Transcript Trefpunt Plato

Trefpunt
Plato
Lees- en studieclub van
dialogen van Plato
Doel van de lees- en
studieavonden




Het is fijn de hersenen te smeren aan de hand van een serie goede en systematisch
opgebouwde dialogen;
Het is goed te leren wat Plato/Socrates’ kritiek was op de toenmalige Atheense
politici: ze beweerden veel, maar wisten vaak niet echt waarover ze het precies
hadden! Wat is de les voor vandaag de dag dan?
Het is goed om te zien hoe je zo kunt redeneren met elkaar dat de inzet het zoeken
naar "waarheid" is, maar dat je gelijk ook - door Socrates gedwongen dat te erkennen
- erkent dat “de waarheid” een kwestie van definitie is, dus nooit tot de laatste
waarheid voeren kan, maar haar wel wil naderen (de z.g. Socratische methode). Dit
(aloude) inzicht relativeert voor altijd de waarheidsclaim. Dat laatste is én gezond, én
geeft een doorgaande dynamiek aan het zoeken naar oplossingen, inzichten,
levenshoudingen, enz.
Het scherpt het denken van de deelnemers over vragen als: wat is een filosoof
eigenlijk, en wat diens/haar nut? Wat is gerechtigheid nu, hoe keek men toen en ik nu
naar vragen als: wat is liefde, leven en eeuwig leven, schoonheid, gerechtigheid en
waarheid. Kortom: het kan de deelnemers/sters aan Trefpunt Plato in hun persoonlijk
leven en hun queeste naar zelfkennis verrijken (en dat was wat Socrates wilde).
Schreef hij niet het ken u zelve boven de poort van zijn tuin en bijeenkomstplek van
filosofen?
Sheet nr.:
2
Wat gaan we doen?
We gaan met elkaar lezen:
 Plato’s Symposium
 Plato’s Phaedo
Wat wordt er van de deelnemers verwacht?
 Het thuis voorbereiden van de opgegeven tekstdelen /
d.w.z. tenminste die teksten thuis gelezen hebben;
 Nadenken over wat in de tekst aan de orde komt en er in
de discussie over willen praten met elkaar;
 De dialogen te hebben aangeschaft en steeds mee te
nemen naar de bijeenkomsten.
Sheet nr.:
3
Wat doet de inleider?




Een inleiding over de Griekse wijsbegeerte tot
en met Aristoteles geven. Doel: de plaatsing
van Plato en Socrates binnen het toenmalige
wijsgerige debat.
De invloed van Plato en/of Socrates tot op
heden vaststellen.
De Socratische methode bespreken, via de te
lezen dialogen zelf.
Informatie geven bij het gezamenlijk lezen van
de teksten.
Sheet nr.:
4
Om welke avonden gaat het?
In 2009: 13/10; 10/11; 08/12
 In 2010: 12/01; 09/02;16/03;13/04; 11/05
(onder voorbehoud); 15/06 en wat we
verder afspreken.
Aanvangstijd
 Steeds van 19:45 t/m. 22:00 uur

Sheet nr.:
5
Hoe kom ik aan de dialogen?
1.
2.
De beide boeken zijn – o.a. – te bestellen bij
Bol.com. Het deel waarin de dialoog het
Symposium staat is deel van de Verzamelde
Werken, zoals door Uitgeverij Bert Bakker in
2003, en verder, is uitgegeven. Verder staan er
op de site van Bol.com ook een aantal 2de
handsexemplaren van boeken met dialogen van
Plato (zo rond de €12,00) en boeken over Plato
Op mijn website staan beide dialogen ook. Ze
kunnen worden gedownload en daarna
uitgeprint.
Sheet nr.:
6
Wat kost het?


In principe zijn aan deelname aan Trefpunt Plato
geen andere kosten dan uw leesmateriaal en
een bijdrage aan de koffie verbonden.
Als de bijeenkomsten inderdaad in de ruimte
van de Herberg (bijgebouw van de Katholieke
Kerk van Nieuw-Vennep) zullen zijn, dan wordt
aan de deelnemer, per vooruitbetaling, €36,00
voor alle avond gevraagd. Dit om de kosten van
de zaalhuur in één keer te kunnen voldoen. Bij
een avond niet aanwezig kunnen zijn zal geen
restitutie van die € 4,00 worden gegeven
Sheet nr.:
7
Wat is wijsbegeerte? - 1


De filosofie of wijsbegeerte is de
oudste theoretische discipline (5de eeuw vóór Christus)
die verlangt en streeft naar kennis en wijsheid. In
het Grieks is het woord “filosofia” (Grieks: φιλοσοφία)
een samenstelling van de woorden voor liefde (φιλω = ik
houd van, φιλειν = houden van, φιλος = vriend, φιλια =
vriendschap) en voor wijsheid (σοφία = wijsheid).
Een beoefenaar van filosofie wordt een filosoof of
wijsgeer genoemd. De term raakte in het oude
Griekenland in gebruik om de pretenties te relativeren
van hen die zichzelf "wijzen" noemden. Ook werd zo
benadrukt dat wijsheid asymptotisch toeneemt: het
einddoel kan volgens die wat meer ingetogen en
bescheiden gedachtegang niet worden bereikt, maar wel
worden nagestreefd, en niet worden bezeten, doch enkel
worden bemind.
Sheet nr.:
8
Wat is wijsbegeerte? - 2
In het dagelijks spraakgebruik
wordt de term filosofie gebruikt om
elke vorm van wijsheid of
levensbeschouwing aan te duiden
(zoals in "iemands filosofie") of
iemands uitgangspunten (zoals in
"het sluit niet aan op de filosofie
achter dit plan"). Dit verschilt van
het begrip filosofie in een
academische context, waar we het
in Trefpunt Plato over hebben.
Sheet nr.:
9
Wat is wijsbegeerte? - 3
Wijsbegeerte is op een systematische
manier zelfkennis zoeken
is de mens / wie ben ik? – Ken u zelve!
 Wat kan ik weten?
 Wat moet ik doen?
 Wat mag ik hopen?
 Wie
De plaats van de mens in de kosmos.
Sheet nr.:
10
Wat is wijsbegeerte? - 4
Nadenken over de kosmos werkelijkheid
 Onderscheid en samenhang in de
werkelijkheid

 Vakwetenschap
 Kennisleer
 Ethiek
 Antropologie
Sheet nr.:
11
De plaatsing van Plato & Socrates in
hun tijd. Wat hen voorafging:

De ‘donkere Middeleeuwen’: 1100 - 800 v. Chr.:
Homerus, de volksreligie.


Wijsgerige insteek: fatum, goden en hun willekeur. Geen
filosofie in strikte zin.
De ‘Archaïsche periode’: 800 – 480 v. Chr.: De oude
en jonge natuurfilosofen.




Wijsgerig: zoeken naar eerste beginselen, en dat via
concreet (water, vuur, steen en lucht) naar abstract (bijv. het
apeiron).
Het abstracte opent de weg naar het vermoeden van het
geestelijke als principe van/achter de werkelijkheid.
Pythagoras
De Sofisten
Sheet nr.:
12
De plaatsing van Plato & Socrates in
en even voor hun tijd.




Athene democratie (ong. 480 – 336 v. Chr.)
Burgers aan het woord
Leegte in het onderwijs
Sofisten:





Protagoras
Gorgias
Antiphon
Praktijk in goed kunnen spreken
Kritiek geen diepgang / waarheid in het geding!
Sheet nr.:
13
Protagoras (ca. 490 – ca. 420 v. Chr.)


De Homa-Mensura-regel:
“De mens is de maat van alle dingen”
Relativisme t.a.v. de waarheid
 “Ten
aanzien van elke zaak zijn er twee
tegenovergestelde redeneringen”.
 Praktijk anders dan Theorie.

Hun Staatstheorie:
 De
Staat is menselijk maaksel, niet van of door
goden.
Sheet nr.:
14
Hoe weten we iets van Socrates?
Socrates heeft geen geschreven berichten achtergelaten, hoe kan het dat we
van zijn bestaan en denken weten? Van Socrates’ bestaan weten we via drie
bronnen:
1. Via Plato
2. Via Xenophon (Erchia, ca. 430 v.Chr. - Korinthe, 355 v.Chr.):
1.
De Memorabilia Socratis (Απομνημονεύματα Σωκρατούς)
2.
Het Symposion. In dit werk speelt, net zoals in de gelijknamige dialoog van Plato, Socrates een
hoofdrol. Het is een weergave van gesprekken naar aanleiding van een in 422 gehouden feestje waarbij
Socrates aanwezig was.
3.
Oeconomicus of Leiding van het huishouden (Οικονομικός). In dit werk spreekt Socrates met een
zekere Ischomachus over het beheer van diens bezit.
3. Via Aristophanes’ venijnige spot in zijn toneelstuk De Wolken.
In
de komedie de Wolken voert Aristophanus een bespottelijke Socrates op. Als deze zijn diepzinnigste
denkbeelden uitlegt, gaat het om de lengte van de poten van een vlo en de redenen waarom vliegen winden
laten. Hij leert jongeren hoe ze anderen voor de gek kunnen houden en hoe ze zich onder schulden uit
kunnen kletsen.
4. Via Aristoteles
Sheet nr.:
15
Hoe weten we iets van Socrates,
en wat dan precies?




Over het leven van Socrates is veel onduidelijkheid. Het is
bijvoorbeeld onzeker, in welk jaar hij is geboren, al wordt zijn dood
door iedereen op 399 voor Christus geplaatst.
Het is op zijn minst opmerkelijk dat hij, een eenvoudige
steenbewerker zonder opleiding en zonder inkomen, zeer populair
zou zijn geweest onder de zoons van de Atheense aristocratie en
dat hij de grondlegger werd van een filosofische school.
Volgens Plato weigerde Socrates geld aan te nemen
voor zijn lessen in de wijsbegeerte, maar we weten dat
hij geen andere bronnen van inkomen had. Xenophon
beweerde Socrates in zijn levensonderhoud voorzag met
het onderwijzen van studenten. Bij elkaar zijn dat
redenen om na te denken over de betrouwbaarheid van
onze kennis over de grote filosoof.
De bronnen over Socrates spreken elkaar en zichzelf
voortdurend tegen.
Sheet nr.:
16
Hoe weten we iets van Socrates,
en wat dan precies?
Geleerden spreken van het ‘socratische
probleem’: de vraag wat Socrates zelf heeft
gezegd en wat afkomstig is van zijn biografen.
Het antwoord is dat Socrates in eerste instantie
niet meer was dan een soort buiksprekerpop van
Plato. Plato paste een literair procédé toe door
zijn eigen ideeën in de mond van een ander te
leggen. Dat deed men in de oudheid wel vaker
en men zou het ook in later tijden blijven doen.
Sheet nr.:
17
Hoe weten we iets van Socrates,
en wat dan precies?


Met Socrates liep het slecht af: toen anderen uit de kring
rond Plato een complot smeedden om de democratie te
vervangen door een junta en toen Alkibiades en Kritias
de stad wilden verraden aan Sparta, werd Socrates
opgepakt, althans volgens Plato’s Symposion. Hij moest
zijn rol als pion van de aristocraten bekopen met een
veroordeling tot de dood door de gifbeker.
Socrates heeft met Boeddha, Christus en Confucius
gemeen dat hij beschouwd wordt als één van de
grondleggers van de beschaving en dat hij zelf geen
boeken heeft geschreven. Hij heeft ook met hen gemeen
dat anderen hun ideeën op hem hebben geprojecteerd.
Sheet nr.:
18
Eigenlijk geeft Plato het "nietbestaan“ van Socrates toe.
In de dialoog Skeptias komt tegen het einde de volgende passage
voor:
Socrates: Dus als ik je goed begrijp, beweer je dat de persoon Socrates
uniek is.
Skeptias: Dat is juist.
Socrates: Ik kan dat ook anders zeggen: Als alle dingen, dus ook alle
mensen in de “oikoemenè” (=de beschaafde wereld) op een
rijtje worden gezet, dan is daarvan niets gelijk aan Socrates.
Ben je dat met me eens?
Skeptias: Dat ben ik met je eens.
Socrates: En als niets gelijk is aan Socrates, dan is Socrates ook gelijk
aan niets, nietwaar?
Skeptias: Dat lijkt me onvermijdelijk.
Socrates: Maar als Socrates gelijk is aan niets, dan bestaat hij niet.
Skeptias: Hoewel je niet bestaat, denk ik dat je gelijk hebt.
Sheet nr.:
19
Socrates op zijn sterfbed
Sheet nr.:
20
Bronnen over het z.g. Socratische
probleem
1.
2.
P.A. Meijer, Socratisch schimmenspel. Socrates’ plaats in de
Griekse Wijsbegeerte. Amsterdam, 1974.
Volgt nog
Sheet nr.:
21