Transcript Zeelst versie 3.indd

“Idee voor een plek”
Uitwerking herinrichtingplan Centrum Zeelst Veldhoven.
Planfase;
Realisatiefase;
januari / augustus 2012,
maart 2013 / december 2013.
Aanleiding tot het project
Zeelst is één van de vier dorpen waaruit Veldhoven
is opgebouwd (Zeelst, Veldhoven-dorp, Oerle,
Meerveldhoven). Het van oorsprong Kempische
dorp, heeft de laatste decennia veel veranderingen
ondergaan: schaalvergroting, een toename van
het (doorgaand) verkeer, de vestiging van horeca
en toenemende parkeerdruk. Deze deden afbreuk
aan de sfeer en de inrichting van het centrum.
Zeelst is voor buitenstaanders grotendeels
bekend als uitgaanscentrum en als locatie van de
Zeelster kermis. Ondanks dit alles had het nog veel
kenmerkende eigenschappen die een Kempisch dorp
eigen is. Die eigenschappen hebben als inspiratiebron
gediend bij de herinrichting.
situa e Zeelst voor de herinrich ng.
Zilst blè Zilst
De Zeelster bevolking heeft een groot saamhorigheidsgevoel. De uitspraak “Zilst blè Zilst” wordt nog steeds
vaak geuit sinds de samenvoeging met Veldhoven in 1921 (!). Deze saamhorigheid kenmerkte ook het
proces van herinrichting. Het wijkplatform (een overlegorgaan van bewoners met organisaties als politie,
woningbouwcorporatie, gemeente, welzijnsinstellingen etc.) was een van de grootste pleitbezorgers van de
herinrichting. In hun rapportage met de titel “Wijkvisie zilst ble zilst” van 2002 wordt hierop al gezinspeeld. Er
wordt gesproken over een ‘verpaupering’ van het centrum.
Dit heeft geleid tot een renovatieplan in het voorjaar van 2011. Dit alles moest tot stand komen met, door en met
behulp van bewoners en bedrijven. Het plan moest vooral het vliegwiel zijn om het wonen en werken in het centrum
van Zeelst te stimuleren.
sta ge panden
voormalige pastorie Zeelst
Willibrordus kerk Zeelst
Opgave
Bureau Elings, ‘Vormgevers van natuur en landschap’ kreeg de opdracht om dit op een interactieve manier te begeleiden.
Werkwijze en proces
In het ontwerpproces is van grof naar fijn gewerkt:
• In de eerste verkennende fase is alle interne en externe informatie verzameld.
• Deze informatie is gebruikt als input voor het ontwerp, dat tijdens diverse interactieve bijeenkomsten steeds meer vorm kreeg: van visie op hoofdlijnen naar
straatprofielen.
Op 26 mei 2011 werd het resultaat van dit interactieve proces, het voorlopige ontwerp, aan een grote groep belangstellenden gepresenteerd.
Het ontstaan van Zeelst
De ruimtelijke structuur van Zeelst is historisch gegroeid. Op kaarten van 1900 is
goed te zien dat het dorp ontstaan is op een hoge zandrug, omgeven door beekdalen.
Het wegennet van het dorp is in de loop der jaren uitgegroeid tot een ‘spinnenweb’
patroon. De bebouwing langs dit spinnenweb wordt naar de kern toe steeds
intensiever. De kern heeft twee pleinen: de Heuvel met in het midden een kiosk en
het kerkplein aan de Blaarthemseweg met de Sint Willibrorduskerk. In de Kempen is
dit een vaker voorkomend dorpspatroon. Zeelst is dan ook een echt Kempisch dorp.
Van oudsher was Zeelst vooral een agrarisch dorp met kleinschalige activiteiten op
de omliggende landbouwgronden. In de loop der jaren ontstond er kleinschalige
industrie rond de kern (tabaksfabrieken en weverijen). In het huidige straatbeeld zijn
hiervan nog enkele restanten zichtbaar.
kaart Zeelst 1900
voormalige sigarenfabriek kerkplein Zeelst
blad 1
“Idee voor een plek”
Uitwerking herinrichtingplan Centrum Zeelst Veldhoven.
Uitgangspunten
De
•
•
•
•
•
•
volgende beelden typeerden de inrichting van Zeelst:
Horeca met terrassen.
Lage bebouwing en een bochtige wegenstructuur.
Het ontbreken van eenheid en samenhang: stenig karakter, veel verschillende
materialen en achterstallig onderhoud.
Zeer weinig groen in het openbaar gebied, wel diepe (achter)tuinen vol groen.
Auto dominant in het straatbeeld.
Onveilige verkeerssituaties.
voormalige boerderij Zeelst
inrich ng straat voor herinrich ng Zeelst
Kansen en knelpunten
kermis Zeelst
Zeelst heeft typische kenmerken die veel kansen gaven bij de herinrichting:
Structuur:
• Brabants Kempisch dorp met pleinen bij de kerk en de kiosk; uitwaaierende wegen.
• Voormalig agrarisch dorp met kleinschalige industrie.
• Bochtige, kronkelige straten met steeds een ander zicht; dorpse bebouwingsstructuur.
Straatbeeld:
• Afwisseling van arbeiderswoningen en statige panden.
• Verspringende rooilijn en bebouwing die direct grenst aan de openbare ruimte.
• Aaneengesloten bebouwing in het centrum en naar de randen steeds opener, tuinen en doorzichten.
Sociaal:
• Levendig uitgaanscentrum.
• Rijk en hecht verenigingsleven.
• “Ons ken ons” gevoel met als leus (sinds de samenvoeging met Veldhoven in 1921): Zeelst blijft Zeelst
(in dialect: Zilst blè Zilst).
bijeenkomst gildebroeders Zeelst
kermis Zeelst
bijdrage van het gilde jdens de opening van het centrum
Participatie en inspraak
Het centrum van Zeelst is naast het centrum van het dorp ook de leefomgeving van bewoners en werkomgeving van ondernemers. Bewoners en belanghebbenden werden
dan ook intensief betrokken bij het ontwerpproces. Het enthousiasme was groot: ruim 80 mensen waren op de eerste algemene bijeenkomst aanwezig. Hieruit is een
bewonerswerkgroep gevormd van 18 personen uit alle gelederen.
Zij spraken over de problemen die de huidige situatie kenmerkten, het gebruik van de openbare ruimte en hun wensen.
Dit was een intensief traject, met als resultaat een voorlopig ontwerp, dat input vormde voor de formele inspraak. Reacties hierop zijn verzameld en verwerkt. Met de
ondernemers is in een later stadium ook apart gesproken. Op detailniveau zijn afspraken met hen gemaakt.
plangebied herinrich ng Zeelst
bewonerspar cipa e
bewonerspar cipa e
Uitgangspunten
resultaat bewonerspar cipa e schetsvoorstel
De voornaamste uitgangspunten voor het ontwerp
waren:
• De auto minder prominent in het straatbeeld:
parkeren liefst aan de rand op grotere
parkeerterreinen.
• Een voetgangersgebied, waar auto te gast
is; veilige route voor kinderen, ouderen en
gehandicapten.
• Eenheid in materiaal, materiaal dat
duurzaam moest zijn en bestand tegen het
uitgaansgeweld.
• Centrum om aangenaam in te verblijven.
• Flexibele inrichtingselementen voor de kermis
(plaatsen attracties en uitstallingen horeca).
• Overzichtelijke kruisingen met de omliggende
straten.
• Als proef is er éénrichtingsverkeer ingevoerd
door het centrum.
blad 2
“Idee voor een plek”
Uitwerking herinrichtingplan Centrum Zeelst Veldhoven.
Visie
Het doel van de herinrichting was om het ‘authentieke
Zeelst’ (wat nog steeds in het straatbeeld en de openbare
ruimte aanwezig is) nieuw leven te geven. De eigenheid
van het dorp moest worden versterkt, terwijl het karakter
behouden moest worden. Leefbaarheid, en ‘thuis komen’
waren daarbij belangrijke begrippen.
pleinen bij de kerk en kiosk
voormalige sigarenfabriek kerkplein Zeelst
loca e kerk en kiosk
centrumlint verbinding tussen kerk en kiosk
voorstel inrich ngsvisie centrum Zeelst
Voorlopig ontwerp Centrum Zeelst
inrich ng kerkplein
inrich ng kioskplein
profielen A; centrumlint, B; karrespoor, C; aanvoerende wegen
vernieuwde verkeerssitua e / eenrich ngsverkeer
vernieuwde indeling kermis Zeelst
blad 3
“Idee voor een plek”
Uitwerking herinrichtingplan Centrum Zeelst Veldhoven.
De inrichting
Op 22 februari 2014 is het centrum na de herinrichting officieel in gebruik genomen . Een korte beschrijving van de nieuwe inrichting:
De dorpse, groene en authentieke uitstraling werd bereikt door enerzijds de inrichting en anderzijds het materiaalgebruik:
• Rondom de kerk ligt nu een verhard plein met enkele bomen, die het plein een ruimtelijke uitstraling geven.
• Met een geleide strook in natuursteen en leilinden is het kerkplein visueel verbonden met de kiosk. De kiosk staat in het groen op een grasvlak met enkele solitaire
bomen omgeven door leilinden.
• Het gebruikte materiaal in het centrum bestaan uit Hollands gebakken klinkers met een verbijzondering van grijs/blauwe natuursteen.
• Beukenhagen en leilinden zijn terugkerende elementen in het straatbeeld.
• Tussen de kerk, de kiosk, de pleinen en het karrespoor ligt het gebied op één niveau.
• De verbijzondering in de bestrating zorgt voor sturing van de automobilist die te gast is in het hart van Zeelst.
• Automobilisten worden door de ‘uitwaaierende’ straten geleid door een soort karrenspoor. Deze is omgeven door hagen en solitaire bomen.
• Er is voldoende verlichting, zodat het verblijf ook ’s avonds prettig is.
• Er is éénrichtingverkeer ingevoerd.
• Parkeren vindt nu voornamelijk plaats op twee grotere parkeerterreinen aan de rand van het centrum. In het centrum zelf is het parkeren teruggebracht tot enkele
kortparkeerplaatsen (parkeerschijf).
karrespoor
centrumlint
aanvoerende straat
profiel karrespoor
profiel centrumlint
profiel aanvoerende straat
Vogelvlucht aanzicht kerkplein Zeelst
Vogelvlucht aanzicht kiosk met plein
Bronnen.
Centrumplan Zeelst, Herinrichting voor de openbare ruimte van het centrum,(juli 2011)
Bureau Elings, Vormgevers van natuur en landschap.
Ruimtelijke Structuurvisie Veldhoven, Durven kiezen voor kwaliteit, (24 maart 2009),
BugelHajema Adviseurs.
Onderzoeksplan Centrum Zeelst, Gemeente Veldhoven, (8 maart 2008),
BugelHajema Adviseurs.
Wijkvisie Zeelst, Zilst blé Zilst, (juni 2002)
Wijkplatform Zeelst.
Beeldmateriaal;
Bureau Elings Vormgevers voor Natuur en Landschap,
Heftig Hoogtebeeld, M.Delissen Locht 69 Veldhoven
Gemeente Veldhoven.
blad 4