Transcript 9. kafli

9. kafli,
bls. 95 - 103
„Manneskja - ekki markaðsvara“
 Í kröfugöngunni 1. maí 1970
fóru Rauðsokkur í sína
fyrstu kröfugöngu.
 Þeirra meginkrafa var jafnrétti
kynjanna.
 Samfélagslegar breytingar höfðu orðið miklar eftir
seinni heimsstyrjöld;
- ungt fólk kom fram sem sérstakur þjóðfélagshópur.
Aukin menntun, fjölmennir árgangar og betri fjárráð.
- konur menntuðu sig og urðu fjárhagslega
sjálfstæðari en áður.
Róttæk gagnrýni
 Róttækari viðhorf á 7. áratugnum um
heim allan. Kviknuðu á Íslandi um 1970.
 Fólk gagnrýndi „kerfið“.
Sakaði stjórnvöld um
valdníðslu, hugsjónaleysi og taumlausa
efnishyggju.
 Kerfið = stjórnvöld,
verkalýðshreyfingin,
fjölmiðlar …
Fjórflokkurinn
 Fjórir stjórnmála flokkar hafa verið ráðandi á Íslandi
eftir seinni heimsstyrjöld.
 Sjálfstæðisflokkur => hægriflokkur
 Framsóknarflokkur => miðflokkur
 Alþýðuflokkur => vinstriflokkur
 Sósíalistaflokkur => vinstriflokkur
 Áður var mikill munur á flokkunum, en þeir hafa færst
nær hver öðrum.
 Samstaða var um að viðhalda markaðshagkerfinu og
öflugu velferðarkerfi.
Kjördæmi
 Landinu er skipt í nokkur kjördæmi
sem deila með sér þeim þingmönnum
sem sitja á Alþingi.
 Þéttbýlisstaðir fengu hlutfallslega fleiri þingmenn en
höfuðborgarsvæðið.
Framsókn græddi mest.
Alþýðuflokkurinn tapaði mest.
 1959 var gerð breyting á kjördæmakerfinu.
Kjördæmi – frh.
 Nú hafa kjördæmin stækkað enn meir og fækkað að
sama skapi.
=> Sjá mynd á síðustu glæru og bls. 98
 Flestir talsmanna landsbyggðarinnar vilja mörg lítil
kjördæmi.
 Aðrir vilja að landið sé eitt kjördæmi svo að þingmenn
gæti heildarhagsmuna þjóðarinnar.
Verkalýðshreyfingin
 Alþýðuflokkurinn stjórnaði verkalýðshreyfingunni
fram að seinni heimsstyrjöldinni.

Alþýðuflokkurinn var stofnaður af verkafólki.
 Verkalýðshreyfingin fjarlægðist almenna félagsmenn
með tímanum.
 Síðar var farið að tala um hreyfingu launafólks.
 Launþegahreyfingin valdamikið afl með digra sjóði
lífeyrissjóði.
 Fólk fær greitt úr lífeyrissjóðum þegar það fer á
eftirlaun.
Fjölmiðlar
 Fjölmiðlum er ætlað að gegna lýðræðishlutverki.
 Blöð voru helstu fjölmiðlar í upphafi 20. aldar.
 Voru þau oftast málpípur tiltekinna flokka.
 Fjölluðu um málefni út frá ákveðnum skoðunum.
 1930 var Ríkisútvarpið stofnað.


Deilur um hvernig haga ætti fréttaflutningi.
Útvarpinu var ætlað að vera hlutlaust.
 Ríkissjónvarpið var stofnað 1966 og var ætlað að vera
mótvægi við sjónvarpssendingar Bandaríkjahers sem höfðu
staðið frá 1954.
 1986 fengu einkaaðilar leyfi til að reka útvarps- og
sjónvarpsstöðvar.
Æskulýðsuppreisn
 Rokkið varð helsta sameiningartákn unga fólksins á seinni
hluta 6. áratugarins. (Elvis Presley, Marylin Monroe og
James Dean m.a. fyrirmyndir unga fólksins => næsta glæra)
 Á 7. áratugnum var unglingurinn orðinn sjálfstæður
þjóðfélagshópur.


Stúdenta- og æskulýðsuppreisnir í lok 7. áratugarins.
´68 kynslóðin barðist gegn hvers kyns valdi.
 Uppreisnin náði til Íslands um 1970.
 Nýr flokkur kom fram Framboðsflokkurinn.

Ungt fólk með ádeilu á gömlu flokkana.
 Íslensk ungmenni mun friðsamari en erlend og því kom
ekki til sams konar átaka og annars staðar. Upp úr þessu
urðu tvær róttækar fylkingar.
„Idol“ unga fólksins
á 6. áratugnum
Opnara samfélag.
 Mikil róttækni hafði áhrif á samfélagið á 8. áratugnum.
 Fjölmiðlaumræða varð opnari og gagnrýnni með tilkomu
nýrra dagblaða sem voru ekki bundin stjórnmálaflokkum.
 Vinstri viðhorf urðu sterkari og í lok 8. áratugarins tapaði
Sjálfstæðisflokkurinn meirihluta í sveitastjórnarkosningum
í Reykjavík árið 1978. En það hafði ekki gerst áður.
 Þó valdakerfið héldist óbreytt hafði róttækni unga fólksins
mikil áhrif á samfélagið.



Krafa um aukið frelsi
Viðhorfsbreytingin gerði samfélagið að mörgu leyti lýðræðislegra
Meðvitund fyrir réttindum einstaklinga jókst
Kvennabarátta
 Vitundarvakning meðal kvenna sem tóku að berjast fyrir jafnrétti







kynjanna.
Miðað er við að nútímakvennabarátta hafi hafist 1.maí 1970.
Róttækar konur mynduðu hreyfingu sem þær kölluðu Rauðsokkur.
Hreyfingin var áberandi allan 8. áratuginn.
Fyrsta kvennafrídaginn árið 1975 mættu um 25.000 konur í kröfugöngu í
Reykjavík til að styðja kröfuna um bætta stöðu kvenna.
Vigdís Finnbogadóttir kjörin forseti árið 1980, fyrst kvenna. Einnig fyrsti
lýðræðislega kjörni kvenkyns forseti í heiminum.
Femínistar buðu fram Kvennalistann til Alþingis árið 1983
Eftir 1980 fóru konur að verða áberandi í íslenskum stjórnmálum.
Hörðustu kvennalistakonurnar mynduðu svo kjarna Samfylkingarinnar
eins og hann er í dag. 
Kvennabarátta