Transcript Lifandi veröld

3-1 Einkenni frumvera bls. 40-41.
• Frumverur eru í hópi elstu lífvera á jörðinni.
• Þær eru allar einfrumungar með heilan
kjarna.
• Lífverurnar innan frumveruríkisins eru
ólíkar og afla sér fæðu á mjög ólíkan hátt.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
1
Frumverur
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
2
Frumverur
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
3
3-1 framhald
• Flestar lifa í vatni eða
rökum jarðvegi.
• Skipt í 3 meginhópa:
frumdýr,
frumþörunga og
slímsveppi.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
4
3-2 Frumdýr bls. 41-46
• Eru ófrumbjarga og
geta hreyft sig.
• Skipt í 4 meginhópa:
- slímdýr
- bifdýr
- svipudýr
- gródýr
bjölludýr
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
5
Slímdýr bls. 42
• Helsta einkenni er skinfótur sem notaður
er til að fanga bráð, gleypa fæðuagnir og
hreyfa sig.
• Margbreytileg dýr, ýmist nakin, með skel
og/eða gadda.
• Afla fæðu með skinfæti sem umlykur
fæðuna og myndar fæðubólu.
• Fjölga sér með skiptingu.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
6
Slímdýr - amba
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
7
Slímdýr - amba
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
8
Bifdýr bls. 43.
• Einkenni þeirra eru bifhár sem eru
skynfæri og notuð til hreyfingar og
fæðuöflunar.
• Algeng bifdýr eru ildýr sem finnast m.a. í
pollum og tjörnum.
• Þau hafa munnhol og saurop.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
9
Bifdýr – ildýr
Kjarni
Safabóla
herpibóla
Bifhár
Munngróf
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
10
Ildýr
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
11
Fjölgun bifdýrs
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
12
Svipudýr bls. 44-45.
• Svipungar hreyfast með svipum.
• Svipungar líkir dýrum kallast svipudýr,
aðrir líkjast plöntum eða sveppum.
• Hafa flestir 1-8 svipur.
• Sumir lifa í samlífi við önnur dýr, oft hýsli til
hagsbóta t.d. hagnast termítar.
• Valda t.d. svefnsýki í mönnum.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
13
Svipudýr í blóði manns - svefnsýki
Rautt blóðkorn
Svipudýr
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
14
Svipudýr úr termíta
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
15
Gródýr bls. 45-46.
• Eru öll sníklar sem nærast á frumum og
líkamsvökvum hýsla sinna.
• Hafa mjög flókinn lífsferil með millihýslum.
• Mynda gró sem berast milli hýsla.
• Gródýr veldur mýrarköldu (malaríu) en það
hefur mann eða hryggdýr og moskítóflugu
sem hýsla.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
16
Gródýr í mannsblóði
Rauðkorn
Gródýr
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
17
Lífsferill mýrarköldusýkils
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
18
Moskítófluga
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
19
Móskítófluga
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
20
3-3 Frumþörungar bls. 46-48.
• Einfrumungar, flestir geta hreyft sig.
• Ljóstillífa og eru því ásamt öðrum ljóstillífandi lífverum undirstaðan undir annað
líf.
• Lifa í samlífi eða eru fæða dýra.
• Frumþörungar (plöntusvif) framleiða 6070% súrefnis sem til verður á jörðinni.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
21
3-3 framhald
• Eru flestir svipungar, (svipuþörungar).
• Margir ólíkir hópar:
- Augnglennur: hafa tvær svipur, ljósnæman augndíl og grænukorn.
- Kísilþörungar: um frumur eru glerkenndar
öskjur sem eftir dauða falla til botns í vötnum og
mynda kísilgúr sem notaður er í síur, slípiefni og
tannkrem. Eru undirstaða lífs í sjó við Ísland.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
22
Augnglenna
Augndíll
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
23
Augnglenna
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
24
Augnglenna
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
25
Kísilþörungar
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
26
Kísilþörungur
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
27
Kísilþörungur - smásjármynd
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
28
Fjölgun kísilþörunga
• Eru gerðir úr tveimur
skeljum. Við frumuskiptinguna opnast
skeljarnar og nýr botn
myndast á hvorn helming
fyrir sig. Þannig minnka
skeljar smám saman en
að lokum verður
kynæxlun og stór skel
myndast.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
29
3-4 Slímsveppir bls. 49.
• Ófrumbjarga, líkjast stundum ömbum.
• Eru stundum sýnilegir berum augum.
• Á vaxtarskeiði sínu eru þeir flatar klessur
sem skríða um og skilja eftir sig
slímkennda slóð.
• Fjölga sér með gróum.
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
30
Slímsveppur - slímkórall
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
31
Slímsveppir
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
32
Slímsveppir
Skollamjólk
©Árbæjarskóli KJ/SH
Dritlingur
Lifandi veröld
33
Lífsferill slímsveppa
Gróhirslur
©Árbæjarskóli KJ/SH
Lifandi veröld
34