Transcript Hoofdstuk 7 D66

Keuzes in Kaart 2018-2021
Dit is een uitgave van:
Centraal Planbureau (CPB)
Postbus 80510 | 2508 GM Den Haag
(088) 984 60 00 | www.cpb.nl | [email protected]
Gedrukt door:
Xerox/OBT
Kerketuinenweg 8 | 2544 CW Den Haag
(070) 2800 800 | [email protected]
Een analyse van elf verkiezingsprogramma’s
Nederland gaat maart 2017 naar de stembus. Er valt genoeg te
kiezen. Partijen maken uiteenlopende financieel-economische
afwegingen, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s. Wat is het
speerpunt voor de aanstaande kabinetsperiode?
De arbeidsmarkt, het belastingstelsel, het klimaat,
het onderwijs, het pensioenstelsel, veiligheid, de woningmarkt, de zorg? Wat krijgt prioriteit: de werkgelegenheid,
de koopkracht of het overheidssaldo, meer publieke goederen
en diensten of juist meer lastenverlichting? En hoe worden
deze doelen onderling gewogen? Elf partijen (VVD, PvdA, SP,
CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP, DENK, VNL,
Vrijzinnige Partij) hebben van het aanbod gebruik gemaakt
hun verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau van
een financieel-economische doorrekening te laten voorzien.
‘Keuzes in Kaart’ beschrijft welke maatregelen partijen voor
ogen staan, welke economische effecten ze daarmee hopen te
bereiken en hoe partijen zich van elkaar onderscheiden.
Budgettaire Economische
maatregelen effecten
beschreven doorgerekend
Foto omslag: Tweede Kamer | Peter Hilz
Februari 2017 | ISBN 978-90-5833-756-6
Keuzes in Kaart
2018-2021
Hoofdstuk 7
D66
7
D66
legenda
basispad
D66
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
D66
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,7
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,8
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
D66
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,3
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-2,2
2,2
0,7
-5,0
5,0
-1,7
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
115
7.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanD66verhoogtdeoverheidsuitgavenmet5,4mldeuro,verlichtde
collectievelastenmet3,4mldeuroenverlaagtdeaardgasbatenmet0,4mldeuroin2021.
Tengevolgehiervan,verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet9,2mldeuroten
opzichtevanhetbasispad.39Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐
economischedoorwerking.
In2021verhoogtD66deoverheidsuitgavenpersaldomet5,4mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnameonderwijseninternationalesamenwerking.Persaldo
wordthetmeestomgebogenbijopenbaarbestuurenzorg.Indeperiode2018‐2021stijgen
deoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,8%perjaar.
D66buigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditishetgevolgvaneenbeperkingvande
uitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
D66wilpersaldo0,3mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Dezeverhogingbetreftonder
meereenintensiveringindepolitie.
D66verhoogtdedefensie‐uitgavenmet0,5mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtD66toteennettointensiveringvan0,3mldeuro.
Dezeverhogingvandeuitgavenbestaatmetnameuitdeexploitatiekostenvandeinvoering
vaneenkilometer‐encongestieheffingvoorbestel‐enpersonenauto'seneen
kilometerheffingvoorvrachtwagens.
D66wilin20210,6mldeuroopmilieuintensiveren.Dezeintensiveringkomtondermeer
totstanddoordatD66deoverheidrechtenuithetemissiehandelssysteemlaatopkopen.
Oponderwijswordtvoor3,8mldeurogeïntensiveerdin2021.Dezeintensiveringbetreft
metnameeenverhogingvandelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijsten
behoevevaneenkleinerelestaakvoorlerareninhetprimairenvoortgezetonderwijsen
kleinereklasseninhetprimaironderwijs.
IndezorgbuigtD66persaldo0,6mldeuroom.Zieparagraaf7.2.
D66buigtpersaldo0,3mldeuroomindesocialezekerheid.Dezeombuigingkomtonder
meertotstanddoordatD66werkgeversverantwoordelijkmaaktvoorheteerstehalfjaar
WW.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo0,9mldeuromeerbesteed.Deze
hogerebestedingbestaatmetnameuiteenverhogingvanhetbudgetvoorhetlage‐
inkomensvoordeel(LIV)voorwerkgeversdiewerknemersindienstnemenmeteensalaris
tot120%minimumloon.
D66intensiveert1,1mldeuroopinternationalesamenwerking.Opdeoverigeuitgaven
intensiveertD66netto0,1mldeuro.Hetgaathierbijomeenverhogingvandeuitgavenaan
cultuur.
39
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
116
HetbeleidspakketvanD66leidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,9%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
dalingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,3%perjaar.
Tabel 7.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket D66
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,3
12,4
2,3
2,9
Defensie
7,8
8,0
0,5
8,4
0,6
2,1
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,3
10,4
1,3
1,9
0,6
0,6
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
3,8
41,9
0,3
2,7
Zorg
67,3
76,2
-0,6
75,6
3,2
3,0
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-0,3
90,7
0,6
0,5
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,9
11,3
1,3
3,3
Internationale samenwerking
12,1
13,0
1,1
14,0
1,7
3,7
0,1
0,1
5,4
328,5
1,3
1,8
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 7.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket D66
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
55
50
-0,1
0,9
0,8
Zorg
145
-15
125
2,2
-0,3
1,9
Overheid en zorg
135
40
175
1,1
0,3
1,4
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
D66verlichtdecollectievelastenin2021persaldomet3,4mldeuro.Gezinnenbetalen7,4
mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet3,8
mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,2mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet10,8mldeuroteruggebracht.Deze
lastenverlichtingbetreftondermeereenverlagingvandetarievenindeeersteendetweede
117
schijfvandeloon‐eninkomstenbelasting.OokvoertD66eenextrawerknemerskortingin
van500eurovoorallewerkendenzonderrechtopzelfstandigenaftrek.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(4,1mldeuro).Ditisondermeerhet
gevolgvandeintroductievandeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoor
gemeenten.TercompensatiewordtdeomvangvanhetGemeentefondsmethetzelfdebedrag
verkleind,zodatdelastenopinkomenenarbeidverlaagdkunnenworden.
DebelastingenopmilieuwordendoorD66verzwaard(2,8mldeuro).Dezeverzwaringis
voornamelijkhetgevolgvaneenverhogingvandeenergiebelastingopgas.Verderwordteen
kilometerheffingvoorvrachtwagenseneenkilometer‐encongestieheffingvoorpersonen‐
enbestelauto’singevoerd,waareenafschaffingvandemotorrijtuigenbelasting(mrb)voor
personen‐enbestelauto’stegenoverstaat.D66verhoogtpersaldodeoverigebelastingen
met0,5mldeuro.Ditisvooralhetgevolgvaneenverhogingvandeaccijnzenoptabak.
D66verlaagtdegaswinninginGroningenmet3mldNm3enditheefteennegatiefeffectop
degasbatenvan0,4mldeuro.
Tabel 7.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket D66
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-10,8
-5,2
Vermogen en winst
0,0
4,1
4,1
Milieu
2,3
2,8
5,1
Overig
-0,8
0,5
-0,3
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-3,4
3,8
w.v. gezinnen
3,7
-7,4
-3,6
bedrijven
3,4
3,8
7,2
buitenland
0,0
0,2
0,2
Gasbaten
7.2
-0,4
Zorg
D66verlaagtdecollectievezorguitgavenpersaldomet0,6mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet1,1mldeuro,eneen
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenenoverigezorguitgavenmetrespectievelijk0,3en
0,2mldeuro.
IndecuratievezorgvoertD66binnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftD66deintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
118
deur.Voordewijkverplegingisdebeperkingvandevolumegroeilager.Tezamenbetekent
diteenombuigingvan1,1mldeuroin2021.
D66voertgeenaanpassingendoorinheteigenrisico.Welleidthetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemtothogereeigenbetalingenbinnenhetpakket.Deze
maatregelbetekenteenombuigingvan0,3mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingeninde
Zvwnemenhierdoortoemet10europerpersoon.D66brengtgeenwijzigingenaaninhet
verzekerdepakket.
VerderverplichtD66medischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthentevensonder
deWetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaatgepaardmet
transitiekosten.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorgbetekentditeenintensiveringvan0,3mldeuroin2021.Vooralalsgevolgvan
demaatregelommedischspecialisteninloondiensttenemeniserstructureelsprakevan
eenombuigingvan0,8mldeuro.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertD66eenaantalwijzigingendoorindeorganisatie
vandeWlz.Persaldoleidendezewijzigingentoteenombuigingvan0,1mldeuroin2021.Zo
scheidtD66definancieringvanwonenenzorgindeWlz.Instellingenkrijgenvoortaan
alleendeafgenomenzorgvergoeduitdealgemenemiddelen,terwijldecliënthetwonenen
verblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehunwoon‐enverblijfskostennietkunnendrageniser
compensatie.Dezestelselwijzigingbetekentoptermijneenomvangrijkestructurele
verschuivingvandefinanciering.ZonemendeWlz‐uitgavenmetintotaal2,3mldeuroaf,
terwijldeuitgavenaansocialezekerheidmet2,2mldeurostijgen.
VerderverplichtD66zorgkantorenommetzorgaanbiedersmeerjarigecontractenmet
budgetafsprakenaftesluiten.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
D66verlaagtdeeigenbetalingenindeWlzdoorhetafschaffenvande
vermogensinkomensbijtelling.Ditbetekenteenintensiveringvan0,2mldeuroin2021.
TotslotintensiveertD66taakstellend0,3mldeuroindeverpleeghuiszorg.
BijdeoverigezorgverhoogtD66deRijksbijdrageaangemeentenmet0,2mldeuro.
119
Tabel 7.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket D66
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-1,1
45,4
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,1
eigen betalingen
-0,3
aanpassing basispakket
0,0
overig
0,3
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
10
270
20,6
0,3
20,9
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,3
eigen betalingen
0,2
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
-0,1
9,1
0,2
9,3
76,2
-0,6
75,6
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
7.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispad.D66verlichtdelasten
voorhuishoudens,waardoordeconsumptievanhuishoudenstoeneemt.Door
intensiveringen,metnamebijonderwijs,nemendeoverheidsbestedingentoe.Doorhogere
productieprijzenverslechtertdeconcurrentiepositieenlooptdeuitvoerlichtterug.
Dewerkloosheidkomtin20210,4%‐puntlageruitdaninhetbasispad.Hetarbeidsaanbod
neemttoedoorlagerelastenvoorwerkenden.Dewerkgelegenheidgroeitharderdanhet
arbeidsaanbod,zowelindemarktsectordoorhogereproductiealsbijdeoverheiddoor
intensiveringinonderwijs.PersaldobuigtD66indezorgom,waardoorhetaantalbanenin
dezorgafneemt.
Decontractlonenindemarktsectornemenmet0,2%‐puntperjaarmeertoedaninhet
basispad.Deinflatieneemtsterkertoedoorhogerearbeidskostenenhogerehuurprijzen,die
stijgendoorhogerebestedingen.Dehogereprijzenhebbennetalsdedalendewerkloosheid
eenopwaartseffectopdecontractlonen;diteffectwordtgeremddoordelagere
120
werknemerslasteneneenlagerevervangingsratio(deverhoudingtussendeuitkeringdiede
werknemerontvangtalshijwerklooswordtenzijnloon).
Tabel 7.5
Macro-economische effecten van beleidspakket D66
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,5
1,5
Overheidsbestedingen
1,3
0,5
1,9
Investeringen bedrijven
2,3
0,1
2,4
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,1
3,9
Contractloon marktsector
1,6
0,2
1,8
Consumentenprijsindex
1,3
0,3
1,6
-0,9
0,1
-0,8
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,8
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
7.4
5,5
-0,4
5,1
77,9
0,0
78,0
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,1%bbpdoorhetD66‐pakket.Datis0,8%bbplagerdanin
hetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,2%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,4%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptie(hogerebtw‐opbrengsten)eneentoenamevande
werkgelegenheid(meerinkomstenheffing)nemendebelasting‐enpremie‐inkomstentoe.
Deuitgavenaanwerkloosheidsuitkeringennemenafdooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotestijgtin2021tenopzichtevanhetbasispad,doordatdeafnamevanhet
EMU‐saldoinverhoudinggroterisdandetoenamevanhetnominalebbp(denoemervande
schuldquote).Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
121
Tabel 7.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket D66
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,6
-0,9
-1,2
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,2
0,3
0,4
0,4
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,6
0,1
0,3
0,1
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,4
-0,3
-0,4
-0,7
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,8
-0,1
0,1
-0,1
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,1
0,1
0,3
0,8
60,0
57,6
55,4
53,1
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
7.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenwerknemerskorting
 Verlagenvandetarieveninalleschijveninbox1
 Verhogenvandearbeidskorting
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verlagenvanheteigenwoningforfait
 Verhogenvandeouderenkortingvoorhogereenlagereinkomens
 Invoerenhybridevermogensaanwasbelastingmethogereheffingsvrijevoetinbox3
 Verzilverbaarmakenvanarbeidskortingeninkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Handhavenvandescholingsaftrek
 Verhogenvandehuurtoeslag
 VerlagenvandenominalepremieZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verlagenvandehypotheekrenteaftrek
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Verlagenvanhetkindgebondenbudget
 LagerezorgtoeslagdoorlagerenominalepremieZvw.
122
DoorhetbeleidspakketvanD66nemendereëlecontractlonenindemarktsector0,1%per
jaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanD66verbetertdetotalemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet0,7%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Departijvoerteen
werknemerskortinginenverhoogtdaarnaastdearbeidskorting.Allehuishoudensprofiteren
vandeverlagingvandetarieveninbox1.
Dehuishoudensmetinkomensvan175tot500%wmlzienhunkoopkrachtdoorhet
beleidspakketvanD66hetmeesttoenemen.Hunkoopkrachtverbetertrelatiefsterkdoorde
verlagingvandeschijftarievenendehogerekortingen.Huishoudensmeteeninkomen
boven500%wmlondervindennadeelvandekorterederdeschijf.Huishoudensmeteen
inkomenbeneden175%wmlhebbenhetminstvaakvoordeelvandewerknemerskorting,
omdatdezecategorievooreendeelbestaatuitniet‐werkendenopwiede
werknemerskortingnietvantoepassingis.
DekoopkrachtvanwerkendenstijgtdoorhetbeleidspakketvanD66vooraldankzijde
verhogingvandearbeidskortingendeintroductievandewerknemerskorting.
Gepensioneerdenhebbenvoordeelvandehogereouderenkorting.Uitkeringsgerechtigden
profiterennietvandezemaatregelen.
Huishoudensvantweeverdienersgenietenindoorsneedemeestevoordeleninhet
beleidspakketvanD66.Zijhebbenmeervoordeelvandewerknemerskortingdan
alleenstaanden,enmindernadeelvandeozb‐gebruikersheffingdanalleenstaandenen
alleenverdieners.
123
Tabel 7.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket D66, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,4
0,6
175-350% wml
38
0,7
0,8
350-500% wml
15
0,8
0,8
>500% wml
11
0,7
0,5
63
0,8
0,8
9
0,0
0,2
26
0,3
0,7
Tweeverdieners
52
0,7
0,8
Alleenstaanden
43
0,6
0,6
Alleenverdieners
5
0,1
0,4
Met kinderen
26
0,7
0,7
Zonder kinderen
49
0,7
0,7
100
0,6
0,7
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
124
Figuur 7.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket D66, gemiddeld per jaar over
2018-202140
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
40
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
125
7.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn
daninhetbasispad.TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt1,7%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Verlagenvanhettarieftweedeenderdeschijfinbox1
 Verhogenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Verhogenvandearbeidskorting(generiek)
 Invoerenvaneenwerknemerskorting
 Verlagenvanhetkindgebondenbudget
 LagerezorgtoeslagdoorverlagennominalepremieZvw
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Handhavenvandescholingsaftrek
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetbeperkenvanverplichteopbouwende
mogelijkheidompensioenaansprakenvervroegdoptenemen.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvandearbeidskortingvoorlagereinkomens
 Verzilverbaarmakenvanarbeidskortingeninkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Invoerenhybridevermogensaanwasbelastingmethogereheffingsvrijevoetinbox3
 VerlagenvandenominalepremieZvw
 Verhogenvandehuurtoeslag
 Verlagenvandehypotheekrenteaftrek
 Verlagenvanheteigenwoningforfait.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverhogenvan
deouderenkortingvoorlagereinkomens,hetverlagenvanhettariefvandeeersteschijf,het
verhogenvandealgemeneheffingskortingenhetverkortenvandederdeschijf.
Daartegenoverstaatonderanderedathetverlagenvanhettariefvandetweedeenderde
schijfenhetinvoerenvaneenozb‐gebruikersdeelvooreentoenamevandeGini‐coëfficiënt
zorgen.
126
Tabel 7.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket D66
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
1,2
-1,7
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
Naasteffectenvanbeleidopdeinkomensverdelingoplangetermijnzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtothetenergiezuiniger
makenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteldrelevanttezijnvoor
gezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.41De
lastenverzwaringbijD66zalna2021oplopenmet5,5mldeuro.Delastenverzwaringkomt
vooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoplooptendoormaatregelen
omeendeelvandehuurwoningenteverbeterennaarlabelBeneendeelnaar
energieneutraal.
7.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 7.9
Effecten van beleidspakket D66 op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
0,7
w.v. fiscaal
0,3
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
0,2
AOW-leeftijd
0,2
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
IntotaalverhogendemaatregelenvanD66destructurelewerkgelegenheidinurenmet
0,7%.Zowelfiscalemaatregelenalsmaatregelenophetterreinvanarbeidsmarktbeleiden
deAOW‐leeftijddragenbijaandezetoename.
DemogelijkheiddieD66creëertom,actuarieelneutraal,deAOWéénjaareerderof
maximaalvijfjaarlaterintelatengaan,verhoogtdestructurelewerkgelegenheidmet0,2%.
41
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
127
Meermensenzullennaarverwachtinggebruikmakenvaneerdereopnamedanvanlatere
opname.MaardegenendiedeAOWlateropnemen,werkenintotaalzoveelextrajaren(en
daarmeeuren),datdestructurelewerkgelegenheidbijdezeasymmetrischeflexibilisering
toeneemt.Anderemaatregelenophetgebiedvanpensioenhebbengeenstructurele
werkgelegenheidseffecten.
Opfiscaalgebiedzorgenvooraldeintroductievandewerknemerskorting,verhogingvande
arbeidskortingenverhogingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingvooreen
hogerestructurelewerkgelegenheid.Dezeveranderingenverhogendeopbrengstvanwerk
enstimulerenmensendaarmeeomhunarbeidaantebieden.
HetarbeidsmarktbeleidvanD66verhoogtdestructurelewerkgelegenheid,vooralaande
onderkantvandearbeidsmarkt.Ditgebeurtviadeuitbreidingvanhetaantalbeschutte
werkplekkenenverhogingvanhetbudgetvoorloonkostensubsidies.Ookmeerface‐to‐face
gesprekkenbijhetUWVheefteenlichtopwaartseffect.
Maatregelenophetgebiedvandesocialezekerheidhebbenpersaldonauwelijksgevolgen
voordestructurelewerkgelegenheid.DemaatregelenronddeWWstimulerendestructurele
werkgelegenheid:D66maaktwerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWWen
introduceerteennaarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premie.Deintroductievaneen
collectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingvoorbedrijventot25
werknemerswerkthierechtertegenin.42
Hoeweldeuitbreidingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingdestructurele
werkgelegenheiddusstimuleert,hebbenkindgerelateerdemaatregelenpersaldogeeneffect
opdestructurelewerkgelegenheid.DeverhogingvandeIACKenveranderingeninde
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgetverhogendestructurelewerkgelegenheid.De
introductievankinderopvangtoeslagvoorniet‐werkendeouders,hetinkomensafhankelijk
makenvandekinderbijslagendeuitbreidingvanhetbetaaldgeboorteverlofwerkendaar
echtertegenin.
D66verkleintdekostenverschillenvoorbedrijventussenvasteenflexibelearbeid.Door
werkgeverstelatenbetalenvoorheteerstehalfjaarWWendoordeintroductievaneen
naarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premiekunnen–afhankelijkvandepreciezevormgeving
–flexibelecontractenduurderwordentenopzichtevanvastecontracten.Ookhet
collectiviserenvanhettweedejaarloondoorbetalingbijziektevoorbedrijventot25
werknemersdraagthieraanbij.
D66verkleinteveneensdekostenverschillenvoorbedrijventussenhetindiensthebbenvan
werknemersenhetinhurenvanzelfstandigen.Ditgebeurtdoordeintroductievaneen
42
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
128
werknemerskorting,verlagingvandeWW‐premies,hetstimulerenvanvrijwillige
verzekeringvanzzp'erstegenarbeidsongeschiktheiddoorvrijwilligeZW‐enWIA‐
verzekeringtecombinerentotéénverzekeringenhetbeperkenvanverplichte
pensioenopbouwvoorwerknemers.Doorwerkgeverstelatenbetalenvoorheteerstehalf
jaarWWwordendekostenverschillentussenwerknemerseningehuurdezelfstandigenjuist
vergroot.
7.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanD66resulteertineenhoudbaarheidssaldovannul.Het
houdbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,3%bbp.Deuitgavendalen
oplangetermijnmet0,1%bbpendeinkomstenmet0,4%bbp.Deuitgavendalingishet
saldovanbezuinigingenopopenbaarbestuur,dezorguitgaveneninminderematede
kinderbijslagenerzijdsenintensiveringenbijonderwijs,defensieen
ontwikkelingssamenwerkinganderzijds.Deinkomstendalingisvooralhetresultaatvan
enerzijdsverlagingenvandeinkomstenbelasting(vooraldoorinvoeringvaneen
werknemerskortingentariefverlagingen)enanderzijds,persaldokleinere,
lastenverhogingenzoalsdeinvoeringvaneengebruikersdeelvandeozbeneen
kilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto’s.
Deeffectenopdehoudbaarheidbinnendevolgendekabinetsperiodezijnnegatief.De
budgettaireontwikkelingenernacompenserendezeeffectendeels(o.a.dooroplopende
besparingenbijdezorg).
Positieveeffectenopdehoudbaarheidwordenbereiktbijhetbeleidophetgebiedvan
wonen(hoofdzakelijkdoorinvoeringvaneengebruikersdeelvandeozbenverdere
beperkingvandehypotheekrenteaftrek)endezorg(bezuinigingen).Dezewordenechter
tenietgedaandoordenegatieveeffectenopdeoverigebeleidsterreinen,vooralde(per
saldo)lagerebelastingen.
HetwerkgelegenheidseffectvanhetD66‐pakketvan0,7%,dateengevolgisvanzowelfiscale
maatregelenalsmaatregelenophetterreinvanarbeidsmarktbeleidendeAOW‐leeftijd,
leverteenpositievebijdrageaandehoudbaarheidvan0,2%bbp.
129
Tabel 7.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket D66
% bbp
Houdbaarheid basispad
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
mld euro
0,4
3
-0,3
-3
0,0
0
-0,8
-6
0,5
3
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
-0,1
-1
Wonen
0,5
4
Zorg
0,2
2
-0,9
-7
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
130