Transcript De stem als sleutel bij dementie - Provincie Vlaams

« De stem als sleutel tot
belevingsgericht contact »
Het kan ook juist zijn om vals te zingen…
Een training van Marianne Hartmann
i.s.m. Expertisecentrum dementie Paradox (Gent)
en Meander (Dendermonde)
doel :
Stilstaan bij het belang van het
beluisteren van de emoties van de
persoon met dementie, door middel
van een muzikale benadering.
Waarom kan muziek de sleutel zijn in het
contact met mensen met dementie?
• Sedert de oudheid behoort muziek tot de menselijke natuur.
• Muziek vergezelt de mens doorheen de evolutie en doorheen
alle culturen. Misschien is het feit dat de primitieve mens
structuur gaf aan de geluiden die hij produceerde met zijn
stem en met materialen, een hulp geweest om zich te
onderscheiden van het dierenrijk.
• De mens plaatst zijn emoties in een geruststellende muzikale
structuur en weet zo het onuitdrukbare in zijn bestaan, toch
uit te drukken.
• De mens heeft muziek nodig om zich bevestigd te weten in
zijn eigen bestaan.
• Muziek, zang, spreekt de hersenen aan in zijn
totaliteit. Zij maakt gebruik van alle verbindingen
en stimuleert de neurotransmitters.
• Ook bij hersenbeschadiging of hersenatrofie
prikkelt muziek de hersenen.
• Het is de bedoeling om de mens weer heel te
maken door via de muziek het emotionele
geheugen aan te spreken.
• We mogen dus gerust besluiten:
VALS ZINGEN MAG!
Het muzikale geheugen …
…de brug tussen heden en verleden!
Ik beluister mijn favoriete muziekstuk.
Ik bevind me onmiddelijk
• op een andere plaats
• in een ander gezelschap
• in een andere tijd
Ben ik nu dement ?
De kracht van muziek:
Zingen stimuleert…
•aandacht
•taalgebruik
•reminiscentie
•verbeelding
•stappen
•autonomie in het algemeen
•communicatie
•het wereldbeeld
Elementen die aan de muziek zijn kracht
geven
•
•
•
•
Tempo
Ritme
Melodie
Dynamiek
Structuur
Emotie
Tempo en ritme
1496: In één van de eerst gedrukte boeken een traktaat van
Franchinus Gaffurius over « Practica musicae » (Milan 1496).
Hij beschrijft hierin « tactus », de snelheid waarmee de muziek gespeeld wordt
zich hierbij baserend op de hartslag.
“Practica musicae”
Franchinus Gaffurius
Milan 1496
“Portrait d’un musicien ”
(Franchinus Gaffurius)
Leonardo da Vinci
Johann Joachim Quantz
(18de eeuw)
Via
ritme en tempo geeft muziek structuur aan de
tijd. Quantz beveelt het tempo van de hartslag aan
als doeltreffende basis voor de communicatie
tussen muzikanten en dansers.
Melodie en dynamiek


• Stijgend
• Dalend
• Majeur
• Mineur
• Krachtig, luid
• Ingetogen, stil
Emotie
Hoe anders zouden we kunnen communiceren
met zij die niet meer praten , met zij die voor ons
onbegrijpelijk zijn en totaal onlogisch, als via de
weg van de emoties ?
In de traditie van de
religieuze muziek werd deze
mogelijkheid reeds eeuwen
geleden geëxploreerd.
(cfr. Die Grosse Stille 2006
Philip Gröning)
De houding van de zanger:
geankerd
gecentreerd beschikbaar
Respect voor de persoonlijke ruimte
De bellentheorie van Edward T Hall (Anthropoloog)
DE ‘bellen’
• De intieme bel
• De persoonlijke bel
• De sociale bel
• De publieke bel
In het contact met ouderen komen we heel wat
‘bellen’ tegen, elk met een eigen dichtheid of
broosheid…
De zorggever die dichtbij wil komen moet zich
bewust zijn van de aanwezigheid van deze bellen
en ook van zijn eigen bel.
Bel van ‘emotie incontinentie’
‘Muur’bel
Kwetsbare bel
Bel van geluiden en repetitieve
bewegingen
« Alstublieft, … maak mij tam », zegt de vos…
‘De vos’
in ‘ de kleine prins ’
A. de Saint-Exupéry
Albert Mehrabian
55% attitude
38% intonation
7% vocabulaire
“…Woorden geven maar misverstand…” zegt de vos tegen de
kleine prins (A. de Saint-Exupéry)
Respect voor de dirigent
De persoon met
dementie is de ‘dirigent’
De zorggever is de
muzikant, de begeleider
Wat moet er begeleid worden?
•emoties
•gebaren
•liederen
•tijd
•beweging
•gesprekken
•stilte
•De manier om zich uit te drukken, te praten,
te zingen…
•etc…
Hoe kan de persoon met dementie zich
gehoord en begrepen voelen?
• Lieg niet (het stimuleert de waanbeelden)
• Spreek niet tegen (dit doet appel op het rationele denken)
• Ga niet afleiden (onderdrukte emotie komt hevig terug)
Wat kan ik dan wel doen?
• De emotie begeleiden:
• herformuleren
• ‘gezonde nieuwsgierigheid’
• zoek de waarde
• ZING!!!
Emoties
Momenten van
een
kwalitatieve
relatie
Verliezen
Waarde
Vicieuse
circel
Moeilijk
gedrag,
Belediging
straffen
Beluisteren en
aanvaarden van de
emotie
Gedrag van de
zorgvrager
objectieve observatie
Beleving van de
zorggever:
hier mag je subjectief
zijn
Geschiedenis:
belangrijke
gebeurtenissen
Verlizen en
kwetsuren:
psychisch,
fysisch en
sociaal
Huwelijk
kinderen

werk
ziekte
oorlog
enz...








overlijdens
huis
werk
gezondheid
enz..
Noden
Waarden
gekoppeld
aan bepaalde
waarden
Te zoeken in
symbolen en
methaphoren
die opduiken
in
handelingen,
beelden en
personen.
Erkenning
Veiligheid
Aandacht
Liefde
…
Voorstel van
relationele zorg
Concrete acties
lievelingslied:
 sleutel tot
communicatie
sleutel van het
ritueel

Zingen spreekt de
totaliteit van de
hersenen aan.
Het organiseren van relationele zorg, bezorgt ook de
zorggever nieuwe ervaringen.
Hierdoor wordt ruimte gecreëerd voor gedragsverandering
zowel bij zorggever als bij zorgvrager.
Samengevat …
BLA BLA BLA …