Transcript Spanje is al lang geen rechtsstaat meer

CATALONIË
Wenkt de onafhankelijkheid?
CATALONIË
‘Spanje
is al lang
geen
rechtsstaat
meer’
SPANJE
Barcelona
Door JEROEN ZUALLAERT
In september organiseert Catalonië zijn
langverwachte onafhankelijkheidsreferendum.
Raül Romeva, de Catalaanse minister van
Buitenlandse Zaken, loopt zich warm: ‘Alleen
extreemrechts wil ons absoluut in Spanje
houden.’
Alsof Europa nog niet genoeg referenda heeft doorstaan, organiseert ook Catalonië er één: in september spreekt de bevolking
van Spanjes rijkste regio zich uit over de onafhankelijkheid.
Het referendum was de grote verkiezingsbelofte van Junts pel
Sí (‘Samen voor Ja’), de bonte coalitie van onafhankelijkheidspartijen die in september 2015 net geen 40 procent van de stemmen haalde. Boegbeeld van de beweging is de charismatische
Raül Romeva i Rueda, een voormalig Europees Parlementslid
voor de Catalaanse groenen met de lichaamsbouw van een
zwemkampioen en het brilmontuur van een hoogleraar internationale betrekkingen. Beide indrukken blijken nog te kloppen ook.
Vandaag mag Romeva zichzelf in mooi Catalaans conseller
d’Afers Exteriors, Relacions Institucionals i Transparència
noemen – zeg maar: minister van Buitenlandse Zaken. Hij is
geboren in Madrid, grootgebracht in een gezin van overtuigde
Catalanen, en hij onderhoudt nu de contacten met de Europese
Unie. ‘We bouwen aan een overheid voor de 21e eeuw’, vertelt
hij wanneer hij ons ontvangt in de kantoren van de Catalaanse
regering in Brussel. ‘We willen dat burgers op allerlei manieren
kunnen participeren in de besluitvorming. Daarom willen we
ook een aparte entiteit die zich met transparantie bezighoudt.
(fijntjes) Bij de Spaanse overheid bestaat zo’n agentschap helaas
niet.’
Waarom moet Catalonië volgens u onafhankelijk worden?
RAÜL ROMEVA: Omdat in een normaal functionerende democratie burgers moeten kunnen beslissen over de staatsvorm
waartoe ze behoren. Sinds 1359 heeft Catalonië altijd een vorm
van zelfbestuur gehad. Net zoals veel Catalanen vind ik dat
Catalonië zichzelf als een onafhankelijke staat moet kunnen
ontwikkelen, om economische, historische, culturele en
linguïstische redenen.
Zelfbestuur is niet noodzakelijk hetzelfde als onafhankelijkheid.
ROMEVA: Veel Catalanen kunnen zich niet vinden in de manier
waarop Spanje ons vertegenwoordigt. Volgens de grondwet
heeft Spanje vier officiële talen, maar internationaal weigert de
overheid een andere taal dan het Spaans te gebruiken. Dat is
72 8 F E B R U A R I 2 0 1 7 — W W W . K N A C K . B E
Mediargus met docroom pdf
Gettyimages
WERELD
sociaaldemocraten als conservatieven groeit het idee dat
Catalonië een eigen staat moet worden – alleen extreemrechts wil Catalonië absoluut in Spanje houden. De Spaanse
regering gaat regelrecht tegen die beweging in. Terwijl de
burgers meer verantwoordelijkheden vragen, gaat zij net de
centralistische toer op en neemt ze bevoegdheden weg bij
de regio’s.
Hoe verklaart u die evolutie?
ROMEVA: In 2006 heeft het Catalaanse parlement een pact
gesloten over een nieuw statuut voor Catalonië. Die tekst is
in het Hooggerechtshof in Madrid drastisch ingekort, maar is
nadien wel goedgekeurd per referendum. En toch heeft de
Partido Popular dat statuut door het Grondwettelijk Hof laten
verbieden, in 2010. Dat was een scharniermoment. Sindsdien
zijn veel Catalanen tot de conclusie gekomen: we zullen er
alleen komen als we écht voor onafhankelijkheid gaan.
Beweert u nu dat Spanje geen rechtsstaat is?
ROMEVA: (ferm) Spanje is al lang geen rechtsstaat meer. De
Spaanse regering gebruikt de rechtbanken om aan politiek
te doen – van een scheiding der machten is geen sprake. Het
Grondwettelijk Hof wordt geleid door een notoir Partido
Popular-militant. De regering heeft de voorzitster van het
Catalaanse parlement aangeklaagd omdat ze een debat over
Catalaans zelfbestuur had toegelaten. Drie andere consellers
en onze voormalige minister-president Artur Mas zijn aangeklaagd omdat ze actie voerden voor een niet-bindend
referendum. Wij willen debatteren, met argumenten komen,
de democratische weg bewandelen, maar Madrid blokkeert
die weg. In plaats van met ons te onderhandelen, negeert de
regering de realiteit en bedreigt ze ons met rechtszaken: er
lopen er vandaag dik vierhonderd tegen Catalaanse politici,
om de meest futiele redenen. Mensen worden aangeklaagd
omdat ze de verkeerde vlag hebben ophangen: dát is het
niveau van democratie in Spanje. Meer en meer krijgen we
de indruk dat men ons expres tegenwerkt. Het probleem
ligt niet alleen bij de conservatieve Partido Popular: ook de
socialistische PSOE heeft nooit naar onze voorstellen willen
luisteren.
En toch komt er in september een onafhankelijkheidsreferendum. Wat hoopt u daarmee te bereiken?
een ontkenning van het Catalaans, een taal met meer dan tien
miljoen sprekers. Op economisch gebied is er een fundamentele
discrepantie tussen wat Catalonië bijbrengt aan de staatskas en
wat we ervoor terugkrijgen. Resultaat: veel Catalanen denken
al jaren dat de Spaanse overheid onze belangen beschadigt en
de ontwikkeling van onze regio afremt.
Is dat perceptie of realiteit?
ROMEVA: Een perceptie kun je staven met harde cijfers. Catalonië is bijvoorbeeld goed voor 20 procent van het Spaanse
bruto nationaal product, maar ontvangt amper 7 procent van
de nationale investeringen: dat is een onbetwistbaar gegeven.
In veel landen zijn er aanzienlijke transfers tussen regio’s.
Waarom zou dat in Spanje onaanvaardbaar zijn?
ROMEVA: (ontwijkend) Ik geloof
niet dat het zinvol is om landen
met elkaar te vergelijken. Alle
landen zijn anders. Ik kan alleen
uitgaan van de Catalaanse realiteit. Zowel bij groenen, liberalen,
ROMEVA: Junts pel Sí heeft de verkiezingen gewonnen, en
een parlementaire meerderheid behaald, met de belofte van
een onafhankelijkheidsreferendum. Het is nu onze democratische plicht om het te organiseren. Ik blijf hopen dat we dat in
goede verstandhouding met Spanje kunnen doen, zoals het
Verenigd Koninkrijk en Schotland het ons voorgedaan hebben. Ik zeg het met klem: wij willen niet ingaan tegen Spanje.
In een geglobaliseerde wereld is iedereen afhankelijk van
elkaar. Ook als onafhankelijke staat zal Catalonië met Madrid
moeten samenwerken.
Fundamenteel gaat het erom dat we zelf willen beslissen.
We willen erkend worden als natie met een eigen taal, cultuur
en geschiedenis. Maar laat ik het concreet maken. Vorig jaar
hebben we met het Catalaanse parlement een resolutie ➽
‘Ik zeg het met klem: wij willen niet ingaan tegen Spanje.
Ook als onafhankelijke staat zal Catalonië met Madrid
moeten samenwerken.’
8 FEBRUARI 2017
73
Mediargus met docroom pdf
gestemd om energiearmoede
aan te pakken, omdat we ‘Als een meerderheid voor onafhankelijkheid stemt,
die voor een welvarende re- zullen we ervoor gáán. Zelfs als Spanje
gio onaanvaardbaar vinden. weigert mee te werken.’
Maar de Spaanse regering
heeft die resolutie aangevochten, en het Grondwettelijk Hof heeft ze geannuleerd. om het referendum te verhinderen. Gelooft u dat Spanje
Waar halen ze het vandaan? Zo zijn er talloze voorbeelden. desnoods naar geweld zal grijpen?
We hebben gevraagd om meer vluchtelingen te mogen opnemen,
ROMEVA: Nee, zo’n reactie kan ik me niet voorstellen. De
omdat we er de infrastructuur en de ervaring voor hebben. andere Europese landen zouden Spanje streng veroordelen.
Ook dat mag niet. Een belasting op nucleaire energie invoeren Van onze kant zal het geweld niet komen: de Catalaanse onafom de groene economie te stimuleren: helaas. We hebben geen hankelijkheidsbeweging is fundamenteel pacifistisch. We hebenkele zeggenschap over onze begroting, waardoor de overheid ben de voorbije jaren meermaals miljoenenbetogingen gehad,
ons besparingen oplegt en er geen geld meer is voor scholen zonder één incident. Dat is een unieke prestatie.
en sociale voorzieningen. De voorbije jaren is er welgeteld nul Is Catalaanse onafhankelijkheid überhaupt realistisch zoneuro geïnvesteerd in ons treinnetwerk, waardoor ons openbaar der voorafgaande garanties over een EU-lidmaatschap?
vervoer niet meer werkt.
ROMEVA: De volgorde is omgekeerd: eerst de onafhankelijkheid,
Met andere woorden: Catalonië is een dynamische regio met dan pas het EU-lidmaatschap. Bij elk onafhankelijkheidsproces
het potentieel om veel welvaart te genereren, maar Madrid laat zie je dat omringende landen vooraf de raad geven: ‘Doe het
dat gewoon niet toe. Dat is uitermate frustrerend.
maar niet.’ Gebeurt het dan toch, dan is de normale reactie een
pragmatische: ‘Laten we het beste maken van de situatie.’
Wat gebeurt er als u een meerderheid haalt in het referendum, maar Spanje de uitslag weigert te erkennen?
Als een meerderheid ‘ja’ stemt, heeft Catalonië het
mandaat om een onafhankelijke staat te vormen
en starten we de nodige procedures op. We zullen ervoor gáán, zelfs als Spanje weigert mee te
werken.
ROMEVA:
Om een nieuwe lidstaat toe te laten tot de EU, moeten alle
lidstaten zich unaniem akkoord verklaren. Vreest u niet dat
Spanje Catalonië zou blokkeren?
Welk percentage zou voor u volstaan om de
onafhankelijkheid uit te roepen?
ROMEVA: In een referendum win je of verlies je.
Er is geen middenweg.
Met de onafhankelijkheid zou een grondwettelijk proces gemoeid zijn: je zou kunnen stellen dat daarvoor een tweederdemeerderheid
nodig is.
ROMEVA: En waarom zou dat moeten? Waar
staat dat geschreven? (pauzeert) Voor mij maakt
zoiets deel uit van de politieke onderhandelingen. We zijn bereid om met de Spaanse overheid
te onderhandelen over een minimale opkomst, of
zelfs over een hogere drempel dan 50 procent.
Maar om te kunnen onderhandelen, moeten beide
partijen natuurlijk aan de tafel willen zitten.
80 procent van de Catalaanse bevolking
heeft zich bij de laatste verkiezingen achter een
partij geschaard die een volksbevraging bepleit.
Voor alle duidelijkheid: ik beweer niet dat die
80 procent voor Catalaanse onafhankelijkheid
is, ze staat alleen achter het recht van Catalonië
om zich democratisch uit te spreken. Zelfs in de
rest van Spanje is al meer dan 40 procent voor
een referendum gewonnen, omdat steeds meer
burgers begrijpen dat je dit probleem alleen op
democratische wijze kunt benaderen. Wij
bieden de Spaanse overheid de oplossing: laat
ons stemmen, en aanvaard het resultaat. En
stemt de meerderheid tegen onafhankelijkheid?
Dan zal ook dat een legitieme uitkomst zijn.
El Mundo berichtte vorige week dat premier
Mariano Rajoy bereid is dwang te gebruiken
RAÜL ROMEVA
➜ 1971: geboren in
Madrid ➜ 1989: studeert
economie aan de Universidad Autònoma de Barcelona ➜ 1989-2015: is
politiek actief bij de Catalaanse groene partij ICV
➜ 1994-2002: is
professor internationale
relaties aan de Universidad Autònoma de
Barcelona ➜ 1995-1997:
is onderwijscoördinator
voor de Unesco in Bosnië
➜ 2004-2014: is Europees Parlementslid voor
ICV ➜ 2012: publiceert
Sayonara Sushi, een
roman over clandestiene
migratie op de
Middellandse Zee
➜ 2015: is lijsttrekker
voor Junts pel Sí, een
bonte coalitie van
Catalaanse onafhankelijkheidspartijen
➜ 2016: wordt Catalaans
minister van
Buitenlandse Zaken,
Institutionele
Aangelegenheden en
Transparantie
ROMEVA: Ik aanvaard dat Catalonië niet automatisch tot de EU kan horen, maar daarover kun je
onderhandelen. Aan de andere kant heb ik, net
zoals alle Catalanen, het Europese burgerschap
via de Spaanse nationaliteit: Europa kán ons er
niet zomaar uitgooien.
Laat ik de vraag zo stellen: wie heeft er voordeel bij om een onafhankelijk Catalonië tegen te
werken? Catalonië is goed voor 2 procent van het
Europese bnp. Europa zit in het Catalaanse DNA.
Waarom zou Europa daar afscheid van willen
nemen?
Bent u niet beducht voor economische schade
bij een eventuele onafhankelijkheid?
ROMEVA: (verbaasd) Wie zegt dat? Als er vandaag veel bedrijven in Catalonië zijn, is dat
omwille van de mogelijkheden, de infrastructuur, omdat de bevolking goed opgeleid is.
Het maakt bedrijven weinig uit hoe het land heet
waarin ze investeren, zolang de overheid er maar
wérkt. Ik ben ervan overtuigd: het aantal
investeringen zal toenemen zodra Catalonië
onafhankelijk wordt.
Stel, u krijgt vandaag de keuze: verregaande
autonomie of een bindend referendum. Wat
kiest u?
ROMEVA: Spanje heeft in 2010 elke mogelijkheid
op autonomie van de hand gewezen, door
het statuut van Catalonië te blokkeren. Als
de overheid een voorstel heeft waarmee ze
de Catalaanse bevolking denkt te kunnen overtuigen, mag ze daar alsnog mee over de brug
komen. Ik ben benieuwd. Uiteraard is niets
onmogelijk, maar ik geloof niet dat zo’n voorstel
er nog komt. Onafhankelijkheid is onze enige
uitweg. ●
8 FEBRUARI 2017
75
Mediargus met docroom pdf