Transcript Broedvogelinventarisatie in de Koppenwaard te Lathum 2016

Broedvogelinventarisatie in de Koppenwaard te Lathum 2016
Sinds korte tijd is de Koppenwaard in handen van Natuurmonumenten. Het gebied was
vanouds bekend om zijn steenfabriek (opgericht in 1885). Het enige wat nog rest uit die
periode zijn de ovens. Oorspronkelijk stonden er in de Koppenwaard drie steenfabrieken.
Daarnaast staan in het gebied nog twee woningen: de “Wilgenhoek” van de heer Van Gilst en
nog een ander huisje, de oude opzichterswoning. Het terrein direct grenzend aan de
“ Wilgenhoek” is eigendom van de heer Van Gilst, het is ongeveer 2 ha groot. De wei met
pony's en stal beslaat een groot deel hiervan. De stal was een geliefde broedplaats voor de
Boerenzwaluw, liefst acht broedparen hadden hier hun nestje gemetseld.
Natuurmonumenten heeft het plan om in dit gebied het landschapspatroon te herstellen door
heggen, hagen en bomen aan te planten en de graslanden anders te beheren, zodat er weer
volop bloemen in gaan bloeien. Voor recreanten worden mogelijk wandelpaden aangelegd en
er wordt zelfs gedacht aan een eventuele koffiegelegenheid.
Oven van de voormalige steenfabriek
foto: Fred Balduk
Het grootste deel van de Koppenwaard is op dit moment in gebruik als weidegebied. Een
kleiner deel dient als maisakker – dit zijn dan ook de wat hoger gelegen delen. Er liggen een
aantal plasjes in het gebied( kleiputten) die alle omzoomd worden door opgaande bomen,
meest wilgen en hier en daar essen.
Op verzoek van Natuurmonumenten heeft de vogelwerkgroep in het voorjaar een
broedvogelinventarisatie uitgevoerd in het gebied. Verspreid over de maanden maart, april,
mei werd zeven keer ’s ochtends vroeg een ronde gelopen. Begin juli werd aanvullend nog
een avondtelling gedaan. In totaal werd er ruim 17 uur besteed aan deze inventarisaties.
Omdat er per ochtend steeds door twee personen samen werd gelopen komt de totaal
geïnvesteerde tijd op ongeveer 35 uur!
Overzicht van de inventarisatie ronden
nr
1
2
3
4
5
6
7
8
datum
20-3
3-4
10-4
17-4
1-5
8-5
29-5
4-7
tijd
08.00-10.00
07.00-09.15
07.15-09.30
08.50-11.00
06.30-08.40
07.30-10.30
05.15-07.15
21.00-23.00
temp
8°
6°
6°
10°
5°
12°
12°
-
wind
geen
zwak
geen
zwak
zwak
zwak
zwak
-
bewolking
bewolkt
helder
licht
half
half
helder
bewolkt
tijdsduur
2.00 u
2.15 u
2.15 u
2.10 u
2.10 u
3.00 u
2.00 u
2.00 u
De inventarisaties zijn uitgevoerd volgens de richtlijnen van de Handleiding Sovon
Broedvogelonderzoek. De wandelroute werd zodanig gekozen dat maximale waarneming van
soorten gewaarborgd was en bovendien werd altijd met twee personen samen
geïnventariseerd.
Plasje “De Biet “ (voormalige kleiput) in de Koppenwaard
foto: Fred Balduk
Uit de verderop geplaatste tabel met aangetroffen broedvogels blijkt dat we 48 soorten
broedvogels hebben aangetroffen. Er waren ook een aantal soorten die we weliswaar hebben
gezien of gehoord maar niet direct als broedvogel aan de Koppenwaard gebonden zijn. Het
betreft hier : Kuifeend, Scholekster en Zwarte Roodstaart.
Het totale aantal broedparen dat door ons werd genoteerd bedroeg 273 . Ons zijn geen
gegevens bekend van eerdere inventarisaties in de Koppenwaard. We kunnen de aantallen dus
niet toetsen aan eerdere gegevens.
De vogelsoorten aangegeven met “+” zijn wel gezien maar waarschijnlijk geen broedvogels.
Opvallend in de resultaten is dat de bosvogels het hier goed doen: de aantallen
Winterkoningen, Zwartkoppen , Tjiftjaffen, Boomkruipers, Grote Bonte Spechten,
Houtduiven en Vinken spreken voor zich.
Aantallen broedparen Koppenwaard 2016
soort
Dodaars
Knobbelzwaan
Grauwe Gans
Nijlgans
Krakeend
Wilde Eend
Kuifeend
Sperwer
Buizerd
Fazant
Waterhoen
Meerkoet
Scholekster
Holenduif
Houtduif
Turkse Tortel
Koekoek
Grote Bonte Specht
Boerenzwaluw
Witte Kwik
Winterkoning
Heggenmus
Roodborst
Zwarte Roodstaart
Gekraagde Roodstaart
Roodborsttapuit
aantal
paren
3
2
4
1
2
3
+
1
2
2
1
5
+
1
7
1
1
5
8
1
28
9
5
+
3
1
soort
Merel
Zanglijster
Grote Lijster
Kleine Karekiet
Braamsluiper
Grasmus
Tuinfluiter
Zwartkop
Tjiftjaf
Fitis
Grauwe Vliegenvanger
Staartmees
Pimpelmees
Koolmees
Boomklever
Boomkruiper
Gaai
Zwarte Kraai
Spreeuw
Huismus
Vink
Groenling
Putter
Kneu
Rietgors
aantal
paren
18
8
1
1
4
8
5
28
22
4
1
2
3
14
3
14
3
2
3
2
20
3
3
1
1
Daarnaast is het ook logisch dat soorten als Kleine Karekiet en Rietgors slechts een
minderheid vormen: de biotoop leent zich (nog) niet voor deze rietvogels.
Zeven keer zagen we Aalscholvers vissend in de plasjes of drogend op de boomtakken. Ook
troffen we op of bij de plassen aan: Grote Mantelmeeuw, Ooievaar, vissende Blauwe Reigers,
een Tapuit, een opvliegende Houtsnip en twee prachtige mannen Mandarijneend. De
Mandarijneend broedt in de landgoedbossen aan de overkant van de IJssel. Dicht bij de
puinresten vloog eenmaal een Houtsnip op en een Tapuit zat op een afrastering.
Vorig jaar werden in de Koppenwaard enkele toch wel bijzondere soorten aangetroffen: Vos,
Havik en Steenuil . De Vos en de Havik hadden hun plekje in het afzonderlijk staande bosje
en de Steenuil gebruikte onze nestkast in de bongerd. Op de plasjes zwommen toen
Zomertalingen. Mogelijk had de Vos dit jaar zijn bouw onder de steenoven – we ontdekten de
ingang van een hol.
In 2015 troffen we een vossenbouw aan met jonge Vosjes.
foto: Fred Balduk
Koppenwaard heeft dus wel het één en ander te bieden.
Tijdens vrijwel elke inventarisatieronde troffen we reeën aan ( tot eenmaal 7 stuks ),
hazen( max 7 stuks), konijnen (max 2 stuks) en een keer zagen we drie watersalamanders in
het wat kaal gereden gras.
Jongvee in de Koppenwaard.
Foto: Aloys Sanders
Naast de vogels hebben we uiteraard ook gelet op andere aspecten. Zoals hierboven al
aangegeven probeerden we ook de overige fauna te registreren en tevens keken we of de
natuurwaarden in dit gebied wellicht nog versterkt zouden kunnen worden.
We kwamen tot een aantal mogelijkheden:





De begroeiing rondom de plasjes zou wat meer open kunnen worden, waardoor het
meer toegankelijk wordt , zowel voor de vogels als voor de passant
De laagst gelegen gedeelten van het grasland zouden kunnen worden toegevoegd
aan de plasjes om het oppervlak water te vergroten
De randen van de plasjes zouden wat geleidelijker kunnen aflopen, waardoor meer
plas dras ontstaat. Dit vooral voor steltlopers.
Perceelscheidingen zo veel mogelijk vervangen door hagen waardoor meer
dekking en foerageergelegenheid ontstaat voor zoogdieren, insecten en vogels.
Het wat afzonderlijk gelegen bosje middels een houtwal verbinden met het plasje
ten westen van de verharde toegangsweg om zo migratie van fauna te bevorderen.
Rest ons nog te onderstrepen dat de Koppenwaard voor ons een heel boeiende biotoop is en
alleen nog maar boeiender kan worden. Dat Natuurmonumenten er de schouders onder gaat
zetten geeft ons vertrouwen dat de potentie van de Koppenwaard op termijn zal worden
omgezet in nog meer natuurlijke rijkdom . Wij zullen als Vogelwerkgroep van Stad en Ambt
Doesborgh zeker graag terugkomen om te constateren hoe de Koppenwaard zich ontwikkeld
heeft.
Inventarisatiegebied Koppenwaard 2016
De inventarisaties werden uitgevoerd door de volgende personen: Frans Stam, Frank Roelofsen, Fred
Balduk, Gerrit Nijhuis, Egbert Klaassens, Wiljan Kok, Hans Jansen, Jettie van Assendelft, Aloys
Sanders, Alfons Kelderman, Simcha Plotkin en Toon Weekhout.
Hans Jansen zette de veldkaarten om in soortkaarten en bepaalde het aantal territoria.
Samengesteld door Aloys Sanders