Dysleksja

Hanna Mazela

Uczniowie z potrzebami edukacyjnymi

Uczniowie z zaburzeniami uczenia się: Uczniowie wybitnie zdolni Zaburzenia rozwoju mowy Zaburzenia rozwoju ruchu Upośledzenie umysłowe Zaburzenie funkcji narządów zmysłu Specyficzne zaburzenia uczenia

Specyficzne zaburzenia uczenia:

Czytania i pisania: DYSLEKSJA ROZWOJOWA

Dysgrafia Dysleksja Dysortografia

Matematyki: DYSKALKULIA

Dysleksja rozwojowa:

To zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu przy co najmniej przeciętnej inteligencji, sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, właściwej opiece wychowawczej oraz dydaktycznej.

Za obowiązującą obecnie definicję dysleksji rozwojowej przyjmuje się opublikowaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji im. Ortona z 1994 roku.

Typy dysleksji rozwojowej

    Dysleksja typu wzrokowego koordynacji wzrokowo – cechuje się wybiórczymi zaburzeniami rozwoju spostrzegania i pamięci wzrokowej, – ruchowej Dysleksja typu słuchowego – występują zaburzenia pamięci i spostrzegawczości słuchowej, często powiązane z zaburzeniami funkcji językowych Dysleksja integracyjna – zaburzona jest koordynacja funkcji percepcyjno – motorycznych Dysleksja typu mieszanego przestrzennej – charakteryzuje się zaburzeniem funkcji słuchowo – językowych, pamięci słuchowej, percepcji wzrokowej, pamięci wzrokowo – słuchowej i wyobraźni

Prezentowane zaburzenia mogą występować w węższym zakresie.

DYSLEKSJA specyficzne trudności w czytaniu, którym często towarzyszą trudności w pisaniu, DYSORTOGRAFIA specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (błędy ortograficzne), DYSGRAFIA trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma (brzydkie pismo).

Dysleksja rozwojowa obejmuje:

10% 15% populacji, która wykazuje umiarkowane nasilenie, w tym 3% 4% populacji to głęboka dysleksja.

Statystycznie w każdej klasie liczącej średnio 24 osoby można spotkać 4-6 dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce.

Ryzyko dysleksji rozwojowej:

1.

2.

3.

• • Pierwsze symptomy zapowiadające przyszłe problemy w nauce można dostrzec już w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym.

Ryzyko występowania dysleksji jest prawdopodobne w przypadku: Obciążenia genetycznego.

Ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu.

Dysharmonijnego rozwoju psychomotorycznego.

Symptomy u dziecka 3-4 letniego.

1.

2.

3.

4.

Mała sprawność ruchowa,.

Niechęć do zabaw ruchowych.

Mała sprawność dziecka w samoobsłudze.

Niechęć do rysowania, układania klocków.

5.

6.

Opóźniony rozwój mowy.

Przekręcanie wyrazów.

7.

Trudności z zapamiętywaniem pór roku.

8. W wieku 3 lat nie potrafi narysować koła, jako 4 – latek kwadratu i krzyża

Symptomy u dziecka 5-6 letniego.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Kłopoty z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek.

Trudności z odróżnieniem lewej i prawej strony.

Leworęczność lub oburęczność.

Kłopoty z odwzorowaniem szlaczków, prostych figur geometrycznych.

Nie odróżniania głosek podobnych słuchowo.

Kłopoty z dzieleniem i składaniem słów z głosek i sylab.

Wolne tempo wykonywanych prac, mała precyzja ruchów dłoni i palców Trudności w początkowej nauce czytania.

9.

Mało sprawne ruchowo w zakresie całego ciała: słabo biega, jest niezdarne, źle funkcjonuje podczas zabaw ruchowych, ma kłopoty z zapinaniem guzików wiązanie sznurowadeł.

10 Nie lubi budować z klocków, układać puzzli 11. W wieku 5 lat nie potrafi narysować trójkąta.

12.

Nie potrafi kolejno nazwać pór roku, dni tygodnia, szeregu cyfr.

13.

14.

Opóźniony rozwój mowy ( zaburzona artykulacja, mowa agramatyczna, wadliwe wymawianie wyrazów) Zbyt długo utrzymujące się obuoczność i oburęczność, pismo zwierciadlane

Objawy dysleksji w klasach I-III - zakres czytania

Mało błędów przy wolnym tempie czytania i prymitywnej technice (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa) ze słabym rozumieniem przeczytanego tekstu

lub:

bardzo szybkie tempo czytania z wieloma błędami, dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu, często niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst

albo:

występują pojedyncze objawy: niewłaściwe tempo czytania, nieodpowiednia do poziomu edukacji technika czytania, częste czytanie „na pamięć” utrudnione rozumienie przeczytanej treści „ gubienie się w tekście” szybkie męczenie czytaniem niechęć do czytania głośnego

Objawy czytania w klasach I – III - zakres pisania

Przy zaburzonych funkcjach słuchowo-językowych dziecko może:

 mieć nasilone trudności w pisaniu ze słuchu,   mylić litery odpowiadające głoskom podobnym pod względem słuchowo-artykulacyjnym z-s, w-f, d-t, k-g, mieć trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylić głoski i-j,      mieć problemy z zapisywaniem głosek nosowych ą-om, ę-em, często opuszczać, dodawać, przestawiać, podwajać litery i sylaby, pisać wyrazy bezsensowne.

Częste pisanie zwierciadlane liter i cyfr Odwzorowywanie wyrazów przez zapisywanie ich od strony prawej do lewej.

Objawy dysleksji w klasach I – III - w zakresie pisania cd.

Przy zaburzonych funkcjach wzrokowych dziecko może:

      popełniać błędy podczas przepisywania tekstów ze wzoru, mieć trudności z zapamiętaniem alfabetu, kształtu liter rzadziej występujących lub o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G), mylić litery o podobnym kształcie l-t-ł, m-n, u-y, o-a-e, a ą, e-ę, mylić litery różniące się położeniem w przestrzeni: p-b-d g, m-w, n-u.

Trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu, Pomijać drobne elementy graficzne ( kreseczki, ogonki ),  Wolne tempo pisania

Objawy dysleksji w klasach I - III

Przy opóźnionym rozwoju ruchowym i koordynacji wzrokowo – ruchowej:

-pisze wolno, szybkie męczenie się ręki -nieprawidłowo trzyma długopis -odwraca kolejność liter w wyrazach -robi za duże lub za małe odstępy między literami -ma zbyt duży lub zbyt słaby nacisk długopisu na papier -nie przestrzega liniatury -nieprawidłowo łączyć litery -trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych -dziecko słabo biega i skacze -ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek

Objawy dyslektyka w klasach IV - VI

•

Czytanie:

-wolne tempo, prymitywna technika, -niedokładne rozumienie tekstu z małą ilością błędów, -szybkie tempo czytania z wieloma błędami -domyślanie się treści na podstawie kontekstu -niechęć do czytania • -sylabizowanie trudnych wyrazów

Pisanie:

-duża liczba błędów ortograficznych, mimo znajomości zasad, -słabo czytelne pismo

Objawy dysleksji w klasach IV - VI

Przy zaburzonej funkcji wzrokowej uczeń ma kłopoty z:

-czytaniem na pamięć, zgadywaniem - z wyróżnianiem elementów z całości i z ich syntetyzowaniem w całość -wykazuje trudności w wyodrębnianiu szczegółów różniących dwa obrazki -popełnianiem wielu błędów ortograficznych

Objawy dysleksji w klasach IV - VI

Przy zaburzonej funkcje słuchowo – językowej uczeń :

-wykazuje trudności z różnicowaniem podobnych głosek (s –z, b –p, k -g ), -przekręca złożone wyrazy, lub pary wyrazów -zniekształcanie i upraszczanie pisowni – bezsensowne zlepki literowe, -błędy w zapisie i –j, ą –om, -przestawianie szyku dyktowanych wyrazów, zmiana na inne wyrazy o podobnym brzmieniu lub znaczeniu, -prymitywna techniką czytania – głoskowanie, sylabizowanie, -trudności z intonacją czytanych tekstów, -trudności z zapamiętywaniem kilku poleceń jednocześnie, trudności z zapisywaniem długich zdań i uczeniem się pamięciowym ( tabliczki mnożenia, wierszy ), -ma trudności z używaniem wyrażeń przyimkowych

Objawy dysleksji w klasach IV -VI

•

Funkcje ruchowe

Motoryka duża -trudności z utrzymaniem równowagi, z koordynacją ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, jazdy na rowerze, nartach, łyżwach, niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych, • -trudności z wykonaniem ćwiczeń wymagających sekwencji ruchów np. układów, tanecznych, gimnastycznych

Motoryka mała

-trudności w lepieniu, wycinaniu, majsterkowaniu • - brzydkie pismo, słabe prace plastyczne i techniczne

Koordynacja wzrokowo - ruchowa

-nieprawidłowy nacisk podczas pisania i rysowania -ma trudności z rzucaniem do celu, chwytaniem -nieczytelnie i niechętnie pisze, rysuje

Objawy dyslektyka w klasach IV - VI



Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

dziecko ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, odróżnianiem prawej i lewej strony oraz określeniem położenia przedmiotów względem siebie: na prawo, na lewo 

Orientacja w czasie

dziecko ma trudności z zapamiętaniem terminów i dat w życiu codziennym ma problemy z chronologią zdarzeń, datowaniem wyrażeń historycznych

Dysleksja przyczyną niepowodzeń szkolnych

Niepowodzenia szkolne przyczyniają się do niskiego poczucia własnej wartości i frustracji. Doświadczenie niepowodzeń szkolnych przez dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się prowadzi do negatywnych konsekwencji natury psychicznej. Są to: -niskie poczucie własnej wartości -frustracje -złe samopoczucie -nasilenie niepowodzeń szkolnych

Dysleksja przyczyną niepowodzeń szkolnych cd.

Niskiej samoocenie dyslektyków towarzyszą wtórne symptomy psychiczne. Są to - poczucie lęku i osamotnienia - nieporadność - zniechęcenie - niezadowolenie z siebie - depresja - brak samoakceptacji - niska motywacja do działania - niskie aspiracje - niechęć do podejmowania działań

Pomoc uczniowi dyslektycznemu w przezwyciężaniu trudności psychicznych

     Podkreślaj jego nawet najmniejsze sukcesy Dbaj, by nie tracił poczucia własnej wartości Unikaj porównywania z innymi uczniami Pomagaj budować pozytywny wizerunek własnej osoby Broń przed ośmieszeniem ze strony rówieśników

Trudności związane z dysleksją na innych przedmiotach

       Geografia –słaba orientacja w stronach świata, wzrokowe ujmowanie stosunków przestrzennych, błędne odczytywanie informacji z mapy Geometria – kłopoty w różnicowaniu kształtów geometrycznych, zakłócona orientacja i wyobraźnia przestrzenna, zmiany w kierunku w rysunkach Języki obce – mylenie nowych znaków pisarskich, trudności w pamięciowym uczeniu się, dużo skreśleń, poprawek Matematyka - odczytywanie liczb od prawej do lewej, mylenie znaków nierówności, trudności z przestrzenną organizacją zapisu, działań, trudności z operowaniem długimi liczbami, liczeniu w pamięci, z tabliczką mnożenia Biologii – opanowanie terminów Historii –zapamiętywanie dat, nazwisk, orientacja w czasie – chronologia Wychowania fizycznego –trudności w wykonywaniu niektórych ćwiczeń

Problemy dyslektyka w codziennym życiu

Trudności w życiu codziennym dyslektyka przejawią się miedzy innymi:

-w myleniu kolejności cyfr przy wykręcaniu numeru telefonicznego, -w myleniu dat i godzin, - kłopotami z zapamiętaniem numerów telefonów, danych liczbowych, - kłopotami z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami, -w przekręcaniu nazwisk i nazw, - trudnościami ze zautomatyzowaniem własnego podpisu, - trudnościami w wypełnianiu formularzy, - problemami z nauką jazdy samochodem - kłopotami z nauczeniem się układów tanecznych na kursie tańca -zapamiętaniem i dokładnym przekazaniem informacji odebranych przez telefon

Problemy dyslektyka w życiu codziennym cd.

      Trudność z odróżnianiem strony prawej od lewej Myleniem kolejności cyfr przy wykręcaniu numeru telefonu Myleniu numerów autobusów np.. 65 – 56 W płynnym nazywaniu miesięcy w prawidłowej i odwróconej kolejności Kłopotami z czytaniem mapy lub orientacji w nieznanym terenie Zapamiętywaniem i dokładnym przekazywaniem informacji odebranych przez telefon

Pomoc dla dzieci z dysleksją – przepisy prawne

W Polsce obowiązują regulacje prawne zapewniające uczniowi z dysleksją równe szanse edukacyjne. Rozporządzenie MENiS z 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych szkołach i placówkach

Pomoc uczniom z dysleksją – przepisy prawne

 • Rozporządzenie MENiS z 7 września 2004r. (ze zmianami z 8 kwietnia 2005r., 14 czerwca 2005r. i 24 października 2005r.) w sprawie warunków i sposobów oceniania uczniów, słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów, sprawdzianów w szkołach publicznych. Rozporządzenie zobowiązuje n-li do: - dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności i umiejętności umożliwiające sprostanie tym wymaganiom -stosowania wobec ucznia z dysleksją łagodniejszych kryteria oceniania w zakresie tych sprawności i umiejętności, które sprawiają mu szczególne problemy Rozporządzenie zobowiązuje ucznia do: -wykazania się samodzielną pracą, wykonywaniem dodatkowych zadań i ćwiczeń, zalecanych dla niego, które pomogą mu przezwyciężyć trudności

Pomoc dla dzieci z dysleksją - przepisy prawne

System pomocy terapeutycznej w Polsce obejmuje: Poziom pierwszy – pomoc udzielana przez rodziców pod kierunkiem nauczyciela Poziom drugi – zespół korekcyjno – kompensacyjny Poziom trzeci – terapia indywidualna Poziom czwarty – klasy terapeutyczne Poziom piąty – stacjonarne oddziały terapeutyczne

Uczeń z dysleksją ma prawo:

         do wydłużonego limitu czasu na pisanie wszelkich sprawdzianów, do bycia ocenianym z czytania i pisania według kryteriów dostosowanych do jego możliwości do korzystania z „książek mówionych”, do korzystania z komputera, do opisowego oceniania dyktand przez wskazanie ilości błędów, do korzystania z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych prowadzonych przez nauczyciela posiadającego przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej, przystąpić do sprawdzianu kompetencji w warunkach i formie dostosowanych do dysfunkcji, do nauczania opartego na emocjach pozytywnych: zainteresowaniu, zaciekawieniu, przeżyciu sukcesu, poczuciu kompetencji, siły i własnych możliwości, zwolnienia z nauki drugiego języka obcego – w przypadku głębokiej dysleksji rozwojowej.

Jak pomagać uczniowi z dysleksją

        Nie odpytywać z czytania nowego tekstu na forum klasy Dostosować tekst do czytania pod względem ilościowym i jakościowym (krótkie teksty, większa czcionka ) Nie obniżać oceny za drobne usterki w czytaniu ( tempo, płynność, poprawność ), oceniać wysiłek a nie efekt pracy Wydłużać czas na zadania pisemne Nie omawiać błędów ucznia na forum klasy Mimo, że zna zasady ortograficzne może popełniać błędy ortograficzne w samodzielnym pisaniu, pisaniu z pamięci i ze słuch W wypowiedziach słownych nie można brać pod uwagę słownictwa, ale zawartość treściową Przy ocenie prac pisemnych uwzględnić wartość merytoryczną pracy, umiejętność artykulacji i kompozycji

Jak pomagać uczniowi z dysleksją cd.

       Umożliwić pisanie prac pisemnych na komputerze Nie oceniać pisma, nie odrzucać prac, które są nieczytelne, niechlujne ( pozwolić uczniowi przeczytać pracę i rozwiać wszelkie wątpliwości) Uczeń powinien siedzieć w pierwszej ławce Oceniać na podstawie wypowiedzi ustnych i treści prac pisemnych, a nie za liczbę błędów W wypowiedziach słownych nie można brać pod uwagę słownictwa, ale zawartość treściową Przy ocenie prac pisemnych uwzględniać wartość merytoryczną pracy, umiejętność argumentacji i kompozycji Pozwolić na pisanie ołówkiem, aby łatwiej było poprawić błędy

Jak pomagać uczniowi z dysleksją cd.

        Rozłożyć w czasie opanowanie materiału pamięciowego, w tym naukę wierszy, tabliczki mnożenia Często sprawdzać zeszyty celem wyeliminowania błędów w treści i zniekształceń informacji Nie omawiać błędów na forum Pozwolić stosować słowniki i inne pomoce podczas klasówek i prac pisemnych Dostosować stopień trudności zadań do możliwości ucznia Szczególną troską otoczyć dzieci leworęczne ( zadbać, aby miały swobodę ruchów oraz odpowiednie ułożenie zeszytu i ręk Stawiać jasno sformułowane pytania Nie utrudniać koncentracji uwagi nadmiarem poleceń

Jak pomagać uczniowi z dysleksją cd.

            Wielokrotnie powtarzać wprowadzony materiał Upewniać się, czy podczas rozwiązywania zadań tekstowych uczeń rozumie treść Głośno czytać polecenia przed przystąpieniem do pracy Mobilizować do aktywności, bazować na polisensorycznych metodach nauczania Odpytywać z miejsca, gdyż wywoływanie do tablicy zwiększa napięcie emocjonalne Wydłużyć czas na czytanie lektur; zaproponować” bibliotekę książki mówionej” Nie zmuszać do rywalizacji Pilnować, aby dziecko pracowało na lekcjach Umożliwiać korzystanie z dyktafonu na lekcji Wzbogacać słownictwo ucznia przez zadawanie krótkich prac pisemnych na określony temat Egzekwować i nagradzać systematyczną pracę w domu Wskazane jest kolorowych pisaków i kredek, samodzielne tworzenie tabel, schematów, rysunków.

Dekalog według prof. Bogdanowicz

        Staraj się zrozumieć swojego ucznia - zapobiega to pogłębianiu się jego trudności i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych.

Jak najwcześniej staraj się zaobserwować trudności ucznia.

Bądź w kontakcie z poradnią i nauczycielem terapeutą wykorzystuj wyniki badań i zalecenia, uwzględniaj je w swojej pracy.

Ustal kontrakt zawierający reguły współpracy między rodzicami – dzieckiem - nauczycielem.

Opracuj indywidualny program terapeutyczny.

Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia.

Stosuj nauczanie oparte na poznaniu polisensorycznym.

Jak najczęściej korzystaj z pracy w grupach.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że brak diagnozy i lekceważenie wczesnych symptomów powoduje, iż dzieci o dobrych i bardzo dobrych możliwościach intelektualnych już od początku nauki mają trudności w szkole. Należy systematycznie współpracować z rodzicami, uświadomić im, że dysleksja nie jest chorobą, a deficytem. Ucznia należy ciągle mobilizować i pozytywnie motywować do nauki, a nie zwalniać go z ćwiczeń nad sobą.

Literatura

          M. Bogdanowicz „Ryzyko dysleksji”, Harmonia, Gdańsk 2004 M. Bogdanowicz „Trudne litery b-d-g-p” Harmonia, Gdańsk2005 M. Bogdanowicz A. Andryjanek „ Uczeń z dysleksją w szkole „ Gdynia 2004 M. Bogdanowicz „ Dni tygodnia, pory roku, miesiące „, Harmonia, Gdańsk 2005 W. Brejniak „ Dysleksja”, Warszawa 2005 G. Krasowicz „ Język, czytanie i dysleksja” Agencja Wydawniczo – Handlowa Lublin 1997 E. Kujawa, M. Kurzyna „ Metoda 18 struktur” B. Zakrzewska „ Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń www.men.gov.pl

www.przyjaznaszkola.pl