Transcript pobierz prezentację

Kim jesteś Doktorze hc?
Motto:
Honor to rewanż, na który nie powinno się liczyć, ani go oczekiwać
(Thomas Hobbes, 1642)
Włodzimierz Kurnik (PW)
Współpraca: Alicja Przyłuska-Fiszer (AWF)
Zebranie Oddziału Warszawskiego PTMTS, 28.11.2013
Co łączy te osoby?
















Jan Matejko
Henryk Sienkiewicz
Ferdynand Foch
Thomas W. Wilson
Ignacy Paderewski
Józef Piłsudski
Adam Stefan Sapieha
Gabriel Bertrand
Karol Szymanowski
Ludwik Solski
Tadeusz Kotarbiński
Linus Pauling
Henryk Jabłoński
Jan Paweł II
Matka Teresa z Kalkuty
Sławomir Mrożek
















Ignacy Mościcki
Maria Skłodowska-Curie
Jan Czochralski
Bogdan Hutten-Czapski
Edward Rydz-Śmigły
Maksymilian Tytus Huber
Balthasar van der Pol
Janusz Groszkowski
Dionizy Smoleński
Karol Porczyński
Wacław Zalewski
Joachim Metzner
Jan Oderfeld
Aaron Ciechanover
Jean-Paul Larcon
Andrzej Kajetan Wróblewski
Znaczenie pojęcia doctor honoris causa
Słownik wyrazów obcych (Kopaliński, 1968):
Causa (łac.) – przyczyna, racja
Honoris causa (łac.) – z racji honoru, z przyczyn honorowych
Słownik wyrazów obcych (Tokarski, 1980)
Honoris causa (łac. dosłownie dla zaszczytu), za zasługi
Słownik mitów i tradycji kultury (Kopaliński, 1987):
Doctor honoris causa – honorowy stopień naukowy nadawany
przez wyższe uczelnie osobom szczególnie zasłużonym na polu
nauki i kultury
Słownik języka polskiego (1988):
Honor – poczucie godności osobistej, dobre imię, cześć
– l.m. oznaki czci, poważania, szacunku
Potoczne znaczenia pojęcia honorowy

Mający poczucie honoru, godności
osobistej (honorowy człowiek)

Odniesienie do podmiotu
działania

Zgodny z honorem, nie urażający
czyjegoś honoru (sąd honorowy)

Odniesienie do oceny
postępowania

Służący do wyróżnienia kogoś,
do okazania szacunku

Odniesienie do uznania
społecznego

Nominalny, tytularny (honorowy
członek stowarzyszenia)

Prestiż

Nie dający zysków materialnych
(honorowy dawca krwi)

Odniesienie do
bezinteresowności celu
działania
Słownik Języka Polskiego (Szymczak, 1988)
Doktorat
honorowy
Godność jako prestiż
Rozumienie antyczne (Cyceron, ~ 50 p.n.e.):
Honor - niematerialny dar za znaczące, trudne do zmierzenia
dokonanie o wysokiej jakości

Honor i godność – nabierają sensu w odniesieniu do wartości kulturowych

Definicja formalna godności: „umiejętność obrony uznawanych przez siebie
wartości, z których obroną związane jest poczucie własnej wartości
i oczekiwanie na szacunek ze strony innych” (M.Ossowska)

Pojęcie honoru powiązane jest z realizacją ideału moralnego człowieka

Zgodność „poczucia godności” z uznanym przez zbiorowość standardem
zachowań, cech czy wartości = wyznacznik stosunków interpersonalnych

W etosie rycerskim i arystokratycznym
honor = sława + cześć = miernik wartości człowieka i jego pozycji społecznej
Kto zasługuje na cześć i wyróżnienie?
Warunki formalne godnych zachowań (J. Kozielecki, 1984):

Postępowanie zgodne z własnym systemem wartości

Niezwracanie uwagi na doraźne korzyści

Umiejętna obrona własnej tożsamości i indywidualności

Silna emocjonalna kontrola

Wierność sobie

Mała podatność na manipulację

Spokój, bezinteresowność, powściągliwość

Wzniosłość, piękno zachowań
Ten rodzaj postawy może się przejawiać w odmiennych typach zachowań
Istotne wartości etyczne

Charakter moralny człowieka
„Cześć jest nagrodą za dzielność etyczną i przyznaje się ją tylko tym,
którzy są etycznie dzielni.”
(Arystoteles, IV w.p.n.e.)

Działanie na rzecz wspólnego dobra
„Nie doznaje czci ten, kto niczym nie przyczynia się do wspólnego dobra”.
(Arystoteles)

Wartość etyczna dokonań i motywacji
„Pragnienie sławy nie jest godne potępienia pod dwoma warunkami.
1. Kiedy chciałoby się zdobyć sławę przez uczynienie czegoś dobrego i
wartościowego, czego sława byłaby ubocznym skutkiem (…).
2. Kiedy sława nie staje się niszczącą i pełną zawiści obsesją (…).”
(Leszek Kołakowski, 1999)
Historia tytułu doctor honoris causa
• Pierwszy stopień honorowy - 1478
Lionel Woodville, Uniwersytet Oxford,
Chancellor, późniejszy Biskup Salisbury
• Postulat wartości naukowej dokonania
i wiarygodności osoby:
F. Bacon i T. Hobbes (I poł. XVII w.)
• Pierwszy doktorat hc w Europie – 1651
• Pierwszy doktorat hc w Ameryce – 1692
Źródło:
Joachim Metzner
Filozof i lingwista
Doktor hc PW, 2005
Speech of thanks
Tytuł doktora honoris causa w UJ
1815 – staranie w Dyrekcji Edukacji Narodowej w Warszawie
o uprawnienia do:
„dawania zaszczytu doktoratu mężom, którzy się w świecie
literackim wsławili przez pisma swoje uczone i pożyteczne, które
to dyplomata nazywają się honorifica, dla rozróżnienia ich od
tych, które drogą zwyczajną udzielane bywają„
1816 - Pierwsi doktorzy hc UJ w Krakowie
• Feliks Bentkowski – prof. historii powszechnej
• Paweł Czajkowski – prof. literatury polskiej
1900 – w jednym roku 69 osób
1816 - 2013 – łącznie 360 osób
Synteza kryteriów i warunków tytułu dr hc
1. Wybitne, trudne do zmierzenia dokonanie o wysokiej jakości
2. Nieodłączny, niezbędny wymiar etyczny dokonania
3. Działanie z dobrymi intencjami
4. Wiarygodność osobista wynikająca z wcześniejszych działań i postaw
5. Nadzwyczajny format osobowości
6. Uniwersalny charakter osiągnięcia naukowego – rewolucja myśli
7. Wymiar społeczny dokonania – użyteczność dla dobra publicznego
8. Budowanie mostów między kulturami
9. Obustronna bezinteresowność w relacji honorujący – honorowany
10. Równowartość dokonania i honoru
Co z upolitycznieniem doktoratu hc?

W 1605 r. podczas wizyty w Oxfordzie Jamesa I
- króla Szkocji, Anglii i Irlandii - 43 członków jego
świty otrzymało honorowy stopień
Master of Arts

Przyznanie takich samych przywilejów, jakie
mieli absolwenci uniwersytetu, np. członkostwo i
prawo głosu w:
Convocation – ciało zarządzające uczelnią
składające się z magistrów i
doktorów
Congregation – zebranie Senior Members
Co z upolitycznieniem doktoratu hc?
Margaret Thatcher
Premier Wielkiej Brytanii, 1979 -1990

postępowanie o nadanie doktoratu hc
Uniwersytetu Oxford, 1985,

odmowa przyznania tytułu (+319, -738),

protesty studentów,

powód - obcięcie środków na edukację,

wcześniejsza praktyka – dr hc dla każdego
premiera UK, który się kształcił w murach
Oxfordu.
1996 – dr hc Uniwersytetu
Ekonomicznego w Poznaniu
2009 – dr hc Uniwersytetu
Łódzkiego
Co z upolitycznieniem doktoratu hc?
Barack Obama
Prawnik, Prezydent USA od 2008

odmowa przyznania dr hc Arizona State
University w 2009 r.,

uzasadnienie: „brak dotychczasowych
znaczących jakościowo osiągnięć”

udział w uroczystości rozdania
dyplomów, przemówienie
"I come to embrace it, to heartily concur, to affirm that one's title - even a
title like president - says very little about how well one's life has been led"
"That no matter how much you've done, or how successful you've been,
there's always more to do, more to learn, more to achieve."
Co z upolitycznieniem doktoratu hc?
José Manuel Barroso – Przewodniczący Komisji Europejskiej
 Dr hc Politechniki Wrocławskiej, 2007
 Kontekst – starania Wrocławia o siedzibę EIT
Alpha Oumar Konare – Przewodniczący Komisji Unii Afrykańskiej
 Dr hc Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008
 Kontekst – starania Wrocławia o EXPO

Wyróżnienia uczelni dla polityków nie są niczym złym, jeśli
nagradzani są ludzie, którzy zasłużyli się nauce albo w przyszłości
mogą się jej przysłużyć

Nie jest tajemnicą, że w dyplomatycznych staraniach o duże
przedsięwzięcia, a takim było EXPO, wykorzystuje się honorowe
wyróżnienia. To miły gest, a doktor honorowy przyjmuje rolę
ambasadora uczelni i miasta.
Spektakularne krajowe odmowy
Roman Polański
Słynny reżyser filmowy

Postępowanie o nadanie tytułu dr hc UJ, 2000 r.

Odmowa Senatu

Powód - incydenty z "życia prywatnego”, osoba
zbyt kontrowersyjna

„To nie jest nagroda branżowa. Doktorat
honoris causa może otrzymać jedynie
osoba o nieposzlakowanej opinii. To musi
być człowiek, który budzi powszechny
szacunek”
Dr hc PWSFTViT
(Łódź, 27.10.2000 r.)
Spektakularne krajowe odmowy
Dolnośląska Szkoła Wyższa, 2013
„Z wdzięcznością i radością przyjąłem wiadomość o
przyznaniu mi przez Senat znakomitej wrocławskiej
uczelni godności doktora hc.”
(...)
„Z troski wszakże o dobro Uczelni, jej pracowników i studentów, rezygnyję
z przyjęcia zaszczytu, jakim mnie obdarzyli. Nie chcę, by wrzawa
podniesiona wokół decyzji Senatu odrywała jej Nauczycieli i Uczniów od
tego, co dla jednych i drugich najważniejsze: od szlachetnego zadania
przekazu i przyswajania najwyższej jakości wiedzy i umiejętności, któremu
to powołaniu Dolnośląska Szkoła Wyższa tak znakomicie służy”.
Kolekcjonerzy doktoratów hc
Charles Malik (1906-1987)



filozof, dyplomata i polityk,
przedstawiciel Libanu w ONZ,
współtwórca Powszechnej
Deklaracji Praw Człowieka
63 honorowe doktoraty
Kazimierz Imieliński (1929-2010)


pionier seksuologii
założyciel Światowej Akademii Medycyny
im. A.Schweitzera i Polskiej Akademii
Medycyny
56 honorowych doktoratów nadanych
przez uczelnie z 24 krajów
Praktyka dr hc – ciekawe przypadki
Jan Czochralski - dr hc Politechniki Warszawskiej, 1929
 brak dyplomu ukończenia studiów,
 brak stopnia doktora,
 wybitne odkrycia w zakresie budowy i wzrostu kryształów,
 sława światowa,
 usunięcie z PW w 1945 r., ale bez pozbawienia dr hc,
 2011 – przywrócenie czci przez Senat PW,
 2013 – Rok Czochralskiego w RP.
Bogdan Hutten-Czapski – dr hc PW, dr hc UW, 1930
 brak osiągnięć naukowych,
 zasługi dla edukacji wyższej w Warszawie podczas I wojny św.,
 wznowienie działalności PW i UW z językiem polskim, 1915,
 fundator Fundacji Smoguleckiej na rzecz PW i UW, 1924.
Praktyka dr hc – ciekawe przypadki
Walt Disney - dr hc Uniwersytetu Harvarda, 1938
 początkowo liczne protesty,
 odpowiednia interpretacja dokonań:
„On próbuje bawić, a nie uczyć. Należy jednak stwierdzić,
że istotnym elementem nauczania jest stymulowanie
zainteresowania przedmiotami przez zabawę” .
Che Guevara – dr hc Uniwersytetu w Hawanie, 1959
 brak osiągnięć na polu nauki lub kultury,
 brak wątpliwości uczelni,
 własne uzasadnienie:
„Rewolucja jest spadkobierczynią pedagogiki i nauki,
a polem walki jest dzisiejszy uniwersytet”.
Praktyka dr hc – ciekawe przypadki
Karen Gaffney – osoba z zespołem Downa
Dr hc Uniwersytetu w Portland, 2013

absolwentka Portland Community College

przewodnicząca fundacji na rzecz integracji
społecznej osób z zespołem Downa

długodystansowa pływaczka (pokonała m.in.
Kanał La Manche i Jezioro Tahoe)

brała udział w triathlonie
Wielkie osiągnięcia wynikające z wielkiej
determinacji
Praktyka dr hc – ciekawe przypadki
Joanne Kathleen Rowling
pisarka
 autorka serii książek Harry Potter

Dr honoris causa:
Harvard University (2008),
 University of Aberdeen (2006)
 University of Ediburgh (2004)
 University of Exeter (2000),
 Napier University (2000),
 St. Andrews University (2000).

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki
Bob Dylan - piosenkarz
Dr hc Uniwersytetu
Princeton
Bee Gees – grupa rockowa
Dr hc Uniwersytetu
w Manchesterze
Slade – grupa rockowa
Dr hc Uniwersytetu
Woolverhampton
Arsenal – drużyna piłkarska
Dr hc Uniwersytetu
Metropolitalnego w Londynie
Żart, ale dobry
Kermit the Frog – postać Muppet Show
Honorary doctorate of Amphibious Letters
Southampton College, Long Island University, New York, 1996
„za upowszechnianie świadomości ekologicznej”
„If you go out into the world, never lose sight of the fact that you are not just
saving the environment, you are saving the homes and lives of so many
of my relatives”.
Podsumowanie
 Brak uniwersalnych standardów nadawania tytułu dr hc
 Kultura rozmaitości kryteriów, obyczajów, procedur
 Przypadki odstępstw od akceptowalnych kryteriów
 Upolitycznienie
 Częsty brak równowagi zaszczytu
 Niemożliwe spełnienie wszystkich kryteriów jako koniunkcji
„Z historii znaczenia słowa honor wynika więcej zobowiązań niż byłby
w stanie udźwignąć jeden człowiek wyróżniony tym tytułem”
(Joachim Metzner, dr hc Politechniki Warszawskiej, 2005)
Wniosek
Obok HONORU najważniejsze jest ...
... poczucie HUMORU!