Transcript Economische effecten doorgerekend Budgettaire maatregelen

Keuzes in Kaart 2018-2021
Dit is een uitgave van:
Centraal Planbureau (CPB)
Postbus 80510 | 2508 GM Den Haag
(088) 984 60 00 | www.cpb.nl | [email protected]
Gedrukt door:
Xerox/OBT
Kerketuinenweg 8 | 2544 CW Den Haag
(070) 2800 800 | [email protected]
Een analyse van elf verkiezingsprogramma’s
Nederland gaat maart 2017 naar de stembus. Er valt genoeg te
kiezen. Partijen maken uiteenlopende financieel-economische
afwegingen, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s. Wat is het
speerpunt voor de aanstaande kabinetsperiode?
De arbeidsmarkt, het belastingstelsel, het klimaat,
het onderwijs, het pensioenstelsel, veiligheid, de woningmarkt, de zorg? Wat krijgt prioriteit: de werkgelegenheid,
de koopkracht of het overheidssaldo, meer publieke goederen
en diensten of juist meer lastenverlichting? En hoe worden
deze doelen onderling gewogen? Elf partijen (VVD, PvdA, SP,
CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP, DENK, VNL,
Vrijzinnige Partij) hebben van het aanbod gebruik gemaakt
hun verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau van
een financieel-economische doorrekening te laten voorzien.
‘Keuzes in Kaart’ beschrijft welke maatregelen partijen voor
ogen staan, welke economische effecten ze daarmee hopen te
bereiken en hoe partijen zich van elkaar onderscheiden.
Budgettaire Economische
maatregelen effecten
beschreven doorgerekend
Foto omslag: Tweede Kamer | Peter Hilz
Februari 2017 | ISBN 978-90-5833-756-6
Keuzes in Kaart
2018-2021
Inhoudsopgave en
voorwoord
Inhoudsopgave
1
Voorwoord............................................................................................................................................................9
1
Achtergrondenenaanpak..........................................................................................................................10
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
Dehoofdlijnenvandeverkiezingsprogramma’s.............................................................................18
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................22
Zorg.......................................................................................................................................................................31
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................35
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................37
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................40
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................44
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................46
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................51
3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
VVD........................................................................................................................................................................55
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................56
Zorg.......................................................................................................................................................................58
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................60
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................61
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................61
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................65
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................66
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................67
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
PvdA......................................................................................................................................................................69
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................70
Zorg.......................................................................................................................................................................72
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................74
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................75
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................76
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................80
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................81
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................83
5
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
SP............................................................................................................................................................................85
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................86
Zorg.......................................................................................................................................................................88
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................91
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................92
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................93
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................97
5
5.7
5.8
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................98
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................99
6
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
6.8
CDA.....................................................................................................................................................................101
Overheidsbegroting....................................................................................................................................102
Zorg....................................................................................................................................................................104
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................106
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................107
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................107
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................111
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................112
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................113
7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
7.7
7.8
D66.....................................................................................................................................................................115
Overheidsbegroting....................................................................................................................................116
Zorg....................................................................................................................................................................118
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................120
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................121
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................122
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................126
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................127
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................129
8
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8
ChristenUnie..................................................................................................................................................131
Overheidsbegroting....................................................................................................................................132
Zorg....................................................................................................................................................................134
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................136
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................137
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................138
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................142
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................144
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................145
9
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
GroenLinks......................................................................................................................................................147
Overheidsbegroting....................................................................................................................................148
Zorg....................................................................................................................................................................150
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................152
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................153
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................154
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................159
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................160
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................162
6
10
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5
10.6
10.7
10.8
SGP......................................................................................................................................................................164
Overheidsbegroting....................................................................................................................................165
Zorg....................................................................................................................................................................167
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................169
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................170
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................170
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................174
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................175
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................176
11
11.1
11.2
11.3
11.4
11.5
11.6
11.7
11.8
DENK.................................................................................................................................................................178
Overheidsbegroting....................................................................................................................................179
Zorg....................................................................................................................................................................181
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................183
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................184
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................184
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................188
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................189
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................190
12
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
12.6
12.7
12.8
VNL.....................................................................................................................................................................192
Overheidsbegroting....................................................................................................................................193
Zorg....................................................................................................................................................................195
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................197
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................198
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................199
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................203
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................204
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................205
13
13.1
13.2
13.3
13.4
13.5
13.6
13.7
13.8
VrijzinnigePartij..........................................................................................................................................207
Overheidsbegroting....................................................................................................................................208
Zorg....................................................................................................................................................................210
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................212
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................213
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................214
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................218
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................219
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................220
7
14 Bijlagenperpartij........................................................................................................................................222
14.1 VVD.....................................................................................................................................................................222
14.2 PvdA...................................................................................................................................................................230
14.3 SP.........................................................................................................................................................................244
14.4 CDA.....................................................................................................................................................................257
14.5 D66.....................................................................................................................................................................266
14.6 ChristenUnie..................................................................................................................................................280
14.7 GroenLinks......................................................................................................................................................295
14.8 SGP......................................................................................................................................................................309
14.9 DENK.................................................................................................................................................................319
14.10 VNL.....................................................................................................................................................................329
14.11 VrijzinnigePartij..........................................................................................................................................340
15 Bijlageoverenkelespecifiekeonderwerpen..................................................................................350
15.1 HetbasispadvanKeuzesinKaart........................................................................................................350
15.2 Exante..............................................................................................................................................................350
15.3 Ingroeienvanmaatregelen.....................................................................................................................351
15.4 Ombuigingenophetoverheidsapparaat..........................................................................................351
15.5 Publiekebanenenmaatschappelijkedienstplicht.......................................................................352
15.6 Ambtenarensalarissenenlonenindezorgsector........................................................................353
15.7 Budgettaireeffectenvanzorgmaatregelen.....................................................................................353
15.8 Bezettingsnormenvoordeverpleeghuiszorg................................................................................355
15.9 Subsidies..........................................................................................................................................................358
15.10 EnergieenKlimaat......................................................................................................................................358
15.11 Belastingen.....................................................................................................................................................359
15.12 Zvw‐premies.................................................................................................................................................361
15.13 Aardgasproductie........................................................................................................................................362
15.14 StructureelEMU‐saldo..............................................................................................................................362
15.15 Investeringsbank.........................................................................................................................................362
15.16 Koopkrachtopmiddellangetermijn...................................................................................................363
15.17 Inkomensongelijkheidoplangetermijn...........................................................................................363
15.18 Structurelewerkgelegenheid.................................................................................................................364
15.19 Houdbaarheidenpensioenen................................................................................................................366
16
8
Begrippenenafkortingen........................................................................................................................367
Voorwoord
In1986benaderdendriepartijenhetCentraalPlanbureaumethetverzoekheteigen
verkiezingsprogrammadoorterekenen.Hetwasdestartvaneentraditie,dieinhet
buitenlandzowelbewonderingalsverwonderingopwekt.Nu,ruimdertigjaarlater,ligtde
negendeeditievanKeuzesinKaartvooru.Aandezeeditiedoenelfpartijenmee,hethoogste
aantaldeelnemerstotopheden.
DeevaluatievandevorigeeditievanKeuzesinKaartheeftgeleidtotenkelewijzigingendie
naderwordentoegelichtinhoofdstuk1.Hoofdthemavandeevaluatiewasdeomvangvande
exercitieendeuitdagingdedoorrekeningorganisatorischbehapbaareninhoudelijk
verantwoordtelatenblijven.Eeninhetoogspringendewijzigingisdeanderevormgeving
vandesamenwerkingmethetPlanbureauvoordeLeefomgeving(PBL).Hetzijnseparate
trajecten,waarbijdoorgoedeonderlingesamenwerkingdeconsistentievande
doorrekeningentussenbeiderapportenisgeborgd.Ookdezeeditiezalweerworden
onderworpenaaneengrondigeevaluatie.
Metdeervaringvaneerderedoorrekeningenisgekozenvooreenverbeteringvanhet
instrumentarium,vooreendeelalgetestbijdedoorrekeningvanenkeletegenbegrotingen.
Hetechtewerkaandezeeditiestartteop7november2016,metdeaanleveringdoorpartijen
vanhunsetsmaatregelen‐eneindigdeop16februari2017,metdepublicatievanKeuzesin
Kaart2018‐2021.Eenkorteperiodedieenerzijdsnodigisvooreenordentelijkeuitvoering
vandewerkzaamheden,endieanderzijdsdetijdschema’svanpolitiekepartijenvoorhet
eigeninterneprocesendeverkiezingscampagnesrespecteert.Bikkelenisdanook
onvermijdelijkgebleken,voordemedewerkersvanhetCPBenvoordeparticipantenbijde
politiekepartijen.BijhetCPBzijntientallenmensenintouwgeweestomde1165
gepubliceerdemaatregelendoorterekenen.Gegevendepiekbelastingiseenbeperktberoep
gedaanopmensenvanbuiten.Hunwerkzaamhedenzijnonderdevolle
verantwoordelijkheidenaansturingvanhetCPBgeschied.Deprojectleidingwasinhanden
vanJohannesHersenWimSuyker.IkdankiedereendieaandezeKeuzesinKaartheeft
meegewerkt.
Politiekisnietvoorbangemensen.Politiekiseenkwestievankiezen.Definancieel‐
economischkeuzeswordeninzichtelijkgemaaktinditboek.Hetlegtheldervastwelke
maatregelenpartijenvoorogenstaan,welkeeconomischeeffectenzedaarmeehopente
bereikenenhoezezichvanelkaaronderscheiden.Daterwattekiezenvalt,blijktookindeze
editie.Politiekgaatuiteraardnietalleenoverfeiten,maatregeleneneconomie.Daarzijnwe
onsalsgeenandervanbewust.IkhoopniettemindathetCPBmetdezepublicatieeen
nuttigebijdragelevertaanhetmaatschappelijkedebat.
LauravanGeest
Directeur
9