Transcript Pobierz plik

Handel Ludźmi
Małgorzata Kozłowska
prokurator
Departament do spraw
Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji
Prokuratura Generalna
Łódź, 10 października 2011
Uwagi ogólne
prawo międzynarodowe

Konwencja o zwalczaniu handlu żywym towarem, Paryż 4 maja
1910r. (Dz. U. z 1922r. Nr 87, poz. 783)


werbowanie, uprowadzenie, uwiedzenie kobiety lub dziewczyny
nieletniej, nawet za ich zgodą, za pomocą oszustw, gwałtu lub
gróźb, użycia władzy lub środków przymusu dla celów rozpusty
Porozumienie Niemiec, Belgii, Danii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii,
Indii, Włoch, Holandii, Portugalii, Rosji, Szwecji i Norwegii,
Szwajcarii, Polski z dnia 18 maja 1904 (Dz.U. jak wyżej)



ochrona kobiet i dziewcząt małoletnich przed zbrodniczym
procederem handlu białemi
gromadzenie wszelkich wiadomości o werbowaniu kobiet
i dziewcząt za granicę dla celów nierządu
zapewnienie im opieki i powrotu do kraju
Uwagi ogólne
prawo międzynarodowe

Konwencja o zwalczaniu handlu kobietami i dziećmi , Genewa
30 września 1921r. (Dz.U. z 1925r. Nr 125 poz. 893)


Konwencja dotycząca zwalczania handlu kobietami pełnoletnimi,
Genewa 11 października 1933 (Dz.U z 1938r. Nr 7, poz. 37)


ściganie i karanie osobników, zajmujących się handlem dziećmi obu
płci, w rozumieniu Konwencji o zwalczeniu handlu żywym towarem
werbunek, uprowadzenie lub uwiedzenie kobiety lub dziewczyny
pełnoletniej, nawet za jej zgodą w celu uprawiania nierządu za granicą
Konwencja w sprawie handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji,
Lake Success 21 marca 1950r. (Dz. U. z 1952r. Nr 41, poz. 278),
dostarczenie, zwabienie lub uprowadzenie innej osoby, nawet za jej zgodą

eksploatacja prostytucji
dla zaspokojenia namiętności innej osoby

utrzymywanie lub prowadzenie domu publicznego, albo świadome
wynajęcie pomieszczeń dla celów prostytucji

Uwagi ogólne
Prawo międzynarodowe




Protokół przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską
i
powietrzną (Dz.U. z 2005r. Nr 18, poz. 162)
Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu
dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii z dnia 25 maja 2000r.
(Dz.U. z 2007r. Nr 76, poz. 494)
Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi,
sporządzona w Warszawie dnia 16 maja 2005r. (Dz.U. z 2009r. Nr 20, poz. 107)
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE z 14 grudnia 2007r. C
303)


zakaz niewolnictwa, pracy przymusowej i handlu ludźmi (art. 5)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia 5 kwietnia
2011r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu
oraz ochrony ofiar (Dz.U. U.E 15.4.2011) zastępująca decyzję ramową Rady
2002/629/WSiSW z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi
(Dz.U. WE L 203 z dnia 1 sierpnia 2002r.)
Uwagi ogólne
Prawo międzynarodowe
Konwencja Narodów Zjednoczonych z dnia 15 listopada
2000r.
przeciwko
międzynarodowej
przestępczości
zorganizowanej (Dz.U. z 2005r. Nr 18, poz. 158),
•
Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel
ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający
Konwencję
Narodów
Zjednoczonych
przeciwko
międzynarodowej przestępczości zorganizowanej (Dz.U.
z 2005r. Nr 18, poz. 160),
•
Organizacje międzynarodowe

Organizacja Narodów Zjednoczonych





UNDOC (United Nation Office on Drugs and Crime
Rada Europy
Unia Europejska
OBWE
Departament Stanu USA
ONZ/UNDOC

pomoc krajom




Regulacje prawne
opracowanie strategii
pomoc w ich wdrażaniu
kampanie ogólnoświatowe

Blue heart campaigin
Rada Europy



GRETA (Group of Experts on Action Against
Trafficking in Human Beings)
raporty ewaluacyjne – ocena implementacji
Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko
handlowi ludźmi w 34 państwach europejskich
w toku pierwsza runda ewaluacji 10 państw, w tym
publikacja pierwszych raportów na temat Cypru,
Austrii i Słowacji (wrzesień 2011)
Unia Europejska








Karta Praw Postawowych
aktywność Komisji Europejskiej
grupa ekspertów do spraw handlu ludźmi wyznaczonych decyzją
KE i współpracująca ściśle z KE,
Plan UE dotyczący najlepszych praktyk, standardów i procedur
zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu (2005/C 311/01);
Program sztokholmski – otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i
ochrony obywateli
Dyrektywa w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi (...) z 5
kwietnia 2011r.
Europol
Eurojust


ułatwienie realizacji międzynarodowej pomocy prawnej w sprawach
karnych
wymiana informacji, także w sprawach o handel ludźmi
Międzynarodowa pomoc
prawna



Europejska Konwencja o pomocy prawnej w
sprawach karnych (Dz.U. z 1999r. Nr 76, poz. 854)
Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych
pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej
z 29 maja 2000r. (Dz.U. z 2007r. Nr 135, poz. 950)
Konwencja NZ przeciwko międzynarodowej
przestępczości zorganizowanej wraz z protokołami
dodatkowymi (Dz.U. z 2005r. Nr 18 poz. 158, 160)
Wnioski o pomoc prawną
Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy
państwami członkowskimi Unii Europejskiej
uzupełnia m. in. Europejską Konwencję o pomocy prawnej w
sprawach karnych

zasada bezpośredniości – art. 6 ust. 1

możliwość przekazywania wniosków za pośrednictwem Interpolu

możliwość bezpośredniej komunikacji organu sądowego, policyjnego czy
administracyjnego
Uwaga na wyjątki – oświadczenia złożone w trybie art. 27 ust. 2

podstawa do przekazywania informacji z własnej inicjatywy


Europejska Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych

zasada – wymiana wniosków za pośrednictwem organów centralnych,
Wnioski o pomoc prawną
Konwencja ONZ i protokół dodatkowy
Warunki:
- przestępstwo konwencyjne
- popełnione w ramach działalności zorganizowanej grupy
przestępczej
- o charakterze międzynarodowym (co najmniej 2 państwa)

pomoc prawna (art. 18 Konwencji)

ekstradycja (art. 16 jako podstawa wydania)

konfiskata (art. 13)
Konwencja ONZ i protokół dodatkowy

pomoc prawna (art. 18 Konwencji)








zebranie dowodów lub oświadczeń,
przeszukanie i zajęcie
oględziny,
uzyskanie opinii biegłego
zabezpieczenie dokumentów
doręczenia
identyfikacja i ujawnienie dowodów
przekazywanie informacji z postępowań karnych z
zachowaniem wymogów poufności (z wyjątkiem dowodów
niewinności oskarżonego)
Konwencja ONZ i protokół dodatkowy
Narzędzia prawne



ekstradycja (art. 16 jako podstawa wydania)
wspólne postępowania przygotowawcze –
porozumienia lub umowy
konfiskata (art. 13)



dochody uzyskane z przestępstw
przedmioty służące do popełnienia przestępstwa
specjalne techniki śledcze – dostawa niejawnie
nadzorowana, inwigilacja, operacja pod przykryciem
Uwagi ogólne
Prawo krajowe

art. 211 Kodeksu karnego z 1932r.

Wywiezienie za granicę osoby w celu uprawiania nierządu




art. IX przepisów wprowadzających Kodeks karny
z 1969r. - dostarczenie, zwabienie lub uprowadzenie osoby w
celu uprawiania nierządu, nawet za jej zgodą,
Uprawianie handlu kobietami i dziećmi
art. 253 § 1 kk z 1997r., rozdział XXXII „Przestępstwa
p-ko porządkowi publicznemu”
art. 204 § 4 kk – zwabienie lub uprowadzenie innej
osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą
Uwagi ogólne
prawo krajowe

Nowela z dnia 20 maja 2010r. ustaw –
Kodeks karny, o Policji, Kodeks postępowania
karnego oraz Przepisów wprowadzających
Kodeks karny (Dz.U. Nr 98 poz. 626).





skreślenie art. 253 § 1 kk i art. 204 § 4 kk,
wprowadzenie definicji handlu ludźmi – art. 115 § 22 kk
wprowadzenie przestępstwa handlu ludźmi w art. 189a § 1
kk, w rozdziale XXIII – „Przestępstwa przeciwko wolności”,
wprowadzenie karalności przygotowania – art. 189a § 2 kk,
wprowadzenie karalności niepowiadomienia o przestępstwie
handlu ludźmi – art. 240 kk, a także jego formach
stadialnych przygotowania i usiłowania
Znamiona przestępstwa



podmiot - przestępstwo powszechne
popełnione z winy umyślnej
z zamiarem bezpośrednim kierunkowym,




sprawca działa w celu wykorzystania innej osoby, nawet za
jej zgodą, w sytuacjach szczególnych, które mogą stanowić
realizację odrębnych czynów zabronionych (żebractwo,
niewolnictwo), bądź też stanowić normalną aktywność
człowieka (praca)
przestępstwo o charakterze formalnym
wieloczynnościowe
przedmiot ochrony – wolność i godność człowieka,
prawo do jego samostanowienia
Znamiona czynnościowe






werbowanie – nakłanianie, prowadzenie zaciągu, rekrutacji,
transport – przemieszczanie ludzi, ładunków na pewną
odległość, z zastosowaniem środków lokomocji,
dostarczanie – spowodowanie, by inna osoba znalazła się
w określonym miejscu,
przekazywanie – dawanie czegoś innej osobie do dalszego
dysponowania
przechowywanie – trzymanie czegoś gdzieś, składowanie,
magazynowanie, przetrzymywanie czegoś w ukryciu,
przyjmowanie – branie czegoś co jest dawane, branie kogoś
do siebie, zapewnianie schronienia,
Modus operandi






przemoc
groźba bezprawna
podstęp
wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu lub niezdolności do
należytego pojmowania przedsiębranego działania, nadużycie
stosunku zależności
wykorzystanie krytycznego położenia lub stanu bezradności
udzielenie lub przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej albo
jej obietnicy osobie sprawującej nadzór lub opiekę nad inną
osobą
Nie muszą zostać zastosowane w przypadku popełnienia
przestępstwa HL na szkodę małoletniego
Strona podmiotowa,
określenie działania sprawcy





związane z przemysłem usług seksualnych –
prostytucja, pornografia i inne formy
wykorzystania seksualnego,
praca lub usługi o charakterze przymusowym,
żebractwo,
niewolnictwo lub inne formy wykorzystania
poniżające godność jednostki,
pozyskanie komórek, tkanek lub narządów
Formy wykorzystania prostytucja

Relacje przestępstw z art. 203 kk i art. 189a § 1 k
art. 203 kk – zmuszenie innej osoby do prostytucji
następuje przy wykorzystaniu groźby bezprawnej,
podstępu, stosunku zależności
 art. 189a § 1 kk znamiona strony przedmiotowej
następują na etapie werbunku, transportu (…),
w celu doprowadzenia innej osoby do prostytucji
Możliwość realnego zbiegu przestępstw art. 189a §1
kk i art. 203 kk


Relacje przestępstw z art. 189a
§ kk i art. 203kk

sprawa z okręgu PA Wrocław
czyn 1. sprzedaż Bułgarki w celu uprawiania prostytucji –
zarzut o przestępstwo art. 189a § 1 kk

czyn 2. czerpanie korzyści z cudzego nierządu, groźby
bezprawnego zamachu na życie i zdrowie, bicie, uszkodzenie ciała i
doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem –
systematyczne oddawanie pieniędzy zarobionych w wyniku
świadczenia usług seksualnych
zarzut o przestępstwo z art. 282 kk i art. 204 § 2 kk, art. 157 § 2 kk w
zw. z art. 11 § 2 kk
pytanie jaki był cel przemocy i gróźb – świadczenie prostytucji czy
uzyskanie korzyści majątkowych z jej uprawiania

Relacje przestępstw z art. 189a § kk,
art. 203 kk i art. 204 § 2 kk

PO Szczecin





werbunek pod pozorem pracy w barze w Niemczech,
przekazanie do klubu nocnego w celu uprawiania prostytucji
(2-3 dni)
czerpanie korzyści z nierządu
zmuszenie do świadczenia usług seksualnych – przemoc,
zabór telefonu komórkowego, dowodu osobistego, a także
pozbawia wolności (zamknięcie klubu nocnego)
pokrzywdzona ucieka
przyjęte kwalifikacje:
art. 189a § 1 kk w zb. z art. 204 § 2 kk w zw. z art.
12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i art. 65 § 1 kk
Formy wykorzystania prostytucja

Relacje przestępstwa z art. 204 § 3 kk
w formie stręczycielstwa i art. 189a § 1 kk



znamiona identyczne, przy czym w przypadku przestępstwa
z art. 204 § 3 kk - konieczność wykazania celu osiągnięcia
korzyści majątkowej
sprawca werbuje (nakłania) małoletniego i ma dwa cele
działania – osiągnięcie korzyści majątkowej i doprowadzenie
do wykorzystania w prostytucji
wyczerpanie znamion dwóch przepisów, przy czym skazanie
na podstawie art. 189a § 1 kk
Formy wykorzystania prostytucja

Relacje art. 204 § 3 kk w formie
kuplerstwa i art. 189a § 1 kk



czerpanie korzyści majątkowych z prostytucji
małoletniego
małoletni jest już pokrzywdzonym w przestępstwie
handlu ludźmi, został zwerbowany w celu
wykorzystania w prostytucji i sprawca czerpie
z jego prostytucji korzyści majątkowe,
dwa odrębne czyny, pozostające w zbiegu realnym
Relacje przestępstw z art. 189a § kk,
art. 203 i art. 204 § 2 i 3 kk

PO Szczecin
16stolatka przebywająca w domu dziecka
 nawiązanie kontaktu emocjonalnego i wyjazdy weekendowe
z domu dziecka

zmuszanie do współżycia z kolegami oskarżonej, pod groźbą
pobicia i czerpanie z tego korzyści majątkowych
 zmuszenie do wyjazdu do Niemiec, fałszywy dokument
tożsamości
 świadczenie usług seksualnych
 ucieczka pokrzywdzonej
Przyjęta kwalifikacja: art. 189a § 1 kk w zb. z art. 203 kk, w zb.
z art. 204 § 2 i 3 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk

Relacje przestępstw z art. 189a § kk,
art. 203 i art. 204 § 2 i 3 kk

PO Szczecin




podanie małoletniej środka odurzającego lub
psychotropowego
użycie podstępu, że zostanie odwieziona do domu
wywóz do Niemiec do agencji towarzyskiej
pokrzywdzona informuje właścicieli agencji, że jest
małoletnia i grozi że zawiadomi policję
Przyjęte kwalifikacje: art. 189a § 1 kk w zb. z art. 13 § 1 kk w
zw. z art. 204 § 2 i 3 kk w zw. z art. 11 § 2 kk
Formy wykorzystania – pornografia
definicje

Doktryna
subiektywistyczno – moralistyczna:
treść która ma służyć wywołaniu podniecenia seksualnego (zamiar sprawcy)

obiektywistyczno – moralistyczna:

obiektywna ocena treści prezentowanych materiałów

Orzecznictwo – treści pornograficzne

Zawarte w utrwalonej (film, zdjęcia, obrazy) lub nie (pokazy na żywo)
prezentacje czynności seksualnych człowieka, zwłaszcza ukazywanie
organów płciowych człowieka w ich funkcjach seksualnych, i to zarówno
w wymiarze niesprzecznym z ich biologicznym ukierunkowaniem, jak
i czynności sprzecznych z przyjętymi w społeczeństwie wzorcami zachowań
seksualnych
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2010r. sygn. IV KK
173/10
Formy wykorzystania – pornografia
definicje

Prawo międzynarodowe

Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu
dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii (Dz.U. z 2007r. Nr 76
poz. 494),


pokazywanie za pomocą dowolnych środków dziecka uczestniczącego w
rzeczywistych lub symulowanych ewidentnie czynnościach seksualnych lub
jakiekolwiek pokazywanie organów płciowych w celach przede wszystkim
seksualnych
Decyzja ramowa Rady 2004/68/WSiSW z dnia 22 grudnia 2003r. w sprawie
zwalczania seksualnego wykorzystania dzieci i pornografii dziecięcej (Dz.U.
UE L 261 z 2004r.)


Każdy materiał o charakterze pornograficznym, który wizualizuje lub przedstawia
dziecko (wizerunek prawdziwy lub wytworzony) uczestniczące biernie lub czynnie
w zdarzeniu o wyraźnym charakterze seksualnym
Publiczne eksponowanie narządów płciowych dziecka, jeśli ma to charakter
seksualny
Formy wykorzystania – pornografia,
prawo wewnętrzne



Produkcja, utrwalanie (…) treści pornograficznych
z udziałem małoletniego albo treści pornograficznych
związanych z prezentowaniem przemocy lub
posługiwaniem się zwierzęciem (art. 202 § 3 kk)
Utrwalanie treści pornograficznych z udziałem
małoletniego poniżej lat 15 (art. 202 § 4b kk)
Produkcja treści pornograficznych przedstawiających
wytworzony
albo
przetworzony
wizerunek
małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej
(art. 202 § 4 kk)
Inne formy wykorzystania
seksualnego

Art. 191a § 1 kk – utrwalanie wizerunku
nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności
seksualnej



utrwalanie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie
czynności seksualnej
przy użyciu przemocy, groźby bezprawnej lub przemocy
art. 200a kk – tzw. grooming


podmiot – osoba poniżej lat 15
nawiązanie kontaktu w sieci (werbowanie, nakłanianie)
i wprowadzenie w błąd w celu doprowadzenia do spotkania
i w konsekwencji wykorzystania seksualnego, ale przez inną
osobę
Formy wykorzystania – praca lub
usługi o charakterze przymusowym

definicja - Konwencja nr 29 Międzynarodowej Organizacji Pracy
dot. pracy przymusowej lub obowiązkowej
„Praca przymusowa lub obowiązkowa oznacza wszelką pracę lub
usługi wymagane od jakiejś osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary
i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie”.

art. 22 Kodeksu pracy – praca to umowa przyjmująca postać
dobrowolnego zobowiązania pracownika do świadczenia pracy
pod kierownictwem pracodawcy oraz zobowiązanie pracodawcy
do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem
Formy wykorzystania – praca (…)

naruszenie katalogu praw pracowniczych – art. 218 i
219 Kodeksu pracy, w tym:




prawo do godziwego wynagrodzenia (art. 13, 78-91 kp)
prawo do wypoczynku, w szczególności prawo do dni
wolnych od pracy, gwarantowanego maksymalnego czasu
pracy, prawo do urlopu wypoczynkowego (art. 14 kp)
prawo do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy (art. 15 kp)
prawo do poszanowania godności i innych dóbr osobistych
(art. 11’ kp)
Formy wykorzystania - praca
cudzoziemców

ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy (Dz.U. z 2008r. Nr 69 poz. 415 ze
zmianami)



powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy
(art. 120 ust. 1)
doprowadzenie cudzoziemca do nielegalnego wykonywania
pracy za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu,
wykorzystania zależności służbowej lub zdolności do
należytego pojmowania przedsiębranego działania (art. 120
ust. 3)
nielegalna praca cudzoziemca (art. 120 ust. 2)
Formy wykorzystania - praca

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2009/52/WE
przewidująca
minimalne
normy
w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec
pracodawców zatrudniających nielegalnie obywateli
państw trzecich (Dz.Urz. UE L. 168 z 2009r.)

projekt ustawy o sankcjach dla podmiotów gospodarczych
zatrudniających obywateli państw trzecich przebywających
na terytorium RP
 zatrudnianie
w warunkach pracy powodujących
szczególny wyzysk
 zatrudnianie ofiary handlu ludźmi
 zatrudnianie małoletniego obywatela państwa trzeciego
Formy wykorzystania - praca

postępowanie PA Gdańsk








handel ludźmi w celu pracy przymusowej – świadczenie usług
budowlanych
werbunek – ogłoszenia w lokalnych gazetach o pracy w sektorze
budowlanym w Wielkiej Brytanii
transport autobusowy i zlecenie zrobienia zakupów
koszmarne warunki socjalno – bytowe, nocleg w remontowanych
domach,
brak świadczeń pieniężnych w tym wynagrodzenia
profil pokrzywdzonych – nie wykształceni, nie znający języka, brak
umiejętności poruszania się w obcym kraju
interwencja Konsulatu RP
postępowanie PA Gdańsk

handel ludźmi w celu pracy przymusowej (czyszczenie kadłubów
statków) (art. 189a § 1 kk oraz z art. 120 ust. 3 ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – doprowadzenie
cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy)
Formy wykorzystania - żebractwo

Dyrektywa w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi


art. 58 Kodeksu wykroczeń




forma przymusowej pracy lub usług (definicja Konwencji
MOP nr 29)
powtarzające się zachowanie polegające na proszeniu o
jałmużnę, darowiznę w naturze lub darowiznę pieniężną
czynienie tego w miejscu publicznym
w sytuacji posiadania środków na utrzymanie lub możliwości
podjęcia pracy zarobkowej
postępowania postępowania kwalifikacje – o
przestępstwa z art. 191 § 1 kk
Formy wykorzystania – niewolnictwo

art. 115 § 22 kk – definicja
niewolnictwa


stan zależności, w którym człowiek traktowany jest jak
przedmiot własności
art. 8 Przepisów wprowadzających
Kodeks karny



oddawanie innej osoby w stan niewolnictwa
uprawianie handlu niewolnikami
utrzymywanie osoby w stanie niewolnictwa
Formy wykorzystania – pozyskiwanie
komórek, tkanek lub narządów

ustawa z dnia 1lipca 2005r. o pobieraniu, przechowywaniu i
przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. Nr 169, poz.
1411)
 definicje
 ściganie – art. 44 ust. 1






działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej
nabycie lub zbycie cudzej komórki, tkanki, narządu
pośrednictwo w nabyciu lub zbyciu lub udział w przeszczepianiu lub
udostępnianiu
werbunek – rozpowszechnianie ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu
lub o pośredniczeniu w takich czynnościach w celu przeszczepu
brak penalizacji nielegalnego przeszczepianie embrionu
Dyrektywa - hl w celu pobrania organu
Inne formy wykorzystania

w celu popełniania przestępstw – preambuła Dyrektywy w
sprawie zapobiegania handlowi ludźmi –


postępowania PA w Gdańsku i PA w Poznaniu


wykorzystanie osoby do popełniania, m.in.: kradzieży sklepowej,
kieszonkowej, handlu narkotykami oraz innych podobnych działań
podlegającym karom i przynoszącym korzyść majątkową
handel ludźmi w celu popełniania przestępstw - wyłudzenia
świadczeń socjalnych
postępowanie PO we Wrocławiu V Ds 100/09

handel ludźmi w celu popełniania kradzieży sklepowych zarzuty:
art. 258 § 1 i 3 kk, art. 189a § 1 kk (art. 18 § 3 kk), art. 278 § 1 kk
(art. 18 § 2 kk)
Uprawnienia pokrzywdzonego


standardowy katalog
prawo do świadczeń socjalnych

art. 5 i 5a ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009r. Nr
175, poz. 1362)



interwencja kryzysowa dla ofiar handlu ludźmi – schronienie, posiłek,
niezbędne ubranie i zasiłek celowy
powiadomienie służb pomocy społecznej oraz do rozważenia –
wszczęcie odrębnego postępowania w ramach Pa oraz
pomoc Krajowego Centrum Interwencyjno –
Konsultacyjnego dla ofiar handlu ludźmi (KCIK)
prowadzonego przez MSWiA
Uprawnienia pokrzywdzonego
zadośćuczynienie (…)

art. 46 § 1 i 2 kk - zadośćuczynienie,
obowiązek naprawienia szkody lub nawiązka




wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej
skazanie
związek przyczynowy pomiędzy szkodą/krzywdą a
przestępstwem handlu ludźmi
złożenie wniosku do czasu zakończenia pierwszego
przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej (art.
49a kpk)
Uprawnienia pokrzywdzonego
kompensata

ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom
niektórych przestępstw (Dz.U. z 2005r. Nr 169, poz. 1415 ze
zm.)





przestępstwo popełnione na terytorium RP, na szkodę obywatela UE
postępowanie w sprawie o przestępstwo, którego skutkiem jest
śmierć lub naruszenie czynności ciała lub rozstroju ciała art. 156 §
1 kk lub w art. 157 § 1 kk
uprawniony – pokrzywdzony lub osoba mu najbliższa
brak możliwości uzyskania kompensaty od sprawcy
kompensata obejmuje



utracone zarobki lub inne środki utrzymania
koszty związane z leczeniem i rehabilitacją
koszty pogrzebu
Uprawnienia pokrzywdzonego
kompensata

przesłanki negatywne





brak skutku postaci uszkodzenia ciała (…)
umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt. 1, 2,
3, 7 i 9 kpk
wydanie wyroku uniewinniającego
upływ 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa
właściwy do rozpoznania – sąd rejonowy właściwy
dla miejsca zamieszkania pokrzywdzonego lub osoby
mu najbliższej
Uprawnienia pokrzywdzonego


prawo do reprezentacji, w tym prawo do żądania ustanowienia
pełnomocnika z urzędu
 warunek – wykazanie niemożności ponoszenia kosztów
reprezentacji
 pełnomocnik z urzędu (art. 87 § 1 kpk w zw. z art. 88 § 1
kpk i art. 78 § 1 kpk)
 art. 12 ust. 2 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2011/36/UE
ochrona świadka/pokrzywdzonego
 art. 12 ust. 3 Dyrektywy – zapewnienie dostępu do
programów ochrony świadków lub innych podobnych
programów, na podstawie indywidualnej oceny ryzyka
 projekt Dyrektywy ustanawiającej minimalne standardy
praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw
Uprawnienia pokrzywdzonego
pokrzywdzony cudzoziemski

prawo do ubiegania się o legalizację pobytu w RP – na podstawie
ustawy o cudzoziemcach (Dz.U. z 2006r. Nr 234, poz. 1694 z późn.
zm.)
 art. 53a ust. 2 pkr. 4 – zezwolenie na czas oznaczony, nie
dłuższy niż 3 miesiące


art. 53 ust. 1 pkt. 15 w zw. z art. 56 ust. 1 pkt. 4 – zezwolenie
na zamieszkanie





wojewoda na podstawie zaświadczenia organu wł. do prowadzenia postęp.
okres do 6 miesięcy
pobyt na terytorium RP
podjęcie współpracy z organami wymiaru sprawiedliwości
zerwanie kontaktu z osobami podejrzanymi o popełnienie czynów
zabronionych dot. handlu ludźmi
prawo do udziału w Programie wsparcia i ochrony
ofiary/świadka handlu ludźmi
Przesłuchanie pokrzywdzonego




wniosek o przesłuchanie w trybie art. 316 § 3 kpk lub
osobiste przesłuchanie przez prokuratora
art. 191 § 3 kpk – zastrzeżenie danych adresowych
przesłuchanie z udziałem psychologa
okazanie z ukrycia lub z zastosowaniem środków
umożliwiających przesłuchanie na odległość (art. 177
§ 1 a kpk)
Odmowa przesłuchania
w trybie art. 316 § 3 kpk

konieczność dobrego umotywowania wniosku


porozumienie z La Stradą i stosowny dokument?
Odmowa odebrania zeznań przed sądem


brak niebezpieczeństwa, że świadka nie będzie
można przesłuchać na rozprawie
pokrzywdzona Bułgarka zobowiązała się przed
sądem, że stawi się na każde wezwania
Zalecenia dot. przesłuchania
pokrzywdzonego

art. 12 ust. 4 Dyrektywy – unikanie:





zbędnego powtarzania przesłuchań
kontaktu wzrokowego pokrzywdzonego z
oskarżonym, w tym w czasie składania zeznań i
okazania
przesłuchań krzyżowych – konfrontacji
składanie zeznań na posiedzeniach jawnych
zbędnych pytań dotyczących życia prywatnego
Przesłuchanie pokrzywdzonego






ustalenie okoliczności pierwszego kontaktu pokrzywdzonego z osobą
proponującą pracę, organizującą wyjazd, czy też składającą ofertę (telefon,
email, ogłoszenie o pracę, polecenie przez znajomego, rodzinę) i jego dalszy
przebieg,
warunki oferty, przykładowo: miejsce wykonywania pracy, warunki wyżywienia i
akomodacji, wynagrodzenie i forma płatności, zapewnienie opieki na miejscu,
czy została na tą okoliczność sporządzona umowa lub oferta w formie pisemnej,
koszty dojazdu na miejsce i uzyskania niezbędnych dokumentów (paszport,
wiza, zezwolenie na pracę),
czy pokrzywdzony przekazywał sprawcy/sprawcom dane na temat rodziny,
miejsca zamieszkania, sposobu kontaktu, jak uzasadniono konieczność
posiadania takich informacji,
sposób przekroczenia granicy państwowej,
kto dysponował dokumentem tożsamości pokrzywdzonego, jeśli była to inna
osoba, jakie było uzasadnienie jego przekazania, na jaki okres,
Przesłuchanie pokrzywdzonego






czy posługiwał się innymi niż na własne nazwisko dokumentami
stwierdzającymi tożsamość, jeśli tak, jakie było tego uzasadnienie,
czy w związku z wykonywaniem pracy podlegał ubezpieczeniu
społecznemu lub ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych
wypadków, czy został przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy,
czy wypełniał lub podpisywał jakiekolwiek wnioski lub dokumenty,
w szczególności w celu założenia konta lub uzyskania świadczenia
z ubezpieczenia społecznego,
czy otrzymał środki pieniężne lub wynagrodzenie w innej formie,
sposób traktowania na miejscu, w tym stosowanie środków przymusu
lub groźby,
możliwość kontaktu z innymi osobami.
Przesłuchanie dziecka



wstępna opinia psychologa o możliwości przesłuchania
tryb przesłuchania wskazany w art. 185a kpk i art. 185b kpk
reguły wskazane w Dyrektywie (art. 15 )










niezwłoczne przesłuchanie dziecka
w pomieszczeniach specjalnych lub do tego przygotowanych
z udziałem specjalistów
przez tą samą osobę
ograniczenie liczby przesłuchań
utrwalanie na nośnikach audiofonicznych
bez udziału podejrzanego
udział przedstawiciela lub wybranej przez dziecko osoby dorosłej
rozprawa z wyłączeniem jawności
przesłuchanie na rozprawie z udziałem środków do przesłuchania na odległość
konieczność zmian legislacyjnych w zakresie odnoszącym się do trybu
przesłuchania wskazanego w art. 185a i 185b kpk, w szczególności
wieku uprawnionego oraz katalogu przestępstw
Przesłuchanie dziecka

Ustanowienie kuratora
dziecko pozostaje pod opieką rodziców, co do których
istnieje uzasadnione podejrzenie, że nadużyli władzy
rodzicielskiej
art. 572 § 1 kpc – wszczęcie procedury zmierzającej do
pozbawienia lub ograniczenia władzy rodzicielskiej
art. 7 w zw. z art. 99 Krio - ustanowienie kuratora
1.
opiekunowie prawni dziecka przebywają poza granicami RP
art. 157 Krio – ustanowienie kuratora
1.
Przesłuchanie dziecka

art. 14 ust. 2 i art. 5 ust. 1 Dyrektywy


wyznaczenie opiekuna lub przedstawiciela prawnego w momencie
uznania dziecka za ofiarę handlu ludźmi
przedstawiciel z chwilą zainicjowania postępowania karnego
niemożność zapewnienia właściwej reprezentacji przez rodziców ze
względu na konflikt interesów

art. 15 ust. 2

bezpłatne doradztwo i zastępstwo prawne
Zabezpieczenie materiału
dowodowego
oględziny
 eksperyment procesowy
 odtworzenie przebiegu zdarzeń
i odebranie zeznań od pokrzywdzonego w
toku tych czynności
 kontrola i utrwalanie rozmów (art. 237
kpk)

Odstąpienie od ścigania pokrzywdzonych lub
zaniechanie sankcji karnej

Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko
handlowi ludźmi


art. 26 - niekaralność pokrzywdzonego za czyny popełnione
pod wpływem groźby
Dyrektywa Parlamentu i Rady w sprawie
zapobiegania handlowi ludźmi - art. 8
odstąpienia od ścigania
 odstąpienie od karania
za czyny pokrzywdzonych popełnione w wyniku przymusu lub
w bezpośredniej konsekwencji tego, że stały się ofiarami
handlu ludźmi

Zaniechanie sankcji karnej


jedynie wypadki przewidziane w ustawie (np. art. 229
§ 6, art. 230a § 3, 236 § 2, art. 240 § 3, art. 252 § 4
kk)
możliwości odstąpienia od wymierzenia kary
wynikające z art. 59 kk





zagrożenie do lat 3 lub karą łagodniejszego rodzaju
społeczna szkodliwość nie jest znaczna
Sąd orzeka środek karny
cele kary zostaną spełnione poprzez orzeczenie środka
karnego
konieczność zmian legislacyjnych
Zaniechanie ścigania


jedynie przypadki wskazane w ustawie (art. 17 § 1
pkt. 2 kpk)
umorzenie postępowania lub odmowa wszczęcia



przemoc fizyczna, która całkowicie wykluczająca podjęcie
decyzji – wyłącza możliwość uznania zachowania sprawcy za
czyn (art. 17 § 1 pkt. 1 kpk)
przymus fizyczny lub psychiczny jako okoliczność
wyłączająca bezprawność czynu (art. 26 kk w zw. z art. 17 §
1 pkt. 2 kpk)
stwierdzenie stopnia społecznej szkodliwości czynu
pokrzywdzonego (art. 17 § 1 pkt. 3 kpk)
Postępowania przeciwko
pokrzywdzonym


PA Białystok – sprawa azerska
PO Legnica – pokrzywdzona legitymująca się
fałszywym dowodem tożsamości.
Sąd, na wniosek prokuratury – uznał winę (art. 270 § 2a kk),na
podstawie art. 59 § 1 kk odstąpił od wymiaru kary i orzekł
przepadek falsyfikatu

PR Krosno - obywatelki Nepalu, badanie PA
oświadczenia o dobrowolnym wydaniu paszportów,
potencjalny podejrzany występujący w roli tłumacza
niedostateczne przesłuchanie pokrzywdzonych
Środki karne



art. 7 Dyrektywy
przepadek korzyści lub jej równowartości - art. 45 kk
przepadek przedmiotów służących lub przeznaczonych do
popełnienia przestępstwa – art. 44 § 2 i 4 kk
przedmioty służące do popełnienia przestępstwa – każda rzec,
której użycie umożliwia lub co najmniej ułatwia sprawcy
realizację zamierzonego czynu przestępczego - wyrok SN z dnia
11 kwietnia 1984r. RNW 4/84
doktryna – zawężenie definicji do przedmiotów służących realizacji
znamion przestępstwa


przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa art. 44 §
1 kk
stosowanie zabezpieczeń majątkowych
Środki karne

obowiązek powstrzymywania się od przebywania w
określonych miejscach – art. 41a § 1 kk


warunek przemoc lub wykorzystanie seksualne małoletniego
zakaz prowadzenia działalności gospodarczej art. 41
§ 2 kpk

przestępstwo zostało popełnione w związku z prowadzeniem
ściśle określonej działalności gospodarczej, np. agencja
pośrednictwa pracy, „krótkoterminowe noclegi”, itp.
Postępowania
przygotowawcze
res iudicata – art. 54 Konwencji wykonawczej do układu
Schengen
brak możliwości umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1
pkt 7 kpk w sytuacji ustalenia, że postępowanie o ten sam czyn
jest w toku
wyłącznie prawomocne orzeczenie organu sądowego państwa
członkowskiego UE



najczęstsza przyczyna wadliwej decyzji procesowej –
niedostateczne wykorzystania dowodu z zeznań
pokrzywdzonego
opinie psychologów określające profil pokrzywdzonego
Handel ludźmi a nielegalna
adopcja







handel dzieckiem w celu wykorzystania jako źródło dochodu –
obywateli Danii i Polka – matka dziecka
finansowanie matki w czasie ciąży
próba wprowadzenia w błąd, że Dunka jest matką dziecka
środki zapobiegawcze – tymczasowe aresztowanie,
zarzuty z art. 189a § 1 kk, wobec Dunek 13 § 1 kk w zw. z art. 272 kk
a/o przeciwko w zakresie usiłowania wyłudzenia dokumentacji
medycznej potwierdzającej urodzenie dziecka w warunkach domowych
(dyskusyjne czy jest to wyłudzenie poświadczenia nieprawdy)
umorzenie częściowe - art. 189a kk – art. 17 § 1 pkt. 2 kpk (bcp)



co do matki dziecka – chęć zapewnienia jak najlepszych warunków bytowych
brak znaczenia, że chęć adopcji była związana z chęcią osiągnięcia korzyści
majątkowej. „odpłatne przekazanie do adopcji nie mieści się w definicji hl”
Dunki – przejęcie dziecka w celu jego wychowania, brak znamion wykorzystania
Relacje art. 253 § 1 kk i art. 189a § 1 kk

art. 253 § 1 kk
 Konwencja z dnia 21 marca 1950 w sprawie zwalczania
handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji, ratyfikowany 29
lutego 1952
za handel ludźmi uznaje się dostarczenie, zwabienie lub uprowadzenie
w celach prostytucji innej osoby, nawet za jej zgodą

Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu i karaniu za handel
ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, ratyfikowany 18
sierpnia 2003r., opublikowany w dniu 31 stycznia 2005r.
 przestępstwo popełnione w ramach zorganizowanej
grupy przestępczej
 o charakterze międzynarodowym
Relacje art. 253 § 1 kk i art. 189a § 1 kk

art. 3 ust. 2 Konwencji przeciwko międzynarodowej
przestępczości zorganizowanej




zostało popełnione w więcej niż jednym państwie;
zostało popełnione w jednym państwie, lecz istotna część
przygotowań do niego, planowania, kierowania lub kontroli
nad nim odbywała się w innym państwie;
zostało popełnione w jednym państwie, lecz była w nie
zaangażowana zorganizowana grupa przestępcza
prowadząca działalność przestępczą w więcej niż jednym
państwie; lub
zostało popełnione w jednym państwie, lecz powoduje
istotne skutki w innym państwie
Handel ludźmi jako transakcja kupna
sprzedaży
wyrok SN z 7 czerwca 2001r. V KKN 109/99
HL – jako transakcja kupca sprzedaży, ale powiązana z
werbunkiem, transportem (...)
 podobnie:



postanowienie SN z 3 października 2007r. III KK 177/07
wyrok SA w Lublinie z 7 kwietnia 2005r. sygn. II AKa 75/05
HL jako transakcja kupna sprzedaży, bądź też jakakolwiek
inna transakcja cywilno – prawna (zamiana, najem, zastaw,
użyczenie, której przedmiotem jest osoba ludzka, w
powiązaniu z działaniami polegającymi na zawarciu
stosowanej umowy (reklama, werbowanie, doradztwo (...)
Handel ludźmi jako transakcja kupna
sprzedaży


wyrok SA w Katowicach z 13 sierpnia 2009r. II Aka 200/09
„określenie „uprawia handel” jest równoznaczne z pojęciem
„handluje – kupuje, sprzedaje, zastawia, dokonuje zamiany,
użycza ludzi lub dokonuje jakichkolwiek innych transakcji
cywilnoprawnych
wyrok SA w Białymstoku z 24 maja 2004r. sygn. II Aka 66/04
HL jako obrót przenoszący własność człowieka jako przedmiotu,
towaru
Pytania ?
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ