Transcript Zona: een sluimerend virus dat weer ontwaakt

GE Z ONDHEID
4
Zona: een sluimerend virus
dat weer ontwaakt
Tekst: Astrid Boost
Beeldkeuze: Annick Stevens
“De oorzaak van zona is het windpokkenvirus. Dat virus treft 95 % van de bevolking dus er is een groot potentieel aan zonapatiënten. Zona is iets dat je
over het algemeen gemakkelijk overwint, maar soms is verder onderzoek wel
aangewezen.” Dermatologe Véronique Goeteyn legt uit wat de symptomen
zijn en hoe zona wordt behandeld.
Dr. Goeteyn
Reactivatie
“Zona of gordelroos is een infectie die gereactiveerd wordt”, legt
dr. Goeteyn uit, “de oorzaak hiervan is het varicella-zostervirus
dat je oploopt op het moment dat je de windpokken doormaakt.
Dit virus blijft de rest van ons leven in het lichaam aanwezig.
Het trekt zich terug in bepaalde zenuwbanen, verschuilt er zich
en kan op een bepaald moment terug naar buiten komen. Zona
krijg je meestal op een moment dat er een verzwakking is van
het lichaam. Het kan zich op elke leeftijd ontwikkelen, maar het
komt frequenter voor bij de oudere leeftijdsgroep. Bij kinderen
zien we het bijvoorbeeld op het moment dat ze naar het eerste
leerjaar gaan. Dat is een vermoeiende periode. Of tijdens de
zomervakantie wanneer ze later gaan slapen. Ook blootstelling
aan de zon is een risicofactor voor de reactivatie van het virus. Bij
zestigplussers kan er wel een onderliggende reden zijn voor die
verzwakking. Bij deze groep is het belangrijk dat we goed naar de
klachten luisteren en we eventueel een bloedonderzoek doen.”
Symptomen
Dr. Goeteyn: “Het eerste symptoom is meestal pijn, maar die
pijn varieert sterk van persoon tot persoon. Er zijn patiënten die
erg veel pijn ervaren en anderen dan weer nauwelijks of
helemaal niet. Drie tot vier dagen later verschijnen er rode
vlekken op de huid waarin blaasjes ontstaan. Die uitslag
kan minimaal tot zeer uitgesproken zijn. De ernst van de
huideruptie is niet altijd evenredig met de pijn. Sommige
patiënten hebben alleen pijn zonder dat er een huidletsel
zichtbaar is. Als zona zich voordoet op de rug en er geen
uitgesproken pijnklachten of huidletsels zijn, dan merkt de
patiënt dit nauwelijks op. Zona komt meestal voor op het
gelaat en de romp. Op de romp is er een
zenuwbaan die rondom rond loopt
waardoor een bandvormige
uitslag ontstaat, vandaar
de naam gordelroos.
Wanneer het zich op
de armen of benen
ontwikkelt, is het in
een streepvormig patroon dat van boven
naar onder loopt.
Bij huidletsels kan
het gebeuren dat
de opperhuid en
een stuk van de lederhuid afsterven met
littekens als gevolg. Wanneer zona in het
gelaat voorkomt en de oogzenuw is aangetast, kan je een oogletsel krijgen. In dat
geval sturen we de patiënt altijd naar de
oogarts en is behandeling zeker nodig.”
Behandeling
“Zona behandelen gebeurt meestal door
medicatie, maar is niet altijd noodzakelijk”, gaat dr. Goeteyn verder, “bij kinderen
en jongvolwassenen die in goede gezondheid zijn, is een behandeling in principe
niet nodig. Bij volwassenen en zeker bij
ouderen wel omdat zij een hoger risico
hebben op blijvende postzonale pijn. Eén
van de meest vervelende complicaties
van zona is dat de pijn die gepaard gaat
met zona nog maanden of langer kan aanslepen na het verdwijnen van de letsels.
Daarom is het vooral bij oudere patiënten
belangrijk om zona in een vroegtijdig
stadium te behandelen. De medicatie,
acyclovir of valacyclovir, wordt niet terugbetaald tenzij bij bepaalde indicaties zoals
wanneer de oogzenuw is aangetast. De
behandeling was vroeger zeer duur, maar
is nu gelukkig wel betaalbaar. Naast een
systematische behandeling met medicatie
is er ook lokale behandeling mogelijk om
het letsel uit te drogen en bijbesmetting
en littekenvorming zo min mogelijk in de
hand te werken. Die behandeling gebeurt
met waterpasta’s of isobetadine. De
genezing duurt bij een kind twee tot drie
weken en bij een volwassene drie tot vier
weken of zelfs iets langer tot de roodheid
weg is.”
Op de rem staan
Dr. Goeteyn: “Ik raad een patiënt steeds
aan om voldoende rust te nemen. Dat
betekent niet dat je arbeidsongeschikt
bent, maar je kan wel proberen om even
alle overbodige activiteiten af te bouwen
en op tijd te gaan slapen. Even op de rem
gaan staan, is op dat moment aangewezen. Hetzelfde geldt voor kinderen. Zorg
ervoor dat ze een vast dagritme hebben
en voldoende slapen. Daarnaast is ook
een goede handhygiëne van belang
en raad ik aan om de letsels te bedekken want de blaasjes waar vocht in zit,
zijn besmettelijk. Mensen die nog geen
windpokken doorgemaakt hebben en
in contact komen met een patiënt met
actieve zona, kunnen besmet worden. Ook
bij een grootouder die in contact komt met
een kleinkind die een actieve varicella
doormaakt, kan een reactivatie optreden
door het contact met het windpokkenvirus.”
Postzonale pijn
Dr. Goeteyn: “Soms gebeurt het dat de
pijn blijft aanslepen, we spreken dan over
postzonale pijn. Dat is een zenuwpijn
die ontstaat doordat het virus schade
aanbrengt aan een zenuwbaan. Het zijn
voornamelijk de sensibele zenuwen en
niet de motorische zenuwen die worden
aangetast. Als er een blijvende ontsteking
is, zorgt dat voor pijn. Het is belangrijk dat
je vanaf het begin de pijn onder controle
houdt, dat vermindert de kans op postzonale pijn. Op zo’n moment is het soms
beter om een pijnstiller te nemen in plaats
van de pijn van je af te bijten. Bij postzonale pijn schrijft men vaak tricyclische
antidepressiva voor, niet zozeer om een
depressie te behandelen maar wel om
zenuwpijn te lijf te gaan. Als dat onvol-
doende blijkt, gaan we over op pijnstillers die specifiek op zenuwpijn werken
zoals gabapentine. In de meeste gevallen
volstaat deze medicatie om de pijn onder
controle te houden. Af en toe verwijzen
we door naar de pijnkliniek. Mensen die
langere tijd vooraf al pijn hebben, voor
dat de letsels zichtbaar zijn, zouden een
hoger risico hebben op een aanslepende
pijn nadien. Als de pijnklachten vanaf
het begin op de voorgrond staan, is het
logisch dat het risico op blijvende pijn
hoger is dan bij mensen die totaal geen
pijn ervaren.”
In de volksmond …
wordt er wel eens gezegd dat zona
dodelijk is wanneer het zich volledig rond
het lichaam verspreidt als een gordel.
“Dat klopt uiteraard niet”, verklaart dr.
Goeteyn, “de oorsprong van het fabeltje
ken ik niet. Maar de link dat het fataal zou
zijn, is er waarschijnlijk gekomen doordat
er bij een heel uitgesproken zona meestal
een onderliggende reden is. Het verwijst
dus eerder naar het onderliggend lijden
en de verzwakte immuniteit.”
5