Transcript + Stan Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na koniec Dekady

Stan Edukacji
dla
Zrównoważonego Rozwoju
na koniec Dekady EZR
Projekt został sfinansowany ze środków
Narodowego Centrum Nauki.
Stan Edukacji
dla
Zrównoważonego Rozwoju
na koniec Dekady EZR
[email protected]
Uniwersyteckie Centrum Badań nad
Środowiskiem Przyrodniczym
Ostatnie, najważniejsze, zobowiązania
międzynarodowe:
Dekada Edukacji na Rzecz Zrównoważonego
Rozwoju proklamowana w 2002 r. przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
na lata 2004–2005.
Dekada jest koordynowana przez agendę ONZ do Spraw
Wychowania, Nauki i Kultury (United Nations
Educational, Scientific and Cultural Organization –
UNESCO).
Strategia Edukacji dla Zrównoważonego
Rozwoju przyjęta w 2005 r. przez Ministrów do
spraw Środowiska i Edukacji państw regionu
Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ.
Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (EKG ONZ) liczy
56 członków (państwa europejskie, państwa byłego
ZSRR, Izrael, Kanada i USA).
Charakterystyka skutecznej EZR w
odniesieniu do edukacji formalnej
EZR jest wspierana działaniami rządu i władz
edukacyjnych a także zagwarantowane są
fundusze na jej praktyczną realizację.
Wdrażanie oraz efekty EZR są oceniane w
badaniach ewaluacyjnych. Uzyskane wyniki są
analizowane pod kątem osiągnięć i barier, a
następnie wykorzystywane do uzyskania
lepszych wyników. Ewaluacja jest
przeprowadzana na poziomie placówki (samoewaluacja) jak i podejmowana przez władze
oświatowe.
• Przestrzeganie zasad zrównoważonego
rozwoju jest uznane za misję lub istotną
funkcję szkoły.
• W działania na rzecz ZR są zaangażowani
wszyscy członkowie szkolnej społeczności
włączając w to dyrekcję i personel
administracyjny.
• Tematyka ZR ma charakter między przedmiotowy i jest
podejmowana w sposób skoordynowany z perspektywy
różnych przedmiotów.
• Problematyka ZR jest podejmowana zarówno na
lekcjach przedmiotów jak i przekłada się na praktyczne
działania wdrażające ZR , które przejawiają się w
usprawnieniu funkcjonowania szkoły,
zagospodarowaniu otoczenia szkoły oraz współpracę z
osobami i instytucjami spoza szkoły. Szczególnie
podkreślana jest rola współpracy młodzieży z rodzicami
na rzecz lokalnego środowiska i społeczności.
• Zarządzanie szkołą i otoczeniem szkoły oraz
funkcjonowanie szkoły zgodne z zasadami ZR
dają uczniom możliwość angażowania się
i zdobywania bezpośrednich doświadczeń.
W ten sposób wzmacnia się wiedzę zdobytą
podczas zajęć lekcyjnych.
W EZR wykorzystuje się metody aktywizujące
pracę uczniów, a szczególnie ważną metodą jest
podejmowanie wspólnych działań (realizacja
projektów edukacyjnych) z osobami i
instytucjami spoza szkoły. Uczniowie wzbogacają
swoją wiedzę i rozwijają myślenie krytyczne
dzięki nabywaniu wiedzy i osobistych
doświadczeń z „prawdziwego życia”.
• Uczniowie mogą sami decydować o tym, co
i w jaki sposób będzie realizowane.
• Nauczyciele są odpowiednio przygotowani do
prowadzenia EZR zarówno dzięki wiedzy
i umiejętnościom zdobytym w trakcie
kształcenia przygotowującego do
wykonywania zawodu jak i dzięki możliwości
korzystania z bogatej i na bieżąco
aktualizowanej oferty kursów doskonalących.
Przykłady dobrych praktyk są upowszechniane.
EZR jest wspierana działaniami rządu i władz
edukacyjnych a także zagwarantowane są fundusze na
jej praktyczną realizację.
W Polsce istnieją formalne podstawy do
prowadzenia edukacji dla zrównoważonego
rozwoju. Zapisy o konieczności realizacji edukacji
służącej zrównoważonemu rozwojowi znajdują
się zarówno w dokumentach strategicznych jak i
w licznych ustawach.
• Kolejne polityki ekologiczne państwa w tym
najnowsza Polityka Ekologiczna Państwa na
lata 2009–2012 (z perspektywą do roku 2016).
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Polski do
roku 2025. W rozdziale 5 poświęconym
instrumentom wdrażania zrównoważonego
rozwoju wymieniona jest edukacja na
wszystkich poziomach.
• Prawo ochrony środowiska z 17 kwietnia
2001 r. wskazujące na obowiązek nauczania
ochrony środowiska w szkołach.
• Zapisy o zobowiązaniach do prowadzenia
edukacji służącej zrównoważonemu rozwojowi
znajdują się również w licznych ustawach
regulujących funkcjonowanie różnych
obszarów administracyjnych państwa.
W Polsce promowanie Dekady i Strategii EZR oraz
praktyczne wdrażanie tych ważnych zobowiązań ma
bardzo ograniczony wymiar.
Inicjatywy wspierające EZR na poziomie rządowym
podejmowane są przez Ministerstwo Środowiska
bez współpracy z Ministerstwem Edukacji
Narodowej. Podejmowane przez Ministerstwo
Środowiska działania nie są wystarczająco
nagłaśniane i mają ograniczony zasięg.
Zapis o EZR znalazł się w znowelizowanej w 2003 r.
ustawie o systemie oświaty.
W art.1, punkcie 1b zapisano: „system oświaty
zapewnia w szczególności upowszechnianie wśród
dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach
zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie
postaw sprzyjających jego wdrażaniu, w skali
lokalnej, krajowej
i globalnej.
• Odpowiedzią na ogłoszenie przez ONZ Dekady
Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na lata
2005 -2014 była inicjatywa Uniwersyteckiego
Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym
Uniwersytetu Warszawskiego utworzenia
nieformalnej Grupy Roboczej do spraw Dekady
EZR. Działania Grupy zostały objęte patronatem
Polskiego Komitetu ds. UNESCO, jednak z braku
jakiegokolwiek wsparcia finansowego działania
grupy ograniczają się do działań informacyjno promocyjnych na temat Dekady.
• Działaniem podjętym na szczeblu
państwowym nawiązującym bezpośrednio do
realizacji Dekady EZR było zorganizowanie
przez Departament Edukacji Ekologicznej
Ministerstwa Środowiska konferencji „Na
szlaku zrównoważonego rozwoju”. Konferencja
odbyła się w Warszawie w 2009 r., a jej celem
było podsumowanie sytuacji w zakresie
edukacji dla zrównoważonego rozwoju w
Polsce na półmetku Dekady ONZ.
Tekst Strategii EZR Europejskiej Komisji
Gospodarczej ONZ , z inicjatywy Ministerstwa
Środowiska, został przetłumaczony na język
polski w 2008 r.
Z inicjatywy Ministerstwa Środowiska (Departament
Informacji o Środowisku) było opracowanie od
koniec 2012 r. ekspertyzy na temat edukacji dla
zrównoważonego rozwoju w Polsce.
Ekspertyza jest dostępna na stronach internetowych
Ministerstwa Środowiska Ekspertyza dotycząca
edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Polsce
http://ww.mos.gov.pl/kategoria/5125_edukacja_dl
a_zrownowazonego_rozwoju z dn. 10.03.2013 r.
Finasowanie EZR
W Polsce funkcjonuje system finasowania EZR ze
środków Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz
Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej. EZR może być również
finansowana z środków Komisji Europejskiej, z
takich programów jak np. Lifelong Learning
Programme, Program Kapitał Ludzki czy też
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko.
Najważniejszym źródłem finasowania jest
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W latach 19912008 zostało podpisane 3100 umów dotyczących
realizacji projektów edukacyjnych na łączną
kwotę dofinasowania 300 mln złotych. Rocznie
na działania z zakresu edukacji przeznaczane jest
około 20 mln złotych
Upowszechnienie samego terminu EZR jest
nikłe. Jest on sporadycznie używany przez
instytucje powołane do wspierania EZR, takie jak
działający przy Ministerstwie Środowiska
Departament Informacji o Środowisku, czy
instytucje finansujące EZR jak Narodowy oraz
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej.
Poziom skuteczności w podejściu do EZR i realizacji
podstawy programowej w szkołach polskich i
angielskich.
EZR w polityce szkoły i sposób
koordynacji
W 45,0% szkół w Polsce EZR nie jest postrzegana jako
priorytet, podczas gdy w szkołach w Anglii tej
odpowiedzi udzieliło tylko 12,0 % nauczycieli.
W polskich szkołach EZR najczęściej jest prowadzona
tylko przez jednego lub dwóch nauczycieli.
15 % badanych nauczycieli przyznało, że w ich szkole
EZR jest niespójna i nie jest koordynowana.
Nauczyciele wysoko oceniają zaangażowanie
dyrekcji szkół w koordynację EZR, a sami
deklarują, że często włączają tematykę ZR do
nauczania swojego przedmiotu (przy czym tylko
15,0% nauczycieli w Polsce deklaruje
systematycznie włączanie EZR).
Podstawa Programowa
W Polsce treści podstawy programowej dają
możliwość prowadzenia EZR. Tematy odnoszące
się do zrównoważonego rozwoju są przypisane
do poszczególnych przedmiotów nauczania.
Na III etapie edukacyjnym tematyka ZR w
najszerszym zakresie może być realizowana na
lekcjach geografii, chemii i biologii. Stosunkowo
dużo możliwości do omawiania zagadnień ZR
daje nauczanie wiedzy o społeczeństwie i historii
a w niewielkim stopniu etyka oraz zajęcia
techniczne.
W treściach polskiej podstawy programowej
największy nacisk położony jest na działania
indywidulane, podczas gdy w Wielkiej Brytanii
podkreślone jest znaczenie rozwiązań
systemowych służących realizacji ZR, takich jak
tworzenie polityk, zastosowanie nowoczesnych
technologii oraz wykorzystywania odnawialnych
źródeł energii.
Nauczanie treści EZR nie jest wystarczająco
mocno wzmocnione.
Brak jest przewodnika metodycznego dla
nauczycieli zawierającego wskazówki jak
realizować EZR w programach nauczania.
Tematyka ZR jest tyko sporadycznie
uwzględniana w testach egzaminacyjnych.
Wsparciem dla realizacji treści podstawy
programowej w zakresie EZR w Polsce może być,
obowiązująca w gimnazjach, metoda projektu
edukacyjnego.
Funkcjonowanie szkoły
•
•
•
•
•
Serwowanie zdrowej żywności
Oszczędzanie energii i wody
Postępowanie z odpadami
Promowanie zrównoważonego transportu
Dokonywanie zakupów i inwestycji służących
ZR
Poziom funkcjonowania szkół zgodne z zasadami
zrównoważonego rozwoju – porównanie szkół polskich i
angielskich.
• W odniesieniu do takich działań jak troska o
zdrową żywność, oszczędzanie energii,
oszczędzanie wody, postępowanie z odpadami
polscy nauczyciele częściej niż angielscy
stwierdzali, że są one wyłącznie przedmiotem
tematów lekcyjnych.
W odniesieniu do takich działań jak troska o
zdrową żywność, oszczędzanie energii,
oszczędzanie wody, postępowanie z odpadami
polscy nauczyciele częściej niż angielscy
stwierdzali, że są one wyłącznie przedmiotem
tematów lekcyjnych.
W nielicznych szkołach przeprowadza się
modernizacje służące efektywnemu korzystaniu
z energii i wody.
Wykorzystanie budynku oraz podwórza szkolnego w EZR.
W polskich szkołach zajęcia poświęcone
tematyce ZR odbywają się również poza klasą
szkolną w trakcie zajęć trenowych, imprez
organizowanych dla szkoły i rodziców oraz są
przedmiotem współpracy z lokalną
społecznością i gminą.
Zaangażowanie uczniów
Żaden polski nauczyciel nie wybrał opcji
odpowiedzi „uczniowie w pełni uczestniczą w
procesie podejmowania decyzji” oraz „uczniowie
w istotnym stopniu decydują, o tym jakie
działania promujące ZR są podejmowane na
ternie szkoły”. W przypadku Anglii te odpowiedzi
były wybrane odpowiednio przez 29,4% i 11,8%
nauczycieli.
Prowadzenie EZR w polskich szkołach jest
uwzględnianie w ocenie jakości pracy szkoły
przeprowadzanej w ramach nadzoru pedagogicznego.
Jednak nie ma ewaluacji poświęconej wyłącznie
wdrażaniu i efektom EZR. W dodatku tylko nieliczne
polskie szkoły uczestniczą w programach
certyfikujących EZR, w których stosuje się ewaluację
funkcjonowania szkoły i podejmowanych działań na
rzecz ZR.
Ograniczenia w wprowadzaniu EZR w szkole
(liczby oznaczają średnią)