Transcript Hoe voelt armoede? - COV

ACTUEEL Helena Desiron
Hoe voelt armoede?
Als een koud en vochtig huis
M
eer dan 21% van de Belgen, dat is een op de vijf, leeft in
armoede en sociale uitsluiting. In Vlaanderen gaat het om
een op de zes inwoners. Dat zijn hallucinante cijfers. Maar
ze staan zwart op wit in het jaarlijkse rapport van de onderzoeks­
groep OASeS van de Universiteit Antwerpen. In hun Jaarboek 2016
geven ze je een blik op energiearmoede. Want armoede is ook:
je huis niet elementair kunnen voorzien van energie en water - en
dat maakt ziek.
Wie is er allemaal arm, of loopt
risico dat te worden? Huurders,
laaggeschoolden en burgers geboren in een niet-EU land hebben een
hoog armoederisico. Ook werkzoekenden, gepensioneerden (!), langdurig zieken en jongeren zitten in
deze groep. Het aantal leefloners
stijgt. Jongeren (18-24 jaar) hebben
steeds vaker een leefloon, omdat zij
door recente maatregelen minder
lang recht hebben op een inschakelingsuitkering. Pasafgestudeerde
leraren die moeilijk aan voldoende
arbeidsdagen uit onderwijs raken,
vallen ook onder deze categorie.
Het Jaarboek 2016 stelt ronduit dat
de sociale uitkeringen vandaag onvoldoende beschermen tegen armoede. Veel leeflonen en minimumuitkeringen liggen onder de armoedegrens, vooral die aan gezinnen
met kinderen. Eenoudergezinnen
en kinderen in het algemeen hebben het financieel steeds moeilijker.
Het kinderarmoederisico in België
daalt maar niet. Met 18% zitten we
bij de hoogste cijfers van Europa.
De impact hiervan voelen we onvermijdelijk ook op school.
Energiearmoede: slecht voor
de gezondheid
Bij zulke lage inkomens is het niet
verwonderlijk dat er onvoldoende
overblijft voor energiekosten.
Energiearmoede betekent dat je
8
BASIS 24 DECEMBER 2016
moeilijkheden ondervindt om je woning te voorzien van energie voor je
noodzakelijkste behoeften. Meer dan
11,2% van de Vlaamse gezinnen kan
de energiefactuur niet betalen. Ook
de drinkwaterfactuur wordt alsmaar
duurder en vaak onbetaalbaar voor
kwetsbare gezinnen. Veel gezinnen
in armoede verwarmen met verouderde (elektrische) toestellen, vaak
in huurwoningen. Ze hebben geen
geld voor renovatie, ook niet met
premies - waar je zelf eerst een investering moet voor kunnen doen.
Dat voelt voor mensen in energiearmoede fundamenteel onrechtvaardig aan. Zij behoren niet tot de ‘elite’
die kan investeren in energiebesparende maatregelen (bv. zonnepanelen), maar zorgen wel net als ieder
mee voor de belastingsbijdragen die
dit systeem vraagt.
Hun leefomgevingen zijn vaak ook
slecht of niet geïsoleerd. Een koude
en vochtige woning veroorzaakt ook
gezondheidsklachten en is nefast
voor het mentale welzijn en sociale
relaties. Om nog te zwijgen over de
stress veroorzaakt door budgetmeters, onbetaalde facturen, defecte
verwarmingsinstallaties en uitgestelde herstellingswerken.
Energiearmoede en energiekwets­
baarheid gaan dus verder dan enkel
de woonomstandigheden, en gaan
vaak gepaard met psychosociale
kwetsbaarheid.
Psychosociale gevolgen
Angst, stress, schaamte en onmacht behoren voor deze mensen
tot de orde van de dag. Gezinnen
ontwikkelen allerlei overlevingsstrategieën, zijn voortdurend aan
het hoofdrekenen hoe te besparen,
maar structurele oplossingen zijn
er niet. Daardoor blijft hun stress
en angst lang aanwezig, met alle
gezondheidsrisico’s van dien.
In het rapport is schrijnend opgetekend hoe ouders in (energie)armoede uit alle macht hun kinderen proberen te sparen van de gevolgen
daarvan. Ze zetten bijvoorbeeld de
verwarming enkel aan net vóór de
kinderen gaan thuiskomen van
school, of sturen hun kinderen zelfs
naar de buren opdat ze daar warmer zouden hebben. Vertaald naar
onderwijs: denken we dat opgroeien
in zo’n omgeving goed is voor de
leerprestaties en ontwikkeling van
een kind?
Enkele opvallende cijfers
◗ 52% van de huurders op de private markt geeft meer dan 30% van
het besteedbaar inkomen uit aan
huur.
◗ Eind 2015 waren er 150.903 sociale woningen in Vlaanderen, terwijl 117.681 kandidaat-huurders
op de wachtlijst stonden.
◗ 18% van de Belgische bevolking
leefde afgelopen jaar in een woning van slechte kwaliteit (lekkend dak, vochtige muren en
vloeren, rottend raamwerk). Bij
mensen in armoede liep dat op
tot 30%.
◗ In juli 2016 betaalde een gemiddelde verbruiker* 285 euro meer
voor elektriciteit dan in januari
2015 (*3500 kWh per jaar met
tweevoudige meter). Dat is een
direct gevolg van de regerings-
Bezorgd om een gezin?
maatregelen die wij samen met
het ACV al sinds 2014 aanklagen.
Ze zorgen voor inkomensverlies
voor ieder: stijgende btw en heffingen op energie, afschaffing
gratis elektriciteit per gezin,
Turteltaks, enzovoort. Zie www.
berekenjeinkomensverlies.be.
Aanbevelingen
OASeS beveelt aan om de sociale
tarieven uit te breiden en automatisch toe te kennen aan alle rechthebbenden. Informatie en sensibilisering over steunmaatregelen is
nodig, net als een verbetering van
de (toegang tot de) private huurmarkt voor de financieel zwaksten.
De verhoogde btw op elektriciteit
kan door de regering teruggedraaid
worden door elektriciteit als een
noodzakelijk goed te beschouwen
(aan 6%). Maar in de eerste plaats
is er nood aan een brede structurele aanpak van armoede. De verhoging van de laagste inkomens blijft
een prioriteit.n
◗ Wil je een gezin in moeilijkheden helpen? Sommige OCMW’s hebben
een gespecialiseerde energiearmoedecel. OCMW’s zijn alleszins
goed geïnformeerd en geplaatst om mensen in (energie)armoede
verder te helpen. Kijk op de OCMW-website van jouw gemeente voor
contactgegevens.
◗ Het is winter en het is koud. Voor gezinnen met een budgetmeter en
aardgasverwarming bestaat er voor de periode van 1 november 2016
tot 31 maart 2017 een minimale levering aardgas via het OCMW. Zo
komen zij nooit helemaal in de kou te staan. Veel mensen zijn niet op
de hoogte van dit recht, daarom voert Samenlevingsopbouw hierover
campagne (www.samenlevingsopbouw.be).
◗ Hoe weet je of iemand recht heeft op het sociaal tarief voor aardgas
en/of elektriciteit? Dit wordt normaal automatisch toegekend, maar
het systeem is nog niet altijd 100% sluitend. Kijk op www.creg.be/nl/
soctar.html.
Hoe thuis en op school energie en water besparen?
Vind handige tips op:
◗ www.energiesparen.be/zuinig-met-energie
◗ www.vmm.be/waterloket: klik op ‘Goed Geregeld=Geld Gespaard’
In de klas aan de slag rond energie?
Eind november lanceerde de Vlaamse overheid een energiespel voor
kinderen van 8 tot 11 jaar: ‘Energiewijs’. Dat is een online computerspel
dat kinderen bewust leert om energie te besparen. Dit puzzelspel bestaat uit tien niveaus. Daarnaast bevat het twee actie-minigames. Je
kan het in de klas online spelen op een pc, niet met tablet of smartphone. Kijk op www.energiesparen.be/energiewijs.
Bronnen
Het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2016 (Stijn Oosterlynck, Peter Raeymaeckers,
Jill Coenen, Bart Delbeke, Pascal Debruyne en Tuur Ghys) kan je vinden op de website van de
onderzoeksgroep OASeS van de faculteit Sociologie Universiteit Antwerpen. www.uantwerpen.
be/nl/onderzoeksgroep/oases/jaarboek
Armoede en
Sociale Uitsluiting
Jaarboek 2016
Lees ook meer op:
◗ www.decenniumdoelen.be > Armoedebarometer
◗ www.netwerktegenarmoede.be > Wonen, water en energie
◗ www.berekenjeinkomensverlies.be > Berekeningstool ACV voor het effect van de regeringsBlik op energiearmoede
maatregelen op het inkomen
◗ www.kbs-frb.be Koning Boudewijnstichting > Activiteiten > Publicaties > ‘Barometer
Energiearmoede (2016)’
◗ www.samenlevingsopbouw.be > Wonen > E-publicatie ‘Energiearmoede in de Westhoek:
Meer power voor een sociaal energiebeleid’
◗ www.samentegenarmoede.be > Zelf helpen door je als vrijwilliger in te zetten, een actie op te zetten of een gift te doen.
Stijn Oosterlynck
Peter Raeymaeckers
Jill Coene
Bart Delbeke
Pascal Debruyne
Tuur Ghys
24 DECEMBER 2016 BASIS
1
9