Transcript Prezentacija 7

10
NOVAC I CENE NA DUGI ROK
Tema 7
Mankju gl. 29
Monetarni sistem
Copyright © 2004 South-Western
ZNAČENJE NOVCA
• Novac predstavlja skup one imovine u nekoj
ekonomiji koju ljudi uobičajeno koriste za
kupovinu dobara i usluga od drugih ljudi.
Copyright © 2004 South-Western
Funkcije novca
• Novac u ekonomiji ima (bar) tri funkcije:
• Sredstvo razmene (≈prometa)
• Obračunska jedinica (≈mera vrednosti)
• Čuvar vrednosti (≈blago)
Copyright © 2004 South-Western
Funkcije novca
• Sredstvo razmene
• Sredstvo razmene je predmet koji kupci daju
prodavcima kada žele da kupe dobra i usluge.
• Sredstvo razmene je sve što je odmah prihvatljivo
kao način isplate.
Copyright © 2004 South-Western
Funkcije novca
• Obračunska jedinica
• Obračunska jedinica je merilo na osnovu kojeg
ljudi određuju cene i beleže dugove.
• Čuvar vrednosti
• Čuvar vrednosti je predmet koji ljudi mogu da
upotrebe za prenos kupovne moći iz sadašnjosti u
budućnost.
Copyright © 2004 South-Western
Funkcije novca
• Likvidnost
• Likvidnost je lakoća s kojom se neka vrsta imovine
može pretvoriti u sredstvo razmene u ekonomiji.
Copyright © 2004 South-Western
Vrste novca
• Robni novac je novac u obliku robe koja ima
unutrašnju vrednost
• Primeri: zlato, srebro, cigarete.
• Dekretni (fiat) novac se upotrebljava kao novac
na osnovu državnog dekreta.
• On nema unutrašnju vrednost.
• Primeri: papirni i metalni novac, čekovi
Copyright © 2004 South-Western
Novac u privredi SAD
• Gotov novac su papirne novčanice i metalni
novac u rukama najšire javnosti.
• Depoziti po viđenju su depoziti na bankovnim
računima kojima deponenti mogu da pristupe
po zahtevu ispisivanjem čeka.
Copyright © 2004 South-Western
Slika 1 Dve mere za novčanu masu u ekonomiji SAD (2001)
Milijarde
dolara
M2
$5.455
• Štedni depoziti
• Kratkoročni depoziti
• Investicioni fondovi na
tržištu novca
• Nekoliko manjih kategorija
($4.276 milijardi)
M1
$1.179
• Depoziti po viđenju
• Putnički čekovi
• Ostali depoziti na osnovu kojih
se izdaju čekovi ($599 milijardi)
• Gotov novac
0
($580 milijardi)
• Sve što spada u M1
($1.179 milijardi)
PRIMER IZ PRAKSE: Gde se nalazi sav taj
gotov novac?
• Godine 2001. stanje gotovog novca iznosilo je
oko 580 milijardi dolara.
• To je oko 2.734$ dolara gotovog novca po jednom
odraslom stanovniku.
• Ko drži svu tu gotovinu?
• Deo gotovog novca nalazi se u inostranstvu
• Deo gotovog novca nalazi se u nelegalnim
tokovima
Copyright © 2004 South-Western
CENTRALNA BANKA
• Federalne rezerve (Fed) su nacionalna
centralna banka SAD.
• Narodna banka Srbije je nacionalna centralna
banka Srbije
• Centralna banka nadgleda bankarski sistem.
• Centralna banka reguliše količinu novca u privredi.
Copyright © 2004 South-Western
CENTRALNA BANKA
• Federalne rezerve osnovane su 1914. godine
nakon što je serija propadanja banaka 1907.
ubedila Kongres da je SAD potrebna centralna
banka koja će garantovati zdrav bankarski
sistem te države.
• Narodna banka Srbije je starija: osnovana je
1884. godine; o istorijatu NBS pogledajte na:
http://www.nbs.yu/serbian/obanci/index.htm
Copyright © 2004 South-Western
IZV: Narodna Banka Srbije
(zapisati)
• Osnovne funkcije Narodne banke Srbije su da utvrđuje
i sprovodi monetarnu politiku, vodi politiku kursa
dinara, čuva devizne rezerve i upravlja njima, izdaje
novčanice i kovani novac i stara se o funkcionisanju
platnog prometa i finansijskog sistema
• NBS je u obavljanju svojih funkcija samostalna i nezavisna
• Organi NBS su: Monetarni odbor, guverner i Savet.
Monetarni odbor utvrđuje monetarnu politiku, a čine ga
guverner i viceguverneri (3-5; sada 4).
• Guvernera bira Narodna skupština na period od pet godina
• Savet ima predsednika i četiri člana koje bira Narodna
skupština na period od pet godina
Copyright © 2004 South-Western
Primarne funkcije centralne banke
(zapisati)
• Regulacija, kontrola boniteta i zakonitosti rada banaka
i osiguranje zdravog bankarskog sistema.
• Funkcioniše i kao banka banaka pozajmljujući
bankama novac i kao poslednje utočište zajmotražiocu.
• Vodi monetarnu politiku kontrolišići ponudu novca.
Copyright © 2004 South-Western
Primarne funkcije centralne banke
(zapisati)
• Operacije na otvorenom tržištu
• Ponuda novca je količina raspoloživog novca u
privredi.
• Glavni način na koji centralna banka menja ponudu
novca je kroz operacije na otvorenom tržištu.
• Centralna banka kupuje i prodaje državne obveznice
Copyright © 2004 South-Western
Primarne funkcije centralne banke
(zapisati)
• Operacije na otvorenom tržištu
• Kupovinom obveznica od strane Centralne banke na
otvorenom tržištu, povećava se ponuda novca.
• Prodajom obveznica od strane Centralne banke na
otvorenom tržištu, smanjuje se ponuda novca.
Copyright © 2004 South-Western
BANKE I PONUDA NOVCA
• Banke utiču na količinu tražnje za depozitima u
privredi kao i na ponudu novca.
Copyright © 2004 South-Western
BANKE I PONUDA NOVCA
• Rezerve su depoziti koje su banke primile, ali ih
nisu dale za pozajmice.
• Bankarstvo sa delimičnim rezervama
predstavlja bankarski sistem u kome banke drže
samo deo depozita kao rezerve.
Copyright © 2004 South-Western
BANKE I PONUDA NOVCA
• Udeo rezervi
• Udeo rezervi predstavlja deo depozita koje banke
drže kao rezerve.
Copyright © 2004 South-Western
Kreiranje novca u bankarstvu sa delimičnim
rezervama
• Kada banka daje pozajmice od svojih rezervi
ponuda novca raste.
• Na ponudu novca utiče iznos depozita u
bankama i iznos bankarskih zajmova (kredita).
• Depoziti banaka su evidentirani i kao njena aktiva i
kao njena pasiva.
• Deo ukupnih depozita koje banka mora da drži na
rezervama naziva se udeo rezervi.
• Pozajmice postaju aktiva za banku.
Copyright © 2004 South-Western
Kreiranje novca u bankarstvu sa delimičnim
rezervama
• Sledeći T konto (račun) pokazuje da banka...
Banka X
• prihvata depozite,
• čuva deo kao
Aktiva
Pasiva
rezerve,
Rezerve
Depoziti
• dok ostatak
$10,00
$100,00
pozajmljuje.
• Pretpostavimo da Pozajmice
$90,00
je udeo rezervi
Ukupna aktiva Ukupna pasiva
10%.
$100,00
$100.00
Copyright © 2004 South-Western
Kreiranje novca u bankarstvu sa
delimičnim rezervama
• Kada jedna banka daje novac na zajam, taj
novac se, u načelu, deponuje u drugu banku.
• To dovodi do stvaranja dodatnih depozita i
rezervi koje se koriste za pozajmljivanje.
• Kada banka daje zajmove iz svojih rezervi,
dolazi do povećavanja ponude novca.
Copyright © 2004 South-Western
Novčani multiplikator
• Koliko je novca kreirano u ovoj privredi?
Copyright © 2004 South-Western
Novčani multiplikator
• Novčani multiplikator je iznos novca koji
bankarski sistem stvara od svakog dinara
rezervi.
Copyright © 2004 South-Western
Novčani multiplikator
Banka X
Aktiva
Pasiva
Rezerve
$10,00
Depoziti
$100,00
Krediti
Banka Y
Aktiva
Rezerve
$9,00
Pasiva
Depoziti
$90,00
Krediti
$90,00
Ukupna aktiva Ukupna pasiva
$100,00
$100,00
$81,00
Ukupna aktiva
$90,00
Ukupna pasiva
$90,00
Ponuda novca = $190,00!
Copyright © 2004 South-Western
Novčani multiplikator
• Novčani multiplikator je recipročna vrednost
udela rezervi:
M = 1/R
• Sa obaveznom rezervom, R = 20% ili 1/5,
• Multiplikator je 5.
Copyright © 2004 South-Western
Instrumenti monetarne kontrole CB
• Centralna banka (CB) ima na raspolaganju tri
monetarna instrumenta:
• Operacije na otvorenom tržištu
• Obavezne rezerve
• Eskontnu stopu
Copyright © 2004 South-Western
Instrumenti monetarne kontrole CB
• Operacije na otvorenom tržištu
• CB sprovodi operacije na otvorenom tržištu kada
kupuje i prodaje državne obveznice stanovništvu:
• Kad CB kupuje državne obveznice ponuda novca raste.
• Ponuda novca se smanjuje kad CB prodaje državne
obveznice.
Copyright © 2004 South-Western
Instrumenti monetarne kontrole CB
• Obavezne rezerve
• Na ponudu novca CB utiče i preko obaveznih
rezervi.
• Obavezne rezerve su propisi o minimalnoj količini
rezervi koje banke moraju da drže u odnosu na
depozite.
Copyright © 2004 South-Western
Instrumenti monetarne kontrole CB
• Promene obavezne rezerve
• Obavezne rezerve su deo (%) ukupnih rezervi banke
koji ona neće koristiti za pozajmice.
• Povećavanje obaveznih rezervi smanjuje ponudu novca.
• Smanjivanje obaveznih rezervi povećava ponudu novca.
Problem: zašto su obavezne rezerve najčešći
instrument NBS? Uprkos problemu koji to
izaziva to je (za sada) najdostupniji instrument!!!
Copyright © 2004 South-Western
Instrumenti monetarne kontrole CB
• Promena eskontne stope
• Eskontna stopa je kamatna stopa na kredite koje
CB daje bankama
• Rast eskontne stope smanjuje ponudu novca.
• Smanjenje eskontne stope povećava ponudu novca.
Copyright © 2004 South-Western
Problemi pri kontroli ponude novca
• Kontrola ponude novca od strane CB nije
precizna.
• CB mora da se izbori sa dva problema koja
nastaju zbog sistema bankarstva sa delimičnim
rezervama.
• CB ne kontroliše količinu novca koju domaćinstva
odlučuju da drže kao depozite u bankama.
• CB ne kontroliše iznos koji banke odlučuju da daju
za pozajmice.
Copyright © 2004 South-Western
Rezime
• Izraz novac odnosi se na onu imovinu koju ljudi
uobičajeno koriste za kupovinu dobara i usluga.
• Novac ima (bar) tri funkcije u privredi: kao
sredstvo razmene, kao obračunska jedinica i
kao čuvar vrednosti.
• Robni novac ima unutrašnju vrednost.
• Dekretni (fiat) novac nema unutrašnju vrednost.
Copyright © 2004 South-Western
Rezime
• Zadatak centralne banke neke zemlje, jeste da
reguliše monetarni sistem te zemlje
• Centralna banka kontroliše ponudu novca kroz
operacije na otvorenom tržištu ili promenama
obavezne rezerve ili eskontne stope.
Copyright © 2004 South-Western
Rezime


Kada banke jedan deo svojih depozita koriste za
kreditiranje, one povećavaju količinu novca u
privredi.
Pošto CB ne kontroliše količinu novca koju
domaćinstva odlučuju da drže kao depozite u
bankama ili iznos koji banke odlučuju da daju
na zajam, kontrola ponude novca od strane CB
nije savršena.
Copyright © 2004 South-Western