z póź. zm.).
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j.
Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z póź. zm.).
Konwencja o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej
sporządzona w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. (Dz. U. z 1975 r., Nr 9,poz.49).
Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Prawie Autorskim,
sporządzony w Genewie dnia 20 grudnia 1996 roku (Dz. U. z 2005r., Nr 3.poz. 12).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków
technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy
informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. Nr 100, póz.
1024).
Dyrektywa Unii Europejskiej Nr 94/46/WE ,,Dyrektywa 94/46/WE o ochronie osób w
związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz o swobodnym ich przepływie.
Rezolucja Rady Europejskiej (97) 24 w sprawie Zasad Przewodnich Zwalczania
Korupcji, przyjętą przez Komitet Ministrów na 101 posiedzeniu w dniu 6 listopada
1997 roku.
Grupa PN-ISO/IEC - wpisać „ aktualnie obowiązujących polskich norm w zakresie
bezpieczeństwa techniki informatycznej i zasad zarządzania bezpieczeństwem
informacji,
implementowanych
z
norm
międzynarodowych
z
grupy
ISO/IEC standaryzujących między innymi systemy zarządzania bezpieczeństwem
informacji i opisujących wytyczne związane z ustanowieniem, wdrożeniem,
eksploatacją, monitorowaniem, przeglądem, utrzymaniem i doskonaleniem
systemu zarządzania.”
IBNB
40
IBNB
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Adamiecki K., O nauce organizacji, Wybór pism, PWE, Warszawa 1985.
Barczyk A., Sydoruk T., Bezpieczeństwo systemów informatycznych zarządzania, Dom
Wydawniczy Bellona, Warszawa 2003.
Bielski I., Przebieg i uwarunkowania procesów innowacyjnych, OPO, Bydgoszcz 2000.
Ficoń K., Inżynieria Zarządzania Kryzysowego, Podejście systemowe, Warszawa 2007.
Ficoń K., Logistyka operacyjna, BEL Studio sp.z o.o., Warszawa 2004.
Fiedor B., Teoria innowacji, PWN, Warszawa 1979.
Goszczyńska M., Człowiek wobec zagrożeń, Uwarunkowania oceny i akceptacji ryzyka,
Warszawa 1997.
Grudzewski W.M., Hejduk I.K., Wpływ rozwoju technologii na przedsiębiorstwo przyszłości
w pracy zbiorowej; Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin, Warszawa.,2000.
Jadźwiński J., Ważyńska – Fiok K., Bezpieczeństwo systemów, PWN, Warszawa 1993.
Jajuga J., Zarządzanie ryzykiem, PWN, Warszawa 2007.
Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE,
Warszawa 2007.
Kisielnicki J., Informacyjna infrastruktura zarządzania, PWN, Warszawa. 1994.
Kisielnicki J., Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach, (Rozdział z pracy
zbiorowej pt.: Zarządzanie wiedzą w systemach informacyjnych, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2004.
Kwiecień K.,Majewski M., Tajniki wykorzystania wiedzy: w pracy zbiorowej pod red.
Łobesko S., Systemy Informacyjne w Zarządzaniu Wiedzą i Innowacją w Przedsiębiorstwie,
Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2004.
Maslow A., Motywacja i osobowość, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1990.
Mazur M., Jakościowa teoria informacji, WNT, Warszawa 1970.
41
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Niedzielski P., Rychlik K., Innowacje i Kreatywność, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin
2006.
Nonaka I., Takeuchi H., Kreowanie wiedzą w organizacji, Poltext, Warszawa, 2000.
Oleński J., Standardy informacyjne w gospodarce, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa.1997.
Pondel M., Wybrane narzędzia informatyczne pozyskiwania wiedzy i zarządzania i
wiedzą. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu Nr 975, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2003.
Popper K., Logika odkrycia naukowego, PWN, Warszawa 1977.
Skorupka S., Anderska H., Łempicka Z., Mały słownik języka polskiego, PWN
Warszawa1993.
Sienkiewicz P., Teoria bezpieczeństwa systemów, AON, Warszawa 2005.
Sienkiewicz S., Zarządzanie bezpieczeństwem systemów, Biuletyn WSAiB w Gdyni
2007.
Sienkiewicz P., Społeczeństwo informacyjne jako społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Stefanowicz B., Informacja, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2004.
Stefanowicz J., Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa, ISP PAN, 1996.
Strojny M., Budowa strategii zarządzania wiedzą w KPMG, w pracy zbiorowej:
Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji Kadr i WSPiZ,
Warszawa 2001.
Suttonm, R.I.; Pleffer, J.; Wiedza a działanie. Przeszkody w wykorzystywaniu zasobów
wiedzy w organizacji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2002.
Polska Fundacja Promocji Kadr i WSPiZ, Warszawa, 2001.
Turyna J., Informacja w zarządzaniu a rachunkowość [w] Kostera M., Nowe kierunki w
zarządzaniu, WAiP, Warszawa 2008.
Wawrzyniak B., Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji
Kadr i W S P i Z, Warszawa, 2001.
Wielicki T., Ewolucyjny model doskonalenia firmy XXI wieku: od ISO i TQM do
organizacji inteligentnej, w pracy zbiorowej; Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin,
Warszawa, 2002.
Whitfield P.R.,, Innowacje w przemyśle, PWE, Warszawa 1979.
42
IBNB
Dziękuję
za
uwagę
KRAJOWE STOWARZYSZENIE
INSTYTUT BADAŃ NAD BEZPIECZEŃSTWEM (IBNB)
SECURITY & SAFETY RESEARCH INSTITUTE (SASRI)
43