Transcript deze bijdrage

VOORTGEZET ONDERWIJ S
ontl enen of consequent beginnen met activer e n van kennis . Dat zijn zaken w a arv oor niet
alle s op zijn kop gezet hoeft te word e n .
Noot en literatuur
i Mochten e r in mijn persoonlijke w e ergave
al snog vakinhoudelijke fouten ge slop en zijn
d a n li g t dat ze ke r ni e t aan de des kundi g h e id
va n d e ze ler a ar
Chamot , A . & J . O ' M alley , ` The Co gnitive
Academic Language Le arning Approa c h :
Abridge to t he main s tre a m ' in : Teso l Qu a rt e rly , nr 21, 1 9 87, blz . 227- 2 4 7 .
Ch amot , A . & J . O ' Malley, The CALLA handb ook : Impl em e nting the Cogniti ve A cademi c Language Learn i ng Appro a ch . R eading M n , Ad dis on - Wesley , 1994 .
Cummins, J . & M . Swain , ` Analysi s- by - rh e to ric : Readin g th e t ext o r the rea de r 's own
proj ec tion s? A reply t o Ede l s k y e t . al .' in :
Applied Ling uistics 4 , 1 9 8 3 , blz 23-¢ 1 .
H aj e r , M ., T . Meest ri n ga & M . Mi ed ema ,
` Ta a lgericht v a konde rwij s e en ni e uw e impul s
voor taalbel e id ' in : Leve nde Tal en Tijdschrift ,
jrg . r, nr . r, m a art 2000, blz . 34-43Heerma, E ., Y . Kooi s tr a, P . Laa nsm a & S .
Muiz elaar , De ogen van de natuur: Bio l ogi e voor
de bas isvorm i ng. Houte n , Edu cati ev e Partner s
N e derland , 1 994 •
Lippe , H . van der , n a woord bij : De brui ne Boon .
We rk s tuk P os t -H SO - opleiding tot L er a ar NT2,
Eindhov e n , zond er j a a r .
Moh an , B ., Lang u age a n d conte nt . R e adin g M n ,
Addi s on - We sl e y , 1 986 .
Nutall, C ., Teaching R eading Skills in a Fore ign
Language . L ondon , 19 83 •
Ste ma n , E ., Een b e werk ing van ee n bi o l og iel es
vo lgens t wee mo d ellen voo r Co n ten t- base d Lang uage In stru ction . S c riptie, T oe gep ast e T aal wete nschap xu Nijm ege n , 1 99 8•
2¢0 MOER 2000 • ¢
An Lanssens:
Nederlands op de werkvloer
of . . . de werkvloer in het
Nederlands ?
In Ne derland heeft m en al h eel wat e rv a ri ng m et
curs usse n Ne de rla nds op de we rk v loer . In Vlaanderen werd er de laatste ja ren ha rd aan gewerkt .
Hie rbij werd re kening ge h o ud en m et de sp ecifie ke
beh oeften en s tru cturen va n de Vlaamse s itu a tie e n
er we rde n eigen accente n ge legd in d e pedag ogisch didac tisch e uitwe rking ' . An Lan ssen s gaat i n op
Ned e rlands-Vlaam se gelijkeni ssen en verschil len .
D aa rb ij staa t één v raag centra a l : h oe ve rhoude n
taal-en vakdoelen zich ten opzichte van elkaa r in
ee n c urs us Ne derlands op de werk vl oe r ?
De werkvloer beweegt !
Ee n b e drijfsl e id er v erte lt : ` De produ c ti e va n
ve l gen is l an ge tijd ee n arb e id s int ensieve
bez ighei d geweest waarvoor laaggesc hoo l de
we rkkrachten ge bruikt kond en worde n . Toen
wij in het be gin van d e j aren zev enti g ee n
fo rse uitbre iding k e nden , kwam e n we a l s
va nz elf bij w e rkn em er s van vreemd e n a tiona lite it uit . Sc holin g e n ook d e k e nni s v a n he t
Ne de rlands w a r e n ni e t verei s t . Z odra z e de
arb eid aan hun ma chin e k e nden , kw a me n er
nog we inig woorde n aan te pa s . D e l aa tste
jar e n is o o k de productie van v e l gen ge automatisee rd e n ge ra ti o nali see rd . D e ta ken v an
d e arb eide rs w erd en compl ex er , d e beho e fte
aa n communi cati e op de werkvlo er e n a an
om- en bijs cholin ge n in all erlei opl eidingen i s
toe ge nomen . Sommi ge werknem ers ko nden
onvoldo e nd e mee e volue ren door hun ge bre k ki ge kenni s va n d e taal . Voor he n w as he t
noodzakelijk dat ze beter Nederland s l eerden
om zi c h te kunn e n handhaven in h et b edrijf en
w ij wilden natuurlijk ook e en b ero ep blijve n
doen op de vakke nnis di e die werknemers
door de jaren he en hadde n opg e bouwd . '
BV E
T aallesse n : gee n deus ex mac h i na
Een taalprobleem los je op met taa ll essen .
T e nminste , dat dacht een a ndere bedrijfsleider die gec onfronteerd werd met een gelijkaardig probleem en ee n privé- taalbedrijfje
inhuurde om zijn anderstali ge werknemers
een cursus Nederland s te geven . In e e n reeks
less en `alge meen Nederlands' kregen deze
w erknem ers woord en sc h at , gr ammaticarege ls
en strate gie ën voorgeschote ld . Er werd gesleuteld aan hun taalkennis e n het wa s aan hen
om die k e nni s, regels e n s trategieën toe t e
passe n op de werkvloer of in de vakopleiding .
Al s nel bleek di e tran s fer ni e t va nzelfs pre kend
te zijn . D e a nderstali ge we rknem e rs s la ag d e n
e r niet in d e opgedan e taalkennis in pra ktijk
om te zette n en op d e werkvlo er of in d e
vakopleidin g t e gebruike n . Hun taalvaardigheid ging er nauwelijks op vo oruit .
Om di e transfe r t e v erge ma kkelijk e n i s het
noodz a kelijk dat hetgee n in de taalopl e iding
gebeurt , vertrekt van de t aalgebruiksbeho e ften van de andersta li ge werknemers bij de
concrete situ a ties waarin z e dagelijks moeten
fun c tion e ren . Al doend e l eert me n , zowel op
de werkvlo er als in d e v a kopleidin g en dat
geldt ze k e r ook voor de taalopl e idin g . Al
doende l eert men Nede rlan ds op de werk vloer.
De werkvloer in het Nederland s
E e n taalprobleem op de werkvloer of in de
vakopleiding lo s j e du s niet zomaar op met
ee n c urs us `algemeen Ne de rl and s' . De v e r wa chtingen zijn no chtan s vaak hoogges pan nen . Een bedrijf wil ni et inv e steren in l a nge
taaltraje c t e n . H e t wil dat zijn ande rs t a lige
werknemers zo s n el mo gelijk b e ter kunn e n
functioneren op d e werkvloer , dat ze makkelijker kunn en communicer en e n in t eam
werk en of dat ze kunne n deelnemen aan e en
vakopleiding .
Bovendi en moet je we rken met een bijzondere do el gro e p . J e werkt m e t laaggesc hool den di e door hun v a ak b e perkte s c hoo ll oop baan weinig of geen erv ari ng hebben me t het
ges tructure erd aanleren va n een taal . Ze zijn
niet gewoon om te gaan met abstracte infor matie over het t a al s ysteem en hun grammati c aal refe rentiekader is b e p e rkt . Daardoor kun -
nen ze die informatie moeilijk plaatsen en
verwerken en verloopt de transfer van theo ri e
naar effectief gebruik slechts moeizaam . Het
is voor hen niet vanzelfsprekend om de
aange boden woorden , regels en structuren
ze lfst a ndig te gebruiken .
Ook de werknemers zelf h e bben meestal
geen zin in lange taaltrajecten . Hun motivatie
voor het vol gen van taa ll es sen daalt als ze ni et
s nel b e t e r kunn e n communi c eren e n funct i on e r e n in het bedrijf.
De doelgroep is vaak erg heterogeen . In
sommige bedrijven vind je taalzwakk e auto c hton e n , and erstalig en die no g h e lemaal ge e n
Ne d e rlands k enne n en and erstali ge n die w el
al een mondj e Nederla nds b egrijpen en spre ken . Soms is het niet mogelijk om versc hillende , meer homogene gro e pen te vorm e n
en mo e t er gew erkt word en m e t één hete rogen e gro e p .
De verwac htin gen zijn hoogge spannen bij
het bedrij f en bij d e and erstaligen zelf, maar
ook de Nede rl andstalige collega 's en ploegbazen v e rwachte n ve el . Ook zij denken s om s
d at het vol ge n v a n e en reek s t aa llesse n automati sch res ulteert in e e n vlottere communi c atie op de w e rkvloer of in de opl eiding en
dat het w e l sla gen van die le sse n afhangt van
d e motivati e en de in s pa nningen van de
a nd ers taligen . De ze houding maakt het voor
de a nders talig en extra mo eilijk om de c ommunica tiedrempel te ov e rschrijden en taalcontact te zoeken met d e Nederlandstalige
co llega's . H et ge brek aan taalcontact is dan
w ee r ni e t b e vorde rlijk voor h et taalle erpro ce s
va n d e ande rstaligen e n zo i s d e vic i euze
cirk el rond .
Er moet du s op een snelle en efficiënte
manier i e ts ge daan worden aan de ta al v aardi g h e id van e en het eroge ne gro ep laa g gesc hoold e, and ers talige we rknem e rs .
Daarn a ast is het echte r even belangrijk dat
de werkgever en d e Nederlandstalige co ll ega 's beseffen dat je een communicatiepro bl e em op de w e rk- of opl e idings vloer niet
oplos t door d e oorzaak v an het probl e em
eenzijdi g bij d e anders t a lige en zijn taalvaardigheid te leggen . Communicatie is per definitie een complex proces waa ri n meerdere
partijen en vers c hillende factoren een rol
spelen . In dit artikel sta ik voornamelijk stil
2000 . 4 MOER 241
BV E
bij het taalleerproces van anderstaligen in een
bedrijfscontext, maar taal is slechts een van
die factoren en naast de anderstaligen kunnen
ook de werkgever en de Nederlandstalige
collega's hun steentje bijdragen tot een vlotte
communicatie (Lanssens, Vanherf & Speybroek, te verschijnen) .
Taal als middel
He t probl eem met de deu s ex mac hina e n dus
ook met de taall essen uit het bovens ta a nd e is
dat ze uit de lucht kom e n vallen . In e en
bedrijf i s t a al ge e n doel op zich . Het i s e en
midd el om te c ommuni cere n op d e we rkvl oe r , om e e n vakopl e idin g te vo lge n . M e t
een mac hine lee r je het b es t omgaan do or
haar te gebruiken op de w erkvloer of in de
opl e iding . T a al l ee r j e ook h et s n e lst door
haar te g ebruiken in die situ a ti es wa ar j e haar
nodig he bt . D e t aalopl e idin g mo e t vertr ekken van de taalg ebruiksbeho e ften va n de
anders talige werkn emers . Hi e rm e e pleiten
we voor zeer functionel e, taa kgericht e t a alopleidin gen e n voor een v e rr ega a nd e integra ti e van taal- en vakdoel e n , van ta al - en
vakopleiding e n .
Snoeken e n Verhall en ( 1 995 ) pleiten voor
e en c ommunic ati e ve b e na dering va n t aal ond e rwijs op de w erkvlo e r . D eze benaderi n g
gaat eve neens uit van d e situati es van taal ge bruik en d e c ommunicatiev e eisen di e in
die s ituatie s ge lden . De eisen van het ta alsyste em s taan ni et ce ntraal, z e staan in fun c tie
van d e communi catie ve beho eften di e in
bepaalde situati es mo e t e n w o rd e n inge lo s t .
De k e nm erke n van de situati e op de we rk - of
opl eidin g svloer , de inhoud van de boodsc hap
en d e int e ntie s van de ta a lge bruik ers zijn hi er
d e b e langrijk s te c ompon e nt e n .
G een taall e s in h e t lu c htle di ge dus , maar
gelinkt aan , geïntegreerd in of b e ter no g op
d e w e rk- of opl eidingsvloer . Maar hoe pakje
zo ' n c ursus ` N e derlands op d e we rk v lo e r '
aan?
Doe-stellinge n
In de pr aktijk b e gint de uitbouw van een
geïntegr e erd e taalopleiding m e t de inve nta ri s atie v an de con crete situatie s w a a ri n de
anderstaligen dag elijks moet e n functioneren .
242 MOER 2000 • ¢
In een vooronderzoek worden de behoeften
van de Teerd ers en d e c ommunicatieve con text va n het bedrijf in kaa rt gebracht . Er
wordt een inventa ris gemaakt van de ta a lge bruikssituaties in het bedrijf. Zo zu ll en
werknemers bijvoorbeeld op regelmatige tijdstippen person e elszaken moet e n r e gelen , ze
mo e ten werkinstruct i es kunne n uitvoeren , ze
moet e n opdrachten kunne n uitvoeren aan de
h a nd van een plan . Om in di e s itu ati es te
kunne n fun c ti o n e r e n , moet de T ee rder ee n
aantal talige hand elingen of ta ken verri cht e n .
Ze mo e ten bijvoorbeeld vr a g en kunn e n st e llen en beantwoorden . Op bas i s van deze
inv e ntaris van taalge bruikss itu atie s en ta al h a nd elingen gaat men function e l e do e lst ellinge n formulere n . H et uit eindelijke do el van
e e n g eïntegre erde opleidin g i s h e t fun c tion eel
ge bruik van t aa l op de w erkvlo e r . Het komt
er niet op n eer d a t d e c urs is t en zo veel
m oge lijk w oord en , co nstru c ti es, gramm aticale r egel s en s trat egi e ën kenne n . De do e ls t ellin ge n drukken uit wat de c ursis t aan het einde
van de opleid i ng mo e t kunn en . Ze word en
ge formul e erd in t e rme n va n vaa rdighe den of
tak e n zoal s ` e en mondelinge toelichtin g van
d e w erkpre sta ti es b e grijpen ' . De taaldo el en
vall en m et and ere woorden sa me n m e t de
func tion erings do e l e n op de werk- en ople i din gsvlo e r .
Losse puzzelstukjes ?
D e m e e s te l esgev ers probe ren in t e sp el e n op
d e b eho e ft e n van hun c ursi ste n do o r de
inhoud van hun l e s se n a an te p asse n a an de
c ontext wa ari n ze het N e d erlands mo e t en
ge bruik e n . Zo kun j e d e voorz etse l s ino efe n en aan d e hand v an c on cre t e v o orb ee ld en
uit h e t bedrij f. J e kunt v eel voorkom ende
woorden en co ns tru cties va n d e we rkvlo er
plukke n om ze in de les aan te l e re n e n in te
o efe n en .
To c h moete n die zelfd e l esge ve rs va s t s tell en
dat d e ande rstali ge n e r dikwijls ni e t in s l agen
die taalkenni s, di e woorden , zinnen en c on structi es terug mee te nem e n na ar di e werkvlo e r om ze daa r ze lfst a ndig te gebruiken .
N e t zo a ls sommige n ond e r on s va sts tell e n dat
z e na ac ht j aa r Fran se l ess en op sc hool
aarzel e n om een Waalse kennis op te be ll en
omdat ze bang zijn te struikelen over d e
BV E
ve rvoeging van een onregelmatig werkwoord ,
het gebruik van de p e rsoonlijke voornaamwoorden of die beruchte 'subjonctif . En
hoev e el is er blijven hangen van die ellenlan ge woordenlijsten ?
Zo heeft ong etwijfeld iede r van ons ooit
wel lesjes gehad over de onderdelen van een
fiets en heeft de ene al minder enthous iast dan
de an d e re d e name n va n di e o n derde le n
zitten invullen op een mooi e tekening van
e e n fiet s . Maar hebben die l esje s effe ct g ehad
op onze ` fietsvaardigheid '? Hoe hebben we
uite inde lijk echt leren fi e tsen ?
M et a nd ere woorden : h et vo ls t aat nie t j e
lesinhoud aan d e behoeften van je cursi s ten
a a n te pass en , losse taalementen van de werkvloer t e pl u k ke n en ze in de taall es te l ate n
memoriseren en in t e oefen e n . Voor iema nd
die de onderdelen en de me c hani s men va n
een fiets p erfect k e nt , b lij ft h et moei l ijk om
ook e cht op die fi ets te s t a pp e n , en weg t e
rijden . Zo i s het ook voor taall e e rders moei l ijk om plo t s ze lf a l de aange l eer d e t aal el ementen bij elk aar t e puzzelen om ze in
nieuwe , niet ingeoefende , communicatieve
situ aties als geh e el te gebruik e n .
Waarom wordt er in de le s zoveel aanda cht
be steed aan het bes tuderen van losse taal eleme nten ? Waarom plukken we enk el ta alel ementen , regeltjes en strategie ë n van de
werkvloer en halen we niet ook de grotere
g e hel e n d e klas binnen? Waarom wordt er
ook in de taalle s niet vertrokke n van de
situaties en de tak e n waarmee de anderstalige
op de werkvloer of in d e vakopl e iding wordt
g e confronteerd ?
Je zou kunnen ov erwegen om niet alleen de
vers chillende ond e rdelen of taale l em ent e n ,
maar als het ware e e n hele fiets of in dit geval
de he le w e rkvloer d e les binne n te halen . Je
zorgt ervoor dat de nodige woordenschat ,
constru cties, regel s en strategieën in de le s aan
bod komen , maar je biedt ze aan in grotere
gehelen , in duidelijk herkenbare situaties en
opdrachten . Zo slu i t niet all een de lesinhoud ,
maar ook de hele context nauw aan bij de
behoeften van de a nderstalige werknemer.
Om dezelfde reden vinden Snoeken en Verhallen het zo belangrijk dat in taallessen op de
werkvloer zoveel mogelijk gebruik wordt
gemaakt van authentiek materiaal dat ont-
leend is aan communicatieve situaties die in
het bedrijf voorkomen : ` De verbete ri ng van
taalvaardigheid mo e t worden gekoppeld aan
die situaties en die onderwerpen én aan wat
de cursist er al van weet . Om di e reden
moet e n we er ook zo veel mogelijk naar
streven samenhange nde gehelen te pre sent eren . Taallesse n d ie voornamelij k ron d om ` l os'
oefenmateriaal zijn georganiseerd , geven veel
minder mogelijkhe d e n om taalke nni s te integreren .' Volgens beide auteurs is d e sn elle
toep asbaarhe id van de opgedane taalkennis e n
inzi c hten in c urs us se n Nederla nds op d e
werkvlo e r een dir ec t gevolg van het fe it dat
all e relevante informatie die bij e en taalgebruikssituatie hoo rt in de taa ll e s wordt m ee genomen : ` Taaldida ctic i noemen dit «contextualis e ren » . Door de taalle eractiviteit onmid dell ijk te verbinden met de kenmerken van
d e c onte xt waari n di e ta a lkennis nodig i s . D e
taall e erac tiviteiten zullen du s ge ri cht zijn op
d e t ekste n , d e ondersteunende beelden , d e
gespreksvormen, de be n o d igde woord e n sc h at,
d e vraag - en v erzo ekzinne n , etcet era ' (Snoe ken & Verhall en 1995, P • 5 8 ) •
Taakgericht lere n
Om d e tr a nsfer van d e t a alles t e ru g n a ar de
werkvloer of de vakopl e iding nog dire cter en
vlotter te laten verlop e n , kun je al s les g ever
nog een st ap verd er ga an . Je kunt naas t de
inhoud en d e context van je l es ook j e
m e thode inspireren op hetg ee n er in het
bedrijf geb eurt . Je kunt te werk gaan op een
` taakgeri cht e' manier. In Vlaanderen h e eft
het Centrum voor Taal en Migr a tie / St eun punt Ne derland s al s Twee de Taal een aantal
projecten uitg ewerkt vanuit een taakge ri chte
vi s ie waarbij de integratie van vak en taal zich
niet beperkt tot de doelste ll ingen , de inhoud
en de context van de opleiding , maar wordt
doorge ze t in d e lesme thode , in de didactische
uitwerking (Vanherf & Depauw 2000) .
Bij een t a akgerichte benade ri ng volstaat het
ni e t dat de taalleeractiviteiten ve rtrekken van
functionele s ituatie s, ingebed zijn in een
relevante cont e xt of zelfs gebaseerd zijn op
authentiek mate ri aal . Het volstaat niet dat je
een leve nsechte fi ets voo r aan in d e klas ze t e n
uitlegt of toont hoe de leerders hun voeten
op de trappers moeten zett e n of moete n
2000 • 4 MOE R 243
BV E
remmen . Een taakgeri c hte benadering inspi reert zich op de eigenlijk e opdrachten die de
and e rstaligen dagelijks moet en uitvoeren e n
waa rvoor z e het Nederl a nds nodig hebben .
Een taakg e richte methode vertrekt van
opdra c hten of ` taken ' w aarbij de taalle erder
t a lige dre mpel s moet overwinn e n .
Ee n fi ets gebruik je om j e te ve rpl aa tsen e n
je leert het best fietsen door een ei n dje te
rijden . E en beginnende fietser zal zijn e v e nwi cht mo e t en zoeken , mo e t e n ler e n s topp e n ,
all erlei dre mpels overwinnen . Dit geldt ook
voor een taall e e rder. Taal gebruik je om e e n
vr aag te s t ellen a an je co lle ga , om veiligh e id s ins tru cti es te l e z e n of om j e ve rlo fkaart in t e
vu lle n . Door in de l es telke n s me t nieuw e
situati es en t a ken van d e w e rk- of opl e idin gsvlo e r ge c onfronteerd te worden e n drempel s
te ov e rwinnen , leert de and erstalige h e t
Nederlands effe c tief te g e bruiken .
Taakg erichte taalless en zijn minde r geri cht
op h et system a ti sc h en in e en b epaalde v olg ord e aanler e n van t aa l ele menten . In een
vo o ronde rzoe k wordt ee n inv e ntaris ge m aakt
van taalge b ru iks s itua ti es, ta alh a nd elingen en
taalelementen waarmee d e anderstalige g ec onfronte e rd wordt op de w erk - of ople idin gsvlo e r . H e t i s a a n de mat eria a lontwikkelaar en
aan de l esge ver om e rvoor te zor g en da t de
nodige t aalele m e nten en -hande lingen vol doende a an bod komen in h e t l es mat eri aa l en
in de opl e iding en dat d e taa lle erder ze op
versc hille nde mom e nten e n in v e rsc hill e nde
situa ties mo e t gebruik e n .
Drempels overwinne n
Zoals ree d s eerd e r gez eg d, zal de ta a ll eerd e r
bij de uitvo eri ng van de t a ken gec onfronte e rd
word en m et nieuwe t ali ge e lem e nten e n
hande lin ge n en zal hij talig e dre mp e ls mo ete n
overwinne n . Zoals een beginne nd fietse r op
een avond mis s chien v a sts t elt dat hij ni e t weet
ho e hij zijn fietslicht mo et opz e tten of ee n
and e re fi e tse r zich v eiliger vo elt al s hij weet
ho e h e t m echani s m e van zijn handre m pr ec i es werkt , zo za l een taalle erde r in d e
verschi ll end e taken ni e uw e woord en t e ge nkomen . Of mi sschi e n merkt hij dat vraagzinnen and ers worden opge bouwd e n wil hij
weten hoe dat precies in zijn werk ga a t . In
sommi ge gevallen word e n zijn vra g en beant-
2 44
MOER 2000•¢
woord en zijn problem e n opge lost in de
int eractie met zijn colleg a' s . Op andere
mome nt e n wordt hij daa ri n ge holpen door
het l es mate ri aal , bijvoorb e eld dankzij een
goede visuele onderst e uning of door een
authentieke , bet ekenisvolle conte xt . Som s i s
de drempel te hoog , wordt de uit v oeri n g van
de t aa k door één of ander probl ee m to c h
belemm e rd of wil d e c ur s ist mee r we t en over
é én of ande r taalel ement . D an i s h e t aan de
lesgev e r om in te spelen op vra ge n en op
ee rder impli ci e te, verbal e of non -ve rbal e signalen van de Teerd er. De l e sge ve r kan dan
s tilsta a n bij en uitl eg ge ven o ver d e e le men t en o f hande lin gen w aar di e c urs i s t over
s truike lt tijde ns h e t uitvoere n van e en t aak
( Goo s sen s 200 0) .
Bij deze a anp ak wordt d e curs is t ni e t onnodig
ove rrompeld door a b s tracte uite e nzettinge n
en oefe nin gen ove r het ta a l sys tee m . Hij krijgt
d e jui s te informa ti e op het ge p as t e mo me nt
e n kan die dad elijk integrer en en uitpro b e re n
in d e taak w a ar hij m e e b e zi g is .
Bov e ndi e n kan d e le sg e ver op ee n fl e xib e le
en effi c iënte ma ni e r ins pelen op de vragen
van d e cur s i s ten zond e r zic h zorge n te moete n mak en ov e r de h e t eroge nit e it va n de
groep . In h et ta a l o nderwijs w o rde n v aa k
v e rwo e de poginge n ond e rnom e n o m c urs i s ten g ro ep e n zo homog e en moge lijk sam en te
stell en . Men pr ob ee rt dan t eve rge efs al d e
c urs iste n in di e groe p op e en gelijk te mpo en
op een id e ntiek e manier door een taaltraject
te lood s en . M aar h e t i s niet altijd mo ge lijk
om met homo ge ne gro e p e n aa n d e slag te
gaa n e n zel fs in h om oge n e gro e p e n w o rdt d e
l esgeve r va ak sn el geconfrontee rd m et v ersc hillen . D e en e curs is t s pr e ekt bij he t b eg in
van d e c ur s us miss chien al wat be te r N ed e rlands , d e and ere l e ert snel en bouwt n a enke le
weken al ee n li chte voorsprong op , nog een
and e re heeft n a het werk v e el c ontac t me t
N ed erlands tali ge v ri e nd en e n ga at e r ziend e ro ge n op v ooruit . All e m aal omstandigheden
e n factor e n waar j e a ls taa ll es g ever weinig of
ge en v at op h ebt .
Een taakge richte aanpak geeft d e le sgever
me er ruimte om in t e spelen op ve rs chill en in
e en groep . H e t is immers ni e t nodi g dat alle
taall e e rd e rs op i ed e r mom ent v a n de cursus
over dez e lfde taalkenni s b es chikken of d e zelf-
BV E
de taalelementen beh e ers e n . Het is evenmin
de bedoeling dat alle cursisten op dezelfde
manier oefeningen maken of op het einde
van de les tot eenzelfd e oplossing komen .
Cursist en zu llen geen woordenschatoefenin gen krijgen wa a rbij ze ge re edschappen moe ten benoem e n e n in jui s te categorie ën plaatse n en w a arbij de le s gever op het e ind e van
de l es controle e rt of a ll e c ursisten al de
woorde n kennen .
In een taakgeric ht e t a alopl e iding wordt er
na a r fun c tion e le do e ls t ell ingen to e gewerkt
met behulp van tak en . Ande rs dan bij tradition e le taaloefeningen i s het niet de b edo eling da t de c urs is t n a h e t uitvoeren van e en
taak al d e gebruikt e taal e le me nten en r ege l s
onder d e knie h ee ft . Door r ege lma ti g in
ve rsc hill ende t aken , s itu a ti es en cont ex t en
taale l e menten n o di g te h ebb e n , zal de curs is t
die e le m e nten w el ler e n g ebruiken . Ook in
ni e uw e, onb e ke nde s ituati es .
In ee n ee rder tr a dition e l e ta all e s kan e en
l esg e ve r bijvoorbe e ld s am e n met zijn cursiste n woorde ns chat in v erb and met ve rlofk a arten of g ereed sc happ e n le re n en ino e fen e n .
De woord e n worde n door de lesg e ve r uitgel e gd , eve ntue e l a an de hand van een authen ti e k e ve rlofkaart of te ke ning e n van geree ds chappe n . V ervo l ge ns word e n e r invul- en
ande re oefe nin ge n gema akt e n controle ert de
l esge ve r of iedereen dankzij de o efe nin g en
het gew e nste produ c t h ee ft bere ikt : de ke nnis
van d e woord e nsc hat b e tr e ffend e de verlo fkaart . Aan het eind e v a n de les of lat e r op de
w e rkvloer of in de opl eiding m oe t e n de
c ur s i s t e n prober e n di e w oord e n s ch at ze lf te
gebruike n . Di e tran sfer van kenni s van t a alel e me nten n a ar effec tie f g ebruik in e e n functionele c ontext i s ni e t vanze lfsprekend .
cursisten zu ll en proberen het reglement te
begrijp e n , discussi ëren over de betekeni s van
sommige woorden , vormen hypotheses over
bepaalde constructies , vragen uitleg aan de
lesgever en vu ll en met vallen en opstaan de
verlofkaart voor de verschi llende situati e s in .
In een ander e taak krijgt een groepje cursis t e n bijvoorbeeld ee n handleidin g of e en
gebruiksaanwijzing op ba sis wa arv an ze een
nieuw toestel moeten leren gebruiken . Om
de taak tot een go e d einde te brengen h ebben
z e een aantal gere e ds c happen nodig . Somnu g e c ursi s ten kunne n die g ereeds c happ e n al
ben oe men . And e re n k e nn e n die w o orden
n og ni e t , m a ar worde n in de t aak wel verplicht om de juis t e g er eedschappen aan e en
m ed e cursi s t te vrage n . Z e kunne n hun to evlu c ht n e m e n tot oms chrijvingen of gebar e n
en gaandeweg de woord e n van hun medec urs i s te n of van d e l esgeve r o vern e m en e n
z el f gebruik e n . Sommige curs i s t e n zu llen de
taa k pro b e ren uit te vo eren op ba s i s van de
ge sc hreve n in s tru ctie s v a n de h a ndle iding .
Ande ren zullen liever nog wat bijkome nde
vra gen s t e ll e n ov e r de ge sc hrev en te kst en
t e ru gvallen op de mond elin ge to eli c htin g van
hun c ollega's of van d e l es g e ve r . Ni e t a lle
c urs i s te n zull en tijden s de uitvo ering van de
taa k de zelfd e proble men tegenkomen . Ze
zu llen andere hypotheses vormen, and e re
woorden en con structies l er en . Iedere c urs i s t
prob e ert m e t d e hulp va n de le sge v e r e n in
int e rac ti e m et d e a nde r e n , maar op zijn e i g en
m ani e r , in zijn eig en t empo en m et d e k e nni s
en d e vaardigh eden wa arover hij be sc hikt
talige problemen aan te pakken en de taak tot
een g o e d e inde t e br e nge n . Hij leert in de
taalles, m aa r ook o p de w erk- of opl eid i ngs vlo e r waar hij me t ni e uwe s itu a tie s en talig e
t a k e n ma ar me t gelijkaardige probl e men
wordt g e c onfronte e rd e n waar h et taall eerpro ces zich gewoon verderzet .
In een ta a kgericht e les worde n d e zaken als
h et ware omgekeerd : he t proc es, h e t uitvoeren van d e taak staat ce ntraal . D e ta ken s luiten
nauw aan bij w a t de c ursisten op de werk- of
opl e idingsvloer moeten do en . Een taak zou
er bijvoorbeeld uit kunnen b e staan dat twee
cur s iste n een ve rl o fkaart moeten invullen aan
de hand van h et verlofreglement van hun
bedrijf en ee n aantal fi c tieve situati es . D e
In een taakgerichte taalopleidin g st aa t het
ta a lle erproc es centraal . Een taak moet niet
uitmonde n in één c orr ec t eindre s ulta at en de
uitvo eri ng ervan le idt niet automatisch tot de
kennis van al de taal elementen die in die taak
worden gebruikt . Het i s niet de b edoelin g dat
een cur s ist in de taalles woorden , cons tructies
en s trategieën inoefent om ze pas lat e r toe te
p asse n of dat hij zich zodanig op een taa k
Oefening of taak ?
2000-4 MOER 245
BV E
voorbereidt , dat hij haar op e igen houtj e
zond er eni g probleem tot e e n goed einde kan
brengen . Integendeel , geconfronteerd worden met nieuwe taalelementen , talige obstakels overwinnen , zoeken naar oplossingen ,
hulp vragen aan de lesg eve r of aan colleg a' s ,
zelfstandig leren omgaan met ni euwe situati es, h e t maakt all ema a l dee l uit van het
taalleerpro c es . H e t i s ee n pr oces dat d o or de
l e sgeve r op ga ng wordt g e bra cht , begeleid en
geoptim a lis ee rd en dat door de Te e rder z elf
wordt doorgezet zow el in d e les al s op de
w erkvlo e r (V an Avermae t 19 9 6) . De werk vlo e r wordt in de taalle s binn e nge h a ald , m aar
d e ta alles gaa t ook v erd e r o p de w e rk v lo e r .
Conclusi e
Het we l s l agen van e e n curs us N ed e rlands op
de werkvlo e r is afhankelijk van v e r s chillende ,
s oms erg uiteenlop e nd e fa cto re n . Centraal
punt hie rbij is de integra tie v an ta a l- en
v a kopleid ing, zowel op organis atori sc h al s op
p e dag o gi sc h-did ac ti sch vl ak . Zo mo e t m en
bij de organi satie v an ee n taalopleiding voor
b e drijve n ond e r ande r e strev e n naar een
max imal e b e trokkenh eid van Ned e rlands talig e c olle ga's e n ploe gb a z en bij de ta alople i ding v a n ander s talige w erkn em ers . In dit
a rtik el h eb ik prober e n aan te ton e n d a t op
p e dagogi sc h-did acti s ch vla k ee n taa kge richte
aanpak to elaat om de int egratie van en de
transfe r tussen t aalople iding e n we rkvloe r- e n
ople idings geb eur e n zo vlot en direct moge lijk t e la ten v erlopen . De t aakg eric hte lesse n
worden niet alle e n ingeb e d in d e c ommuni c ati eve c ont ex t v an h e t b edrijf. Ook de taken
en d e l esme thode v e rtre kk e n vanuit fun ctioneel t a alg e b ruik : a l do e nde l eert m en Neder lands op d e we rkvlo e r .
Noot en literatuu r
i Zi e voor een overzi c ht : L a n sle n s, V a nh erf &
Spe ybroek , te versc hijnen e n Vanherf &
Depauw 2000 .
Berntsen , A ., & L . de Vri es , Evaluatie van
curs u ssen Ned e rlands op d e Werkvlo e r. ITTA
1995Bolle, T ., & C . den Herder, Nede rlands op de
We rkvloe r pe r bedrijfs tak . ITTA , 1 99 5 .•
2¢6 MOE R 2000 •¢
Bolle , T ., & B . Kaars Sijpes te ijn , Bibliografie
Ned e rlands op de We rkvloe r. ITTA, 1998 .
D epauw, V ., & A . Vanherf, ` Krachten bunde len : samen sterk naar het werk! Geïntegreer de trajecten op d e opleiding s- en werkv l oer
in Vla anderen ' in : Colpin , M ., e .a . (red) , Ee n
taak voor i ede ree n . Persp ectieven voo r taakgerich t
o nde rwijs . L e uv en , Garant , a ooo ( te versc hij nen ) .
Goos se ns , G ., ` Explicieter dan j e denkt! De rol
van ` focu s on foren ' in taakgericht taalvaardi gh e idsonderwij s' in : Colpin , M ., e . a . ( re d) ,
Ee n taak v oo r i ede ree n . Pe rspectieve n voor taakgericht onde rwijs . Le u ven , Garant , 2000 (te v ersc hijnen ) .
L anslen s, A ., S . Sp ey broek & A . Vanherf,
Ned e rlands op d e we rkv loe r in Vl aa nd e re n . T e
ve rschijnen .
Thij e, J . ten , Vernieuwingen in functiege richt ta al o nde rwijs voo r vo lwa ssen e n . Het taal - en o nde rw ijsbeleid in Au s tralië . ITTA, 1 996 .
V an Avermae t , P ., ` Een innige omh e lzing
tu s s e n de le s e n de wereld daa rbuite n . D e rol
van d e l ee rkra cht in taakgeri c ht ond erwij s' in :
VON-we r kgroep NT2 Taakgericht taalonderwijs :
ee n onmoge lijke taak? D eurree , Plan ty n , 1 996 .
Ve rhullen , S ., & H . Snoeken , ` De organisatie
van een curs u s Nederl a nd s op d e we rkvloer '
in : Opl eiders in Orga nisa ti es - Capita S el ec ta
afl . 15 Ne d erl a nds op de We rkv loer, D eve nt e r ,
Kluwer , 1993 .
Verhu ll en , S . H . & Sno ek e n , Vakonderwijs aan
anderstaligen , ITTA, 1 99 5 •
Witte , F . & A . Zekhnini , Strat egi eën van ande rs taligen in de communicati e op de We rkvl oer .
ITTA, 1995 .