Transcript Koleje Wąskotorowe na Pomorzu Zachodnim

Na terenie województwa Zachodniopomorskiego na początku XX
wieku istniała cała sieć Kolejek Wąskotorowych o łącznej długości aż
750 Km, i była największą tego typu siecią kolejową w Polsce lub
nawet w Europie. W latach 20. i 30. XX wieku niektóre z nich
przebudowano na rozstaw toru 1435 mm tak, że w 1939 r. istniało
jeszcze ca. 640 km linii wąskotorowych. Dążąc do centralizacji
zarządzania już w 1937 r. utworzono LBD (Landesbahndirektion) z
siedzibą w Szczecinie z której w 1940 powstała PLB (Pommersche
Landesbahnen). W wyniku tego poszczególne koleje utraciły
możliwość zarządzania, a PLB przejęła ich majątek i własność prawną.
W 1945 r. koleje te przejęły PKP, jednak ze względu na duże
zniszczenia wojenne oraz kradzież infrastruktury niektóre odcinki nie
zostały już odbudowane. Na początku lat 50. czynnych było jeszcze
ok. 580 km linii o ujednoliconym rozstawie 1000 mm. Obecnie tylko
w sezonie letnim eksploatowana jest jedna linia długości ok. 40 km
z Gryfic Wąskotorowych do Pogorzelicy.
Cała sieć podzielona byłą na 7 części :
 Stargardzka
 Reska
KW
KW
 Gryficka KW
 Kołobrzeska KW
 Koszalińska KW
 Sławieńska KP
 Słupska KP
Do Stargardzkiej KW zbudowanej przez firmę Lenz & Co., należało
119,6 km torów o szerokości 1000 mm i 2 km linii normalnotorowej
łączącej stację początkową z koleją państwową. Pierwsza linia otwarta
w dniu 14 stycznia 1895 połączyła Stargard Szczeciński przez Starą
Dąbrowę, Kozy Pomorskie z Ińskiem i w
miejscowości Trąbki przecięła w poziomie normalnotorową
linię Szczecin – Gdańsk. Linia była budowana dalej i wkrótce dotarła
do Ziemska a w dniu 12 maja 1895 otwarto odcinek do Kanii,
przedłużony w listopadzie do Dobrej Nowogardzkiej, gdzie łączył się
z Reską KW. W dniu 20 sierpnia 1896 otwarto linię z Kóz Pomorskich
przez Dobrzany do Poźrzadła Dworu a rok później, w dniu 1
października 1897 kolejny odcinek z Ziemska do Jankowa
Pomorskiego. Ostatnią inwestycją była budowa skrzyżowania z
linią Runowo Pomorskie – Szczecinek i przedłużenie torów kolejki do
stacji Drawsko Pomorskie Wąsk. co nastąpiło 15 listopada 1910.
Do Reskiej KW należało 52,9 km torów o
szerokości 1000 mm. W dniu 26 lipca 1896 r.
otwarto linię z Dobrej
Nowogardzkiej przez Mieszewo do Łobza oraz z
Mieszewa do Żelmowa. W dniu 18 listopada 1907 r.
linię przedłużono do stacji Resko Północne, gdzie
łączyła się z linią Płoty – Łobez oraz Kołobrzeską
Koleją Wąskotorową. W 1912 r. kolejka uzyskała
połączenie z powiatową koleją
normalnotorową Naugarder Kreisbahn przez co
wzrosły przewozy towarowe i ułatwiono
skomunikowania pociągów w ruchu pasażerskim.
Do Kołobrzeskiej KW należało 123 km torów o
szerokości 1000 mm. Pierwszy odcinek Kołobrzeg –
Gościno – Rymań o długości 36 km został otwarty w
dniu 27 maja 1895 r. Kilka dni później, w dniu 1
czerwca 1895 r. uruchomiono odcinek Rymań – Resko
Płn. Wąsk. gdzie później linia otrzymała połączenie z
Reską KW. W dniu 22 września 1895 r. ruszyły pociągi
na trasie z Gościna do Sławoborza a w dniu 9
grudnia 1899 r. połączono Kołobrzeską KW z Gryficką
KW budując odcinek ze Skrzydłowa do Tąpadeł. 10 lat
później, w dniu 10 listopada 1909 r. uruchomiono
odcinek z Gościna do wsi Pobłocie Wielkie, a po
kolejnych 6 latach przedłużono go do Karlina Wąsk. i
otwarto odnogę z Lubiechowa do Włościborza.
Do Sławieńskiej KP należało 63,39 km torów i podobnie jak na
liniach Koszalińskiej KW miały one szerokość 750 mm. Pierwsza linia
ze Sławna do Polanowa została otwarta w dniu 21 grudnia 1897 r.,
dwie następne z Polanowa do Gołogóry i ze wsi Nacław do Jacinek w
roku następnym. W 1910 r. wykonano połączenie ze stacją Pollnow
Staatsbahnhof przez co sieć wydłużyła się do 65 km. W 1921 r. oddano
nowy dworzec kolei państwowej więc zmianie uległ przebieg torów
w obrębie Polanowa. W 1926 r. zamknięto odcinek górski z Żydowa
Pom. do Gołogóry i do 1934 r. rozebrano na nim tor. W 1934 trasa
Sławno – Jacinki została przebudowana i zmieniono prześwit toru na
normalny (1435 mm), a z Jacinek do Polanowa utworzono splot dla
linii wąskotorowej 750 mm i normalnotorowej 1435 mm (odcinek
trzyszynowy). Po tych zmianach linia Sławno – Jacinki uległa
skróceniu o ok. 3 km a na pozostałym odcinku Nacław – Polanów –
Żydowo o długości 21,2 km jeszcze przez ponad 10 lat kursowały
pociągi wąskotorowe. W 1945 wszystkie te linie pod nadzorem
oddziałów trofiejnych Armii Czerwonej zostały rozkradzione przez
jeńców wojennych a szyny i częściowo tabor wywiezione do ZSRR.
Do Słupskiej KP początkowo należało 55,4 km torów o szerokości 750 mm. W dniu 14
sierpnia 1897 r. otwarto linię Słupsk – Żelkowo – Smołdzino i Żelkowo – Dargoleza, w 1902 r.
wydłużoną o 5,9 km do Cecenowa. W dniu 6 grudnia 1913 r. oddano do użytku dwie linie
normalnotorowe Ustka – Komnino – Kępno Słupskie oraz Komnino – Smołdzino, która na
odcinku Siecie – Smołdzino po 16 latach zastąpiła kolejkę wąskotorową. Od tej pory do
Smołdzina można było dojechać tylko pociągiem normalnotorowym. Wkrótce rozebrano
niepotrzebny odcinek Żelkowo – Siecie więc jedyną linią wąskotorową pozostała trasa
Słupsk – Kępno Słupskie – Dominek – Żelkowo – Dargoleza – Cecenowo o długości 52 km.
Ciekawostką jest że przez kolejnych 9 lat, do 1922 na odcinku Kępno Słupskie – Dominek
istniały dwa równoległe tory: 750 mm i 1435 mm. Na odcinku tym panował ożywiony ruch
(do 20 pociągów na dobę) i wg ówczesnych rozkładów jazdy na trasie tej dochodziło nieraz
do wyścigów dwóch pociągów osobowych. W 1920 r. częściowo po nowej trasie przekuto na
tor normalny odcinek Słupsk – Kępno Słupskie a w 1922 r. fragment Kępno Słupskie –
Klęcino. Przez kolejnych 11 lat funkcjonował jeszcze odcinek wąskotorowy Klęcino –
Dargoleza – Cecenowo (17,29 km) i wreszcie jesienią 1933 r. przekuto na szerokość
normalną ostatni fragment Klęcino – Dargoleza równocześnie przeznaczając trasę Dargoleza
– Cecenowo do rozbiórki. Po przebudowie linii na tor 1435 mm trasa Słupsk – Dargoleza
uległa skróceniu o 2,7 km. Wszystkie te linie zostały rozkradzione przez Armię Czerwoną w
kwietniu/maju 1945 r.
Koszalińska Kolej Wąskotorowa – Kolejką opiekuje się Towarzystwo
Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki (TMKW) założone w 2005r.
Przez Miłośników wąskotorówek z Koszalina i okolic bez których
kolejka nie była by reaktywowana. Początkowo na terenie
lokomotywowni znajdowały się tylko zniszczone wagony, lecz z
czasem TMKW zaczęło sprowadzać tabor z Dobrej Nowogardzkiej,
gdzie stacjonowała niegdyś Stargardzka KW. Towarzystwo z
Koszalina zaczęło remontować zniszczone torowisko. Kolejka zaczęła
regularne kursy do Manowa w sezonie wakacyjnym, zaczęto zbierać
fundusze na dalszy remont Kolejki, sprowadzać coraz większą liczbę
taboru do Koszalina. Na dzień dzisiejszy Koszalińska Kolej
Wąskotorowa ma jeden Motowóz MBxd2-307, Lokomotyw e
spalinową typu Lxd2 (oznaczenie fabryczne L45H) o numerze 476
oraz wagony takie jak Wagon Rumuński 2 klasy, wagon Letniak i
wagon Brankard ( służbowy ).
Gryficka Kolej Wąskotorowa – Po przejęciu kolejki przez Gminę
Rewal zmieniono nazwę na Nadmorska Kolej Wąskotorowa . Gmina
Przejęła całą Kolejkę w którą wchodziło torowisko, lokomotywownie,
tabor, budynki gospodarcze. Na dzień dzisiejszy baza kolejki
znajduje się w Gryficach są tam 2 lokomotywownie, wagonownia i
wiata na wagony.
Obecnie Nadmorska kolej przechodzi rewitalizację która składa się z
wybudowania 3 budynków dworcowych, odremontowania 3
budynków i położenia 10 km nowego torowiska.
11 Października z Gryfic wyjechał pociąg towarowy na którym znajdowało
się 14 pojazdów NKW. Tabor przejdzie gruntowny remont w zakładach
KARPA w Krzyżu Wlkp.