Dr n. med. Justyna Pełka-Wysiecka Katedra i Klinika Psychiatrii PAM

„ STRES” jest słowem powszechnie używanym, w związku z tym nie stanowi jednolitego pojęcia.

Wg Selye

stres

jest wspólną wszystkim organizmom określoną reakcją biologiczną, występującą w interakcji z różnego typu bodźcami środowiskowymi. Pojawia się w momencie, gdy prawdopodobieństwo zachowania kontroli nad środowiskiem zewnętrznym lub wewnętrznym spada tak, iż zagraża integralności organizmu.

Stresor

jest bodźcem wywołującym reakcję stresu. Stresory dzielimy na: -Fizykalne (zmiany pH krwi, spadek ciśnienia parcjalnego tlenu, krwawienie, nadmierny hałas, ból itp.) -Psychologiczne (samotność, krytyka przełożonego, utrata pracy, klęski itp.)

Źródła stresu w pracy pielęgniarki

        źle zorganizowana praca zmianowość pracy zakłócająca naturalny rytm biologiczny organizmu praca nierytmiczna, powodująca okresowo duże przeciążenia brak satysfakcjonującego wynagrodzenia brak uznania w opinii przełożonych brak zadawalających perspektyw rozwoju zawodowego niepewność zatrudnienia zły przepływ informacji w zespole.

Czynniki stresowe związane z pracą pielęgniarki

 Kontakt z ciężko poszkodowanymi pacjentami, licznymi ofiarami katastrof i klęsk żywiołowych jak również z agresją ze strony pacjentów - możliwość zespołu stresu

pourazowego

 Praca zmianowa, nocna, w godzinach nadliczbowych, kontakt z chorymi pacjentami oraz ofiarami wypadków i ich rodzinami - możliwość stresu, problemów rodzinnych i

objawów "wypalenia zawodowego"

 Praca w nagłych warunkach zagrożenia życia pacjenta – możliwość stresu psychicznego potęgowana częstotliwością narażenia na podobne sytuacje.

Stres może prowadzić do zmian:

- w systemie neurotransmiterów, w osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej Wielopłaszczyznowe zmiany neurobiologiczne spowodowane traumatycznymi przeżyciami mogą być podłożem zróżnicowania objawów w przebiegu różnych zaburzeń psychicznych.

Zaburzenie stresowe pourazowe (Zespół stresu pourazowego, PTSD → w DSM IV)

Pacjent był narażony na stresujące wydarzenie lub sytuację (oddziałujące krótko- albo długotrwale) o cechach wyjątkowo zagrażających każdego : lub katastroficznych, które mogłoby spowodować przenikliwie odczuwane cierpienie u niemal klęska żywiołowa lub spowodowana przez człowieka wojna poważny wypadek obecność przy gwałtownej śmierci lub torturach, przy aktach terroryzmu, gwałtu lub innego przestępstwa Czynniki predysponujące: Cechy osobowości anankastyczne, asteniczne Wcześniejsze dekompensacje emocjonalne

Zaburzenie stresowe pourazowe PTSD cd.

1.

Występuje uporczywe przypominanie sobie stresora w postaci "przebłysków”, żywych wspomnień lub powracających snów, albo w postaci gorszego samopoczucia w sytuacji zetknięcia się z okolicznościami przypominającymi stresor.

2.

Pacjent aktualnie unika okoliczności przypominających stresor, co nie występowało przed zetknięciem się z działaniem stresora.

PODSTAWOWE POJĘCIA Stres pourazowy

jest stanem fizycznego, poznawczego, emocjonalnego i behawioralnego wzburzenia / zakłócenia równowagi. Jego objawy ujawniają się w sferach: Fizycznej: nudności, rozstrój żołądka, drżenie mięśni, utrata koordynacji, obfite pocenie się, dreszcze, biegunka, zawroty głowy, przyspieszony puls, przyspieszony oddech, bóle głowy, podniesione ciśnienie krwi, bóle mięśni, zaburzenia snu

Poznawczej:

spowolnione myślenie, obniżona zdolność podejmowania decyzji, obniżona zdolność rozwiązywania problemów, dezorientacja, osłabiona koncentracja, osłabiona zdolność wnioskowania, nawracające myśli, koszmarne sny, obniżony zakres procesów uwagi

PODSTAWOWE POJĘCIA Stres pourazowy- cd.

Emocjonalnej:

niepokój, lęk, poczucie winy, żałoba, depresja, smutek, poczucie utraty, poczucie izolacji, martwienie się, gniew, skłonność do irytacji, szok emocjonalny, osłupienie, odrętwienie / paraliż emocjonalny

Behawioralnej:

wycofywanie się, ucieczka, ukrywanie się, wybuchy gniewu, łatwość męczenia się, acting out, przyjmowanie pozycji defensywnej, nadmierna aktywność, obniżona aktywność, odruchy lękowe

Wymagania przystosowania nazywamy

STRESORAMI

skutki, jakie wywołują one w organizmie, nazywamy STRESEM starania zmierzające do zapobiegania im nazywamy STRATEGIAMI RADZENIA

SOBIE

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Radzenie sobie to odpowiedź na psychologiczne i środowiskowe wymogi konkretnej sytuacji stresowej.

Proces adaptacyjny jednostki, spełnia funkcje: 1. Instrumentalną (skoncentrowaną na problemie) – zmienia sytuację.

2. Rozładowującą (skoncentrowaną na emocjach) – reguluje emocje uwalniane w sytuacji stresowej.

Strategie radzenia sobie

(Lazarus i Folkman)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Konfrontacyjne radzenie sobie.

Dystansowanie się.

Samokontrola.

Poszukiwanie wsparcia społecznego.

Przyjmowanie odpowiedzialności.

Ucieczka – unikanie.

Planowe rozwiązywanie problemu.

Pozytywne przewartościowanie.

Wskazówki do wstępnych interwencji psychoterapeutycznych

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Zaakceptowanie ograniczonych możliwości radzenia sobie z problemami.

Łagodzenie poczucia winy z powodu dekompensacji.

Zaakceptowanie oczekiwań pacjenta, zapewnienie że otrzyma odpowiednią pomoc – zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa.

Wyjaśnienie chorobowego charakteru objawów i omówienie możliwości leczenia.

Pomoc w znalezieniu rozwiązania trudności, które wyzwoliły objawy.

Wzmacnianie obrazu siebie u pacjenta w zakresach, w których jest on nieadekwatnie obniżony.

Ułatwienie odreagowania przykrych emocji przez „wygadanie się” i „wypłakanie się”.

Podjęcie działań w najbliższym otoczeniu chorego, zmierzających do złagodzenia trudności, które przyczyniły się do wyzwolenia objawów.

PROFILAKTYKA ANTYSTRESOWA

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Relaksacja Wizualizacja Medytacja Nauka oddychania Pozytywne myślenie Programowanie neurolingwistyczne Hipnoza i autohipnoza

RELAKSACJA

Świadome wprowadzanie swojego ciała i umysłu w stan relaksu (rozluźnienia i odprężenia) przy jednoczesnej odpowiedzialności za to, co dzieje się z odczuwaniem i przeżywaniem.

Korzyści: reakcja odprężenia i koncentracji, poczucie kontroli nad własnymi reakcjami, psychiczna regeneracja, lepszy wgląd w siebie Prekursorzy: J. Schultz i E. Jacobson

WIZUALIZACJA

Zabieg terapeutyczny bazujący na wyobraźni przez wykorzystanie jej w sposób pozytywny i kreatywny z emocjonalnym przeżyciem wyobrażanych sytuacji. Pozwala wykorzystać wszechstronny potencjał osoby i mobilizować siły fizyczne i psychologiczne organizmu w kierunku zdrowienia.

MEDYTACJA

Technika wywodząca się z filozofii starożytnego Wschodu, polegająca na wyciszaniu umysłu, co sprzyja redukcji lęku i napięcia. Istnieje wiele rodzajów medytacji, ale wspólny dla wszystkich form jest element koncentracji świadomości na jakiejś rzeczy lub bodźcu.

ŚWIADOME ODDYCHANIE

Zaobserwowano współzależność między oddychaniem a stanami emocjonalnymi człowieka i jego zachowaniem.

Prawidłowemu oddychaniu nie sprzyjają ciągłe napięcie, pośpiech, niewygodna pozycja ciała, stan emocjonalnego wzbudzenia.

Z kontrolą wdychanego i wydychanego powietrza łączy się próba wpływania na rozluźnienie głębiej położonych napięć w naszym organizmie.

POZYTYWNE MYŚLENIE

Sama czynność myślenia o robieniu czegoś, analizowanie jakiejś sytuacji są zabarwione emocjonalnie.

Ma na celu uświadomienie sobie i ciągłe pozbywanie się negatywnych myśli, przesądów i przekonań, które ograniczają korzystanie z potencjału, którym dysponujemy.

AFIRMACJE – pozytywne myśli, które wybiera się świadomie i zaszczepia w swoim umyśle w celu uzyskania pożądanego efektu.

HIPNOZA I AUTOHIPNOZA

Hipnoza jest snem umysłu na jawie, stanem, w którym człowiek zachowuje całkowitą świadomość, ale Jest zespołem psychofizjologicznych reakcji, które osobę. Umożliwia osiągnięcie odmiennego stanu świadomości, podczas którego uwaga kierowana jest na określony cel. Stan autohipnozy jest stanem hipnotycznym wywołanym samodzielnie.

PROGRAMOWANIE NUROLINGWISTYCZNE

Praktyczny model ukazujący w jaki sposób poprzez zastosowanie konkretnych strategii myślenia i działania można poszerzyć możliwości dokonywanych wyborów i podnosić jakość własnego życia.

Jednym z celów tego programu jest poszerzenie reprezentacji własnych doświadczeń: jak możemy poszerzyć lub zmodyfikować subiektywny odbiór rzeczywistości by służyło to naszemu rozwojowi i poszerzało nasze kompetencje.

Interwencja kryzysowa

Jest także znana pod nazwą „psychologiczna pierwsza pomoc”.

Jest aktywnym i ograniczonym w czasie procesem wspierania jednostek i grup, które doświadczają ostrego stanu emocjonalnego cierpienia. Jest działalnością pomocową dla ustabilizowania zarówno sytuacji, jak i intensywności emocjonalnych reakcji na tą sytuację. Równolegle, celem takiej interwencji jest odbudowanie adaptacyjnego funkcjonowania ludzi dotkniętych kryzysem.

DEBRIEFING

Jest to rodzaj interwencji kryzysowej polegającej na przeprowadzeniu zaawansowanej psychologicznej analizy traumatycznych zdarzeń i wyjaśnieniu występujących problemów natury psychologicznej. Może być indywidualny lub grupowy.

Debriefing psychologiczny

Odnosi się ogólnie do interwencji stosowanej do wsparcia osób, które doświadczyły sytuacji skrajnie stresowych.

Umożliwia odreagowanie i zabezpiecza ludzi przed negatywnymi skutkami stresu traumatycznego.

Pojęcie stworzył J. Mitchell.

DEBRIEFING

W odróżnieniu do psychoterapii stosowanej przy leczeniu PTSD, debriefing jest metodą, która ma działać szybko i przynieść dość efektywną pomoc i wsparcie przy jednoczesnym grupowym działaniu. W praktyce oznacza to tyle, że można pomagać jednocześnie dużym grupom osób.

Read more: http://www.psychika.eu/debriefing psychologiczny/#ixzz0npLEBgIP

DEBRIEFING

Debriefing nie leczy w trybie ekspresowym PTSD – spora część osób musi dodatkowo korzystać z innych form pomocy – na przykład indywidualnej psychoterapii. Dzięki takiej sesji jednak, uczestnicy dowiadują się co może się z nimi dziać, mają szansę zrozumieć proces traumatyczny i upewnić się w tym, że to co się z nimi dzieje, jest normalne a nie jest objawem chorobowym.

Komu proponuje się debriefing?

Debriefing kojarzony jest głównie z traumą rozumianą jako wydarzenie związane z katastrofą w wyniku której

ucierpieli ludzie, ale może być też stosowany w innych, trudnych sytuacjach, jak na przykład: szczególnie trudne sytuacje negocjacyjne w biznesie, sytuacja zwolnień grupowych (debriefing kierowany jest wtedy do osób, które zwalniały) innych wydarzeń życiowych, po których mogą pojawić się w danej grupie objawy PTSD.

Komu proponuje się debriefing?

Główna grupa odbiorców debriefingu to : osoby pełniące służbę ratunkową (ratownicy, strażacy, policjanci, lekarze, pielęgniarki), grupy będące celem ataków terrorystycznych, napadów, uczestnicy wypadków komunikacyjnych czy katastrof lotniczych dziennikarze i pracownicy socjalni uczestniczący w usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych.

DEBRIEFING

W Polsce, debriefingiem zajmują się głównie

Ośrodki Interwencji Kryzysowej

i do nich można zgłaszać się w sytuacji doświadczenia traumatycznego.

Dlaczego debriefing?

Jest atrakcyjny dla osób odpowiedzialnych za postępowanie w sytuacji kryzysu.

To procedura prosta, którą można realizować tanio i siłami personelu o minimalnym przygotowaniu.

To interwencja nieformalna, nie wymagająca indywidualnych zobowiązań ze strony uczestników.

Instytucje stosują debriefing po wydarzeniach potencjalnie traumatycznych z obawy na kliniczne i finansowe konsekwencje chronicznych zaburzeń psychiatrycznych.

Debriefing składa się z 3 elementów:

wentylacji emocji połączonej ze wsparciem społecznym normalizacji reakcji towarzyszących uczestnikom zdarzenia edukacji na temat reakcji post-traumatycznej.

Siedmiofazowy proces Debriefingu

Debriefing jest spotkaniem formalnej grupy, które trwa 2,5 do 3 godzin i jest prowadzone przez specjalistów zdrowia psychicznego oraz przeszkolony personel służb ratowniczych. Przeważnie zespół prowadzący składa się z czterech osób.

Do udziału w takim spotkaniu proszeni są wszyscy członkowie służb uwikłani w zdarzenie krytyczne.

Siedmiofazowy proces Debriefingu

1.

2.

3.

4.

Faza WSTĘPNA-zarysowuje cel i korzyści interwencji; Faza FAKTÓW- uczestnicy relacjonują co im się przydarzyło; Faza MYŚLI- u. relacjonują swoje pierwsze myśli na temat incydentu krytycznego; Faza UCZUĆ- skupienie się na najgorszych aspektach incydentu krytycznego;

Siedmiofazowy proces Debriefingu

5. Faza DIAGNOZY- w której prosi się uczestników o podanie swoich objawów fizycznych, poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych; 6. Faza EDUKACJI- w której dostarcza się informacji na temat reakcji stresowych i środków radzenia sobie z nimi; 7. Faza POWROTNA- podsumowanie informacji oraz przedstawienie możliwości dalszego leczenia;

Siedmiofazowy proces Debriefingu

1. Debriefing rozpoczyna się od w p r o w a d z e n i a , które obejmuje określenie podstawowych zasad. Uczestnicy są informowani, że spotkanie nie jest psychoterapią ale dyskusją zawierającą elementy psychologiczne i edukacyjne.

Uzgadnia się poufność i tajemnicę wypowiedzi na zewnątrz. Uczestnicy są zobowiązani do wypowiadania się ale mogą też milczeć jeżeli wybiorą taką opcję.

2. Druga fazą jest o m ó w i e n i e f a k t ó w i tego ,co się stało. Podczas tej fazy, uczestnicy są proszeni o opisanie tego, co przeżyli podczas krytycznego zdarzenia z własnej perspektywy.

Siedmiofazowy proces Debriefingu

3. W trzeciej fazie spotkania uczestnicy personalizują doświadczenie zdarzenia krytycznego poprzez o p i – s y w a n i e s w o i c h m y ś l i o nim. Tym sposobem, uczestnicy są w stanie przejść się od osobistego relacjonowania faktów do etapu osobistej perspektywy oceny zdarzenia.

4. Czwartą fazą spotkania jest skłonienie uczestników do o m ó w i e n i a w ł a s n y c h e m o c j i związanych ze zdarzeniem. Typowym pytaniem od, którego rozpoczyna się ten etap, jest ; „ Co było dla Ciebie najgorsze w tym wydarzeniu ? „ .

Siedmiofazowy proces Debriefingu

5. Piąta faza to o m ó w i e n i e s y g n a ł ó w i o b j a w ó w distresu związanego z wydarzeniem. Następuje prezentacja i omówienie objawów stresu u uczestników. Mogą je oni porównywać między sobą, znaleźć podobieństwa i różnice. W tej fazie też uzyskuje się jak gdyby fotograficzny obraz symptomów pogrupowanych w czterech sferach: fizycznej, poznawczej, emocjonalnej i zachowania.

6. Szósta faza spotkania to p s y c h o e d u k a c j a .

Na tym etapie uczestnicy otrzymują informację na temat typowych reakcji na stres pourazowy. Następuje normalizacja objawów.

„Są to normalne objawy w tej nienormalnej sytuacji”

Siedmiofazowy proces Debriefingu

7. Siódmym i końcowym elementem procesu jest f a z a z a m k n i ę c i a: Jest to etap, kiedy uczestnicy mogą zdawać pytania, dyskutować przebieg spotkania, prezentować nowe problemy i punkty widzenia. Następnie, zespół prowadzący dokonuje podsumowania przebiegu spotkania, objawów, problemów, psychoedukacji i normalizacji. Omawia się też i zachęca do powrotu do codziennych zajęć / służby.

Na zakończenie podaje się dane personalne i kontakty z prowadzącymi spotkanie lub do lokalnych służb zdrowia psychicznego względnie najbliższych terytorialnie Zespołów Interwencji Kryzysowej

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ