Transcript Zeg me dat ik oké ben

MAATSCHAPPIJ
Zeg me dat ik oké ben
Over perfectionisme en bevestigingsdrang
traaktmij 2017/1
MARCEL HENDRICKX
Marcel Hendrickx ontwikkelde de OCP-methodiek:
Onwikkelingsgericht
Coachen
van
mensen
met
Perfectionisme. Hij coacht sinds jaren mensen met
uitstelgedrag of een laag zelfbeeld. Begin 2013 kwam hij tot
de vaststelling dat al deze mensen een gemeenschappelijke
factor hadden: perfectionisme. Vandaag leidt Marcel
perfectionismecoaches op die werken met de door hem
ontwikkelde OCP-methodiek: een eenvoudige methode
waarin een enorme kracht tot verandering schuilt.
Ondertussen zijn er meer dan 50 OCP-coaches actief.
Meer info kan je vinden op www.bevrijdjezelf.be
Foto: Guy Forssman
traaktmij: Marcel Hendrickx, je schreef een prachtig boek over een moderne epidemie: het perfectionisme. Kan je aangeven waarin
jouw visie op dit fenomeen verschilt van de gangbare opvattingen?
Marcel Hendrickx: Perfectionisme wordt vaak beschouwd als een persoonlijkheidskenmerk dat te maken heeft met prestatie en autonomie, en
niet zozeer met relaties. Daarmee worden de wortels ervan in de hechtingsgeschiedenis van mensen compleet over het hoofd gezien. Alsof
perfectionisme iets is dat op mysterieuze wijze aanwezig is bij iemand, los van zijn of haar levensgeschiedenis. Niet toevallig wellicht: mensen
met perfectionisme zijn vaak zelf de eersten om elk verband met hun ontwikkelingsgeschiedenis te ontkennen of te minimaliseren. Toch kennen
ze het knagende gevoel van angst voor afkeuring en verwerping door anderen maar al te goed.
In gesprek komt deze levensgeschiedenis al gauw bovendrijven en dan wordt duidelijk hoe deze mensen hun hele leven lang vechten voor
waardering en aandacht die ze als kind naar hun gevoel onvoldoende gekregen hebben. Perfectionisme is de copingstrategie die zij ontwikkeld
hebben om de liefde en de aandacht waar ze zo naar verlangden, maar die ze niet - of slechts met mondjesmaat – kregen, te bemachtigen en
te verzekeren. De kern van het patroon is dat ze continu op zoek zijn naar bevestiging door anderen.
De overlevingsstrategie bestaat uit een dwangmatig ‘moeten’: ze moeten alle problemen alleen oplossen en mogen daarbij geen steek laten
vallen. Dat ‘harde werken’ gaat gepaard met een gebrekkig contact met hun gevoelswereld. Tot de gevoelens voor een barst in de dam zorgen:
dan worden ze overspoeld door angst, ontreddering en neerslachtigheid.
“
De kaart is niet gelijk aan het gebied
Marcel Hendrickx: Een sterk traumatiserende ervaring kan ervoor
zorgen dat het kind als het ware van het ene op het andere moment
Alfred
Korzibsky
(Pools-Amerikaans
verandert in iemand met perfectionisme. Wanneer we als kind
taalkundige en grondlegger van het vakgebied
ingrijpende gebeurtenissen meemaken, hebben we sowieso de
van de algemene semantiek): dit betekent dat
neiging om de schuld op ons te nemen. Ouders bevestigen die
iedereen een eigen betekenis geeft aan alles
neiging door te zeggen dat hun pedagogische maatregelen ‘voor het
om zich heen en aan iedere ervaring. Dat is
goed’ van het kind zijn. Wanneer opeenvolgende 'onprettige'
absoluut prima, zolang we ons er maar
ervaringen deze overlevingsstrategie versterken, verliest het kind stap
Op zoek naar het volledige artikel?
bewust van blijven dat het onze heel
voor stap het contact met zichzelf. De typisch perfectionistische
persoonlijke invulling is en dat anderen op een
manier van denken, doen en voelen ontwikkelt zich tot een patroon,
Omdat we maar een kleine redactietotaal
zijn,andere
zijn alle
manier dezelfde ervaring
dat zich in heel wat omstandigheden en in toenemende mate doet
bijdragen broodnodig om dit magazinekunnen
te realiseren.
en mogen beleven. Als je je deze
gelden. En daar zit het probleem. De aansturing door het
echt naar
eigen maakt, dan ga je als
perfectionisme, dat in de kinderjaren
meestal deeen
bestbijdrage
mogelijkeen ontvanggedachte
Doe daarom
dit artikel
vanzelf
openstaan
voor andere meningen en
manier van reageren was, pastkeuze
niet meer
bij de ofadolescent
gedrukt
digitaal en
(€ 5,00). Of nog
beter:
abonconclusies. tot
Je alle
zult eerder nieuwsgierig
volwassen persoon van later. Maar
omdat
perfectionisme
neer
je het
voor
1 jaar (€ wordt
24,99) en krijg toegang
reageren
dat je je bedreigd voelt als
gestuurd vanuit het onbewuste, is artikels
er als het ware
keuzemanier kunnen
en geen
info.andere
Op die
wijdan
blijven
iemand een andere invulling geeft aan
meer mogelijk. Telkens als zich een
trigger voordoet
(buiten ofjijbinnen
bestaan,
en ontvang
een schat aan informatie!
gebeurtenissen dan jij.
de persoon), wordt die typische manier van denken, doen en voelen
automatisch herhaald.
Info en inschrijven:
www.traaktmij.be
of [email protected]
traaktmij: Je spreekt over traumatische ervaringen in de kindertijd.
Waaruit bestaan die ervaringen precies of wat typeert hen?
“
traaktmij: Kan je wat preciezer toelichten hoe dit diepverankerde
patroon ontstaat?
Marcel Hendrickx: Eerst en vooral is het belangrijk op te merken dat ervaringen die voor kinderen ronduit traumatiserend zijn, door ouders
vaak niet als dusdanig herkend worden. Volgens mij is er één ervaring die in het kader van perfectionisme bij uitstek relevant is. Dat is de
ervaring van het niet aanvaard worden zoals je bent. Als een kind het gevoel krijgt dat het niet aanvaard wordt, ligt de weg naar ontwikkeling
1
MAATSCHAPPIJ
Zeg me dat ik oké ben
Over perfectionisme en bevestigingsdrang
traaktmij 2017/1
van perfectionisme helemaal open. Tal van situaties kunnen dit gevoel oproepen. Kinderen die geboren zijn uit een ongewenste zwangerschap
kunnen die ongewenstheid voelen en worden soms geboren met bevestigingsdrang. Of ouders willen dolgraag een meisje en dan wordt er een
jongen geboren. Vaak gaan mensen vergelijken. Een lerares vergelijkt een meisje regelmatig met de oudere zus die vroeger bij haar in de klas
zat en het veel beter deed. Moeder verwijst naar het nichtje dat nu aan de universiteit studeert, terwijl haar kind het moeilijk heeft op school. Ze
doet uitspraken als: 'neem daar maar eens een voorbeeld aan'.
Soms worden kinderen niet aanvaard zoals ze zijn door de ruimere omgeving: vanwege hun afkomst, lichaamskenmerken, taal enzovoort.
Kinderen die wat corpulenter zijn, krijgen daar opmerkingen over van vriendinnen, leerkrachten, ouders. In de meeste gevallen zijn die
opmerkingen goed bedoeld, soms is het pesten. Maar altijd krijgt het kind het gevoel niet oké te zijn.
traaktmij: Kan perfectionisme ook overgedragen worden in de relatie tussen ouders en kinderen en hoe gaat dat dan in z’n werk?
Marcel Hendrickx: Ik ben er absoluut van overtuigd dat die overdracht de voornaamste oorzaak is van perfectionisme. Perfectionisme
veronderstelt een enorme behoefte aan controle en stelt onophoudelijk hoge kwaliteitseisen aan jezelf, maar ook aan de mensen en kinderen
rondom jou. Een ouder die lijdt aan perfectionisme heeft voor zichzelf scenario’s opgesteld waaraan zijn kinderen moeten beantwoorden.
Eigenlijk wil die ouder onbewust dat het kind zich gaat gedragen zoals hijzelf: geremd, doordacht, serieus en braaf. Die gedragingen worden
indien nodig afgedwongen door straf of afwijzing. Bij iemand met perfectionisme wordt de controle, die sowieso al eigen is aan de opvoeding,
totaal.
Maar vrije kinderen zijn nu eenmaal onberekenbaar: ze reageren met fantasie en spontaniteit op elke nieuwe ervaring. Deze levenswijze staat
haaks op de verlangens van een ouder met perfectionisme. Het is voor ouders altijd een moeilijke evenwichtsoefening om die spontaniteit te
ondersteunen en te ontwikkelen en tegelijkertijd een zekere sturing uit te oefenen. Iemand met perfectionisme wordt geplaagd door de
zoek naar
artikel?
kinderlijke spontaniteit en zal het gevoel vanOp
controleverlies
methet
alle volledige
machtsmiddelen
voorkomen. Ouders met perfectionisme willen net als
andere ouders het allerbeste voor hun kind en zijn er net als andere ouders van overtuigd dat zij weten wat hun kind nodig heeft. Ze gaan als
het ware hun kind kneden om datOmdat
doel te bereiken.
Zij voelen
verantwoordelijk
hun zoon
dochter te laten beantwoorden aan het
we maar
eenzich
kleine
redactieomzijn,
zijn ofalle
beeld dat zij voor ogen hebben, enbijdragen
liefst zo snelbroodnodig
mogelijk. Als het
doet wat zij
komt dat enorme gevoel van machteloosheid
omkind
ditniet
magazine
tewensen,
realiseren.
opzetten, dat snel tot kwaadheid en agressie leidt.
Doe daarom een bijdrage en ontvang dit artikel naar
keuze gedrukt
digitaal
Of nog beter:
abontraaktmij: In welk opzicht zou je perfectionisme
ookofkunnen
zien(€als5,00).
een maatschappelijk
fenomeen?
neer je voor 1 jaar (€ 24,99) en krijg toegang tot alle
Marcel Hendrickx: De druk die de maatschappij ons oplegt, is enorm. We moeten ons werk goed doen. We moeten een goede partner en
artikels en info. Op die manier kunnen wij blijven
ouder zijn. We moeten sociale contacten onderhouden en nog veel meer. Daardoor hebben we vaak minder tijd dan we zouden wensen om
bestaan, en ontvang jij een schat aan informatie!
eens heel rustig met onze kinderen bezig te zijn. Soms blijft een kind zich onvoldaan voelen en heeft het meer behoefte aan liefde, affectie,
knuffels, dan het krijgt van zijn ouders. Het gaat zich dan zo gedragen dat het de meeste kans maakt op wat het nodig heeft. Het vrije kind
en inschrijven:
wordt met andere woorden opzijgezet en vervangen doorInfo
een ultrabraaf
en smetteloos kind.
www.traaktmij.be of [email protected]
traaktmij: Hoe zie je de bijdrage die ons huidige onderwijs levert aan dit probleem?
Marcel Hendrickx: Kinderen ontwikkelen vandaag al faalangst in de kleuterklas. Die kinderen, die onze toekomst zijn, worden al heel vroeg
beroofd van hun authenticiteit en hun kracht. Je kunt hen zien veranderen. Het uitbundige, superplezierige dat zo eigen is aan jonge kinderen
verdwijnt. Ze worden braaf, passen zich aan en je kunt de kramp in hun binnenste haast voelen. Voor een eindeloze vrijheid is angst in de
plaats gekomen.
Angst om niet te voldoen, om niet genoeg punten te halen, om niet aanvaard
te worden. Ouders staan zo dicht bij hun kind dat ze die tragische verandering
vaak pas (h)erkennen als ze al vergevorderd is. Eén van de redenen waarom
kinderen al zo vroeg perfectionisme ontwikkelen, is de grote zorg waarmee zij
vandaag gevolgd worden in het kleuteronderwijs. Kinderen in de eerste
kleuterklas worden geobserveerd en als één van hen niet net zo snel
stempeltjes zet als de anderen, worden de ouders uitgenodigd voor een
gesprek, 'want er zou wel eens een probleem kunnen zijn'. Het grote
probleem is echter dat veel te veel kinderen een label krijgen; men overdrijft
gewoon. Zodra een kind afwijkt van het verwachte patroon, komt de gedachte
aan een diagnose de kop opsteken. Die gedachte gaat een eigen leven leiden
en belet om gewoon liefdevol naar het kind te kijken en het de kans te geven
om zich te ontwikkelen op zijn of haar unieke manier. Een tweede belangrijke
oorzaak waarom zoveel kinderen uit hun evenwicht raken en perfectionisme
ontwikkelen, is dat het onderwijs zo goed als uitsluitend gericht is op de
ontwikkeling van het denken van de leerlingen, op het activeren van de
linkerhersenhelft dus. Creativiteit en intuïtie - typische taken van de
rechterhersenhelft - die zo kenmerkend zijn voor het vrije kind, worden als
onbelangrijk of soms zelfs als bedreigend beschouwd.
2
Toon Hermans
JUF
‘Wat wil je later worden’ vroeg de juf.
‘t Was in de derde klas.
Ik keek haar aan en wist het niet,
‘k dacht dat ik al iets was.
MAATSCHAPPIJ
Zeg me dat ik oké ben
Over perfectionisme en bevestigingsdrang
traaktmij 2017/1
traaktmij: Perfectionisme wordt ook in verband gebracht met lichamelijke symptomen en andere ziektebeelden, hoe zie jij dit
verband?
Marcel Hendrickx: Perfectionisme op zich maakt ons niet ziek. Het is de voortdurende stress die het perfectionisme veroorzaakt die onze
hersenen aantast en ons lichaam ziek maakt. Uit onderzoek blijkt dat er door de hoge concentraties cortisol in ons lichaam als het ware wordt
bezuinigd op het onderhoud aan ons immuunsysteem. Een chronisch verhoogd cortisolgehalte gaat dus ten koste van de weerbaarheid.
Daardoor ben je vatbaarder voor een hele reeks ziektes en infecties. Daarnaast weegt de aanhoudende stress ook sterk door op de
energiehuishouding en de mentale capaciteit, met onder andere burn-out tot gevolg.
traaktmij: Hoe werkt perfectionisme door in de bedrijfswereld en in het maatschappelijke leven?
Marcel Hendrickx: Eigenlijk zou er een wet moeten komen die leidinggevenden verplicht hun perfectionisme achter zich te laten. Als je er als
chef zelf last van hebt, werkt dat als een virus. Het zal het perfectionisme bij de werknemers die er last van hebben, alleen maar versterken. Ze
zullen proberen nog beter hun best te doen dan
leidinggevende.
Opdezoek
naar het volledige artikel?
Hoewel er heel wat inspanningen gedaan worden door de overheid en bedrijven om preventiemaatregelen in het leven te roepen, blijft het
Omdat
we maar
kleine
redactie
zijn, zijn
alle
aantal langdurig zieken schrikwekkend
toenemen.
Enerzijdseen
worden
bedrijven
nu daadwerkelijk
gecontroleerd
op basis van de effectiviteit van
dit magazine
te realiseren.
de genomen preventiemaatregelen.bijdragen
Anderzijds broodnodig
leeft het idee omom
de uitkering
van langdurig
zieken te beperken in de tijd. Ik kan niet anders dan
vaststellen dat onze maatschappij ziek is, heel erg ziek. Het lijkt wel een terminale ziekte. De druk op ieder van ons neemt alsmaar toe en alle
daarom
een
bijdrage
en ontvang
ditinzet
artikel
naarHet aantal nieuwe regels en wetten er
regeringen, zowel de Europese alsDoe
de federale
en de
lokale,
werken daar
met heel veel
aan mee.
keuze
gedrukt
of
digitaal
(€
5,00).
Of
nog
beter:
abondagelijks verschijnt, is ontelbaar. Wetten die telkens maatregelen vereisen die weer drukverhogend werken. En dan overweegt men nu de
neerzijnjedoor
voor
jaarAls(€je 24,99)
krijg
tot alleeraan je aan je lot over te laten. Die
mensen te straffen die ziek geworden
die1druk.
niet meerenmee
kunt,toegang
denkt de overheid
artikels
en
info.
Op
die
manier
kunnen
wij
overheid vergeet dan even dat ze mee aan de basis ligt van het niet-meer-mee-kunnen. Wat overblijven
het hoofd gezien wordt, is dat burn-out in de
bestaan,
ontvang
jij een
schat
aanHet
informatie!
meeste gevallen niet veroorzaakt wordt
door deendruk
op zich die
mensen
ervaren.
is de manier waarop ze met die druk omgaan die in bijna
alle gevallen de directe aanleiding is tot uitval. Dat brengt ons bij het onderwerp van mijn boek. Bij zo goed als alle mensen met burn-out die ik
Infooorzaak
en inschrijven:
tot nu toe ontmoet heb, was het perfectionisme de concrete
ervan. Want zij die last hebben van perfectionisme, ervaren niet het vrije
www.traaktmij.be
[email protected]
kind. Daarom ervaren ze geen keuzemogelijkheid
en dus ook niet of
de kracht
om te relativeren en te kiezen om te genieten. Ze nemen alles wat
op hen afkomt als heel serieus en bedreigend. Ze weten niet hoe ze hun grenzen moeten respecteren en luisteren niet naar de signalen van
hun lichaam. Ze gaan door, wat er ook gebeurt.
traaktmij: dat brengt ons bij jouw coachingsmethode... Kan je de insteek van de OPC-coaching beschrijven?
Marcel Hendrickx: Door het perfectionisme raakt men uit evenwicht. Zoals Einstein het beschrijft: 'we zijn de dienaar (onze rationele geest)
gaan eren en we zijn het geschenk (onze intuïtieve geest) vergeten'. We willen alles beheersen met ons denken en we wantrouwen ons voelen.
Vaak is het contact met het voelen volledig zoek. Het doel van OCP is juist dit evenwicht tussen beide te herstellen. Wanneer het evenwicht
hersteld wordt, gaan we op een andere manier door het leven. De verkramping en de stress verdwijnen en zelfverzekerdheid, rust en energie
komen in de plaats. De OCP-coach beperkt zich tot het begeleiden van het proces. Alleen wanneer de coachee daadwerkelijk iets wil
veranderen, kunnen de gesprekken met de OCP-coach zorgen voor verandering. Daarbij heeft de coachee als enige de absolute leiding over
de uitkomst van het traject.
traaktmij: Je raakt in je boek uiteenlopende thema’s aan: opvoeding en onderwijs, maar ook de invloed van perfectionisme op
partnerrelaties. Voor wie heb je dit boek met name geschreven?
Marcel Hendrickx: Dit boek richt zich heel speciaal op ouders. Ik wens hen inzicht te verschaffen in de nadelige gevolgen van perfectionisme
en in het bijna onvermijdelijke gegeven dat ouders het doorgeven aan hun kinderen. Ik hoop dat dit boek voor hen een uitnodiging kan
betekenen om zelf met hun perfectionisme aan de slag te gaan, zodat ze een mooie, nieuwe voorbeeldrol kunnen opnemen voor hun kinderen
en eindelijk zelf ook echt van het leven kunnen genieten. Daarnaast hoop ik dat iedereen op één of andere manier dit boek onder ogen krijgt en
leest. Hoe meer mensen zich bewust worden van de nadelige gevolgen van perfectionisme, hoe meer dit kan bijdragen aan een nieuwe
maatschappij waarin iedereen gewoon zichzelf kan zijn en zich kan ontwikkelen op de manier die het best past bij wie hij of zij is.
3