Transcript Hoofdstuk 3 VVD

Keuzes in Kaart 2018-2021
Dit is een uitgave van:
Centraal Planbureau (CPB)
Postbus 80510 | 2508 GM Den Haag
(088) 984 60 00 | www.cpb.nl | [email protected]
Gedrukt door:
Xerox/OBT
Kerketuinenweg 8 | 2544 CW Den Haag
(070) 2800 800 | [email protected]
Een analyse van elf verkiezingsprogramma’s
Nederland gaat maart 2017 naar de stembus. Er valt genoeg te
kiezen. Partijen maken uiteenlopende financieel-economische
afwegingen, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s. Wat is het
speerpunt voor de aanstaande kabinetsperiode?
De arbeidsmarkt, het belastingstelsel, het klimaat,
het onderwijs, het pensioenstelsel, veiligheid, de woningmarkt, de zorg? Wat krijgt prioriteit: de werkgelegenheid,
de koopkracht of het overheidssaldo, meer publieke goederen
en diensten of juist meer lastenverlichting? En hoe worden
deze doelen onderling gewogen? Elf partijen (VVD, PvdA, SP,
CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP, DENK, VNL,
Vrijzinnige Partij) hebben van het aanbod gebruik gemaakt
hun verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau van
een financieel-economische doorrekening te laten voorzien.
‘Keuzes in Kaart’ beschrijft welke maatregelen partijen voor
ogen staan, welke economische effecten ze daarmee hopen te
bereiken en hoe partijen zich van elkaar onderscheiden.
Budgettaire Economische
maatregelen effecten
beschreven doorgerekend
Foto omslag: Tweede Kamer | Peter Hilz
Februari 2017 | ISBN 978-90-5833-756-6
Keuzes in Kaart
2018-2021
Hoofdstuk 3
VVD
3
VVD
legenda
basispad
VVD
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
VVD
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,3
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,7
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,7
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
VVD
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
-0,1
-2,2
overheidsbegroting
beter houdbaar
2,2
3,5
-5,0
5,0
2,1
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Houdbaarheid (% bbp)
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
55
3.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeVVDverlaagtdeoverheidsuitgavenmet4,3mldeuroin2021en
vermindertdecollectievelastendrukmet12,0mldeuro.HetbeleidspakketvandeVVD
verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet7,7mldeurotenopzichtevanhet
basispad.28Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐economische
doorwerking.
In2021verlaagtdeVVDdeoverheidsuitgavenpersaldomet4,3mldeuro.Persaldowordt
hetmeestomgebogenbijsocialezekerheideninternationalesamenwerking.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamedefensieenveiligheid.Indeperiode2018‐2021stijgen
deoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,0%perjaar.
DeVVDbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditisvooralhetgevolgvaneen
beperkingvandeuitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
DeVVDwilpersaldo0,7mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Ditgebeurtdoorverhoging
vanhetpolitiebudget.DeVVDverhoogtdedefensie‐uitgavenmet1,0mldeuro.Ophet
terreinvanbereikbaarheidkomtdeVVDtoteennettointensiveringvan0,5mldeuro,
vooraldoorhetuittrekkenvanextramiddelenvoorwegen.Demilieu‐uitgavenblijven
onveranderd.Oponderwijswordtvoor0,1mldeurogeïntensiveerdin2021.Indezorg
buigtdeVVDpersaldo0,2mldeuroom.Zieparagraaf3.2.
DeVVDbuigtpersaldo2,7mldeuroomindesocialezekerheid.Ditgebeurtonderandere
dooreentijdelijkeontkoppelingvandesocialezekerheidsuitkeringen,metuitzonderingvan
deAOW,endooromtebuigenopdehuurtoeslag.Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordt
in2021persaldo0,4mldeuromeerbesteed,doorverhogingvanhetlage‐inkomensvoordeel
(LIV).DeVVDbuigt2,7mldeuroomopinternationalesamenwerking.Opdeoverige
uitgavenbuigtdeVVDnetto0,2mldeuroom.Inhetbijzonderdoorhettakenpakketvande
publiekeomroepteverkleinen.
Dewerkgelegenheidsontwikkelingindesectoroverheidondervindtdoorhet
voorgesteldemaatregelenpakketvandeVVDindekabinetsperiodegeenwijzigingenten
opzichtevanhetbasispad.Deapparaatskortingverkleinthetaantalbanenbijdesector
overheid,maarhierstaateenvergrotingvandewerkgelegenheidbijpolitieendefensie
tegenover.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreenstijgingvande
werkgelegenheidplaatsvan0,4%perjaar.
28
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
56
Tabel 3.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket VVD
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,7
12,8
2,3
3,7
Defensie
7,8
8,0
1,0
9,0
0,6
3,7
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,5
10,6
1,3
2,5
0,0
0,0
0,3
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
0,1
38,2
0,3
Zorg
67,3
76,2
-0,2
76,0
3,2
3,1
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-2,7
88,3
0,6
-0,2
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,4
10,8
1,3
2,1
Internationale samenwerking
12,1
13,0
-2,7
10,3
1,7
-4,1
-0,2
-0,2
-4,3
318,9
1,3
1,0
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 3.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket VVD
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
0
-5
-0,1
0,0
-0,1
Zorg
145
25
165
2,2
0,4
2,5
Overheid en zorg
135
25
165
1,1
0,2
1,3
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DeVVDverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet12,0mldeuro.Gezinnen
betalen14,7mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectieve
lastenmet2,7mldeuro,vooraltengevolgevaneenhogereverhuurderheffingbij
woningcorporaties.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet14,2mldeuroteruggebracht.De
arbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekortingwordtverhoogdende
tarievenvandetweedeenderdeschijfvanbox1gaanomlaag.Delastenopvermogenen
winstwordenverzwaard(2,4mldeuro).Deverhogingvandeverhuurderheffingleidttot
hogerelasten,terwijldeverruimingvandevrijstellinginbox3totlagerelastenleidt.De
57
belastingenopmilieuwordendoordeVVDverlicht(0,2mldeuro).Ditgebeurtdoor
verlagingvandebpmenmrb.Deoverigebelastingenblijvenongewijzigd.
Tabel 3.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket VVD
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-14,2
-8,6
Vermogen en winst
0,0
2,4
2,4
Milieu
2,3
-0,2
2,1
Overig
-0,8
0,0
-0,8
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-12,0
-4,8
w.v. gezinnen
3,7
-14,7
-11,0
bedrijven
3,4
2,7
6,1
buitenland
0,0
0,0
0,0
3.2
Zorg
DeVVDverlaagtdecollectievezorguitgavenpersaldometintotaal0,2mldeuroin2021.Dit
isopgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet2,0mldeuro,een
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenmet1,8mldeuroengelijkblijvendeoverige
zorguitgaven.
IndecuratievezorgvoertdeVVDbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftdeVVDdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
deur.Ditbetekenteenombuigingvan1,2mldeuroin2021.
DeVVDvoertgeenaanpassingendoorinheteigenrisico.WelneemtdeVVDtweeandere
maatregelendiedeeigenbetalingenbinnenhetpakketveranderen,namelijkhet
herberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemenverkleiningvanhet
verzekerdepakketopbasisvanlageziektelast.Hetnetto‐effectvandezemaatregelenopde
eigenbetalingenisechternul.Beidemaatregelenleidentoteenombuigingvan0,3mldeuro
in2021.
TotslotneemtdeVVDeenaantalmaatregelengerichtophetstelselvandecuratievezorgdie
tezameneenombuigingvan0,2mldeuroopleveren.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertdeVVDeenaantalwijzigingendoorinde
organisatievandeWlz.Persaldoleidendezemaatregelentoteenintensiveringvan1,7mld
58
euroin2021.ZovoertdeVVDeennognaderuittewerkenbezettingsnormvoorde
verpleeghuiszorgin,waarvoordepartijtaakstellend1,9mldeurobeschikbaarstelt.
VerderintroduceertdeVVDeenobjectiefverdeelmodelindeWlzdatderegionale
contracteerruimtevandezorgkantorenvaststelt.TevensverplichtdeVVDzorgkantorenom
metzorgaanbiedersmeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluiten.Ditwordt
gecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)meerjarigecontracteerruimteenmeerjarige
concessiesvoorzorgkantoren.OmdatdeVVDtegelijkertijdookeenobjectiefverdeelmodel
invoert,kandezemaatregelpasin2021ingaan.
DeVVDverlaagtdeeigenbetalingenindeWlzdoorhetafschaffenvande
vermogensinkomensbijtelling.Ditbetekenteenintensiveringvan0,2mldeuroin2021.
TotslotintroduceertdeVVDeenziekteverzuimnormvoorzorgaanbiedersindelangdurige
zorg.Dezemaatregelleidttoteenombuigingvan0,1mldeuroin2021.
BijdeoverigezorgbevordertdeVVDintegraledementiezorgviaeensubsidieregeling.Dit
leidttoteenbeperktebesparing.
Tabel 3.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket VVD
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-2,0
44,5
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,2
eigen betalingen
-0,3
aanpassing basispakket
-0,3
overig
-0,2
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
0
270
1,8
22,4
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
20,6
a.g.v. (budget-)maatregelen
-0,1
eigen betalingen
0,2
overig
1,7
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,0
9,1
76,2
-0,2
76,0
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
59
3.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,3%‐puntperjaarbovenhetbasispaddoorhetVVD‐pakket.De
VVDverlichtdelastenvoorhuishoudensmet14,7mldeuro,waardoorzijgemiddeld0,7%‐
puntperjaarmeergaanconsumerendaninhetbasispad.Doordetoenemendevraag
producerenbedrijvenmeerentrekkendeinvesteringenaan.
Dewerkloosheidkomtin20210,4%‐puntlageruitdaninhetbasispad.Hetarbeidsaanbod
neemttoedoordelagerelastenvoorwerkendenendeverkortelooptijdvandeWW‐
uitkeringen.Dewerkgelegenheidneemtmeertoe,metnamedoorhogereproductieinde
marktsector.Intensiveringenindeverpleeghuiszorgzorgenvoormeerbanenindezorg.
Decontractlonenindemarktsectordalengemiddeldmet0,4%‐puntperjaartenopzichte
vanhetbasispad.Dedrukopdelonenneemtafdoordelastenverlichtingvoorwerkendenen
hetgrotereverschiltussenhetbeschikbaarinkomenvanuitkeringsgerechtigdenen
werkenden(vervangingsratio).Deinflatieverandertniet,tegenoverdelagerearbeidskosten
staateenstijgingvandehuurprijzendoorhogerebestedingen.Dedalingvande
arbeidsinkomensquoteisvooralhetgevolgvanlagerereëlearbeidskosteneneenlicht
toenemendeproductiviteit.
Tabel 3.5
Macro-economische effecten van beleidspakket VVD
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,3
2,0
Consumptie huishoudens
1,1
0,7
1,8
Overheidsbestedingen
1,3
0,1
1,4
Investeringen bedrijven
2,3
0,4
2,7
Uitvoer goederen en diensten
4,0
0,0
4,0
Contractloon marktsector
1,6
-0,4
1,2
Consumentenprijsindex
1,3
0,0
1,3
-0,9
-0,2
-1,1
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
0,9
w.v. marktsector
0,5
0,3
0,8
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
60
5,5
-0,4
5,1
77,9
-0,6
77,3
3.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,2%bbpdoorhetVVD‐pakket.Datis0,7%bbplagerdan
inhetbasispad.Doordemaatregelenverslechterthetsaldoinitieelmet1,0%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,3%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptienemendebtw‐opbrengstentoe.Delagerecontractlonen
remmenechterdeopbrengstenvandeinkomensheffing.DoordeafnamevanhetEMU‐saldo
neemtdeschuldquotetoetenopzichtevanhetbasispad.
Tabel 3.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket VVD
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,6
-0,9
-1,0
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,0
0,1
0,2
0,3
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
-0,1
0,1
0,2
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,4
-0,4
-0,5
-0,6
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,9
-0,2
-0,1
0,0
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,4
0,7
1,2
1,8
60,3
58,2
56,3
54,0
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
3.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Verhogenvandearbeidskorting(metverhogenafbouwpunt)
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verlagenvandetarieventweedeenderdeschijfinbox1
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Ombuigingenindehuurtoeslag
 Verlagenvandezorgtoeslag
 Tijdelijkbevriezenvanhetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen,met
uitzonderingvandeAOW
 Verlagenvandebijstand
61
 Afschaffenvandeaftrekspecifiekezorgkosten
 Afschaffenvandetegemoetkomingvoorarbeidsongeschikten
 Kinderbijslagenkindgebondenbudgetbeperkentotmaximaaltweekinderen.
DoorhetbeleidspakketvandeVVDnemendereëlecontractlonenindemarktsector0,4%
perjaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeVVDverbetertdetotalemedianekoopkrachtvan
allehuishoudensgemiddeldmet0,7%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Huishoudens
ondervindenvoordeelvandeverhogingvandealgemeneheffingskortingendeverlagingvan
detarievenvandetweedeenderdeschijfinbox1.
HetbeleidspakketvandeVVDleidtvooraltoteenbeterekoopkrachtvoorhuishoudensmet
eeninkomenvan175tot500%wmleninminderematevoorhuishoudensmeteeninkomen
boven500%wml.Ditiseengevolgvandeverhogingvanhetmaximalebedragenverhoging
vanhetafbouwpuntindearbeidskorting.Ookhetverlagenvanhettweedeenderde
schijftariefisgunstigvoordezegroepen.Voorhuishoudensmeteeninkomenbeneden175%
wmlwordendezeeffectendeelstenietgedaandoordeverlagingvaneenaantaltoeslagen.De
verhogingvandeouderenkortingheefteenpositiefeffectopdekoopkrachtvanlagere
inkomens,maarditwordtdeelstenietgedaandoorhettijdelijkbevriezenvandeuitkeringen
(metuitzonderingvandeAOW).
Werkendenzienhunkoopkrachttoenemen.Ditiseengevolgvandeverhogingvande
arbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekortingendeverlagingvande
tarievenindetweedeenderdeschijf.Uitkeringsgerechtigdenzienhunkoopkrachtafnemen.
Hetbevriezenvandeuitkeringen,hetverlagenvandebijstand,hetverlagenvande
zorgtoeslagendeombuigingenindehuurtoeslagverslechterendekoopkrachtvandeze
groep.Dekoopkrachtvangepensioneerdenverbetertdoordehogereouderenkortingvoor
lagereinkomens,waarbijdezeverbeteringbeperktwordtdoordeverlagingvande
zorgtoeslagendeombuigingenindehuurtoeslag.
Tweeverdienersondervindenvoordeelvandeverhogingvandearbeidskortingenvande
inkomensafhankelijkecombinatiekorting.Alleenstaandenhebbennaastdeverhogingvande
arbeidskortingookvoordeelvandeverhogingvandeouderenkortingvoorlageinkomens.
Dekoopkrachtverbeteringvooralleenstaandenwordtechterbeperktdoordeverlagingvan
dezorgtoeslag,deombuigingenindehuurtoeslagenhetbevriezenvandeuitkeringen.
Alleenverdienerszienhunkoopkrachtpersaldoookstijgendoordeintensiveringvande
arbeidskorting,echterraakthetbevriezenvandeuitkeringenendebeperkingvande
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgettotmaximaaltweekinderenhennegatiefinde
koopkracht.
Deverhogingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingheefteenpositiefeffectopde
koopkrachtvangezinnenmetkinderen,maarditwordtdeelstenietgedaandoorde
beperkingvandekinderbijslagenhetkindgebondenbudgettotmaximaaltweekinderen.
62
Tabel 3.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket VVD, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,0
0,2
175-350% wml
38
1,0
1,1
350-500% wml
15
1,2
1,1
>500% wml
11
0,8
0,6
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
63
1,2
1,2
9
-1,4
-1,2
26
0,0
0,4
Tweeverdieners
52
0,9
0,9
Alleenstaanden
43
0,4
0,6
Alleenverdieners
5
0,1
0,4
Met kinderen
26
1,2
1,1
Zonder kinderen
49
0,9
0,9
100
0,6
0,7
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
63
Figuur 3.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket VVD, gemiddeld per jaar over
2018-202129
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
29
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
64
3.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenhogereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt2,1%hoger.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Tijdelijkbevriezenvanhetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen,met
uitzonderingvandeAOW
 Verlagenvandebijstand
 Ombuigingenindehuurtoeslag
 Verhogenvandearbeidskorting(metverhogenafbouwpunt)
 Verlagenvandetarieventweedeenderdeschijfinbox1
 Afschaffenvandeaftrekspecifiekezorgkosten
 Verlagenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Kinderbijslagenkindgebondenbudgetbeperkentotmaximaaltweekinderen
 Afschaffenvandetegemoetkomingvoorarbeidsongeschikten.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverhogen,zijnhetverlagenvanhettariefvan
detweedeenderdeschijf,deombuigingenindehuurtoeslag,hetverlagenvandebijstanden
deaanpassingenvandearbeidskorting.Daartegenoverzorgtonderanderehetverhogenvan
deouderenkortingvoorlagereinkomensvooreenafnamevandeGini‐coëfficiënt.
Tabel 3.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket VVD
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
5,1
2,1
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad).
65
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
invoeringvandeWIAalstransitie‐uitkering(zievoormeertoelichtingparagraaf2.6).
3.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 3.9
Effecten van beleidspakket VVD op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
3,5
w.v. fiscaal
1,4
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
1,8
AOW-leeftijd
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
DemaatregelenvandeVVDverhogenintotaaldestructurelewerkgelegenheidinurenmet
3,5%.Zowelfiscalemaatregelenalsmaatregelenophetterreinvanhetsocialezekerheids‐
enarbeidsmarktbeleidenvandeAOW‐leeftijdleidentoteenstijgingvande
werkgelegenheid.Ditlaatsteishetgevolgvandeintroductievandemogelijkheidom,
actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlatertelateningaan.Eerdereopnamevande
AOWisnietmogelijk.
Opfiscaalgebiedzorgenvooralmaatregelenmetbetrekkingtotdearbeidskortingende
inkomensafhankelijkecombinatiekortingvooreenhogerestructurelewerkgelegenheid.Ook
deverlagingvandebelastingtarievenindetweedeenderdeschijfvanbox1ende
ombuigingvandehuurtoeslagleidentoteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid.
Destructurelewerkgelegenheidstijgttevensdoorkindgerelateerdemaatregelen,zoalshet
verhogenvandekinderopvangtoeslag.Ookdelagerebelastingenvoorbedrijven(afgezien
vandelastenverzwaringvoorwoningcorporaties)dragenlichtbijaandehogerestructurele
werkgelegenheid.
Dehelftvandestijgingvandestructurelewerkgelegenheidophetterreinvansociale
zekerheidenarbeidsmarktbeleidwordtveroorzaaktdoordemaatregelenomtrent
arbeidsongeschiktheid.Voornieuweziektegevallenwordthetloongerelateerdegedeeltein
deWIAvervangendooreentransitieperiodedieafhankelijkisvandebenodigdere‐
integratie‐inspanningen.NadetransitieperiodedaaltdeWIA‐uitkeringnaar70%vanhet
wettelijkminimumloon.VerderwordtdeAO‐tegemoetkomingafgeschaftende
claimbeoordelingaangescherpt.Deintroductievaneencollectieveverzekeringvoorhet
tweedejaarvoorbedrijventot25werknemerswerkthierlichttegenin.30
30
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
66
OokmaatregelenophetgebiedvandeWWendebijstanddragenbijaandehogere
structurelewerkgelegenheid.Duurverkortingenanti‐cumulatievandeWW,meerface‐to‐
facegesprekkenvanhetUWVendeintroductievanpremiedifferentiatieindeWWverhogen
destructurelewerkgelegenheid.Bijdebijstandleidendeafschaffingvandevakantietoeslag
endeinvoeringvaneenlangdurigheidskortingtoteenstijgingvandestructurele
werkgelegenheid.DebeperkingvandeANWdraagthierverderaanbij.
Destructurelewerkgelegenheidwordtverdergestimuleerddoordeontkoppelingvande
minimumlonen(endedaaraangekoppeldeuitkeringen,metuitzonderingvandeAOW).Ook
doordeuitbreidingvanbeschuttewerkplekkenenloonkostensubsidiesneemtdestructurele
werkgelegenheidaandeonderkantvandearbeidsmarkttoe.
DeVVDverkleintdekostenverschillentussenvasteenflexibelewerknemersvoor
werkgeversmogelijkdoordeintroductievaneennaarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premie.
Ofditzouitpaktisafhankelijkvandepreciezevormgeving.Alsbedrijvendiemeer
werknemersdeWWlateninstromenmeerpremiemoetenbetalen,danwordenflexibele
contractenduurdertenopzichtevanvastecontracten.Ookdeintroductievaneencollectieve
verzekeringvoorhettweedejaarvoorkleinewerkgeversverkleinthetkostenverschiltussen
vastenflexibelewerknemersenigszins.Dekostenverschillentussenhetindienstnemenvan
werknemersenhetinhurenvanzelfstandigenwordenkleinerdoordeinperkingvande
werknemersverzekeringen.
3.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeVVDresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,2%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,1%bbp.Departij
verlaagtdeuitgavenoplangetermijnmet2,1%bbpdoorbezuinigingenopsocialezekerheid
(verlagingvanuitkeringen),zorgenontwikkelingssamenwerking.Hiertegenoverstaaniets
groterebelastingverlagingen(vooralverhogingvandearbeidskorting)enhogereuitgaven
aanveiligheid,defensieenbereikbaarheid.
HetbeleidspakketheefteennegatiefeffectophetEMU‐saldoin2021,maareenpositief
effectopdehoudbaarheidnadekabinetsperiode.Deversoberingvandesocialezekerheid
endebelastingverlagingenbinnendekabinetsperiodegenererenmetvertraginglagere
socialezekerheidsuitgavenen,doorpositievewerkgelegenheidseffecten,hogere
belastingopbrengsten.OokdemogelijkheidvanlatereopnamevandeAOWdraagthieraan
bij.
Positievehoudbaarheidseffectenwordenbereiktophetbeleidsterreinvanwonen
(verhogingverhuurderheffingenombuiginghuurtoeslag)eninminderematedezorg
(voortzettingHoofdlijnenakkoordenaanpassingbasispakket,deelsbeperktdooreen
intensiveringbijdeverpleeghuiszorg).Buitendezegebiedenisechtersprakevaniets
groterenegatievehoudbaarheidseffecten,vooraldoorbelastingverlagingen.
67
HetprogrammavandeVVDverhoogtdewerkgelegenheidstructureelmetruim3,5%,vooral
alsgevolgvandeverhogingvandearbeidskortingendeversoberingvandesociale
zekerheid.Ditheefteengunstigeinvloedophethoudbaarheidssaldovan1,0%bbp.
Tabel 3.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket VVD
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,1
-1
0,2
2
-0,7
-5
0,6
4
AOW en pensioenen
0,0
0
Wonen
0,3
2
Zorg
0,1
0
-0,5
-3
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
68