Transcript Herhaling H1, par. 2

3 havo, H1 (herhaling en par. 2.3)
Planeet Aarde
De aarde maakt samen met zeven andere planeten deel
uit van ons zonnestelsel, welke planeet is de aarde?
Planeet Aarde
De zon is voor ons de enige ster die heel dichtbij staat.
Toch is de afstand tussen de zon en de aarde nog zo
groot dat het zonlicht 8 min. nodig heeft om de aarde te bereiken.
De aarde en zijn buren…
Venus Aarde Mars
De aarde en zijn buren…
Op welke van
deze drie
planeten
is het het warmst
en waarom?
Venus Aarde Mars
Op Venus! Hier is
het gemiddeld
±480˚C omdat
Venus het dichtst
bij de zon staat.
Maar er is nog
een reden…
Venus, Aarde en Mars vergeleken
Waarom is het
op Venus,
afgezien van
de afstand tot
de zon,
warmer dan
op aarde?
Zeer sterk
broeikaseffect
Zwak
broeikaseffect
Venus
Aarde
Mars
96% CO2
20% O2
0,04% CO2
0,2% O2
95% CO2
Altijd bewolkt
Wisselend bewolkt
Helder
Gem.
temperatuur
+480˚C
+15˚C
-23˚C
Luchtdruk
90x
1
0,07
Atmosfeer
Nog meer verschillen…
De aarde
kent twee
soorten
korst…
Venus
Aarde
Mars
Korst
Basalt
Basalt
(oceaanbodem)
Continent
Basalt
Water
geen
overmaat
geen?
De aardkorst
Als je het
water wegdenkt,
bestaat de
oceaanbodem uit
het vulkanisch
gesteente basalt.
Continenten
bestaan uit
graniet en
sedimentgesteente.
Het leven bouwt mee aan de aarde…
De aarde kent als
enige planeet
gesteente dat bestaat
uit kalksteen.
Deze kalksteen
bestaat uit
ontelbare kleine
skeletjes van
microscopisch
kleine algen die in
zee hebben geleefd.
▼
organisch
sedimentgesteente
Het leven bouwt mee aan de aarde…
De kalksteenrotsen
bestaan uit lagen
kalksteen die gevormd
zijn op de zeebodem:
fossiele zeebodem die
later is opgeheven.
Omdat de aarde uit grote hoeveelheden organisch
sedimentgesteente bestaat, kun je ervan uitgaan dat de grote
hoeveelheden CO2 die nu in het gesteente van de continentale
aardkorst zijn opgeslagen, lang geleden in de atmosfeer zaten.
Het leven bouwt mee aan de aarde…
Een algenskelet
bestaat uit kalk
en CO2 uit de
atmosfeer.
Levende organismen hebben er zo voor gezorgd dat …
1 de samenstelling van de atmosfeer is veranderd,
2 de continentale aardkorst is gevormd.
Het gezicht van de aarde verandert
620000
270
100
18
miljoen
jaar geleden
jaar geleden
-1continenten
geen
ozonlaag
Pangaea
ozonlaag
breekt
en O2
liggen
in
maken
stukken
rondleven
de Noordpool
Verbrokkeld
gesteente
- op
nauwelijks
CO2-gehalte
het land O2
mogelijk
hoger dan nu
gedaald
2 rolt van de helling
- ijskappen
levende
de
tropische
continenten
organismen
klimaten
bedekken
vormen
de
zonder
noordelijke
één harde
geheeldelen
delen
3
en
komt
in
de
rivier
- van
levende
geen
delandijs
continenten
▼
organismen alleen onder water
- de
bacteriën
woestijnklimaat►duinafzettingen
zeespiegel
zeespiegel
bouwen
300staat
m hoger
gesteenten
lager dan
dan nu
tegenwoordig
- dinosaurussen domineren het landoppervlak
Het gezicht van de aarde verandert
Terwijl de aardkorstplaten
verschuiven met een
snelheid van centimeters
per jaar, veranderen ...
620
270000
100
18
miljoen
jaar jaar
geleden
geleden
1 Verbrokkeld gesteente
2 rolt van de helling
3 en komt in de rivier
1
2
3
4
Het gezicht van de aarde verandert
Terwijl de aardkorstplaten
verschuiven met een
snelheid van centimeters
per jaar, veranderen ...
620
270000
100
18
miljoen
jaar jaar
geleden
geleden
1 Verbrokkeld gesteente
2 rolt van de helling
3 en komt in de rivier
1 de klimaten
2 de atmosfeer
3 de planten en diersoorten
4 de stand van de zeespiegel
Het dagboek van de aarde
Elk levend wezen kan
gefossiliseerd worden. Als het
maar snel wordt begraven
onder modder of zand voor
het kan wegrotten of uit
elkaar kan vallen.
Het dagboek van de aarde
Na vele jaren ontstaan er op
de zeebodem dikke lagen
zand en klei (sediment).
Door de grote druk verandert
het sediment in gesteente met
het fossiel erin.
Het dagboek van de aarde
Na miljoenen jaren verdwijnt de zee en komen de gesteentelagen
aan de oppervlakte te liggen…
Opgestapelde gesteentelagen, opgestapelde tijd
Welke laag is
het oudst?
Ergens langs de
Opgestapelde
lagen
Engelse
sedimentgesteente,
zuidkust…
elke laag is
gevormd als een laagje klei of schelpen op de zeebodem!
Opgestapelde gesteentelagen,
opgestapelde tijd
Als je alle gesteentelagen die
achtereenvolgens op aarde zijn
ontstaan op elkaar zou leggen, krijg
je de volgende kolom met de oudste
laag onderop en de jongste laag
bovenop.
Opgestapelde gesteentelagen,
opgestapelde tijd
Deze gesteenten en fossielen zijn niet
Allemaal tegelijkertijd ontstaan. Ze
komen uit verschillende lagen: verschillende tijden!
Opgestapelde gesteentelagen,
opgestapelde tijd
Uit de gesteentelagen heeft
men afgeleid dat:
1 verschillende planten- en
diersoorten niet tegelijkertijd hebben
geleefd maar na elkaar zijn ontstaan
►de evolutie van het leven
2 verschillende planten- en
diersoorten op bepaalde momenten
zijn uitgestorven
Geologische tijdvakken
Met behulp van de verschillende
fossielen in de gesteentelagen is de
geschiedenis van de aarde
ingedeeld in geologische
tijdvakken. Tijdens elk tijdvak of
periode leefde bepaalde planten en
dieren.
Geologische tijdperken
Sommige soorten fossielen
hebben gedurende
meerdere geologische
perioden geleefd.
Zo vormen een aantal
geologische tijdvakken
samen geologische
tijdperken.
Hoe oud?
- De trilobiet is ouder dan
de ammoniet.
- Deze ammoniet leefde tijdens
de Juraperiode.
- De trilobiet leefde tijdens
het Devoon.
- Deze ammoniet leefde tussen de
205 en 140 miljoen jaar geleden.
- Deze trilobiet leefde tussen de
420 en 305 miljoen jaar geleden.
65 miljoen jaar geleden
De enorme inslag had
wereldwijde gevolgen, zowel
30 km/s
direct als indirecte…
waardoor onder andere de
dinosaurussen uitstierven!
10 km doorsnee
De één z’n dood…
Tijdens het Krijt leefden er al kleine zoogdieren zoals muizen. Maar
pas na het uitsterven van de dinosaurussen hebben de zoogdieren
zich echt kunnen ontwikkelen tot heel veel verschillende grote
soorten, zoals mammoeten en later ook mensen.
Dit betekent wel dat je moet aannemen dat die muizen die leefden
tijdens het Krijt blijkbaar wel de meteorietinslag hebben overleefd!