Transcript Zmiana modelu regulacji, konkurencyjności i strukur rynku w

Regulacje formalno-prawne a rozwój
energetyki krajowej do 2020 roku
Zdzisław Szalbierz
MOTTO
„Poza bezpieczeństwem energetycznym
i bez jasnych celów w zakresie ochrony
środowiska”
źródło: Polska 2030 Wyzwania Rozwojowe -Rozdział5.
2
EKONOMIA I CELE SPOŁECZNE
• J.Stieglitzzachodzi
zjawisko
przechwycenia
regulacji (regulatory capture) co oznacza
zawłaszczenie procesów regulacji przez podmioty
regulowane.
• T.Hobbes-„Autorytet, a nie prawda, ustanawia
prawo (auctoritas, non veritas, facit legem)”- jeśli
tezę tą uznamy za prawdziwą to pojawia się pytanie
z jakich obszarów życia gospodarczego, społecznego
i politycznego dobierane są autorytety oraz w jakim
stopniu autorytety te uwzględniają w stosowanych
regulacjach interes społeczny
3
DEFINICJA REGULACJI
Regulacja -narzędzia polityki gospodarczej
państwa lub polityki regionalnej stymulujące
pożądane
zachowania
podmiotów
gospodarczych.
4
PODSTAWOWE REGULACJE FORMANO-PRAWNE
ISTNIEJĄCE I POSTULOWANE W OBSZARZE
ENERGETYKI
• Ustawa Prawo energetyczne –kilkanaście
nowelizacji od 1998 roku,
• Ustawa o ochronie środowiska,
• Ustawa o oszczędności energii,
• Ustawa o korytarzach infrastrukturalnych,
• Prawo atomowe,
• Prawo o wykorzystaniu odnawialnych
źródeł.
5
TEZA 1
Przyjęte
są zarówno
powiązane,
podmiotów
publicznym.
rozwiązania w regulacjach formalno-prawnych
wewnętrznie nie spójne jak i słabo ze sobą
może to powodować sprzeczne zachowania
gospodarczych, niezgodne z interesem
6
TEZA 2
Regulacje nie przynoszą pożądanych skutków ze
względu na brak jasno określonych celów w
zakresie rozwoju sektora energetyki i ochrony
środowiska
7
TEZA 3
Regulacje wymagają uwzględnienia następujących celów:
– zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w tym
tworzenia nowych mocy wytwórczych oraz rozwoju sieci
przesyłowych i dystrybucyjnych,
– jasno określonych celów w odniesieniu do pakietu
klimatyczno-energetycznego, w tym zwłaszcza redukcji
CO2, wykorzystania odnawialnych źródeł i procesów
racjonalizacji zużycia energii,
– rozwój inteligentnych sieci energetycznych (smart grid).
8
WYBRANE UWAGI
Wymagania
w
zakresie
ochrony
środowiska, jak również unijny system
handlu pozwoleniami do emisji CO2 staną
się głównymi czynnikami decyzyjnymi w
procesach inwestycyjnych.
9
WYBRANE UWAGI
Przemiany w energetyce powinny być nastawione na
budowę konkurencyjnego rynku energii elektrycznej, gdyż
to konkurencja jest najlepszym narzędziem ochrony
interesów konsumentów. Konkurencyjny, przejrzysty,
pozbawiony zbędnych regulacji administracyjnych rynek
energii sprzyja ponadto inwestycjom, co jest niezwykle
istotne w obliczu tak niezbędnych i znacznych inwestycji
modernizacyjnych i rozwojowych, przed którymi stoi
polska energetyka.
10
WYBRANE UWAGI
Potencjalnie wysoce konkurencyjna wyjściowa
struktura polskiej energetyki została w kolejnych
latach zniweczona, a fiasko całej restrukturyzacji
przypieczętowała dokonana w latach 2006-2007
konsolidacja firm energetycznych, należących do
Skarbu Państwa. Stan ten dodatkowo pogarsza
struktura
własnościowa
nie
sprzyjająca
przeprowadzeniu koniecznych restrukturyzacji i
inwestycji.
źródło: Raport „Analiza trendów rozwoju branży energetycznej” Lewiatan
11
WYBRANE UWAGI
Współpraca operatorów sieci przesyłowych ma
obejmować
właściwą
wymianę
informacji
operacyjnych, co jest niezbędne do skutecznej
eksploatacji sieci oraz skoordynowanego ujawniania
informacji na temat dostępu do sieci. Dla
udostępnienia wystarczającej zdolności przesyłowej,
operatorzy sieci będą potrzebować długoterminowego
planowania rozwoju sieci, w celu przygotowania
inwestycji oraz monitorowania rozwoju zdolności
przesyłowych.
12
WYBRANE UWAGI
Przewiduje się, że Europejska Sieć Operatorów Sieci
Przesyłowych będzie publikować plany rozwoju sieci
oraz raporty na temat oceny zdolności sieci do
dostarczenia określonej ilości energii w danym
czasie. Plan rozwoju powinien uwzględniać okresy 10
letnie, umożliwiając tym samym wczesne wykrycie
potrzeb inwestycyjnych, w tym dotyczących
wzmocnienia połączeń transgranicznych.
13
WYBRANE UWAGI
Bez stabilnych ram prawnych i wdrożenia mechanizmów
bodźcowych dla nowych inwestycji niskoemisyjnych,
rozpoczęcie budowy nowych mocy będzie w dalszym ciągu
odkładane. Bodźce te muszą być tak skonstruowane, żeby
wyrównać
szanse
nowoczesnych
technologii
w
konkurencji ze starymi, wyeksploatowanymi jednostkami
wytwórczymi, korzystającymi z przydziałów darmowych
uprawnień do emisji CO2. Konieczna jest też zdecydowana
poprawa koordynacji działań poszczególnych resortów,
która pozwoli inwestorom wykorzystać efekt synergii w
postaci jednoczesnej realizacji celów wynikających
zarówno z pakietu klimatycznego, jak i przepisów
dotyczących ochrony środowiska.
14
WYBRANE UWAGI
Najważniejszą cechą szczególną inwestycji w sektorze
energetycznym jest długotrwały i skomplikowany proces
inwestycyjny oraz długi okres funkcjonowania obiektów
energetycznych i najczęściej dłuższy, niż w innych
gałęziach przemysłu, okres zwrotu z kapitału. Wyższe,
niż w innych sektorach są nakłady kapitałowe, podobnie jak
koszty finansowe inwestycji. Budowane obecnie duże
obiekty energetyczne (z wyjątkiem farm wiatrowych) będą
pracować przez co najmniej 40 lat. Nawet bez niepewności
wynikającej z możliwych zmian regulacji, bardzo trudno
jest przyjąć założenia dotyczące przyszłych cen energii,
ceny paliw czy uprawnień do emisji CO2.
15
WYBRANE UWAGI
Polski rynek hurtowy energii typu spot nie jest płynny,
co oznacza, że nie można na nim nabyć dowolnej ilości
energii w każdym czasie, ze względu na niewielki wolumen
obrotów. Na dodatek hurtowy rynek energii jest mało
przejrzysty, ze względu na strukturę organizacyjną i
własnościową sektora. Transakcje wewnątrz grup
skonsolidowanych są dokonywane po cenach oderwanych
od cen rynkowych, a konkurencja działa w bardzo
ograniczonym zakresie, przed wszystkim ze względu na
zbyt duży udział państwa w energetyce jako regulatora i
właściciela.
16
WYBRANE UWAGI
Ważne jest wypracowanie nowego, systemowego
podejścia do bezpośredniego wspierania budowy nowych
odnawialnych źródeł energii oraz wzmacniania i
rozbudowy sieci elektroenergetycznych umożliwiających
przyłączanie nowych OZE.
17
WYBRANE UWAGI
Najczęściej w pierwszym podejściu (price system)
stosuje się system taryf gwarantowanych (feed-intariff), a w drugim (quota system) system zielonych
certyfikatów. W Polsce, jako w jednym z nielicznych
krajów UE, zdecydowano się na drugie podejście,
wdrażając system kształtowania wielkości energii,
oparty
na
systemie
zbywalnych
świadectw
pochodzenia tzw. zielonych certyfikatów.
18
PAŃSTWOWE VS PRYWATNE
Finansowanie
Dostęp
do technologii
Pozycja
u dostawców
Ekonomika
inwestycji
Otoczenie,
rynek
Państwowy
Wieloletnie negocjacje z bankami i
inwestorami,
państwowe firmy nie stały się wbrew
oczekiwaniom wiarygodne dla banków
Prywatny
Finansowanie korporacyjne –
łatwe i szybkie
Głównie krajowe uczelnie i instytuty; niskie
budżety
R&D
Własne zasoby R&D oraz
szerokie spektrum
światowych uczelni i instytutów;
wysokie budżety
R&D 50-500 mln Euro
Słaba – potencjalny długi czas oczekiwania na Mocna – zarezerwowane moce
realizację
wytwórcze
Częste kłopoty ze spłatą przez niekiedy
Klarowne systemy planowania i
„polityczny”
monitorowania
charakter inwestycji
zwrotu
Lobbing za „okresami przejściowymi”,
Lobbing za rynkiem i
wsparciem
konkurencją – przewidywalne,
ministerstw, URE itp. – nieprzewidywalne,
nastawione na klienta
nieprzyjazne dla klienta
19
PAŃSTWOWE VS PRYWATNE
Firmy
Państwowy
Kominówka – nieklarowne zasady
wynagradzania
zarządów
Fokus – utrzymanie stanowiska, niepewność,
pochłania siły i środki
Silne i nieprzewidywalne związki zawodowe
Prywatny
Klarowne systemy bonusowe
nastawione na wyniki
firmy
Fokus – wyniki firmy
Silne związki zawodowe, ale
współpraca regulowana
klarownymi umowami –
przewidywalna
Nastawienie introwertyczne – na firmę, zarząd, Nastawienie na klientów
związki
Brak motywacji do oszczędzania i
Jednoznaczne agresywne
gospodarności –
podejście do redukcji
niska rentowność i produktywność
kosztów i doskonałości
operacyjnej-wysoka
rentowność i produktywność
Tradycyjne systemy zarządzania
Nowoczesne systemy
zarządzania strategicznego
i operacyjnego
20
WYBRANE UWAGI
Dotychczas brakowało systemowego, długofalowego planowania i
zarządzania kompetencjami zarówno w samej branży, jak również na
poziomie instytucji rządowych czy środowisk naukowych. I chociaż
branża energetyczna – jako strategiczna gałąź przemysłu – to temat
gorący i chętnie podnoszony na forum, to jednak brakowało
merytorycznej dyskusji na temat inwestycji w przyszłe kadry. Taką
publiczną debatę zainicjował m.in. Narodowy Program „Foresight
Polska 2020” oraz raport „Polska 2030 – wyzwania rozwojowe”.
21
ELEMENTY MODELU REGULACJI
Składniki modelu:
• nowe procesy regulacji,
• nowe modele konkurowania,
• zagadnienia związane z polityką klimatyczną.
22
NOWE PROCESY REGULACJI
1. Przeniesienie odpowiedzialności za decyzje odnośnie inwestycji w
infrastrukturę sieci na nabywców i oferentów usług sieciowych.
2. Decyzje inwestycyjne w zakresie mocy wytwórczych i jakości
dostarczanej energii są przedmiotem negocjacji pomiędzy
podmiotami sektora.
3. Regulator jest odpowiedzialny za wszystkie plany inwestycyjne w
kontekście kontroli i ewentualne zatwierdzanie cen.
4. Regulator jest audytorem decyzji uzgadnianych pomiędzy
kupującym a sprzedającym.
5. Regulator zapewnia niezależne oceny efektywności działań
inwestycyjnych.
6. Regulator analizuje społeczną wartość poszczególnych projektów
(cost – benefit analysis).
23
NOWY MODEL KONKURENCYJNOŚCI
Wypełnienie przez Regulatora przypisanych funkcji zgodnie z interesem
publicznym wymaga jego niezależności promowania rzeczywistej
konkurencyjności.
1. Regulator skupia się na ocenie, jak poszczególne grupy odbiorców
traktowane są na rynku konkurencyjnym.
2. Konkurowanie energii elektrycznej, dostarczanej przez
infrastrukturę sieciową z wytwarzaną w mikroźródłach.
3. Pełne oddzielenie dystrybucyjnych sieci elektroenergetyki od
generacji i obrotu.
24
PROBLEMY POLITYKI KLIMATYCZNEJ
Wyróżnione problemy:
1. Efektywna internalizacja kosztów zewnętrznych,
2. Równoważność zarządzania podażą i popytem,
3. Zmniejszenie barier wejścia dla nowych uczestników
rynku,
4. Regionalność i lokalność procesów energetycznych;
zaangażowanie w inicjatywy lokalne.
5. Planowanie pilotażowych inwestycji – rozwój w nowych
technologii.
25
NISKOWĘGLOWY SYSTEM
ELEKTROENERGETYCZNY
Cel – redukcja emisji CO2
Redukcję emisji osiągać można poprzez:
– konwersję paliwową z węgla na gaz,
– inwestycje w energetyce jądrowej
– budowę elektrowni o podwyższonej sprawności,
– zastosowanie technologii wychwytywania magazynowania CO2
(CCS)- czy ma sens w warunkach Polski?
Cel - Rozwój OZE
Zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w bilansie energii pierwotnej
do roku 2020 do 20% - wykorzystanie rzeczywistych mechanizmów
wsparcia.
26
3. SKUTKI DLA KONSTRUKCJI MODELU
RYNKU
Kryteria:
1. Efektywność funkcjonalna.
2. Odpowiedniość sygnałów dla
racjonalnych inwestycji.
3. Promowanie efektywnych decyzji
lokalizacyjnych.
4. Możliwość pokrycia ponoszonych
kosztów z przychodów na rynku
hurtowym.
5. Prosty, stabilny i transparentny rynek
hurtowy.
27
PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE
MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA
Węgiel brunatny - obecnie 7232,5 MW zainstalowanej
mocy;
• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Turów 460 MW
(2018); - Nowa kopalnia węgla brunatnego i elektrownia
w okolicy Gubina o mocy od 1800 do 2700 MW - jeśli w
świetle polityki klimatycznej projekt będzie miał
uzasadnienie ekonomiczne; - Możliwa instalacja CCS;
• Wyłączenia: - Turów 206 MW (2013), 206 MW (2014); Bełchatów 370 MW (2016); - Bełchatów 2980 MW (20302035).
28
PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE
MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA
Węgiel kamienny - obecnie 3467 MW zainstalowanej
mocy;
• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Opole 450 MW
(2017) - Opole 450 MW (2018) (PGE planuje sprzedaż
około 50 proc. obecnej i nowobudowanej elektrowni
Opole)
• Wyłączenia: - Szczecin 60 MW (2012) - Bydgoszcz 55 MW
(2013), 4 MW (2016), 67 MW (2021-2025), 55 MW (20262030); - Dolna Odra 205 MW (2015), 454 MW (2016-2020),
908 MW (2026-2030); - Gorzów 32 MW (2016); Pomorzany 134 MW (2021-2025); - Opole 749 MW (20312035).
29
PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE
MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA
Gaz - obecnie 414 MW zainstalowanej mocy;
• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Bydgoszcz 240
MW (2017); - Gorzów 135 MW (2016); - Pomorzany 240
MW (2024); - Puławy 600-840 MW (2016) - udział PGE
przynajmniej 50 proc.; - Lublin 135 MW (2018)
Energia jądrowa:
• Elektrownia jądrowa (około 3000 MW) - 2025;
Elektrownia jądrowa (około 3000 MW) - 2029. (PAP)
30
PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE
MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA
Energia odnawialna - obecnie 417 zainstalowanych mocy;
• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Pelplin 48 MW
(2012); - Żuromin 60 MW (2012); - osiągnięcie 1000 MW w
elektrowniach wiatrowych lądowych w 2015 roku; - 1000
MW w elektrowniach wiatrowych morskich do 2020; 1000 MW w elektrowniach wiatrowych morskich do 2025;
- Osiągnięcie produkcji energii z biomasy na poziomie
około 4 TWH rocznie w 2015;
• PGE szacuje okres użytkowania farmy wiatrowej na 15-20
lat
31
Dziękuję za uwagę
Zdzisław Szalbierz