Transcript Dr hab CCybulski-Opracowanie testów

OPRACOWYWANIE TESTÓW
GENETYCZNYCH
Cezary Cybulski
2010-12-09
POLSKA
RAK PROSTATY
3% mężczyzn
RAK PIERSI
6% kobiet
NOWOTWORY
PREDYSPOZYCJA
GENETYCZNA?
500 genów
Naprawy DNA,
Odporności immunologicznej,
Regulacji cyklu komórkowego
INDYWIDUALNA
PREDYSPOZYCJA DO
NOWOTWORÓW
GENY WYSOKIEGO RYZYKA
 Rak piesi: BRCA1, BRCA2
 Rak jelita grubego: MSH2,
MLH1, MSH6
 Rak nerki: VHL
GEN CHEK2
CHEK2
BRCA2
BRCA1
UKŁAD NAPRAWY DNA
Mutacje genu CHEK2 predysponują do raka piersi
Shaag A., Walsh T., Renbaum P., Kirchhoff T., Nafa K., Shiovitz S. et al.: Functional and genomic approaches reveal an ancient CHEK2
allele associated with breast cancer in the Ashkenazi Jewish population. Hum. Mol. Genet. 2005, 14(4), 555–563.
Walsh T., Casadei S., Coats K.H., Swisher E., Stray S.M., Higgins J. et al.: Spectrum of mutations in BRCA1, BRCA2, CHEK2, and TP53 in
families at high risk of breast cancer. JAMA 2006, 295(12), 1379–1388.
Seppala E.H., Ikonen T., Mononen N., Autio V., Rokman A., Matikainen M.P. et al.: CHEK2 variants associate with hereditary prostate
cancer. Br. J. Cancer 2003, 89(10), 1966–1970. CHEK2 Breast Cancer Consortium: Low-penetrance susceptibility to breast cancer due to
CHEK2*1100delC in noncarriers of BRCA1 or BRCA2 mutations. Nat. Genet. 2002, 31, 55–59.
Oldenburg R.A., Kroeze-Jansema K., Kraan J., Morreau H., Klijn J.G., Hoogerbrugge N. et al.: The CHEK2*1100delC variant acts as a
breast cancer risk modifier in non-BRCA1/BRCA2 multiple-case families. Cancer Res. 2003, 63, 8153–8157.
Vahteristo P., Bartkova J., Eerola H., Syrjakoski K., Ojala S., Kilpivaara O. et al.: A CHEK2 genetic variant contributing to a substantial
fraction of familial breast cancer. Am. J. Hum. Genet. 2002, 71, 432–438.
CHEK2 Breast Cancer Case-Control consortium: CHEK2*1100delC and susceptibility to breast cancer: a collaborative analysis involving
10,860 breast cancer cases and 9,065 controls from 10 studies. Am. J. Hum. Genet. 2004, 74, 1175–1182.
Kilpivaara O., Vahteristo P., Falck J., Syrjakoski K., Eerola H., Easton D. et al.: CHEK2 variant I157T may be associated with increased
breast cancer risk. Int. J. Cancer 2004, 111, 543–547.
Bogdanova N., Enssen-Dubrowinskaja N., Feshchenko S., Lazjuk G.I., Rogov Y.I., Dammann O. et al.: Association of two mutations in the
CHEK2 gene with breast cancer. Int. J. Cancer 2005, 116, 263–266.
Bell D.W., Varley J.M., Szydlo T.E., Kang D.H., Wahrer D.C., Shannon K.E., et al.: Heterozygous germ line hCHK2 mutations in Li-Fraumeni
syndrome. Science 1999, 286, 2528–2531.
Vahteristo P., Tamminen A., Karvinen P., Eerola H., Eklund C., Aaltonen L.A. et al.: p53, CHK2, and CHK1 genes in Finnish families with LiFraumeni syndrome: further evidence of CHK2 in inherited cancer predisposition. Cancer Res. 2001, 61, 5718–5722.
de Bock G.H., Schutte M., Krol-Warmerdam E.M., Seynaeve C., Blom J., Brekelmans C.T. et al.: Tumour characteristics and prognosis of
breast cancer patients carrying the germline CHEK2*1100delC variant. J. Med. Genet. 2004, 41, 731–735.
Broeks A., de Witte L., Nooijen A., Huseinovic A., Klijn J.G., van Leeuwen F.E. et al.: Excess risk for contralateral breast cancer in
CHEK2*1100delC germline mutation carriers. Breast Cancer Res. Treat. 2004, 83, 91–3.
Meta - analiza
Ryzyko raka piersi u nosicieli CHEK2 1100delC
3- krotnie zwiększone
ryzyko zachorowania w ciągu życia - 21%
5 – krotnie zwiększone u nosicielek, u których w
rodzinie występował rak piersi
ryzyko zachorowania w ciągu życia - 37%
Weischer M et al. CHEK2*1100delC genotyping for clinical assessment of breast cancer risk:
meta-analysis of 26,000 patients cases and 27,000 controls. (J Clin Oncol 2008; 26: 542-548)
Weischer M et al. J Clin Oncol 2008; 26: 542-548
Mutacje genu CHEK2 w Polsce ?
A. Czy są małe mutacje ?
Sekwencjonowanie genu CHEK2
 140 osób
B. Czy występują duże delecje?
Long PCR
 1500 pacjentów
CHEK2
 1100delC
 IVS2+1G>A
 I157T
 Del5395 (ex 9 i 10)
Częstość mutacji CHEK2 w populacji
CHEK2 I157T
 4,8%
Częstość mutacji CHEK2 w populacji
CHEK2 IVS2+1G>A, 1100delC, del5395
 1%
Czy mutacje CHEK2
predysponują do raka piesi w
Polsce ?
Ryzyko raka piersi u nosicielek
mutacji CHEK2
Badanie asocjacyjne
 7496 kobiet z rakiem
 7217 kontroli
Mutacje skracające białko CHEK2
IVS2+1G>A, 1100delC, del5395
Kobiety z
rakiem
piersi
n = 7496
Ryzyko
227
OR 3.2
(3.0%)
<0.0001
Mutacje skracające białko CHEK2
Rak piersi u
krewnych I lub II
stopnia
Ryzyko
NIE
n = 6045
167
(2.8%)
2.9
<0.0001
TAK
n = 1451
60
(4.1%)
4.4
<0.0001
Mutacje skracające białko CHEK2
Ryzyko
Rak piersi u
krewnych I st.
n = 746
Rak piersi u matki
n = 400
Rak piersi u siostry
n = 334
35 (4.7%)
5.0
<0.0001
20 (5%)
5.4
<0.0001
16 (4.8%)
5.1
<0.0001
Mutacje skracające białko CHEK2
Ryzyko
Rak piersi u
krewnych II st.
n = 823
32
(3.9%)
4.1
<0.0001
Od strony ojca
n = 378
13
(3.4%)
3.6
<0.0001
Od strony matki
n = 459
19
(4.1%)
4.4
<0.0001
Mutacje skracające białko CHEK2
Ryzyko
Rak piersi u
7
krewnych I i II st
(5.9%)
n = 118
6.4
<0.0001
Mutacja CHEK2 I157T
Fam hist of BC
Negative
420 (6.9%)
1.4
<0.0001
Positive
115 (7.9%)
1.7
<0.0001
First-degree relative with BC
n = 746
67 (9%)
1.9
<0.0001
Mother affected
n = 400
Sister affected
n = 334
37 (9.2%)
2.0
0.0002
29 (8.7%)
1.8
0.003
Second degree relative with BC
n = 823
Father side
n = 378
Mother side
n = 459
59 (7.2%)
1.5
0.007
37 (9.8%)
2.1
<0.0001
23 (5%)
1.0
0.9
11 (9.3%)
2.0
0.048
First and second degree
relative with BC
n = 118
Ryzyko raka piersi w Polsce
 6%
Ryzyko raka piersi u nosicielki mutacji CHEK2
 19%
 25 - 38% gdy w rodzinie
występował rak piersi
Mutacje skracające białko CHEK2
KOBIETA :
A. -systematyczna samokontrola piersi
-badania lekarskie piersi 1 x 6 miesięcy
-usg piersi ( od 20 –25 r.ż) 1 x rok
-mammografia 1 x rok ( 35 r.ż)
+
MRI (rezonans piersi)
Czy mutacje CHEK2
predysponują do raka płuca ?
RAK PŁUCA
CZYNNIK ŚRODOWISKOWY
PALENIE
FAKTY
 10.000.000 Polaków pali
paczkę papierosów dziennie
 100.000 corocznie umiera
na choroby spowodowane
paleniem tytoniu
DLACZEGO PALĘ?






Fajne (cool!)
To mnie wyróżnia
Lubię smak papierosa
Dla zabawy
Dla relaksu
Jestem dorosły
DLACZEGO PALĘ?
 Ponieważ jestem uzależniony!
DLACZEGO PALĘ?
NIKOTYNA
Przewyższa toksycznością
i mocą uzależniającą
wiele narkotyków
DYM TYTONIOWY
 4 tysiące związków
chemicznych
DYM TYTONIOWY



Aceton – rozpuszczalnik do lakierów
Cyjanowodór – gaz bojowy używany przez hitlerowców
Kadm - metal obecny w bateriach
 Arsen
– trutka na szczury

Metanol – paliwo do rakiet

Butan – gaz w zapalniczkach

Formaldehyd – konserwacja zwłok
DYM TYTONIOWY
 Ponad 50 substancji
rakotwórczych
DYM TYTONIOWY
 Policykliczne aromatyczne węglowodory
13
DWUBENZOPIREN





Hecht JNCI 1999
Nitrozoaminy
Aminy aromatyczne
Aldehydy
Inne związki organiczne
Związki nieorganiczne
7
11
2
15
7
KARCINOGENEZA
Aktywacja
Metaboliczna
Detoksykacja
Enzymy fazy II
Enzymy fazy I
Naprawa DNA
AGT NER
ADDUKTY DNA
MUTACJE DNA
Hecht JNCI 1999
RAK PŁUCA
RYZYKO
ZACHOROWANIA
 Aktywni palacze 16%
 Palili w przeszłości 5%
 Niepalący
1%
Płaskonabłonkowy
Drobnokomórkowy
Gruczolakorak
Brennan et al. Am J Epidemiol. 2006
RAK PŁUCA
PREDYSPOZYCJA
GENETYCZNA?
RAK PŁUCA
PREDYSPOZYCJA GENETYCZNA
BADANIA 45000 PAR BLIŹNIĄT
Czynniki
dziedziczne
26%
Lichtenstein et al. N Engl J Med 2000
RAK PŁUCA
MUTACJA KONTYTUCYJNA CHEK2
Rak płuca
Płaskonabłonkowy
Drobnokomórkowy
Gruczolakorak
0,3
0,2
0,3
0,5
Cybulski et al.
Carcinogenesis 2008
Przypadki n = 895
Kontrole n = 6391
0,4
0,2
0,4
0,9
p<0.000001
Brennan et al.
Hum Mol Genet 2007
n = 2165
n = 2934
RAKI PŁASKONABŁONKOWE
GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH
MUTACJA KONTYTUCYJNA CHEK2
OR
0,6
Cybulski et al.
Carcinogenesis 2008
Przypadki n = 430
Kontrole n = 6391
0,4
p<0.05
Brennan et al.
Hum Mol Genet 2007
n = 770
n = 2934
WNIOSKI
20%
PALACZE BEZ
MUTACJI CHEK2
16%
15%
RYZYKO
RAKA
PŁUCA
10%
PALACZE
Z MUTACJĄ CHEK2
6%
5%
NIEPALĄCY
1%
55
65
75 lat
WNIOSKI