Transcript Detailhandel

Detailhandel
Samenvatting arbeidsmartkupdate
Duidelijke tekenen van herstel in de Detailhandel
De omzet in de detailhandel hangt sterk af van het koopgedrag van consumenten. Tijdens de
economische crisis was het consumentenvertrouwen laag en waren mensen voorzichtiger om nieuwe
goederen te kopen. Na de crisis - vanaf 2013 - nam de koopbereid weer toe. Het vertrouwen in de
economie groeit en sinds 2014 stijgt ook de koopkracht weer. UWV verwacht voor 2016, 2017 en 2018
een productiegroei voor de detailhandel van circa 2% per jaar.
In 2015 werd door de detailhandel 100 miljard euro omgezet. Hoewel de sector voornamelijk bestaat uit
kleine (web)winkels (<10 werkzame personen), wordt het grootste deel van de omzet gerealiseerd door
winkels met meer dan 50 werkzame personen. De totale omzet uit winkels in voedingsmiddelen
(waaronder supermarkten) is groter dan de omzet uit winkels in de non-food. Het marktaandeel van
‘pure’ webwinkels is slechts 6% van de totale omzet, toch groeit online als verkoopkanaal sterk.
Komende jaren blijft de werkgelegenheid ‘voorzichtig’ groeien
De detailhandel behoort tot de grotere sectoren in de werkgelegenheid. De sector biedt in 2015 werk aan
bijna 870 duizend personen. Er zijn zo’n 735 duizend werknemersbanen en 133 duizend banen voor
zelfstandig ondernemers. Het omvangrijkste beroep in de sector is verkoopmedewerker (31%).
Tussen 2011 en 2013 daalde het aantal banen van werknemers in de detailhandel. In 2014 en 2015
heeft het herstel in de sector geleid tot een snelle groei van werknemersbanen. Over twee jaar ging het
om een toename van 23 duizend banen (+1,6% per jaar). Onder zelfstandigen was de ontwikkeling van
de werkgelegenheid de afgelopen jaren vrij stabiel.
Voor 2016, 2017 en 2018 verwacht UWV een lichte maar gestage groei van het aantal banen in de
sector. Over drie jaar wordt een groei voorspeld van 20 duizend werknemersbanen (+0,9% per jaar) en
ruim 3 duizend banen voor zelfstandigen (+0,8% per jaar).
2016 was problematisch voor warenhuizen en winkelketens
De verwachte banengroei vlakt naar verwachting dus wat af. Dit heeft onder andere te maken met de
wankele positie van traditionele warenhuizen en winkelketens. Tegen het einde van 2015 en in 2016 is er
een aantal grote winkel(keten)s failliet gegaan, waaronder V&D en de winkelformules van Macintosh. In
2016 verloren ruim 21 duizend mensen hun baan als gevolg faillissementen in de sector. In 2015 ging het
nog om bijna 8.000 faillissementsuitkeringen in de detailhandel. Bijna 18 duizend van de 21 duizend
mensen zijn afkomstig van een grote winkel of keten. De faillissementen hebben vooral in het eerste
kwartaal van 2016 geleid tot een flinke toename van WW-uitkeringen.
Hoewel er de komende jaren flink wat nieuwe werkgelegenheid ontstaat (o.a. door de groei van
webwinkels), moet er rekening worden gehouden dat er extra banen verdwijnen als gevolg van nog meer
winkelsluitingen. Volgens experts heeft het omvallen van traditionele winkelketens en warenhuizen te
maken met het veranderende koopgedrag van consumenten. Door de opkomst van online winkelen
verschuift de (distributie)functie van warenhuizen voor een deel naar webwinkels. Consumenten die nog
wel naar fysieke winkels gaan, doen dit vaak alleen nog als deze winkels waarde kunnen toevoegen,
zoals het bieden van sfeer of goede service.
In de sector daalt de relatieve vraag naar verkoopmedewerkers en stijgt de vraag naar transport en
logistiek personeel. De eisen die worden gesteld aan verkooppersoneel veranderen: zij moeten over de
juiste service- en adviesvaardigheden beschikken.
Veel vacatures door hoog verloop en flexibele markt
De detailhandel telt ongeveer 138 duizend vacatures, 17 procent van de totale vacaturemarkt. Er is geen
andere sector in de economie met zo veel vacatures. In 2014 en 2015 groeide de vraag naar nieuw
personeel sterk: er kwamen 33 duizend vacatures bij (+31%). Voor 2016, 2017 en 2018 voorspelt UWV
een lichte groei van 0,7% per jaar, vergelijkbaar met de verwachte groei in de werkgelegenheid.
De vraag naar personeel in de sector is hoog omdat het verloop eveneens hoog is. Er werken veel
jongeren in de detailhandel: 3 op de 10 arbeidskrachten is een scholier of student. Het aandeel flexibele
krachten (waaronder oproep- en invalkrachten) ligt veel hoger dan gemiddeld over alle sectoren samen.
Concurrentie onder werkzoekende verkopers neemt af
De werkloosheid in de detailhandel is vanaf 2010 sterk toegenomen. Vooral in 2012 en 2013 steeg het
aantal nieuwe WW-uitkeringen vanuit de sector. In 2014, 2015 en 2016 daalde het aantal nieuwe WWuitkeringen licht. De werkloosheidsdaling komt op het conto van kleine en middelgrote winkels. Tussen
2013 en 2015 daalde hier het aantal nieuwe WW-uitkeringen met 13%. Onder personeel van grote
winkels en ketens steeg het aantal WW-uitkeringen tussen 2013 en 2015 met 3%. Ook in 2016 steeg de
werkloosheid vanuit grote winkels en ketens fors, met een werkloosheidspiek in het eerste kwartaal van
2016 (+9.000 nieuwe WW-uitkeringen). Met name onder verkoopmedewerkers van 50 jaar of ouder nam
hier de werkloosheid de afgelopen jaren sterk toe.
Ondanks de perikelen in grote winkels en warenhuizen, lijkt de totale werkloosheid vanuit de detailhandel
over een hoogtepunt heen te zijn. De dalende werkloosheid in combinatie met de aantrekkende
vacaturemarkt zorgt ervoor dat de concurrentie onder verkopers daalt. In 2015 en 2016 is de verhouding
tussen vraag en aanbod in balans (ongeveer 1 kortdurend werkzoekende op 1 openstaande vacature).
Wel zijn er regionale verschillen. In Noord en Oost-Nederland en in delen van Limburg, Noord-Brabant en
Zuid-Holland is er (nog) sprake van een ruime arbeidsmarkt voor verkopers.
Steeds betere arbeidsmarktkansen voor werkzoekende verkopers
De arbeidsmarktkansen voor de meeste verkoopfuncties liggen net iets onder het gemiddelde. Er zijn ook
beroepen met matige arbeidsmarktkansen, zoals verkopers van kleding en schoenen (bijvoorbeeld
kinderkleding of dameskleding). De vraag naar dit soort verkopers is de laatste jaren gedaald, onder
andere door de komst van webwinkels. Voor de komende jaren worden de kansen voor verkopers en
ondernemers positief ingeschat.
In de sector spelen opleidingsniveau en –richting minder een rol voor beginnende medewerkers dan in
andere sectoren. Dit biedt kansen voor WW’ers. In 2015 zijn er naar schatting meer dan 19 duizend
mensen vanuit de WW ingestroomd in een baan in de detailhandel: 58% was voorafgaand aan de WWperiode al werkzaam in de sector, 42% was eerder werkzaam via een uitzendbureau of in een andere
sector (zoals de zakelijke dienstverlening, zorg of groothandel). De sector biedt vooral kansen aan jonge
WW’ers: meer dan de helft van de werklozen die werk vonden in de sector was jonger dan 35 jaar.
Gemiddeld lukt het 6 op de 10 mensen die vanuit de detailhandel de WW instromen om binnen een jaar
weer aan het werk te komen. Sommige van hen zijn (al dan niet noodgedwongen) op zoek gegaan naar
een functie buiten de detailhandel. Overstapberoepen voor verkopers liggen voornamelijk op het terrein
van horeca, klantcontact, administratie/secretarieel en commercieel. Waar de arbeidsmarkt voor
administratieve functies momenteel weinig kansen biedt, zijn er bijvoorbeeld betere kansen op het
gebied van klantcontact.
December 2016