Transcript Ekonomski pojmovi

Osnovni ekonomski pojmovi
1
Osnovni pojmovi
SADRŽAJ
 Nacionalna ekonomija
 Makroekonomija
 Mikroekonomija
 Ekonomska politika
 Ekonomika preduzeća
 Proizvodnja
 Principi proizvodnje
Nacionalna ekonomija
 je skup svih privrednih kategorija i akivnosti unutar jedne
države (nacionalna ekonomija, odnosno politička ekonomija)
4
Makroekonomija
 Obuhvata ekonomsku teoriju koje se bave ukupnošću ekonomskih
procesa jedne države ili grane privrede na temelju globalnih
pokazatelja.
 Bavi se pručavanjem opštih ekonomskih pojama, uključujući
inflasiju, nezaposlenost i ekonomski rast.
 U okviru makroekonomije su teorije konjukture, razvoja,
zaposlenosti, novca i društvenog računovodstva kod kojeg se na
temelju knjigovodstvenih konvencija prate:
 proizvodnja,
 troškovi i
 dohodak čitave zemlje.
5
Mikroekonomija
 Obuhvata ekonomske teorije koje se bave ekonomskim
procesima pojedinih privrednih subjekata i definišu njihova
ekonomska načela i ponašanja.
 Bavi se proučavanjem načina na koji domaćinstva i preduzeća
donose odluke i kako međusobno deluju na tržištima.
 U makroekonomiju spadaju teorije:
 proizvodnje,
 potrošnje,
 cena i
 tržišta.
6
Pomeranje granice proizvodnih
mogućnosti
Ekonomski napredak u industriji
računara uzrokuje pomeranje
granice upolje, povećavajući
broj računara i automobila koje
ekonomija može proizvesti
Količina proizvedenih
kompjutera
A
B
D
Količina proizvedenih
automobila
Ekonomska politika
 Ekonomska politika je politika koja koristeći saznanja
ekonomskih teorija omogućava mere vlade za oblikovanje
celokupnog privrednog života jedne države.
 Posebno mjesto u ekonomskoj politici jedne države zauzima
fiskalna (budžetska) politika – politika proračuna, i
monetarna odnosno novčana politika.
8
Ekonomika preduzeća
 Omogućava razumevanje poslovanja preduzeća i obuhvata:
 tehnike ekonomike preduzeća,
 opštu ekonomiku preduzeća i
 posebnu ekonomiku poduzeća.
9
Inženjerska ekonomija
 Inženjerska ekonomija je ekonomska disciplina koja izučava
principe i tehnike za donošenje dugoročnih investicijskih
odluka.
 Ona je temelj pri ocjeni investicionih projekata, odnosno
studija izvodljivosti.
 Pored ovih principa i tehnika obuhvata i sve ostale aspekte
ekonomike poduzeća jer nastanak i razvoj poduzeća temelji
se velikim delom na investicionim poduhvatima.
10
Proizvodnja
 Predstavlja proces transformacije dobara kod kojeg se
kombinovanjem različitih INPUT-a (faktora proizvodnje)
postiže cilj, tj. stvara određeni OUTPUT-a (proizvod ili
usluga).
INPUT
FAKTORI PROIZVODNJE
11
PROIZVODNJA
OUTPUT
PROIZVODI
Faktori proizvodnje na nivou
nacionalne ekonomije:
 zemlja (resursi prirodna bogatstva),
 rad,
 kapital,
 znanje (nove tehnologije).
12
Uobičajeni faktori proizvodnje na
nivou ekonomike poduzeća:
 rad,
 sredstva rada,
 sirovine i energija,
 rukovođenje,
 planiranje,
 organizacija.
13
Principi proizvodnje
 Nacionalna ekonomija – ukupni proizvod jedne zemlje što
veći kako bi društvo bilo bolje snabdeveno dobrima, pa su
jasna nastojanja da doprinos svakog poduzeća u ukupnom
proizvodu bude što veći.
 Ekonomika poduzeća – zbog limitiranosti dobara sledi se
princip dugoročne maksimizacije dobiti, nezavisno o
ciljevima nacionalne ekonomije.
14
Ostvarenje principa proizvodnje u
kontekstu ekonomike poduzeća:
 kod zadatog INPUT-a postići najveći OUTPUT,
 kod zadatog OUTPUT-a upotrebiti najmanji INPUT,
 za zadane kriterijume optimizacije odrediti odgovarajući
INPUT i OUTPUT.
15
Princip maksimiranja dobiti služi
različitim preduzetničkim ciljevima:
 pokrivanje potreba poduzetnikove potrošnje - podizanje
društvenog ugleda
 postizanje ekonomske snage i udela na tržištu preduzeća,
reinvestiranje dobiti
 omogućavanje participacije u dobiti stejkholdera poduzeća i dr.
16
Racionalizacija proizvodnje
 Pod pojmom racionalizacija proizvodnje, u najširem smislu, se
podrazumijevaju sve mere koje imaju za cilj intenzivirati primenu
principa maksimizacije dobiti u najširem značenju.
 Racionalizacija nije vezana samo na tehniku proizvodnje nego ima
primjenu u svim drugim ljudskim djelatnostima.
 U praksi samo oko 30 % mjera racionalizacije zavise o potrebi za
dodatnim kapitalom, što znači da i kod nedostatka dodatnog
kapitala postoji veliki prostor za primenu mjera racionalizacije.
17
Osnovni oblici racionalizacije su:
 POJEDNOSTAVLJENJE (simplifikacija) -
Pojednostavljenje radnog postupka i sredstava rada te
uvođenje tzv. “opštih pravila".
 STANDARDIZACIJA - Održavanje istog kvaliteta,
oblika, dimenzija i sastava proizvoda, kao i omogućavanje
zamene istih elemenata u proizvodima raznovrsnih
proizvođača.
 TIPIZACIJA - Grupisanje proizvoda u tipove proizvoda
čime se smanjuju troškovi i vreme pripreme
proizvodnje.
 SPECIJALIZACIJA - Predstavlja unificiranje rada.
18
Pokazatelji proizvodnje
 Pokazatelj proizvodnje, koji ukazuje na primenu principa
maksimizacije dobiti je RENTABILNOST, koja je u uskoj vezi sa
sledeća dva pokazatelja proizvodnje, a to su: EKONOMIČNOST i
PROIZVODNOST.
 Pored navedenog principa maksimizacije dobiti postoji princip
finansijskog uravnoteženja proizvodnje, koji ukazuje na to da se u
svako doba mora biti u stanju udovoljiti svim obvezama plaćanja.
 Pokazatelj koji iskazuje princip finansijske uravnoteženosti je
LIKVIDNOST.
19
Produktivnost
 Produktivnost ili proizvodnost je količinski odnos između
OUTPUTA i INPUTA odnosno između količine proizvodnje
nekom razdoblju i količine jednog reprezentnog faktora
proizvodnje.
 Obično se kao reprezentni faktor proizvodnje uzima rad tj.
prosječni broj radnika ili ukupan broj radnih sati u nekom
periodu.
 Pri čemu se podrazumeva da su svi ostali faktori proizvodnje
u konstantnoj relaciji s tim reprezentnim faktorom
proizvodnje.
20
Proizvodnost =
Proizvodnja
Reprezentni faktor proizvodnje
107 000 automobila / godišnje
Proizvodnost =
= 85 autom./ radniku
2 000 radnika
21
Ovako izračunata produktivnost je
produktivnost pogona, a ne kao što se
često pogrešno kaže produktivnost rada.
Ako se proizvodnja sastoji od više proizvoda,
produktivnost se izračunava za svaki proizvod
odnosno sektor proizvodnje posebno, a kod ukupne
produktivnosti pogona proizvodnja se sabira pomoću
vrednosti proizvoda. Pri tome se kod poređenja
produktivnosti različitih perioda moraju proizvodnje u
svim razdobljima sabrati preko jedinstvenih cena.
Uporedivost produktivnosti među različitim pogonima
moguća je jedino ako se nalaze u istoj grupaciji s
obzirom na tehnologiju, odnosno intenzitet rada i
kapitala.
22
Ekonomičnost
 Ekonomičnost je vrijednosni odnos između OUTPUTA i
INPUTA,
 odnosno između prihoda i troškova jednog razdoblja ili
jedinice proizvoda.
 Da bi postojala dobit, ekonomičnost mora biti > 1.
23
E konom ično st 
E
P r ihod
T rošak

C ijena
T rošak jedinice proizvoda
170 . 000 kom .  100 . 000 n . j. / kom .
170 . 000 kom .  80 . 000 n . j. / kom .
E
100 . 000 n . j. / kom .
80 . 000 n . j. / kom .

17 . 000 . 00 . 000 n . j.
13 . 600 . 000 . 000 n . j.
 1, 25  125 %
Postoji izvjesna povezanost produktivnosti i
ekonomičnosti. Očekivano je da će produktivnija
proizvodnja biti i ekonomičnija, ali to ne mora da
znači ako se npr. dogodi da se pri povećanju
produktivnosti, zbog zasićenosti tržišta, snize cene.
24