Transcript het magazine en laat u inspireren

EYE
on Finance
2016 • NUMMER 4
Systeem
risico
Toezicht: van hoofdarchitectuur
naar ‘specifics’
Jeroen Kremers
Paul Hilbers over vooruitblikkend
toezicht
De financiële sector moet uit
het reservaat stappen
Arnoud Boot
EYE ON finance is een
p eriod iek e uitg a v e v a n E rnst &
Y oung A c c ounta nts L L P v oor
rel a ties uit d e f ina nc ië l e sec tor.
Contact:
E Y B ra nd , M a rk eting
a nd C om m unic a tions,
p ostb us 2 2 9 5 ,
3 0 0 0 C G R otterd a m ,
tel . 0 8 8 4 0 7 1 0 0 0 ,
em a il : inf o@ nl . ey . c om .
I nternet: ey . c om / nl .
Redactie EY:
A l ex a nd er B eij er,
Y v ette B rus,
J ennif er v a n E ek el en,
R ob G a il l a rd ,
M a rc W el ters.
M et m ed ewerk ing v a n
L uc Q ua d a c k ers en
D irk v a n d er L it.
Ontwerp & vormgeving:
B V H I d entity D riv en T h ink ing
Drukwerk:
G ia notten P rinted M ed ia , T il b urg
Disclaimer:
E Y k a n g een a a nsp ra k el ij k h eid
a a nv a a rd en v oor d e g ev ol g en
v a n a c tiv iteiten d ie word en
ond ernom en op b a sis v a n
inf orm a tie in d ez e uitg a v e.
D it m a g a z ine, d e inh oud en
d e v orm g ev ing erv a n, z ij n
eig end om v a n E rnst & Y oung
A c c ounta nts L L P . A l l e rec h ten
word en v oorb eh oud en. N iets v a n
d ez e uitg a v e m a g word en v erv eel v oud ig d , op g esl a g en in een
g ea utom a tiseerd g eg ev ensb esta nd , op enb a a r g em a a k t, of
v oor a l d a n niet c om m erc ië l e
d oel eind en word en g eb ruik t, in
enig erl ei v orm of op enig erl ei
wij z e, h etz ij el ek tronisc h ,
m ec h a nisc h , d oor f otok op ieë n,
op na m en of op enig e a nd ere
m a nier, z ond er sc h rif tel ij k e
toestem m ing v a n E rnst & Y oung
A c c ounta nts L L P .
E y e on F ina nc e is ook d ig ita a l
b esc h ik b a a r op onz e web site
ey . c om / nl of v ia onz e E Y I nsig h ts
a p p . I n h et k a d er v a n d uurz a a m h eid strev en wij erna a r om z o m in
m og el ij k g ed ruk te ex em p l a ren te
v ersp reid en.
W il t u d it m a g a z ine l iev er d ig ita a l
ontv a ng en, stuur d a n een em a il
na a r: m a rion. v a n. d a m @ nl . ey . c om .
2
| I nh oud
INHO
05
06
08
12
16
18
VOORWOORD
Op weg naar nieuwe posities
in het ecosysteem
A l ex a nd er B eij er
VOOR EN DOOR
cOMMissaRissEN
Toezicht: van hoofdarchitectuur
naar ‘specifics’
J eroen Krem ers is p resid entc om m issa ris b ij b unq en R ob ec o,
c om m issa ris b ij N S en a d v iseur
b ij O l iv er W y m a n
BOEgBEElDiNtERViEW
Paul Hilbers over vooruitblikkend
toezicht
P a ul H il b ers is d irec teur v a n d e
d iv isie F ina nc ië l e S ta b il iteit v a n
D e N ed erl a nd sc h e B a nk
06
RONDEtafElgEspREk
De financiële sector moet uit
het reservaat stappen
A rnoud B oot is P rof essor C orp ora te
F ina nc e en F ina nc ia l M a rk ets a a n
d eU v A
kORt NiEUWs
klaNtiNtERViEW
systeemrisico’s in
de hypotheekmarkt
I n g esp rek m et R ona l d T ouwsl a g er
C E O v a n O b v ion N . V . , d e h y p oth eek d oc h ter v a n R a b ob a nk
08
HOUD
21
22
12
16
24
25
18
21
26
22
gastcOlUMN
Verzekeringsbranche: Laat de
kennis niet onbenut
B ob R eic h enf el d , C h ief E x ec utiv e
Officer van Aon Benfield
EssaY
is het risico van een nieuwe
meltdown bezworen?
W outer S m it is a c c ounta nt
en p a rtner b ij E Y
sUstaiNaBilitY
Remco Bleijs van EY over
versnippering duurzaam­
heidsprojecten
it
“Er is een duidelijk
concentratierisico ontstaan”
M a rtin W ij nm a a l en p a rtner b ij E Y
F ina nc ia l S erv ic es A d v isory , a utoriteit op h et g eb ied v a n d e b ev eil ig ing
v a n d e I T - inf ra struc tuur
ZEVEN VRagEN
Nico Pul, accountant van financiële
instel l ing en en p a rtner b ij E Y ,
b ea ntwoord t z ev en v ra g en ov er
sy steem risic o’ s
24
S y steem risic o |
3
4
Op weg
naar nieuwe
posities in
het ecosysteem
A
ls professionals in Financial Services denken we als het
vinden, heeft betrekking op hun positie in het toekomstige eco­
om risicomanagement gaat al snel aan traditionele risico’s
systeem. Naast de enorme invloed van technologie speelt ook de
zoals bijvoorbeeld kredietrisico’s en liquiditeitsrisico’s.
opkomst van nicheplayers in de hoedanigheid van fintechorganisaties,
Systeemrisico’s staan veel minder op ons netvlies. Dat is vanuit het
waarvan het altijd maar weer de vraag is of ze “disruptive” dan wel
verleden weliswaar verklaarbaar, maar in het huidige tijdsgewricht
“cooperative” van karakter zijn. En of ze de keten versterken of juist
niet langer terecht. Als we kijken naar de belangrijkste trends op het
verzwakken. Bovendien neemt de manier waarop we werken andere
wereldtoneel, dan zien we aanhoudende geopolitieke instabiliteit die
gedaantes aan. Traditionele werkvormen maken plaats voor concepten
een permanente vorm van onzekerheid veroorzaakt. Daarnaast is
waarin begrippen als communities en agile steeds vaker terugkeren.
er de vierde technologische revolutie die bedrijven en instellingen in
Binnen EY wint de multidisciplinaire benadering sterk aan terrein,
alle sectoren raakt en een grote impact heeft op financiële markten.
terwijl we ook bij onze klanten zien dat bestaande silo’s worden
afgebroken tussen bijvoorbeeld finance en risk en operatie en strategie.
Wat de toekomst ons gaat brengen, is niet te zeggen. Zeker als die
toekomst ook nog een of meerdere black swans voor ons in petto
Al deze systeemveranderingen resulteren in een grote mate van
heeft. Hoewel dergelijke gebeurtenissen zich niet laten voorspellen,
complexiteit. Of we dat een systeemrisico moeten noemen is de
betekent dit niet dat we slechts lijdzaam kunnen wachten op wat
vraag. Maar dat we er mee aan de slag moeten, is glashelder.
komen gaat. Juist in deze roerige tijden, waarin veranderingen
zich sneller voordoen dan ooit tevoren, neemt het belang van een
Ik wens u veel leesplezier en hoop u te inspireren richting ‘a better
instrument als scenario-analyse snel toe. Als advies- en accountancy­
working world’.
firma zijn we daar zelf sterk van doordrongen. We zien immers dat
onder invloed van technologische ontwikkelingen ook onze eigen
Alexander Beijer
dienstverlening drastisch verandert.
Partner EY Financial Services Advisory
T +31 (0)88 407 11 88
De kernvraag als we over ‘systemen’ spreken waarop bedrijven en
E [email protected]
instellingen in de financiële sector een antwoord moeten zien te
Voorwoord
Systeemrisico |
5
Toezicht: van
hoofdarchitectuur
naar ‘specifics’
Jeroen Kremers had al in een vroeg stadium een
duidelijke mening over de noodzaak tot het baseren
van micro-prudentieel beleid op macro-prudentieel
beleid. Hoe ziet hij die relatie? En wat moet een
commissaris ermee? Alexander Beijer van EY ging
hierover met hem in gesprek.
6
Voor en door commissarissen
U was in augustus 2008 medeauteur van een
artikel in Het Financieele Dagblad over het feit
dat de kredietcrisis een systeemfout bloot­
legde in het bankentoezicht. Was dat visionair?
‘ A l s C R O b ij een sy steem - rel ev a nte instel l ing z a g
ik sind sd ien d e d estruc tiev e intera c tie tussen
m a c ro- p rud entieel en m ic ro- p rud entieel in v ol l e
om v a ng . I k v ond d a t h et eerste d oel v a n m a c rop rud entieel toez ic h t m oet z ij n h et v erm ij d en v a n
p roc y c l ic iteit v a nuit h et toez ic h t. T oez ic h t m oet
d e situa tie niet v ererg eren. D a n g a a t h et nog niet
eens om a ntic y c l isc h z ij n. A l s j e sc h a d e k unt
v erm ij d en b en j e a l een h eel eind . D ie g ed a c h te
h eb b en we toen in d e k ra nt v erwoord , m a a r d ie
werd in h et b eg insta d ium nog weg g ez et a l s een
a a rd ig e b ij d ra g e a a n d e a c a d em isc h e d isc ussie,
z ond er p ra k tisc h e im p l ic a ties. ’
z e d a t nog wel . O ok d e reg el s v a n h et toez ic h t
z el f m oeten we ond er d e l oep l eg g en. H oe z itten
d e k a p ita a l ra tio’ s in el k a a r? N op en d ie instel l ing en niet tot h et v erk op en in een neerg a a nd e
m a rk t, m et a l l e g ev ol g en v a n d ien? N a a st d e
reg el s m oeten ook d e toez ic h tinterv enties
word en g esc reend op , en g esc h oond v a n,
p roc y c l ic iteit. ’
Wat zouden die implicaties dan moeten zijn?
‘ H et g a a t om h et sy stem a tisc h d oorl ic h ten v a n
alle toezichtregels voor financiële instellingen,
inc l usief d e a c c ounting reg el s. D ie d roeg en een
m a te v a n p roc y c l ic iteit in z ic h en m issc h ien d oen
kunt u daarvan een voorbeeld geven?
‘ M id d en in d e E uroc risis k l op ten m ic rop rud entië l e toez ic h th oud ers v a n ind iv id uel e
E urop ese l a nd en b ij sy steem b a nk en a a n m et
v ra g en ov er ex p osures op een eurol a nd a l s
F ra nk rij k . D a a rd oor v erm ind erd en d e b a nk en
d ie ex p osures. D a t l eid d e tot h et op d rog en v a n
d e interb a nc a ire m a rk t in d e E uroz one, v a nuit
h et toez ic h t g ed rev en. D a t wa s v oor m ij een
b el a ng rij k e il l ustra tie d a t h et m ic ro- p rud entieel
toez ic h t d esta b il iserend k a n z ij n v oor h et
sy steem . T oez ic h th oud ers rea l iseren z ic h
d it inm id d el s v eel b eter. D e interb a nc a ire
p rob l em en z ij n in b el a ng rij k e m a te op g el ost
d oord a t h et toez ic h t na a r d e E C B is g eg a a n.
D a t wa s een f a nta stisc h e sta p v ooruit. D e E C B
h eef t een b etere a ntenne v oor sy steem toez ic h t. ’
Toezicht moet
de situatie niet ver­
ergeren
Macro-prudentieel toezicht is dus het
belangrijkst?
‘ D a t m oet d e d riv er z ij n v a n m ic ro- p rud entieel .
D e sta b il iteit v a n h et sy steem h eef t d e h oog ste
p rioriteit. H et is h el em a a l niet erg a l s a f en
toe een financiële instelling in de problemen
k om t. D a t is z el f s d e b ed oel ing in een m a rk tec onom ie. M a a r na a r m ij n ind ruk sta a n d e
twee v orm en v a n toez ic h t nog steed s m in of
m eer na a st el k a a r, terwij l m ic ro ond erg esc h ik t
m oet z ij n a a n m a c ro. T oep a ssing v a n m a c rop rud entieel toez ic h t v ra a g t ec h ter om een
b eh oorl ij k e d osis ‘ ex p ert j ud g m ent’ en d a a rv oor is weinig ruim te in een b urea uc ra tie
m et v eel reg el s en v erg a d ering en.
M ic ro- p rud entië l e toez ic h th oud ers h eb b en
toc h h un eig en p rik k el s. Z ij wil l en niet d a t
financiële instellingen in de problemen komen,
wa nt d a n k rij g en z e v erwij ten. A l s h et h el e
sy steem in d e g ev a renz one k om t sc h uif t m en
h et p rob l eem a l g a uw d oor na a r p ol itiek of een
m inisterie. D a t v a l t a l l een te ond erv a ng en d oor
v a n sy steem toez ic h t ex p l ic iet d e top p rioriteit
te m a k en. ’
Hoe moet een commissaris omgaan met
systeemrisico?
‘Vanuit een financiële instelling is systeemrisico
eig enl ij k niet a nd ers d a n el k a nd er ty p e risic o.
H et is een a sp ec t v a n d e om g ev ing wa a r j e g oed
naar moet kijken. De financiële instelling gaat
v oora l ov er k l a nten en sta k eh ol d ers, niet ov er
d e sy steem k a nt. A l s d e instel l ing g roter is, en
rel ev a nt v oor d e sta b il iteit v a n h et sy steem ,
d a n d ra a g t d e instel l ing wel m eer m a a tsc h a p p el ij k e v era ntwoord el ij k h eid . D a a r m oet een
c om m issa ris z ic h d a n g oed v a n b ewust z ij n.
M a a r v oor k l einere instel l ing en is sy steem risic o
g ewoon een ond erd eel v a n een b red er p a k k et
a a n ex terne f a c toren wa a rv oor a a nd a c h t
m oet b esta a n. ’
De ECB heeft een
betere antenne voor
systeemtoezicht
En hoe kan daar verstandig naar worden
gekeken?
‘ H et is g oed om na a r d e toek om st k ij k en en
d a a rb ij in sc ena rio’ s d enk en. H oe d e sy steem risico’s zich ontwikkelen en hoe die de financiële
instel l ing k unnen ra k en. H et is ook g oed om
te weten h oe d e toez ic h th oud er d a a r weer op
z a l rea g eren. A l s j e h ier a l s b ed rij f op v oorsorteert d a n sta j e er b eter v oor. ’
J eroen Krem ers is p resid ent- c om m issa ris b ij b unq en R ob ec o,
c om m issa ris b ij N S en a d v iseur b ij O l iv er W y m a n. H ij wa s eerd er
onder andere Chief Risk Officer bij Royal Bank of Schotland NV, lid
v a n d e ra a d v a n b estuur v a n A B N - A M R O en wa s in d iv erse f unc ties
werk z a a m b ij h et I nterna tiona a l M oneta ir F ond s en h et M inisterie
v a n F ina nc ië n.
S y steem risic o |
7
Hilbers is directeur van de divisie Financiële
Stabiliteit van De Nederlandsche Bank en onder
andere lid van het Bazels Comité. Hij werkte
eerder bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF)
in Washington. Hilbers studeerde wiskunde en
econometrie en promoveerde in internationale
economie.
8
| Boegbeeldinterview
Paul Hilbers over
vooruitblikkend
toezicht
‘ D e wij z e l es v a n d e c risis is d a t m ic ro- p rud entieel
toezicht op financiële buffers alleen onvoldoende is
om de financiële sector gezond en stabiel te houden.
E r is d a a rna a st b eh oef te a a n m eer v ooruitb l ik k end ,
m a c ro- p rud entieel toez ic h t. D a t m a a k t ons wij z er
over de gevoeligheid van financiële instellingen voor
m og el ij k e p rob l em en. ’ A l d us P a ul H il b ers. A l ex a nd er
B eij er v a n E Y g ing m et h em in g esp rek ov er toez ic h t,
stresstests en h et v erg roten v a n d iv ersiteit in h et
k a d er v a n sy steem risic o’ s.
We willen zaken
beter zien aankomen
in hoeverre is macro-prudentieel toezicht nieuw?
‘ W e wa ren d a a r a l v oor d e c risis m ee b ez ig , m a a r p a s d oor d e
c risis is g eb l ek en d a t we d it soort toez ic h t ec h t nod ig h eb b en.
H et m a c ro- p rud entieel toez ic h t ric h t z ic h op d e wissel werk ing
tussen financiële instellingen, markten, infrastructuur en de
m a c ro- ec onom isc h e om g ev ing . D a t v ra a g t om a nd ersoortig e
a na l y ses d a n d e m ic ro- p rud entië l e a na l y ses d ie v oora l b etrek k ing
h eb b en op d e a a nwez ig h eid v a n b uf f ers. ’
kunt u een voorbeeld geven?
‘ D e h uiz enm a rk t en d e v a stg oed m a rk t z ij n erg b el a ng rij k . U it
ond erz oek v a n h et I M F b l ij k t d a t een c risis z ic h z el d en ontwik k el t
z ond er d a t d e v a stg oed m a rk t d a a rv a n m ed e d e oorz a a k is, of
d a a ra a n op z ij n m inst een neg a tiev e b ij d ra g e l ev ert. D a a rom z ij n
wij g esp itst op h et v ol g en v a n d e ontwik k el ing en in d e v a stg oed m a rk ten, b ij v oorb eel d d e N ed erl a nd se h uiz enm a rk t.
W ij z ij n g eï nteresseerd in d e v ra a g of d e p rij sontwik k el ing en in
d e g rote sted en een v oorb od e z ij n v a n d e ontwik k el ing en in d e
rest v a n N ed erl a nd . D a t is v a n b el a ng om te k unnen b ep a l en of
zich een zeepbel ontwikkelt en hoe financiering daarin mogelijk
een rol sp eel t. I n d a t g ev a l m oeten we m issc h ien iets d oen a a n
de financieringszijde, maar we kijken ook naar de aanbodkant.
I n 2 0 1 7 wil l en we d a a rov er een stud ie na a r b uiten b reng en. ’
S y steem risic o |
9
Waar komen macro- en micro-prudentieel toezicht samen?
‘Als je een uitspraak moet doen over de gezondheid van de financiële
sec tor en h et sy steem , d a n k ij k j e na a r a l l eb ei. Z owel na a r d e m a te
wa a rin is v ol d a a n a a n d e toez ic h teisen in term en v a n k a p ita a l en
l iq uid iteit, a l s na a r h et sy steem en d e rel a ties tussen ec onom ie, m a rk ten
en instel l ing en. W ij d oen a l s toez ic h th oud er d ie a na l y ses, m a a r d e
instel l ing en m oeten z el f ook a a n d e sl a g m et stresstests. ’
We zijn zeker niet
tegen de komst van
nieuwe spelers
Op basis van scenario’s die de centrale bank aangeeft?
‘Dat is inderdaad één van de typen stresstests, waarbij financiële instel­
lingen moeten bekijken hoe ze zullen reageren op specifieke scenario’s
v a n m a c ro- ec onom isc h e ontwik k el ing en en m a rk tontwik k el ing en.
W e v ind en d a t d e instel l ing en d a a rna a st ook z el f d iep er m oeten na d enk en
over hun eigen specifieke risico’s. Het is niet zo dat alleen wij of de
E urop ea n B a nk ing A uth ority een k eer p er j a a r l a ng sk om en v oor een
stresstest. I nstel l ing en m oeten v oortd urend z el f h un g ev oel ig h eid
v oor ontwik k el ing en testen. D a t is een b el a ng rij k e toev oeg ing . ’
Gebeurt dat al voldoende?
‘ Z ek er d e g rote b a nk en d oen h et reg el m a tig . D e m a te wa a rin m en
v ertrouwd is m et d it soort ex erc ities d ra a g t b ij a a n d e k wa l iteit erv a n.
W ij toetsen of d e stresstests v era ntwoord z ij n g ed a a n. D it g a a t d e g oed e
k a nt op , m a a r h et k a n nog v erd er v erb eteren. ’
Instellingen moeten
voortdurend zelf hun
gevoeligheid testen
10 | B oeg b eel d interv iew
We schrijven niet voor,
maar vragen om uitleg
Banken lijken steeds minder divers te worden. is dat een (systeem)
risico?
‘ B a nk en d oen ind erd a a d op v eel terreinen h etz el f d e. D a t k a n tot
ong ewenste sa m enh a ng l eid en. H et risic o b esta a t eruit d a t b a nk en d a n
in d ez el f d e m a te word en g etrof f en d oor p rob l em en. D a t k a n l eid en tot
een rel a tief g rote sc h ok in h et sy steem . O ok k unnen b a nk en h etz el f d e
g a a n rea g eren op d ie p rob l em en. A l s a l l e b a nk en b esl uiten h et m a rk ta a nd eel in een b ep a a l d e m a rk t te v erg roten, d a n g a a t d a t niet l uk k en.
D a n k l im j e ov er el k a a r h een. D e g el ij k v orm ig h eid v a n d e rea c ties is d a n
d us een risic o. W e z ij n d a a rom ook z ek er niet teg en d e k om st v a n nieuwe
spelers, bijvoorbeeld vanuit de fintech­hoek. Dergelijke initiatieven
v erg roten d e d iv ersiteit v a n h et b a nk enl a nd sc h a p . ’
Moet je dat stimuleren?
‘ L a a t ik h et z o stel l en: we g a a n h et in ied er g ev a l niet teg enwerk en m et
onnod ig e h ind erp a l en. H et ov erm a tig l a stig m a k en l eid t tot een h a nd having van de status quo. In de fintech­sfeer zijn we daarom bezig met
h et c reë ren v a n m eer ruim te op h et g eb ied v a n v erg unning en.
W e m oeten ec h ter d e risic o’ s niet uitv l a k k en. C y b errisk is b ij v oorb eel d
een belangrijk aandachtspunt. Een ander risico is dat fintech kan leiden
tot m a rk tc onc entra ties en een d isrup tiev e inv l oed k a n h eb b en op h et
b esta a nd e b a nk wez en. A l s b esta a nd e b a nk en ineens v eel b usiness k wij traken en anders moeten gaan opereren, dan wil je dat als financiële
sta b il iteitsa utoriteit ook b ek ij k en. J e b ent d a a rm ee d us niet teg en nieuwe
ontwik k el ing en, m a a r h et a a np a ssing sp roc es m oet wel sta b iel v erl op en.
E en sy steem risic o is d e snel h eid wa a rm ee en d e m a nier wa a rop h et
b a nc a ire sy steem z ic h a a np a st a a n nieuwe ontwik k el ing en. P rob l em en in
nieuwe v orm en v a n b a nk ieren h eb b en d a a rna a st ook een uitstra l ing na a r
h et v ertrouwen in h et b esta a nd e b a nk wez en. W e b esp rek en d a t m et d e
b a nk en en z e m oeten er z el f ook g oed ov er na d enk en. ’
Dan kom je meer in de sfeer van de bedrijfsmodellen terecht?
‘ W e wil l en z a k en b eter z ien a a nk om en. W e k ij k en d a a rom ook m eer d a n
v roeg er na a r b ed rij f sm od el l en en stra teg ieë n. D a t is ex p l ic iet een ond erwerp v a n g esp rek m et d e b a nk en. W ij b esef f en d a t we g een b a nk iers
z ij n en wil l en z ek er niet op d e stoel v a n d e b estuurd er g a a n z itten.
M a a r wij v erwa c h ten wel een c oh erent v erh a a l , wa a rb ij g oed ov er d e
risic o’ s en d e a f d ek k ing is na g ed a c h t. D a t g eef t ons een g ev oel v a n
c om f ort. W ij sc h rij v en d us niet v oor, m a a r v ra g en om uitl eg . W a t is h et
b usiness m od el p rec ies? S om m ig e b a nk en v ind en h et l a stig om d a t g oed
uit te l eg g en. E n a l s d e stra teg ie m oeil ij k h a a l b a a r l ij k t d a n l eg g en we
d a t terug b ij d e b a nk . M et v ooruitz iend e b l ik .
S y steem risic o | 11
Arnoud Boot is Professor Corporate Finance
en Financial Markets aan de Universiteit van
Amsterdam, oprichter en directeur van Amsterdam
Center for Corporate Finance (ACCF), voorzitter
van de Bankraad van DNB en Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid.
12 | Rondetafelgesprek
De financiële
sector moet uit
het reservaat
stappen
Begin oktober verscheen een rapport van de
Wetenschappelijke Raad voor het Regerings­
beleid (WRR) met als titel ‘Samenleving en
financiële sector in evenwicht’. Het rapport
gaat over de consequenties van financiële
dominantie op het handelen in de samenleving.
Auteur en opsteller van het rapport is WRRlid Arnoud Boot. Paul de Beus en Rob Gaillard
van EY gingen met hem in gesprek over de
noodzaak tot meer ondernemerschap in de
financiële sector en hoe dat kan worden bereikt.
Wat is vanuit maatschappelijk oogpunt mis met
de opzet van de financiële sector?
‘Wij gaan in beleid, gedrag en toezicht te veel uit van financiële
grootheden, zoals aandelenkoersen of dekkingsgraden. Uiteindelijk
wordt de maatschappelijke welvaart bepaald door reële grootheden,
zoals het nationaal inkomen. Die zouden leidend moeten zijn.
De financiële grootheden zijn een afspiegeling daarvan en kunnen
natuurlijk een waardevol signaal zijn. Maar vaak gaan ze alle kanten op
en bevatten ze veel ruis. Als je dat beredeneert vanuit de samen­leving,
waarbij groei en welvaart uiteindelijk wordt bepaald door middellange­
termijnbeleid en niet door dagkoersen, dan kunnen problemen ontstaan.’
In hoeverre is de maatschappij zich bewust
van de inherente financiële instabiliteit?
‘Te weinig. In goede tijden worden risico’s altijd onderschat: ‘the sky
is the limit’. In goede tijden bestaat ook geen druk op bijvoorbeeld
financiële instellingen om genoeg eigen vermogen te hebben. In slechte
tijden kun je echter niet genoeg eigen vermogen hebben, terwijl het
aantrekken van eigen vermogen juist in de goede periodes moet
gebeuren. De financiële dynamiek zet de maatschappij dus op het
verkeerde been. Onze conclusie in het rapport is dat je de maatschappij
minder kwetsbaar moet maken voor die financiële impulsen.’
Systeemrisico | 13
Hoe moet dat worden aangepakt?
Zijn er stappen die kunnen worden gezet?
‘ O m te b eg innen m oeten we k a p ita a l nu eind el ij k eens eig en v erm og en
g a a n noem en. A l s h et g ewoon eig en v erm og en word t g enoem d , d a n
groeit daarmee het besef dat de financiële sector moet kunnen onder­
nem en m et d a t v erm og en. A l s d e sec tor niet k a n ond ernem en d a n
wordt hij onbelangrijk. Dan komen er nieuwe spelers, zoals fintech,
m et m issc h ien nog wel g rotere p rob l em en, d ie b ij v oorb eel d b esta a nd e
b a nk en k unnen terug b reng en tot een soort ov erh eid sg ereg ul eerd
b eta l ing ssy steem . I s d a t d e b ed oel ing ? M oeten b a nk en z ic h niet
a a np a ssen z od a t z e inv ul l ing g ev en a a n nieuwe m a a tsc h a p p el ij k e
b eh oef tes. N iem a nd l oop t nu im m ers m eer een b a nk b innen. ’
‘ H et is wensel ij k d a t ond ernem ersc h a p k a n b esta a n, terwij l teg el ij k ertij d
z ek erh eid word t uitg estra a l d na a r d e m a a tsc h a p p ij . E en op l ossing d a a rv oor
zou kunnen zijn dat we een deel van de activiteiten van een financiële
instel l ing p l a a tsen b innen een f ors g ereg ul eerd ‘ reserv a a t’ , m et z wa re eisen.
D a a rb uiten k a n d a n m eer v rij word en ond ernom en. Z ol a ng we d ie sc h eid ing
niet a a nb reng en l ig t a l l es b innen h et reserv a a t, en is b eweg en l a stig . ’
Het systeem zelf is dus aan het veranderen?
‘ I nd erd a a d , d a a rv a n k a n ik een v oorb eel d g ev en d a t ook in d e g eest v a n
h et ra p p ort p a st. I k v ond m id d en j a ren neg entig a l d a t we een h a l v e A O W
uit d e tweed e p ij l er m oeten h a l en en d a a r g rotere z ek erh ed en a a n m oeten
k op p el en, m et m a a tsc h a p p el ij k d ek k ing . B el eg g ing srisic o’ s word en d a n
v oor d a t d eel d oor d e b el a sting b eta l er g ed ra g en. V oor d e rest g eef j e
m eer v rij h eid in h et p ensioensy steem wa a rb ij d e p ensioeng erec h tig d en
ook risic o’ s d el en. ’
‘Helemaal. Daarom moeten financiële instellingen kunnen ondernemen.
D a t is p ol itiek g ez ien v a a k v l oek en in d e k erk . M ij n op roep a a n ond er
andere de Nederlandse Vereniging van Banken en de financiële sector
is d a t z e b ereid m oeten z ij n om h un b ed rij f m eer te b ena d eren a l s een
ond ernem ing . D a a r h oort ond ernem end v erm og en b ij , eig en v erm og en.
D a t is essentieel . E n d a n is d e k a p ita a l d isc ussie eig enl ij k v a n ta f el . H et is
d a n g een k ostenp ost m eer. ’
Het gevoel bestaat dat instellingen zich gedwongen
voelen om het kapitaal niet in te zetten zoals zij dat
graag zouden willen.
‘ H et is niet onm og el ij k v oor een ind iv id uel e instel l ing om h et h eel a nd ers
te g a a n d oen. S om s l ij k t h et d a n of j e h et a l s instel l ing sl ec h ter d oet, om d a t
j e b ij v oorb eel d niet b ereid b ent a g ressief in te sp el en op d e l a a tste h y p es.
M a a r na een p eriod e v a n v ij f tot a c h t j a a r l ig j e weer v oorop . D a t is a l tij d
z o g eweest. H el a a s is d e d ruk g ig a ntisc h om h et wa t l a ng ere term ij np ersp ec tief j uist niet a a n te h oud en. ’
14 | R ond eta f el g esp rek
Dat is een logische en zinvolle aanbeveling.
Maar misschien kunnen we nog een stap verder gaan.
Moeten we niet pleiten voor minder maatschappelijke
zekerheid op sommige gebieden?
is de politiek een belangrijke oorzaak van het
systeemrisico?
‘ D a t d enk ik wel , m a a r er l ig t ook een op l ossing . E l k e c risis word t v eroorz a a k t in g oed e tij d en. I n sl ec h te tij d en is ied ereen wa k k er. I n g oed e
tij d en is er m eesta l niet d e b ereid h eid v a n d e T weed e Ka m er om g oed
na te denken over de financiële sector. In slechte tijden krijg je voor alle
m a a treg el en ex tra stem m ers, of d e m a a treg el en er nu toe d oen of niet.
S oc ia a l - ec onom isc h b el eid is v eel te p roc y c l isc h en h eef t niet v ol d oend e
geacteerd, denk bijvoorbeeld aan de hypotheekrenteaftrek en de fiscale
f a c il itering v a n woek erp ol issen. D a t h eef t a l l em a a l g el eid tot onwensel ij k
g ed ra g en d a t h eef t instel l ing en in d e p rob l em en g eb ra c h t. ’
Waar ligt dan de politieke oplossing?
‘ D e p ol itiek h eef t een a nk er nod ig om eig en op p ortunism e m ind er ruim te
te g ev en. H et is g oed om te word en g ed wong en op p eriod iek e m om enten,
of het nu goed of slecht gaat, met de stand van de financiële sector bezig
te z ij n. D a t d isc ip l ineert. D a t v ra a g t wel om v oorb ereid ing . I n d e wet k a n
bijvoorbeeld komen te staan dat er periodiek een staat van de financiële
sec tor word t g esc h etst, ond er a nd ere v a nuit h et C entra a l P l a n B urea u
en D N B . D a t is nod ig v oor d e d isc ussie en h et z org t erv oor d a t d e k ennis
b eter op p eil b l ij f t. ’
En kan de overheid niet meer beschikbare speelruimte
benutten dan op dit moment gebeurt?
‘ W ij k op p el en na tiona l e b el eid sruim te ond er a nd ere a a n d e insta b il iteit.
W e k unnen niet a l l es v oorsp el l en. W e z ul l en d a a rb ij op v el e m om enten a l s
l a nd b el a ng rij k e k euz es m oeten m a k en. A l s d e b el eid sm a k ers in N ed erl a nd
b ij v oorb eel d v ind en d a t d e d iv ersiteit tek ortsc h iet d a n m oeten we g eb ruik maken van de speelruimte die er is en beleid definiëren. Dan krijgen
we m issc h ien a f en toe wa t g erom m el m et F ra nk f urt en B russel , m a a r
we m oeten niet m eteen b ij h et eerste tel ef oontj e v a n d e E C B a l in d e
h oud ing sp ring en. L a ten we ex p ertise tonen en l a ten z ien d a t we erov er
h eb b en na g ed a c h t en niet na ï ef a c h ter d e E urop ese trein a a nrennen.
D ie stop t m org en m issc h ien wel , of rij d t d e a nd ere k a nt op . A l s W R R
m oeten we ov er v ersc h il l end e reg eerp eriod es h een a c teren en h eb b en
d e p l ic h t d ing en op p a p ier te z etten. E n d a t wil d e p ol itiek ook . ’
Hoe kan de vraagkant worden versterkt zodat
aan de aanbodkant niet meer alles hoeft te worden
dichtgetimmerd?
D a t is b el a ng rij k . I k h eb nooit g eh oord d a t h et k ra c h tenb und el ing sorg a a n
v oor d e g ek word t g eh oud en. D a t z ij n a l tij d ind iv id uel e sp el ers.
E en ‘ c ounterv a il ing p ower’ in d e v orm v a n een instituut k a n ook ‘ h ea tm a p s’
m a k en d ie v roeg tij d ig in k a a rt b reng en wa a r p rob l em en z oud en k unnen
ontsta a n. D a t m a a k t d e k l a nten sterk en d a n is er ook m ind er b eh oef te
aan het tegengaan van ondernemerschap bij de financiële sector.’
De formatie komt eraan. Wat zou u graag willen zien?
D e p ol itiek e b esl uitv orm ing is, z oa l s eerd er in d it interv iew g ez eg d , d eb et
a a n sy steem risic o’ s d oord a t d ie v a a k p roc y c l isc h is. S oc ia a l - ec onom isc h
b el eid uit h et v erl ed en h eef t z el f s d e b a sis v oor v eel p rob l em en g el eg d :
denk aan de hypotheekrenteaftrek en de fiscale facilitering van woeker­
polissen. Dat heeft uiteindelijk de ­aanvankelijk daarvan profiterende­
financiële instellingen in de problemen gebracht. Maar de oplossing ligt
ook v oor een b el a ng rij k d eel b ij h et P a rl em ent. C rises ontsta a n in stil te
tij d ens g oed e tij d en; a l s h et m ind er g a a t is er v eel op h ef en b el a ng stel l ing .
De politiek zou, los van alle ups en downs, periodiek over de financiële
sector moeten debatteren. Die vaste reflectiepunten zouden disciplinerend
werk en en op p ortunism e ond erd ruk k en. H et d eb a t z ou g ev oerd m oeten
word en op b a sis v a n p eriod iek e ra p p orta g es v a n h et C entra a l B urea u
v oor d e S ta tistiek , h et C entra a l P l a n B urea u en D N B . I k v erwa c h t d a t h et
W R R ra p p ort een soort h a nd l eid ing z a l z ij n v oor d e k a b inetsf orm a tie
waar betreft het evenwicht tussen de samenleving en de financiële
sec tor. W e z itten in een v erk eerd ev enwic h t wa a rin b ij v oorb eel d h et
b el a ng v a n risic od ra g end v erm og en onv ol d oend e word t ond erk end .
D a t m oet v era nd eren. ’
‘ E r m oet k ra c h tenb und el ing k om en a a n d e v ra a g k a nt. D ie is er nu in
b ep erk te m a te, d enk b ij v oorb eel d a a n d e V erenig ing E ig en H uis m et
g em eensc h a p p el ij k e energ ie- ink oop . M a a r d e ov erh eid k a n d a t stim ul eren.
S y steem risic o | 15
kort
Nieuws
Duizenden websites lopen risico
op lekken gegevens
Vanwege een ernstige configuratie­
f out z ij n v el e d uiz end en N ed erl a nd se
web sites, wa a rond er d ie v a n
ov erh ed en en univ ersiteiten, erg
k wetsb a a r. D it is een serieuz e
b ed reig ing v oor d e b ev eil ig ing
v a n p ersoonsg eg ev ens.
D it b l ij k t uit een sec urity c h ec k op
1 , 1 m il j oen web sites g ed a a n d oor E Y ’ s
T h rea t I ntel l ig enc e C enter in A m sterd a m
in sa m enwerk ing m et h et H eem sk erk se
D utc h S ec , ond er a nd ere a c tief op h et
g eb ied v a n web siteb ev eil ig ing .
I nm id d el s h eb b en b eid e p a rtij en 1 5 . 9 4 3
websites geïdentificeerd die een kwets­
b a a rh eid b ev a tten d ie toeg a ng tot d e
b ronc od e g eef t. D it b etek ent een reë l e
b ed reig ing op h et l ek k en v a n m il j oenen
p ersoonsg eg ev ens v a nuit d ez e web sites.
H ier z ij n ook v eel web sites b ij v a n ov erh ed en, univ ersiteiten en A - m erk en.
16 | Kort nieuws
Ook applicaties in gevaar
V ol g ens M a rc W el ters, p a rtner b ij E Y ,
word t d e g ec onsta teerd e k wetsb a a rh eid
v a n web sites v eroorz a a k t d oor een
ernstige configuratiefout. Hij wijst erop
d a t d it m a nk em ent niet a l l een een g ev a a r
v orm t v oor d e b ronc od e v a n een web site,
maar ook voor applicaties, configuratie­
b esta nd en en/ of d a ta b a ses. W el ters: “ N og
steed s h eb b en v eel web sites d e toeg a ng
tot d e b ronc od e niet a f g esc h erm d .
M et h et uitv oeren v a n d it ond erz oek wil l en
wij een interna tiona l e b ij d ra g e l ev eren
a a n h et v erg roten v a n c y b ersec urity .
D eta il s ov er h oe d ez e l ek k en te v oork om en of te rep a reren p ub l ic eren wij
op internetsec ure. tod a y .
U itera a rd inf orm eren wij onz e k l a nten
persoonlijk zodat zij de configuratie van
d e b etref f end e web site k unnen l a ten
a a np a ssen z od a nig d a t d e b ronc od e
niet m eer z ic h tb a a r is. ”
O v er d e op z et v a n d e sec urity c h ec k
z eg t C T O R em c o V erh oef v a n D utc h S ec :
” D e sa m enwerk ing m et E Y ’ s T h rea t
I ntel l ig enc e C enter b esta a t uit d a ta en
c ontex t g ed rev en sec urity inf orm a tie.
D ez e v orm v a n c y b ersec urity is a nd ers
d a n d e g a ng b a re z og ena a m d e ‘ trust- f ul l ’
sec urity wa a rb ij v oorna m el ij k v ertrouwd
wordt op firewalls, virusscanners en
inc id ent m onitoring sy stem en. W ij b l ij v en
d ez e sec urity c h ec k s uitv oeren om d e
v eil ig h eid v a n web sites te v erg roten. ”
Marc Welters
Partner EY Financial Services Advisory
T +31 (0)88 407 41 41
E [email protected]
Hedgefonds moet beter
naar belegger luisteren
B ij na d e h el f t v a n d e b el eg g ers ( 4 8 % )
z iet b el eg g ing en in d e k om end e
d rie tot v ij f j a a r v ersc h uiv en v a n
tra d itionel e h ed g ef ond sen na a r
a l terna tiev e p rod uc ten. O m niet
a c h terop te ra k en, m oeten h ed g ef ond sen b eter na a r b el eg g ers
l uisteren.
D it is een v a n d e b el a ng rij k ste c onc l usies
uit h et ra p p ort Will the challenges of
today pave the way to a more successful
tomorrow? H et ra p p ort p resenteert d e
uitk om sten v a n werel d wij d ond erz oek v a n
E Y ond er h ed g ef ond sen en b el eg g ers.
V ol g ens h et ond erz oek h eb b en b el eg g ers
m eer k eus d a n ooit op d e m a rk t m et
a l terna tiev en. H oewel b el eg g ers een
b red e interesse h eb b en in reë l e a c tiv a
( 6 3 % h eef t d a a rin b el eg d ) , p riv a te eq uity
( 5 9 % ) , l ong - onl y f ond sen ( 5 6 % ) en b estid ea sf ond sen ( 5 1 % ) , b ied t sl ec h ts een
k l ein p erc enta g e v a n d e h ed g ef ond sen
d ez e p rod uc ten m om enteel a a n of is v a n
p l a n d a t te g a a n d oen.
R em c o B l eij s, l eid er v a n d e N ed erl a nd se
H ed g e F und G roep v a n E Y , z eg t ov er h et
ond erz oek : “ W e z ien a c tiv a strom en na a r
d e b eh eerd ers d ie een b reed sc a l a a a n
niet- tra d itionel e h ed g ef ond sp rod uc ten
a a nb ied en. G roei is d e b el a ng rij k ste
p rioriteit v oor d e sec tor. H et is in d e
m oeil ij k e om sta nd ig h ed en v a n v a nd a a g d e
d a g d a a rom v a n g root b el a ng d a t g rote en
k l eine b eh eerd ers d e b eh oef ten v a n h un
c l ië nten b ep a l en en h et p rod uc ta a nb od
d a a rop a a np a ssen. ”
Remco Bleijs
Executive Director Asset Management +
Sustainability Services
T +31 (0)88 407 39 35
E [email protected]
S y steem risic o | 17
R ona l d T ouwsl a g er is sind s 2 0 1 1 C E O v a n O b v ion N . V . ,
d e h y p oth eek d oc h ter v a n R a b ob a nk .
systeemrisico’s
in de hypotheekmarkt
18 | Kl a ntinterv iew
W el k e sy steem risic o’ s erv a a rt d e h y p oth eek sec tor in
N ed erl a nd ? J ennif er v a n E ek el en en J eroen v a n d er
Krof t v a n E Y v roeg en h et a a n R ona l d T ouwsl a g er, C E O
v a n O b v ion: ‘ h et h eef t g een z in om d e om g a ng m et d e
g enoem d e risic o’ s a l l een b ij d e sec tor neer te l eg g en
of a l l een b ij d e p ol itiek , we m oeten h et sa m en d oen. ’
We worden op
onze hypotheken
afgestraft door het
verplicht aanhouden
van meer kapitaal
Wat ziet u als systeemrisico’s voor de
hypotheeksector op dit moment?
‘ D e d isc ussies rond S ol v enc y I I en B a sel I V ra k en
ons a a nz ienl ij k . D e eisen op h et g eb ied v a n
sec uritisa ties word en v erd er a a ng esc h erp t.
D a t is v oora l h et g ev ol g v a n p rob l em en m et
d ez e instrum enten in h et b uitenl a nd , m et
na m e in d e V erenig d e S ta ten. T oc h h eb b en d e
sec uritisa ties v a n N ed erl a nd se h y p oth ek en
zelfs op het dieptepunt van de financiële crisis
nooit p rob l em en v eroorz a a k t. O nz e sec uritisa ties
z ij n ing eg ev en d oor l iq uid iteit, niet d oor h et
v ersc h uiv en v a n risic o’ s. D esond a nk s word en
we op onz e h y p oth ek en a f g estra f t d oor h et
v erp l ic h t a a nh oud en v a n m eer k a p ita a l .
D a t is p uur om d a t d e reg el s v oor onz e situa tie
onred el ij k uitp a k k en. ’
S y steem risic o | 19
Wat zijn daarvan de gevolgen?
‘ D e g rootb a nk en z ul l en z ic h m ind er op h y p oth ek en ric h ten en b ij v oorb eel d m eer inz etten op
financiering van het midden­ en kleinbedrijf.
D a t l ev ert een b eter rend em ent, m a a r ook een
h og er risic o. T erwij l d e N ed erl a nd se h y p oth ek en
v eil ig z ij n g eb l ek en in d e c risis, wa s d e m k b financiering dat zeker niet. Als de crisis zich
h erh a a l t z a l d e sc h ok d us d oor d ie v ersc h uiv ing en v ersterk t word en. D a t is z ek er ook een
systeemrisico. Obvion zal de financiering gaan
diversifiëren. In plaats van securitisaties kunnen
we bijvoorbeeld overgaan tot het financieren
m et c ov ered b ond s. M a a r v oor c ov ered b ond s
is een b a nk v erg unning nod ig en d ie h eef t
O b v ion niet. D a t m a a k t h et m itig eren v a n d it
risic o niet eenv oud ig er. E en b a nk v erg unning
‘light’ voor financiële instellingen zonder
sp a a rg el d v a n p a rtic ul ieren z ou g oed h el p en,
m a a r d ie b esta a t nog niet. ’
Eigenlijk lossen we dus niet-bestaande
problemen op en creëren nieuwe?
‘ L a a t ik h et z o z eg g en: d e enorm e h oev eel h eid reg el g ev ing d ie op ons a f k om t is v oor een
b el a ng rij k d eel p ol itiek ing eg ev en. W e z itten
als financiële sector nog steeds een beetje
in h et v erd om h oek j e, a l s sc h ul d ig e a a n d e
c risis. E r z it wel een k ern v a n wa a rh eid in d e
b esc h ul d ig ing en, m a a r we m oeten z org en d a t
we niet in een k ra m p sc h ieten, d a t we p rob eren
20 | Kl a ntinterv iew
a l l e risic o’ s weg te reg ul eren. D a t l eid t tot
sc h ij nz ek erh eid . I k v ind h et som s g riez el ig
om te z ien d a t z o z wa a r word t g el eund op
a f v ink b a re l ij stj es reg el s en m od el l eerb a re
risic o’ s. D ie m a k en h et sy steem v ol g ens m ij
z wa k k er en sc h a k el en h et g ez ond v ersta nd uit. ’
Een bank­
vergunning ‘light’
zou goed helpen
En er wordt nogal eens gemorreld aan hypo­
theekovereenkomsten. Leveren deze ge­
dwongen aanpassingen bijzondere risico’s op?
‘ D a t is m oeil ij k te v oorsp el l en. I n p rinc ip e is een
h y p oth eek een a f sp ra a k tussen een c onsum ent
en een g el d v erstrek k er. D e a f g el op en j a ren is
een a a nta l k eren ing eb rok en op d ie a f sp ra k en.
D a t g eb eurt v a a k m et g oed e red enen, m a a r
h et is wel l a stig . N eem b ij v oorb eel d d e rentem id d el ing d ie ied ere b a nk z ou m oeten a a nb ied en,
a l th a ns v ol g ens d e a l g em ene teneur in m ed ia
en p ol itiek . R entem id d el ing is ec h ter een op tie
d ie v oora f m oet word en g ep rij sd b ij h et a f sl uiten
v a n een h y p oth eek . A l s j e d a t a c h tera f en
onv erwa c h t m oet d oen d a n h eef t een b ep erk t
a a nta l c onsum enten v oord eel , m a a r g a a t d a t
ten k oste v a n d e g el d v erstrek k er en ov erig e
c onsum enten. E n z o z ij n er m eer v oorb eel d en,
zoals boetevrij aflossen. Een contract geeft
risic o’ s v oor b eid e p a rtij en, m a a r d e m a a tsc h a p p el ij k e tol era ntie b l ij k t l a a g a l s h et c ontra c t
na d el ig uitp a k t v oor d e c onsum ent. D e m a c roef f ec ten v a n wa t c onsum entenorg a nisa ties
d a n a d h oc wil l en v era nd eren z ij n v a a k g root. ’
Welke kant moet de hypotheeksector op?
‘ W e m oeten a l s sec tor, sa m en m et d e p ol itiek ,
kijken hoe we meer flexibiliteit kunnen aan­
b reng en in een p rod uc t d a t v oor 3 0 j a a r word t
v a stg el eg d . H et z ou b ij v oorb eel d m og el ij k
m oeten word en om een d eel v a n d e a f g el oste
h y p oth eek in te z etten v oor z org of p ensioen.
E en tweed e b el a ng rij k e ontwik k el ing is h et m eer
ind iv id ua l iseren v a n een h y p oth eek . W e b ied en
nu vooral ‘one­size­fits­all’­hypotheken aan.
E r is v eel m eer m a a twerk m og el ij k .
W e z ij n d a a rom een v a n d e initia tief nem ers
v a n d e z og ena a m d e ‘ p ersp ec tief v erk l a ring ’ ,
wa a rb ij we v oora l k ij k en na a r h et toek om stp ersp ec tief v a n d e h uiz enk op er, op b a sis v a n
b ig d a ta , in p l a a ts v a n a l l een na a r h istorisc h e
g eg ev ens. D e sec tor d enk t d us g ra a g m ee ov er
h oe we d ing en b eter k unnen d oen, m a a r d a t
v ra a g t ook om m a a tsc h a p p el ij k v ertrouwen.
E n d a a ra a n m oeten a l l e p a rtij en h a rd werk en. ’
Gastcolumn
Verzekeringsbranche:
Laat de kennis
niet onbenut
Binnen de herverzekeringsindustrie bestaat een beperkt risico op
een sneeuwbaleffect, als een herverzekeraar in de problemen raakt.
Enerzijds komt dit door de toename van de transparantie sinds begin
jaren 90 naar aanleiding van aanvullende regelgeving voor de her­
verzekeringsbranche. Deze regelgeving was een reactie op het bijna
omvallen van het instituut Lloyds of London als gevolg van de LMX
spiral (London Market Excess of Loss spiral). Het fenomeen waarbij
de oorspronkelijke verzekeraar zichzelf ook weer herverzekerde.
Anderzijds komt dit door de overmatige kapitaal­capaciteit in de
herverzekerings­industrie. Op dit moment is wereldwijd 585 miljard
dollar beschikbaar voor herverzekeringsdekking. Als het worst-casescenario optreedt, vereist dat maximaal 300 miljard dollar van de
beschikbare dekking. Maar dan moet écht alles wereldwijd in brand
gaan, instorten en overstromen. Kortom, de herverzekerings­markt
zal niet zo snel kantelen. Een schade­last van circa 100 miljard dollar
zal wel een effect hebben op de premie bij het vernieuwen van de
herverzekerings­­contracten in de geraakte landen.
De financiële positie van de herverzekeraars biedt dus de mogelijkheid
om de dekking uit te breiden. Dit zou de enorme maatschappelijke
effecten van orkanen en tsunami’s kunnen verminderen, omdat
nu in sommige gevallen slechts sprake is van 10 tot 15 procent
verzekerde schade bij dergelijke rampen. De economische schade
is zo vele malen hoger. Het verleden leert echter dat verzekeraars
eerder de verzekeringsdekking beperken dan uitbreiden na een
catastrofe. Deze risicoaverse houding van verzekeraars staat haaks
op hun functie om juist de risico’s bij particulieren en bedrijven
weg te nemen.
Om op verantwoorde wijze nieuwe verzekeringsdekkingen aan te
bieden, moeten de verzekeraars met de herverzekeringsindustrie
om tafel gaan. Wereldwijd is ontzettend veel data, kennis en kunde
beschikbaar over de onderliggende risico’s. Herverzekeraars kunnen
de internationale kennis en data inbrengen en ondersteuning bieden
bij de tarifering met behulp van de ontwikkelde modellen voor onder
Gastcolumn
Bob Reichenfeld, Chief Executive
Officer van Aon Benfield.
andere het bepalen van het overstromingsrisico. Toch zijn verzekeraars
huiverig om als eerste de stap richting het verzekeren van over­
stromingen te zetten en is dit in Nederland sinds 1953 in beginsel
niet meer te verzekeren voor property.
Uiteraard brengen de onderliggende modellen risico’s met zich mee.
De catastrofemodellen zijn vaak op dezelfde data gebaseerd en de
wettelijke kapitaalvereiste voor gebeurtenissen die zich eens in de
200 jaar voordoen, lijkt arbitrair gekozen. De Solvency II-modellen
zouden het korte termijn denken en handelen ongewild beïnvloeden,
waardoor dekkingen of soms gehele portefeuilles worden afgestoten.
Deze aanpassingen zijn niet goed voor het imago van de branche
als geheel.
Een wezenlijk verbeterpunt dat veel van de bovenstaande issues
raakt, is de bemensing binnen de verzekeringsbranche. Ik ben ervan
overtuigd dat een verzekeraar niet alleen kan worden geleid door
financiële mensen. Grote behoefte bestaat aan mensen met de juiste
verzekeringsbagage. Dat begint al heel basaal bij het adequaat
kunnen beoordelen van de risico’s die de verzekeraar wil overnemen
tot aan de beoordeling van de accumulatie van risico’s in de portefeuille.
De echt noodzakelijke verzekeringskennis dreigt inmiddels uit de
industrie weg te lopen. Dit vereist absoluut actie.
De herverzekeringsmarkt heeft in de enkele honderden jaren van
haar bestaan bewezen robuust en flexibel te zijn. De toename aan
marktpartijen in de herverzekeringsbranche en de introductie van
herverzekeringsbeleggingen hebben een positief drukkend effect op
de prijs van herverzekeringen.
Op het gebied van innovatie lopen herverzekeraars voor op de
verzekeringsindustrie. Hierbij valt te denken aan het onderzoek naar
cyber risicodekking. Mijn oproep aan verzekeraars is dan ook: maak
gebruik van wat wereldwijd al bekend is! Catastrofes beperken zich
namelijk niet tot de landsgrenzen.
Systeemrisico | 21
is het risico
van een nieuwe
meltdown
bezworen?
D oor W outer S m it
M oeten we a nno 2 0 1 6 nog serieus rek ening h oud en m et sy steem risic o’ s?
W e h eb b en z ek er g el eerd v a n h et v erl ed en, m a a r of d a t v ol d oend e wa s is
d e v ra a g . M issc h ien is d e v ol g end e b ub b l e a l weer in d e m a a k .
B ij wie g ing en d e g ed a c h ten niet terug na a r
d e h erf st v a n 2 0 0 8 toen h a l f sep tem b er b ij
D eutsc h e B a nk een c l a im v a n h et A m erik a a nse
m inisterie v a n J ustitie ter g rootte v a n niet
m ind er d a n $ 1 4 m il j a rd op d e m a t p l of te?
D a a r wa s d e b eursk oers v a n D eutsc h e B a nk ,
een z eer p rom inente sp el er op d e d eriv a tenm a rk t, niet teg en b esta nd . Z a l D eutsc h e B a nk
d ez e m eg a c l a im wel ov erl ev en, z ul l en v eel
m ensen h eb b en g ed a c h t.
B ij d e b a nk werd en z e ov erig ens niet m eteen
h eel erg nerv eus. E r wa s g een sp ra k e v a n
onj uiste wa a rd ering en of f ra ud e, m a a r v a n een
naheffing in de vorm van een (onderhandel­
baar) schikkingsvoorstel. De naheffing van de
A m erik a a nse ov erh eid h a d te m a k en m et h et
v erl ed en v a n d e b a nk wa a rin z e a c tief wa s m et
d e v erk oop v a n resid entia l m ortg a g e b a c k ed
sec urities. D a a rm ee d eed D eutsc h e B a nk in d e
j a ren v oora f g a a nd a a n d e c risis p rim a z a k en.
T otd a t d uid el ij k werd d a t d e k wa l iteit v a n d ez e
h y p oth eek ob l ig a ties ( er werd a l snel g esp rok en
v a n rom m el h y p oth ek en) v eel m ind er wa s d a n
d e b a nk a l tij d teg enov er k l a nten b eweerd h a d .
U itera a rd d ed en a nd ere b a nk en p rec ies h etz el f d e, wa a rd oor ook z ij te m a k en k reg en m et d e
stra f ex p ed itie v a n d e A m erik a a nse ov erh eid .
D e c l a im d ie C itig roup b ij v oorb eel d k reeg ,
b ed roeg $ 1 2 m il j a rd . U iteind el ij k werd er
g esc h ik t v oor een b ed ra g v a n $ 7 m il j a rd .
22 | E ssa y
Miljardenvoorziening
O m d a t ond er a nd ere C itig roup en G ol d m a n
S a c h s a l m eerd ere m il j a rd en m oeten b eta l en,
kwam de naheffing voor Deutsche bank
niet onv erwa c h t. E r wa s ook a l een m il j a rd env oorz iening v oor g etrof f en. V eel a nd ere
financiële partijen hadden de claim wat minder
g oed z ien a a nk om en en z a g en z ic h g enood z a a k t
sp oorsl a g s h un p osities in D eutsc h e B a nk te
c h ec k en. M et a a n z ek erh eid g renz end e wa a rsc h ij nl ij k h eid h eb b en z ij d a a rb ij terug g ed a c h t
a a n d e f a ta l e h erf st v a n 2 0 0 8 . Z oud en z ij
m eeg esl eurd k unnen word en in d e wa nk el e
situa tie v a n een a nd ere p a rtij ? M et a nd ere
woord en: z oud en z ij h et sl a c h tof f er k unnen
word en v a n een sy steem risic o in z ij n m eest
z uiv ere v orm ? N iet v oor niets v erm el d t h et
onl ine woord enb oek v a n W ik ip ed ia b ij h et
l em m a ‘ sy steem risic o’ d e v ol g end e toel ic h ting :
‘ H et sy steem risic o tij d ens d e a f g el op en b a nk enc risis wa s d a t b a nk en el k a a r m eetrok k en in
h un v a l . ’
A l s we k ij k en h oe we er v oorsta a n, d a n is h et
sy steem risic o in v erg el ij k ing m et d e situa tie in
2008 nu significant lager. Natuurlijk, Deutsche
B a nk v erk eert wel d eg el ij k in d e p rob l em en,
m a a r d e b a nk v a l t ec h t niet m eteen om wa nt
h et eig en v erm og en is nog steed s toereik end .
M a a r d e b eurswa a rd ering k rij g t na tuurl ij k wel
een d uw. E n a l s d e k a p ita a l b uf f ers niet h oog
Toen Lehman
omviel, liep de
toezichthouder
naar binnen zonder
de geringste notie
te hebben waar
te beginnen
niet op. Je moest wel heel onhandig zijn als
je een product in de markt zette waarmee je
geen double digit rendement wist te behalen.
Het was een schijnwerkelijkheid die met een
enorme klap uiteenbarstte.
Er zijn mensen die beweren dat de lage rentes
van tegenwoordig een nieuwe bubble in de
hand werken. Omdat geld zo goedkoop is, is
de drempel om nieuwe projecten te starten
een stuk lager dan voorheen. Dat betekent
dat er ook projecten gefinancierd worden
die misschien veel minder kansrijk zijn dan
de initiatiefnemers willen doen geloven.
Die kunnen op termijn weleens tot grote
verliezen leiden. Ook zouden er nog diverse
banken zijn (in met name Zuid-Europa) die
nog steeds grote hoeveelheden oninbare
vorderingen op de balans hebben. De tijd zal
ons leren welk scenario werkelijkheid wordt.
genoeg zijn, moet de bank naar de markt om
nieuw kapitaal op te halen. Dan is het nog maar
de vraag of beleggers bereid zijn om in te
stappen. Toezichthouders zullen zeggen:
de bank moet haar buffers versterken dan wel
posities afbouwen. Als daar tijd genoeg voor
is, is er weinig aan de hand. De bank wordt
niet overnight verrast door een liquiditeits­
risico als gevolg van buitengewoon volatiele
posten op de balans. De banken hebben nu
een beter inzicht in de waarde en risico’s van
hun activiteiten en balansbeheer.
Double digit rendement
Kunnen we nu gerust zijn? In 2008 dacht
bijna de voltallige financiële wereld dat de
problemen wel zouden overwaaien.
Waarom zou een dergelijke catastrofale
situatie zich niet opnieuw kunnen voordoen?
Natuurlijk, een gewaarschuwd mens telt voor
twee, maar kun je de relevante signalen wel
tijdig genoeg oppikken? Zou bijvoorbeeld een
zeer omvangrijke fraude het hele financiële
systeem niet kunnen lamleggen? Je kunt
zeggen dat voorafgaand aan de crisis in 2008
er een enorme bubble is gecreëerd. Het kon
Hervorming toezicht
Dat het systeemrisico bijna tien jaar na de
bankencrisis tegenwoordig lager wordt
ingeschat en misschien zelfs wel beheersbaar
is, is mede een gevolg van een ingrijpende
hervorming van het financiële toezicht.
Toezichthouders hebben alle daarvoor
in aanmerking komende buffers verhoogd
en de regelgeving (Basel, IFRS) is zodanig
verscherpt dat de kans een stuk kleiner is dat
we weer zo dicht langs de afgrond scheren
als in 2008. Ook een betere controle op het
transactieverkeer in de vorm van centrale
clearinghouses helpt daarbij. En als je ziet
hoeveel tijd en energie financiële instellingen
zelf hebben gestoken in risk management
en compliance dan weten we dat we leven in
een totaal andere wereld dan die van voor de
crisis. Bovendien zijn banken tegenwoordig
verplicht een recovery & resolution plan op
de plank te hebben liggen. Toen Lehman
omviel, liep de toezichthouder naar binnen
zonder de geringste notie te hebben waar te
beginnen. Nu heeft elke bank, hoe gezond
ook, zo’n plan en als het onverhoopt helemaal
fout gaat, overhandigt het bestuur van de
bank de sleutels van de kluis aan de toezicht­
houder en die weet dan meteen hoe en waar
te beginnen. Aan het indammen van systeem­
risico’s hebben toezichthouders, regelgevers
en financiële instellingen de afgelopen jaren
keihard en succesvol gewerkt. Het risico van
een meltdown zou daarmee toch echt een
stuk kleiner geworden moeten zijn.
Wouter Smit
Accountant en partner
bij EY Financial Services
T +31 (0)88 407 15 74
E [email protected]
Systeemrisico | 23
“ V ersnip p ering
d uurz a a m h eid sp roj ec ten is een
sy steem risic o
op z ic h ”
Kl eine sta p j es m oeten d e werel d
d uurz a m er m a k en. E en v ersnel l ing
is nood z a k el ij k , m a a r nieuwe reg el g ev ing g a a t h et tem p o niet op v oeren.
H et onv ol d oend e sl a g v a a rd ig om g a a n m et
k l im a a tv era nd ering is een soort sy steem risic o.
D a t b l ij k t a l th a ns uit een d oor B l a c k R oc k
g ep resenteerd e ‘ D isa ster P l a nning ’ op b a sis
v a n een risic o ra nk ing v a n h et W orl d E c onom ic
F orum . H et is v ol g ens d e v erm og ensb eh eerd er
een em erg ing risk d a t inv estering sov ereenkomsten, financieringsprogramma’s en
v erz ek ering sp ortef euil l es g rote sc h a d e k a n
toeb reng en. O ok word t d it risic o ond ersc h a t.
Z ou d a t wa a r z ij n? H eb b en N ed erl a nd se
financials wel voldoende aandacht voor
initia tiev en op h et g eb ied v a n E nv ironm ent,
S oc ia l & G ov erna nc e ( E S G ) , k ortom v oor
d uurz a a m h eid ?
Shoppen
“ A l s j e na a r d e p ensioensec tor k ij k t, is d a t z ek er
nog niet ov era l h et g ev a l ” , z eg t R em c o B l eij s,
d irec tor A sset M a na g em ent & S usta ina b il ity
S erv ic es b ij E Y . “ P ensioenf ond sen h a d d en d e
a f g el op en j a ren m et d e d a l end e d ek k ing sg ra d en wel wa t a nd ers a a n h un h oof d d a n
d uurz a a m h eid sk westies. M a a r d e b a nk ensec tor h eef t in h et k a d er v a n h et h erstel
van vertrouwen al flink zijn best gedaan
op h et g eb ied v a n d uurz a a m b a nk ieren en
financieren.” Bleijs wijst op het eind 2015
op g eric h te P l a tf orm C a rb on A c c ounting
F ina nc ia l s ( P C A F ) , een initia tief v a n el f
24 | S usta ina b il ity
Nederlandse financiële instellingen.
D e N ed erl a nd se P C A F - a f d el ing m oet z ij n
steentj e b ij d ra g en a a n interna tiona l e
sta nd a a rd en op h et g eb ied v a n b ij v oorb eel d
h et m eten en inp rij z en v a n k l im a a trisic o’ s
v a n d e k erna c tiv iteiten v a n b ed rij v en.
D a a rna a st g ev en ond er a nd ere d e p rinc ip es
rond om integ ra ted rep orting in c om b ina tie
m et d e S usta ina b l e D ev el op m ent G oa l s v a n
d e V erenig d e N a ties a l wa t l a ng er h ouv a st,
v ol g ens h et p l a tf orm .
De bankensector heeft al
flink zijn best gedaan
“ E r word t d us wel d eg el ij k v oortg a ng g eb oek t” ,
stel t B l eij s, “ en toc h is h et niet v ol d oend e.
E r z ij n h eel v eel initia tiev en, m a a r h et ov erg rote d eel is k l einsc h a l ig v a n a a rd . D it werk t
in d e h a nd d a t b ed rij v en na a r b el iev en g a a n
sh op p en in d a t b red e a a nb od v a n k l einere
d uurz a a m h eid sp roj ec ten H et tota a l b eel d is
er een van flinke activiteit, terwijl een deel
v a n d e a c tiv iteiten m a rg ina a l v a n k a ra k ter
is. D ez e v ersnip p ering v a n v erb etering en is
eig enl ij k niets m ind er d a n een sy steem risic o” ,
m eent B l eij s. H ij stel t d a t onz e p l a neet
g ewel d ig g eb a a t z ou z ij n b ij z oiets a l s een
werel d wij d d el ta p l a n. “ M a a r z ol a ng we niet a l l e
l a nd en op d ez e a a rd b ol op een l ij n k rij g en,
m oeten we h et d oen m et k l eine sta p j es. ”
Greenwashing
E é n v a n d ie k l eine sta p j es is wa t B l eij s b etref t
ook het ‘Besluit bekendmaking niet­financiële
inf orm a tie’ d a t m et ing a ng v a n 1 j a nua ri 2 0 1 7
van kracht wordt voor financials en beurs­
g enoteerd e b ed rij v en in d e E U . “ D a t b esl uit
h a d wa t m ij b etref t z wa a rd er a a ng ez et m og en
word en. H et is q ua d iep g a ng ond uid el ij k wa t
d e org a nisa ties d ie h et a a ng a a t m oeten g a a n
ra p p orteren” , a l d us B l eij s d ie v reest d a t h et
v rij b l ij v end e k a ra k ter v a n d ez e reg el g ev ing
tot g reenwa sh ing , wa a rb ij b ed rij v en z ic h op
p a p ier b eter p resenteren d a n in d e werk el ij k h eid , k a n l eid en. “ D a n k om t er m issc h ien een
b enc h m a rk v oor d e m a te wa a rin org a nisa ties
presteren als het gaat om hun niet­financiële
ra p p orta g e en d a n z ul j e z ien d a t d e h oog st
sc orend e b ed rij v en ook d e g rootste m a rk eting a f d el ing en h eb b en. ” H oewel B l eij s d us
m eent d a t d e nood z a k el ij k e v ersnel l ing op
h et g eb ied v a n d uurz a a m h eid m om enteel
niet h eel wa a rsc h ij nl ij k is, is h ij op d e l a ng e
d uur toc h niet p essim istisc h g estem d .
“ L ink som of rec h tsom z a l d e tuc h t v a n d e
m a rk t z ij n werk d oen. G een enk el e b el eg g er
is im m ers g eï nteresseerd in stra nd ed a ssets,
z oa l s f ossiel e b ra nd stof f en d ie snel h un wa a rd e
k unnen v erl iez en. D us d ie v era nd ering k om t
er uiteind el ij k wel . ”
Remco Bleijs
Executive Director Asset Management +
Sustainability Services
T +31 (0)88 407 39 35
E [email protected]
“Er is een duidelijk
concentratierisico
ontstaan”
D e a f h a nk el ij k h eid v a n inf orm a tietechnologie in de financiële
werel d b l ij f t toenem en. “ J e k unt
j e a f v ra g en of instel l ing en
v ol d oend e g rip h eb b en op wa t
z ic h in d e k eten a f sp eel t. ”
A l s p a rtner b ij E Y F ina nc ia l S erv ic es A d v isory
g el d t M a rtin W ij nm a a l en a l s a utoriteit op
h et g eb ied v a n d e b ev eil ig ing v a n d e I T - inf ra struc tuur. T oc h h oud t h ij z ic h niet d a g el ij k s
b ez ig m et sy steem risic o’ s d ie v oortv l oeien uit
de toenemende inzet van ICT in de financiële
werel d . “ E n wie d oet d a t eig enl ij k wel ? ” , v ra a g t
h ij z ic h h a rd op a f . “ W etensc h a p p el ij k e l itera tuur
ov er h et g ev a a r v a n a a n I C T v erb ond en
sy steem risic o’ s b esta a t b ij m ij n weten niet. ”
H et m eest rec ente ond erz oek d a t W ij nm a a l en
z ic h h erinnert, d a teert a l weer uit 2 0 1 0 .
D e N ed erl a nd sc h e B a nk ( D N B ) c onsta teerd e
d estij d s ond er a nd ere d a t er onv ol d oend e inz ic h t
wa s in d e risic ob eh eersing b ij I T - serv ic ep rov id ers
en d a t er sig na l en wa ren d a t er te weinig sp ra k e
was van sturing door financiële ondernemingen
ten a a nz ien v a n d e uitb ested e d ienstv erl ening .
Concentratierisico
“ M et d ie uitk om sten in h et a c h terh oof d is er
weinig f a nta sie v oor nod ig om j e te rea l iseren
d a t h et sy steem risic o d e a f g el op en j a ren a l l een
m a a r g roter is g eword en” , stel t W ij nm a a l en.
“ D e uitb ested ing strend h oud t a a n, terwij l h et
a a nta l p a rtij en d a t I T - d ienstv erl ening v erric h t
a l s g ev ol g v a n f usies en ov erna m es a f neem t.
D a a rm ee is een d uid el ij k c onc entra tierisic o
ontsta a n. T em eer om d a t z ic h tb a re m a a treg el en
om d it risic o te v erm ind eren d e a f g el op en j a ren
IT
z ij n uitg eb l ev en. ” D e k a ns d a t een sy steem risico het financiële systeem aan het wankelen
b reng t, neem t v ol g ens W ij nm a a l en toe d oor
d e ond erl ing e a f h a nk el ij k h eid in d e k eten.
“ O ok I T - serv ic ep rov id ers b ested en een d eel
v a n h un a c tiv iteiten uit, b ij v oorb eel d a a n
tel ec om - op era tors. V oorh een k on D N B d irec t
toez ic h t h oud en op d e I T b innen v erg unning h oud ers. N a d a t z e z ij n uitb esteed is er na g enoeg
g een v orm v a n toez ic h t m eer op d ez e serv ic eproviders. Dan is het aan de financiële instelling
z el f om te b eoord el en of er v ol d oend e wa a rb org en z ij n v oor c ontinuï teit. J e k unt j e a f v ra g en
of instel l ing en v ol d oend e g rip h eb b en op wa t
A l s iem a nd d e
stek k er uit h et internet
trek t, l ig t a l l es g ewoon
h el em a a l stil
z ic h in d e k eten a f sp eel t. O v erig ens k en ik
uit m ij n p ra k tij k m eerd ere v oorb eel d en v a n
instel l ing en b ij wie h et uitsl uiten v a n b eh eersing srisic o’ s een th em a is d a t wel d eg el ij k op d e
a g end a sta a t en d ie d a t m et c ontra c ta f sp ra k en
en c ontrol e p rob eren te reg el en. ”
Fintech
T erwij l in d e werel d v a n I T - serv ic ep rov id ers
en p a y m ent p roc essors d e c onsol id a tiesl a g
onv erm ind erd v oortg a a t en d e a f h a nk el ij k h eid
v a n inf orm a tietec h nol og ie toeneem t, sig na l eert
W ij nm a a l en ook een teg eng estel d e ontwik k el ing
in de vorm van de opkomst van fintech.
“Voor financiële instellingen is het op termijn
niet h oud b a a r om h et h uid ig e om v a ng rij k e
p a k k et a a n ta k en te b l ij v en uitv oeren. Z e z ul l en
steed s m eer a c tiv iteiten uitb ested en a a n nic h epartijen, bijvoorbeeld aan fintech startups.
H oewel h et g ev a a r v a n sy steem risic o’ s d a a rm ee
og ensc h ij nl ij k a f neem t, is d a t niet h et g ev a l .
Zodra die fintechs enige schaalgrootte
b ereik en, z ul l en z e nood g ed wong en g eb ruik
g a a n m a k en v a n d e inf ra struc tuur v a n d e
g rote serv ic ep rov id ers. ”
Cybercrime en blockchain
O ok c y b erc rim e, d ie steed s v a k er v orm en v a n
g eorg a niseerd e m isd a a d a a nneem t, b l ij f t een
continue bedreiging voor het financiële systeem.
W ij nm a a l en: “ H et h el e b eta l ing sv erk eer is
g eb a seerd op d a ta c om m unic a tie. A l s h a c k ers
h et v oor el k a a r k rij g en d a t sc h a k el s in d e
tel ec om sec tor uitv a l l en, k a n d a t d e h el e
financiële sector platleggen.” In dat verband
k om t d e v ra a g op in h oev erre b l oc k c h a intec h nol og ie een b ij d ra g e k a n l ev eren a a n h et
terug d ring en v a n sy steem risic o’ s. O v er d ez e
tec h nol og ie word t im m ers b eweerd d a t z e v eil ig ,
tra nsp a ra nt en c ontrol eerb a a r is, wa a rm ee
b ij v oorb eel d f ra ud e tot h et v erl ed en z ou g a a n
b eh oren. “ A l s ik z oiets h oor, g a a n b ij m ij a l l e
a l a rm b el l en rink el en” , z eg t W ij nm a a l en.
“ O nz e erv a ring is d a t er f outen in een k l ein
h oek j e k unnen z itten, d e b itc oin is tensl otte
ook g eh a c k t. E n a l s iem a nd d e stek k er uit h et
internet trek t, l ig t a l l es g ewoon h el em a a l stil . ”
Martin Wijnmaalen
Partner EY Financial Services Advisory
T +31 (0)88 407 31 01
E [email protected]
S y steem risic o | 25
Zeven vragen
over systeemrisico’s
Nico Pul, accountant van financiële instellingen
en partner bij EY, beantwoordt zeven vragen
over systeemrisico’s.
1
Systeemrisico’s, bestaan
die eigenlijk nog?
Jazeker, meerdere zelfs. Systeem­
risico’s zijn er altijd. Het gaat erom
of zij zich zullen manifesteren en als zij dat doen,
in welke mate en in welk tempo. Het huidige ruim
geld-beleid, uitmondend in de huidige lage rente­
stand (inclusief credit spreads), is er een evident
voorbeeld van. Alle instellingen in de financiële
sector hebben last van de lage rente. Een flinke
rentestijging kan daarbij verschillend uitwerken.
Kunnen partijen die nu goedkoop lenen bij banken
op termijn aan hun verplichtingen blijven voldoen
als de rente op hun lening stijgt? Daarnaast kan
er door het goedkope geld op de Nederlandse
huizenmarkt makkelijk een bubble ontstaan.
Wat als bij renteprolongatie over bijvoorbeeld
vijftien jaar de rente veel hoger is? Dat zou een
grote impact hebben op de huizen­markt,ondanks
dat bij annuïtaire en lineaire hypotheken al een
deel zal zijn afgelost. Anderzijds: als de rente
dan nog steeds laag is, is er helemaal niets aan
de hand.
4
2
Moet de ECB ingrijpen?
De ECB heeft meerdere doel­stellingen.
Voor de ECB zijn er mogelijkheden om wat
aan de lage rente te doen, maar wat gaat
dat betekenen voor de economie in het
algemeen en de betaalbaarheid van overheidsschulden
in het bijzonder? Het voordeel van een keuze op één
beleids­terrein kan een nadeel opleveren op een ander
beleidsterrein. Geen eenvoudige opgave.
3
Hoe groot zijn de risico’s?
Als je een geconsolideerde jaarrekening van de wereldeconomie
opstelt, kun je de wereldwijde schuldpositie als een groot systeem­
risico identificeren. Dat is een latent risico dat internationale
toezichthouders moeten proberen te beheersen. Hun beleid
is dus gericht op handhaving van het vertrouwen in financiële markten.
Grote crisissen worden altijd veroorzaakt doordat financiële markten een
bepaald risico niet hebben gezien of de verwachte impact ervan hebben
onderschat als het risico zich manifesteert.
Heb je een voorbeeld?
Neem de medische vooruitgang. Stel dat er morgen een medische doorbraak komt die de gemiddelde levens­
verwachting naar 120 jaar tilt. De impact daarvan zou voor pensioenfondsen en levensverzekeraars natuurlijk enorm
zijn. Op een dergelijke ontwikkeling zijn ze niet voorbereid. Dat hoeven ze ook niet; het is een systeemrisico waarvan
het heel onzeker is of het zich manifesteert. Als zij de premies nu al zouden baseren op een levensverwachting van
120 jaar, dan zouden zij overvoorzichtig zijn en zou het stelsel onbetaalbaar zijn bij de huidige pensioeningangsleeftijd. Als de
omstandigheden veranderen, moeten instellingen zich aanpassen. De ene onderneming is daar beter in dan de andere. Zo zullen
er mondiaal gezien altijd wel zwakke broeders zijn die op enig moment tijdens een crisissituatie geen toegang meer hebben tot
de kapitaalmarkten. Die kunnen omvallen en potentieel andere instellingen in hun val meeslepen. Of overheden dan wel of juist
niet bijspringen kan heel bepalend zijn voor de impact van een systeemrisico als het zich manifesteert.
26 | Zeven vragen
5
EY | A ssura nc e | T a x | T ra nsa c tions | A d v isory
is meer regelgeving een oplossing?
Over EY
E Y is werel d wij d toona a ng ev end op d e g eb ied en a ssura nc e, ta x ,
tra nsa c tion en a d v isory serv ic es. M et d e inz ic h ten en d e h oog wa a rd ig e
d iensten d ie wij b ied en, d ra g en wij b ij a a n h et v ersterk en v a n h et
v ertrouwen in d e k a p ita a l m a rk ten en ec onom ieë n ov era l ter werel d .
W ij b reng en toona a ng ev end e l eid ers v oort d ie d oor sa m en te werk en
onz e b el of ten a a n a l onz e sta k eh ol d ers wa a rm a k en. D a a rm ee sp el en
wij een c ruc ia l e rol b ij h et c reë ren v a n een b eter f unc tionerend e werel d
v oor onz e m ensen, onz e c l ië nten en d e m a a tsc h a p p ij .
I k d enk h et niet. E r z ij n d e a f g el op en j a ren a l l erl ei
maatregelen genomen om de financiële sector
weerb a a rd er te m a k en v oor risic o’ s inc l usief
sy steem risic o’ s. M a a r h et d irec te p rob l eem b ij een
c risis is v a a k d e l iq uid iteit, niet d e sol v a b il iteit. A l s h et erop
a a nk om t z a l d e g em id d el d e k l a nt v a a k niet k ij k en h oe h oog d e
k a p ita a l b uf f ers z ij n d ie een b a nk a a nh oud t, m a a r g ewoon z ij n
g el d ov erh ev el en na a r een a nd ere b a nk . M et h og ere k a p ita a l b uf f ers c reë er j e d a a rom niet p er se g roter v ertrouwen in h et
sy steem a l s d a t ec h t ond er stress sta a t. T en a a nz ien v a n d e
toek om st v a n een b a nk is b ij v oorb eel d niet d e b el a ng rij k ste
vraag of ze het rationeel gezien financieel kunnen redden, maar
of er nog v ol d oend e v ertrouwen in d e instel l ing is. D e em otie
is d a n v a a k d e b ep a l end e f a c tor.
6
D e a a nd uid ing E Y v erwij st na a r d e werel d wij d e org a nisa tie en m og el ij k
na a r een of m eer l id f irm a ’ s v a n E rnst & Y oung G l ob a l L im ited ( E Y G ) ,
d ie el k een a f z ond erl ij k e rec h tsp ersoon z ij n. E Y G is een U K c om p a ny
l im ited b y g ua ra ntee en v erl eent z el f g een d iensten a a n c l ië nten.
V oor m eer inf orm a tie ov er onz e org a nisa tie, k ij k op ey . c om .
Wat kunnen accountants doen?
Over EY’s Financial Services
W et- en reg el g ev ing v oor f ina nc ië l e ond ernem ing en word t steed s
strik ter. B a nk en en v erz ek era a rs sta a n v oor d e uitd a g ing om na a st h et
ef f ec tief b eh eersen v a n risic o’ s ook te v ol d oen a a n v erwa c h ting en
v a n uiteenl op end e b el a ng h eb b end en. V erm og ensb eh eerd ers en
d ienstv erl eners z ien z ic h d a g el ij k s g estel d v oor uitd a g ing en a l s h et
b eh eersen v a n d e org a nisa tieg roei, risic ov erm ind ering , h et b ied en v a n
tra nsp a ra ntie en h et a c c ep teren v a n toez ic h t. E Y stel t d esg ewenst een
werel d wij d op ererend tea m v a n d esk und ig en sa m en om u te h el p en
uw m og el ij k h ed en m a x im a a l te b enutten. O nz e m ensen b esc h ik k en
ov er z eer uitg eb reid e erv a ring op h et g eb ied v a n A ssura nc e, T a x ,
T ra nsa c tion en A d v isory . B ov end ien z ij n z ij uitstek end toeg erust om u
te h el p en insp el en op trend s in d e m a rk t z od a t u uw d oel en k unt v erwez enl ij k en en ef f ec tiev er k unt c onc urreren. Z o m a a k t E Y h et v ersc h il .
A l s a c c ounta nt p ra a t j e m et b estuurd ers ov er
m og el ij k e risic o’ s, h oe een ond ernem ing d a a rm ee in h a a r risic om a na g em ent om g a a t en d e
v erwoord ing v a n risic o’ s in d e risic op a ra g ra a f in
h et j a a rv ersl a g . M a a r d e p rim a ire ta a k v a n d e a c c ounta nt is
h et c ontrol eren v a n d e j a a rrek ening , niet h et m itig eren v a n
sy steem risic o’ s. A l s d e v ersl a g g ev ing sreg el s v oorsc h rij v en
d a t j e d e b eursk oers p er j a a reind e m oet v era ntwoord en, d a n
m oet j e a l s a c c ounta nt g ewoon v a ststel l en d a t d it g eb eurt.
O ok a l z ou j e h et g ev oel h eb b en d a t d ie k oers z ou k unnen
h a l v eren – d a t is niet interessa nt v oor d e wa a rd ering op
b a l a nsd a tum . A l s d e reg el s z eg g en d a t d e j a a rrek ening
d a g k oersen b ev a t, m oet d e g eb ruik er v a n d e j a a rrek ening
accepteren dat die kunnen fluctueren.
7
Op welke aspecten van risico­
management doel je vooral?
©
2 0 1 6 E rnst & Y oung A c c ounta nts L L P .
A l l e rec h ten v oorb eh oud en.
E D 0 6 1 7
1 5 5 0 1 0 2 3 0
D it d oc um ent is uitsl uitend b ed oel d ter a l g em ene inf orm a tie en niet a l s a c c ounta nc y ,
fiscaal of anderszins professioneel advies. Gelieve voor specifiek advies contact op te
nem en m et uw a d v iseurs.
ey.com/nl
W e sp rek en m et d e ond ernem ing sl eid ing
b ij v oorb eel d ov er d e snel l e ontwik k el ing v a n d e
technologie. Over de risico’s en mogelijkheden van fintech.
E en a p p d ie v a n een g eb ruik er d e v rij h eid k rij g t om b ij na
z el f sta nd ig b a nk rek ening en te b eh eren en h et wissel en v a n
b a nk rek ening h eel l a a g d rem p el ig m a a k t, z ou een d ig ita l e
b a nk run k unnen v eroorz a k en. D e instel l ing en en wij v erd iep en
ons in d erg el ij k e sy steem risic o’ s, m a a r we k unnen niet v oorz ien
h oe g root z ij z ij n en wa t d e k a ns is d a t z e z ic h m a nif esteren.
N iem a nd h eef t een k rista l l en b ol .
Nico pul
Partner EY Financial Services
T +31 (0)88 407 29 77
E [email protected]
S y steem risic o | 27
L im ited . A l l R ig h ts R eserv ed . E D 0 8 1 7 .
2 0 1 6 E Y G M
©
Hoe maak je
van big data,
big insights?
Kijk hoe EY de voorspellende waarde van uw data
aanmerkelijk kan verhogen. Ga naar ey.nl/fsadvisory