De integratie van de academische opleidingen in de universiteiten Prof. Dr. Dirk Van Damme

Centre for Educational Research and Innovation (CERI)

Voorgeschiedenis

• Wet van 1971 • Hogescholendecreet (1994) • Bologna-verklaring (1999) en invoering ba/ma structuur door Structuurdecreet (2003) – Mastergraad hogeschoolopleidingen van 2 cycli – Academiseringsproces – Associaties • Rationalisatie en Commissie Soete • Regeerakkoord 2009-2014 2

Basisprincipes

• Continuïteit in het hervormingsproces • ‘Gelijk oversteken’: dezelfde decretale basisregeling voor dezelfde opleidingen in VL – Door gelijke financiering bevinden alle opleidingen zich in dezelfde publieke ruimte • Transparantie over waarde academische diploma’s • Met respect voor specifieke bijdrage van deze opleidingen tot Vlaamse HO-landschap • Timing: snelle beslissing • Duidelijkheid over financiering 3

Aanbeveling 1.

De Vlaamse Regering bevestigt zo spoedig mogelijk de politieke doelstelling om het academiseringsproces te voltooien door alle academische opleidingen in de universiteiten te integreren.

4

Argumenten

• Academische opleidingen horen thuis in een omgeving waar onderzoek en onderwijs verstrengeld zijn – Hogere cognitieve vaardigheden en wetenschappelijke attitude kunnen slechts verworven worden door actieve participatie aan wetenschappelijk onderzoek 5

Implicaties

• Lesgevers moeten zelf gekwalificeerde onderzoekers zijn • Studenten moeten voor een voldoende volume onderwijstijd in nauw contact zijn met wetenschappelijk onderzoek en er zelf aan participeren – Fysieke nabijheid • Opleidingen ingebed in bestuursomgevingen die een geïntegreerd academisch beleid kunnen voeren: infrastructuur, personeel, kwaliteitszorg 6

Alternatieven?

• Alternatief 1: hogescholen laten evolueren tot onderzoeksinstellingen – X aantal bijkomende universiteiten in VL – Versnippering wetenschappelijk onderzoek, op moment dat concentratie vereist is in onderzoeksbeleid – Ten nadele van professionele opleidingen 7

Alternatieven?

• Alternatief 2: academische opleidingen kunnen ook buiten institutionele omgeving (de institutionalisering) – Geen succesvolle gedachtenoefening – Duurzame kwaliteit hangt af van institutionele voorwaarden: cultuur, ‘tacit knowledge’, enz.

8

Alternatieven?

• Alternatief 3: invoering van professionele masters in ba/ma-structuur – Basisstelling van Structuurdecreet dat alle masteropleidingen academisch zijn, maar ook professionele competenties kunnen omvatten – Verbetering professionele component van academische opleidingen kan doelstelling zijn, maar nergens zijn louter professionele masteropleidingen een succesverhaal – Europese basiscompetenties voor masters zijn in essentie academisch 9

Alternatieven?

• Alternatief 4: opheffen onderscheid academisch – professioneel – Tweedeling kan genuanceerde werkelijkheid inderdaad geweld aandoen, maar ‘academic drift’ en ‘professionel drift’ zijn grotere risico’s – Arbeidsmarkt vragende partij voor kwaliteitsvolle professionele opleidingen – Geïntegreerde HO-systemen in Europa ontwikkelen nieuwe scheidslijnen – Nood aan meer differentiatie, niet minder 10

Alternatieven?

• Alternatief 5: alle HO-opleidingen integreren in ‘universiteit-nieuwe-stijl’ – Alles-of-niets-strategie – Universiteit is niet de geschikte omgeving voor professionele opleidingen: die hebben meer entrepreneurial cultuur nodig, met toepassingsgericht kennis- en innovatiemanagement 11

Alternatieven?

• Alternatief 6: behoud huidige situatie – Levert geen duurzaam en kwaliteitsvol perspectief voor academische opleidingen – Op termijn internationale twijfel aan waarde Vlaamse academische diploma’s – Risico op doodbloeden van deze opleidingen 12

Succesfactoren

• Positieve en verwelkomende houding van de universiteiten • Voorrang voor waarachtige academische cultuur over formele structuren en bureaucratische regels • Behoud van brede sociale toegang en functie van deze opleidingen • Behoud van gedifferentieerde profielen in functie van arbeidsmarktperspectieven • Positieve effecten voor professionele opleidingen in de hogescholen 13

Aanbeveling 2.

Het academische opleidingenaanbod moet de gedifferentieerde profielen in het bestaande aanbod behouden in de mate dat ze tegemoetkomen aan verschillende arbeidsmarktperspectieven. De actueel bestaande profielverschillen worden kritisch getoetst en waar nodig geherdefinieerd waarbij de stem van de arbeidsmarkt in rekening wordt gebracht.

14

Aanpak

• Best snelle implementatie omdat hogescholen niet meer in deze opleidingen zullen investeren – Cfr ba/ma-hervorming • Volle verantwoordelijkheid voor universiteiten – Regie-op-afstand model risicovol • Coherente beslissing voor alle studiegebieden – Behalve kunsten – Behalve Hogere Zeevaartschool 15

Aanbeveling 3.

Alle academische hogeschoolopleidingen worden geïntegreerd in de universiteit, met uitzondering van de kunstopleidingen en de opleidingen van de Hogere Zeevaartschool.

16

Kunstopleidingen

• Geen uitstel beslissing • Behouden academisch statuut – Academiseringsproces wordt voortgezet en versterkt door nieuwe kanalen voor onderzoek in de kunsten • Hebben in hun geschiedenis eigen institutionele kaders en structuren ontwikkeld, los van de universiteiten die hierin geen traditie hebben – Vertrouwen in de academische kracht – Wel sterkere netwerken met universiteiten 17

Aanbeveling 4.

Het hoger kunstonderwijs blijft in de hogescholen, maar tegelijk wordt het academiseringsproces verder uitgebreid, wordt voor het onderzoek in de kunsten de samenwerking met de universiteiten versterkt en wordt bij het FWO een volwaardig eigen financieringskanaal uitgebouwd voor dit onderzoek.

18

Professionele opleidingen

• De hervorming moet ook de professionele opleidingen in de hogescholen versterken • Hebben een erg belangrijke rol in het Vlaamse economische en sociale weefsel – Goede tewerkstelling afgestudeerden – niet met onderzoek, maar in toepassingsgericht kennismanagement en innovatie • Hogescholen kunnen een duidelijker profiel en institutionele missie ontwikkelen – Hebben een sterke ‘entrepreneurial’ cultuur 19

Professionele opleidingen

• Hoger beroepsonderwijs op termijn best bij hogescholen • Verbeteren financiering professionele opleidingen moet prioritair zijn – Basisfinanciering – Innovatiecapaciteit • Sommige opleidingen krijgen best een perspectief om naar vierjarige bachelors te evolueren omwille van hogere beroepseisen 20

Aanbeveling 5.

De Vlaamse Regering maakt van de hervormingsoperatie in het hoger onderwijs gebruik om de institutionele missie van de hogescholen op het professioneel hoger onderwijs te focussen, het professioneel hoger onderwijs te versterken door de financiering te verbeteren en door een perspectief uit te werken van eventuele studieduurverlenging voor bepaalde professionele bacheloropleidingen.

21

Rationalisatie

• Risico op versnippering en proliferatie universitair aanbod moet beheerst worden • Concentratie en schaalvergroting erg nodig in onderzoekscapaciteit • Fysieke nabijheid van opleidingen en onderzoek • Geografische spreiding bij professionele opleidingen wel functioneel • Nieuwe hertekening hogescholenlandschap noodzakelijk • Implementatie aanbevelingen Commissie Soete 22

Aanbeveling 6.

De integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteiten is een belangrijke stap inzake rationalisatie van het opleidingenaanbod. Van deze operatie moet worden gebruik gemaakt om de door de Commissie Soete voorgestelde rationalisatienormen decretaal in te voeren. In de academische opleidingen moet voldoende fysiek contact van de studenten met de onderzoeksomgevingen gegarandeerd worden. De decreetgever moet de nodige flankerende maatregelen nemen om een nieuwe concentratie en fusiebeweging bij de hogescholen te begeleiden.

23

Rol associaties

• Geen nieuwe onderwijsinstellingen – Denkpiste om associaties tot een soort intermediaire onderwijsverstrekker om te vormen moet verlaten worden – Buitenlandse experimenten met tussenvormen zijn mislukt • Associaties moeten behouden blijven – Versterken samenwerking hogescholen en univs – Vermijden conflictueel polarisatiemodel 24

Aanbeveling 7.

Vermeden moet worden om voor de hervormingsoperatie specifieke structuren, al dan niet in een overgangsscenario, op te zetten. De associaties worden behouden om de samenwerking tussen universiteit en hogescholen te blijven stimuleren en de hertekening van het hogescholenlandschap te begeleiden, maar worden zelf geen onderwijsinstellingen.

25

Gemeenschapsinstellingen

• Nieuwe bijzondere decreten nodig voor Universiteit Gent en Autonome Hogescholen – Meer autonomie, wegwerken niet-functionele centrale regelgeving – Sui generis publiekrechtelijke vorm, met zoveel mogelijk gelijkheid met vrije instellingen 26

Aanbeveling 8.

Bij bijzonder decreet wordt zowel voor de Universiteit Gent als voor de autonome hogescholen een sui generis type van publiekrechterlijke instelling gecreëerd die de instellingen een grotere autonomie en slagkracht garandeert.

27

Personeel

• Cfr model uitgetekend in rapporten Soete: – Overdracht aan universiteiten met ofwel integratie in academisch personeel op basis van dossier ofwel in behoudsstatuut, voor OP en AAP – Personeelslid kan ook verkiezen om in hogeschool tewerkgesteld te blijven – Ook voor ATP overdracht naar universiteit 28

Aanbeveling 9.

De minister geeft op korte termijn opdracht aan de administratie om een voorstel uit te werken van regelgevend kader voor de rechtspositieregeling van de personeelsleden die gevat worden door de integratie van de academische opleidingen.

29

Financiering

• Cruciale politieke keuze: – Implementatie hervorming in min of meer ideale condities vereist meer middelen dan de VR in het huidige budgettaire perspectief heeft – Instellingen trachten uiteraard budgettaire claim te maximaliseren, met goede argumenten – Universiteiten moeten zich afvragen wat hun echte strategische belang is – Behoud verworvenheden nieuw financieringssysteem – Financiering zal evenwichtige oefening moeten zijn 30

Financiering

• Budgettair is hervorming mogelijk – Spreiding over twee legislaturen • Elementen: – Versterken professionele opleidingen in onderwijs en innovatiecapaciteit plus transitiebudget hogescholen – Verdere academisering academische opleidingen – Kunstopleidingen – Specifiek budget hoger onderwijs Brussel 31

Injectie professionele Puntengewichten acad Academisering Kunstopleidingen Transitie hogescholen Brussel

Totaal

Financiering

12

10 3 5 2 3 2

25 13

20 6 10 4 3 2

45 14

30 9 15 6 3 2

65 15

30 12 20 8 3 2

75 16

30 15 25 10 2 3

85 17

30 15 30 10 1 3

89

32

Aanbeveling 10.

De beperkte middelen die in de tweede helft van de legislatuur voor het hoger onderwijs beschikbaar zullen zijn en de middelen die desgevallend voor de verdere groei van het hoger onderwijs in de volgende legislatuur zullen kunnen worden vrijgemaakt, zullen prioritair moeten worden besteed aan (1) de professionele bacheloropleidingen, (2) de verdere academisering en de integratie van academische opleidingen in de universiteiten, (3) het hoger kunstonderwijs, en ten slotte (4) een bijkomende financiële stimulans voor het hoger onderwijs in Brussel. De totale kostprijs van de operatie voor het onderwijsbudget kan worden beperkt tot 65 mio € in het laatste jaar van deze legislatuur en 90 mio € op kruissnelheid vanaf 2017.

33