Transcript Fenologie: resultaten en bespreking 2009 (PDF Available)

PROJECTEN
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
Fenologie: resultaten en bespreking 2009
GERALD DRIESSENS & MARC HERREMANS
Materiaal en methoden
Joepie meer data, maar oei !
Sinds de lancering van Waarnemingen.be nam ook het aantal data geschikt
voor de bepaling van voorjaarsfenologie enorm toe. Bijgevolg konden we van
meer soorten de eerste aankomstdatum voor meer gebieden bepalen. Naast
deze data, werden ook de datasets toegevoegd van Trektellen.nl, Mergus en
Noorderkempen. Voor dit rapport werden in totaal 39.046 waarnemingen
geselecteerd, waarvan er na uitfiltering en eliminatie van meervoudige invoer
netto 17.999 “nieuwe aankomsten” werden gebruikt voor verwerking.Vorig
jaar waren dat er nog maar netto 6111.
Dit succes (meer gegevens) vormt echter meteen ook een probleem. Het valt
te verwachten dat deze sterke stijging in aantal meldingen een impact heeft
op de bekomen resultaten, vooral omdat het criterium “de eerste waarneming” gevoelig is voor de geleverde zoekinspanning. Het fenologieproject
komt van een scenario waarin we beperkte lijstjes ontvingen op de fenologieformulieren die werden verspreid via Natuur.oriolus. Die werden dan aangevuld met reeds geselecteerde fenologielijsten met vaak uitsluitend de eerste waarneming per soort per regio. Het inzamelen van data op deze manier
leverde specifieke resultaten: zo stuurden de meeste waarnemers data in van
één bepaald gebied, of de eerste datum van elke soort in verschillende gebieden. Dit patroon is nu volledig gewijzigd: via waarnemingen.be voert men
onbeperkt gegevens in die achteraf relevant blijken te zijn voor de voorjaarsfenologie, waarbij er meer data zijn over meer soorten uit meer gebieden.
Waarnemingen.be kwam online eind april 2008, midden in het aankomstseizoen van zomervogels en midden in de twee jaren die we nu proberen te vergelijken.
Een vergelijking tussen de resultaten uit de beperktere fenologiedata van het
pre-waarnemingen.be tijdperk en de gegevens van 2009 bevestigt dat er wel
degelijk een probleem is: er bleek een verband tussen de hoeveelheid ingestuurde gegevens en de berekende gemiddelde aankomstdatum. Figuur 1
toont dat er bij de vroeg aankomende soorten inderdaad een groot verschil
is in het aantal gegevens tussen 2008 en 2009 (veel meer in 2009 via waarnemingen.be) en dat er een trend is om bij gebruik van meer gegevens uit te
komen bij een latere gemiddelde aankomstdatum. Bij de laat aankomende
soorten is het verschil in aantal waarnemingen kleiner tussen 2008 en 2009
(in beide jaren vooral gebaseerd op Waarnemingen.be), en is de trend dat
meer waarnemingen een latere gemiddelde aankomstdatum opleveren minder sterk aanwezig (Fig. 2).
We hebben dus het probleem dat het grotere aantal gegevens via
Waarnemingen.be iets anders gaat betekenen dan de traditioneel verzamelde fenologiegegevens. Op zich een luxeprobleem, want met dit groter aantal
cijfers kunnen we ook meer doen, maar we moeten ook wel proberen om de
aankomststatistieken vergelijkbaar te houden met de cijfers die we de laatste 20 jaar verzameld hebben. Wanneer we de ca. 18.000 nieuwe aankomsten gebruiken, bekomen we een maat voor de “gemiddelde aankomst” van
elke soort. Voor de “gemiddelde eerste aankomst” hebben we een gemiddelde berekend op de vroegste melding per deelgemeente; dat levert een subset van 6122 gegevens op, een aantal vergelijkbaar met de traditionele fenologieset.
Datumgrenzen
Omdat bij berekening van een gemiddelde de invloed van extremen groot is,
werd voor elke soort op beide datasets “datumgrenzen” toegepast: al te vroege gegevens werden geschrapt (overwinteraars of te grote kans op fouten)
maar ook late gegevens werden geweerd (bv. wanneer de eerste Beflijster
voor een gebied pas een doortrekker in het najaar was). Tijdens strengere winters zoals 2008-2009 en ook 2009-2010 was het aantal overwinteraars van
de meeste soorten beperkt, zodat de meeste eerste waarnemingen op echte
aankomst wezen. Bosrietzanger kwam bijzonder laat en gespreid aan tot ver
in mei en als einddatumgrens werd 31 mei gehanteerd.
Voor meer info over het weer in het voorjaar van 2008 zie artikel Bijzondere
vogelwaarnemingen voorjaar 2008.
Figuur 1. Verband tussen verschil in aankomstdatum en verschil in aantal waarnemingen in 2008 en 2009 bij vroege soorten (aankomst voor
15 april). Hoe meer waarnemingen hoe later de aankomstdatum.
Figuur. 2: Verband tussen verschil in aankomstdatum en verschil in aantal waarnemingen in 2008 en 2009 bij laat aankomende soorten
(aankomst na 15 april).
Herziene data 2008
Bij Zomertortel, Gierzwaluw, Oeverzwaluw, Gele Kwikstaart, Blauwborst en
Roodborsttapuit bleek een nieuwe, automatische berekeningsformule (ontwikkeld door Jan Vanwynsberghe) een andere uitkomst te geven dan de
manuele berekening die voor 2008 gepubliceerd werden; voor die soorten
geven we hier gecorrigeerde waarden. De nieuwe formule berekent niet louter de gemiddelde datum van alle waarnemingen, maar houdt ook rekening
met het gewicht van het aantal waargenomen exemplaren per waarnemingsdag.
Gebruikte afkortingen en uitdrukkingen:
Er worden twee gemiddelden vermeld:
GEA staat voor de gemiddelde eerste aankomst, en dit getal is vergelijkbaar
met de in vorige jaren gepubliceerde aankomstdatum.
GNA vertegenwoordigt de gemiddelde aankomstdatum waarop nieuwe
vogels vastgesteld werden en ligt wellicht dichter bij de gemiddelde aankomstdatum van de soort.
N = aantal ontvangen waarnemingen; ex. = exemplaar, (r.) = ringvangst, (v.)
= vondst,
51
52
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
PROJECTEN
00990 Woudaapje Ixobrychus minutus GNA 25/05 (Voorheen niet berekend) N 25
Apr 08 Peer, Dommelvallei
1 ex. Iwan Lewylle
28 Harelbeke, de gavers
1 ex. Free Claerbout,
Yann Feryn, Ignaas Robbe
Mei 01 Beveren, Groot Rietveld
1 ex . Matthias D’Haen
Het vroege exemplaar bleef aanwezig tot minstens 15 april. Vanaf 10 mei
kwamen er nog meerdere vogels bij.
01240 Purperreiger Ardea purpurea GEA 13/04 N 31 (2008: —; 2002:
06/05 N 44; 2001: 08/05); GNA 16/04 N 65
Maa 13 Drongen
1 ex. Jelle Devalez
15 Bredene
1 ex. Serge Allein
21 Zelzate, Callemansputte
3 ex. Luc Teugels
01310 Zwarte Ooievaar Ciconia nigra GNA 03/05 N 25 (Voorheen niet
berekend)
Feb 28 Mechelen, Mechels Broek
1 ex. Chris Pannis
Maa 18 Ieper, verdronken Weide
1 ex. (v.)
Dirk Becuwe,
Conny Dubois
25 Bossuit, Schelde
1 ex. Eddy Dejagere
Een melding uit januari werd niet opgenomen. Tussen 13 en 21 mei was er
dagelijks doortrek van de soort.
01340 Ooievaar Ciconia ciconia GEA 22/02 N 82 (2008: 03/03 N 134;
2007: 16/02 N 33); GNA 07/03 N 146
Waarnemingen voor 6 februari werden niet meegerekend vanwege vermoedelijke overwinteraars. Vanaf 6 februari kunnen we spreken van een aaneengesloten dataset. De grootste groep telde 16 exemplaren over Heist-opden-Berg op 27 februari (S. Janssens).
Feb 6 Haasdonk
2
Pierre Blockx
Lokeren,
Daknamse meersen
4
Jolris Everaert,
Geert Ghyselen
Neerpelt, Het Hageven
6
Paul Vangerven
Nieuwkerke, Breemeersen
2
Kurt Mortier
Sint-Lenaarts
22
Marnix Thibaut
Sint-Niklaas
6
Luc De Wit
Welle, Vlamovenkouter
7
Freddy van Damme
Omwille van het groot aantal gegevens sommen we slechts die van de eerste geldige datum op.
01440 Lepelaar Platalea leucorodia GEA 25/03 N32; GNA 02/04 N 117
(Voorheen niet berekend)
Feb 14 Oostende
3 ex. Koen Verbanck
20 Oosterzele
1 ex. Stéphane Viseur
21 Diksmuide, Rhillebroeken
3 ex. Kenny Hessel,
Guido Vandenbroucke
01910 Zomertaling Anas querquedula GEA 25/03 N 94 (2008: 24/03 N
108; 2007: 13/03 N 40); GNA 26/03 N 164
Maa 06 Maasmechelen,
Maaswinkel
3 ex. Michel Talaska
09 Hechtel
1 ex. Olav Thijs
12 Blankenberge,
1 ex. Diane Muraille,
Uitkerkse polder
Marc Rogghe
Harelbeke, De Gavers
2 ex. John Dekyvere,
Filip Goussaert
Vanaf 12 maart waren er vrijwel dagelijks nieuw aangekomen
Zomertalingen.
02310 Wespendief Pernis apivorus GEA 14/05 N 127 (2008: 09/05 N 85;
2007: 15/05 N 48); GNA 15/05 N 252
Apr 10 Deftinge
1 ex. Peter Van de Vyver
15 Zandvoorde, Zoutekreek
1 ex. Jeremy Demey,
Johan Mares
18 Liedekerke, Teralfene
1 ex. Joost Meulemans
Eén maart en een 1 april waarneming werden niet opgenomen in de gegevens. Vergissingen met onvolwassen Buizerden blijven een risico en waarnemingen voor 15 april dienen degelijk gedocumenteerd.
De vroege datum van 2008 was het gevolg van een onvolledige dataset,
vooral m.b.t.. het tweede deel van de aankomst.
Purperreiger Ardea purpurea. mei 2010, Zouweboezem (Ndl)
(Foto: Leo Janssen)
02380 Zwarte Wouw Milvus migrans GEA 24/04 N 91 (2008: 26/04 N 19;
2007: 19/04 N 26); GNA 25/04 N 203
Maa 05 Sint-Blasius-Boekel
1 ex. Luk Neujens
06 Koersel, Heide
1 ex. Jos Rutten
24 Beerse, Het Blak
1 ex. Rita Colliers
Enkele ‘klassieke’ vroege exemplaren. Vanaf 3 april was er vrijwel dagelijks
aankomst van de soort.
02390 Rode Wouw Milvus milvus GEA 21/03 N 77 (2008: 22/03 N 51;
2007: 19/03 N 26); GNA 30/03 N 177
Feb 13 Hettingen
1 ex. Walter Van der Meulen
14 Houwaart
1 ex. Kamiel Aerts
Kampenhout
1 ex. Chris Vandeperre
Zonhoven, Ter Donk
1 ex. Marc Lodewyckx
Poederlee, Aa-vallei
2 ex. Paul De Cnodder
Schare, Sint-Jorispolder
1 ex. Walter De Smet
De 10 waarnemingen tussen 1 en 8 februari werden niet beschouwd als
aankomsten maar overwinterende individuen, zo verbleef er een exemplaar
bij Bassevelde/Watervliet. Zij werden bijgevolg niet meegerekend in de
Gemiddelde aankomstdatum.
02600 Bruine Kiekendief Circus aeruginosus GEA 03/04 N 106 (2008:
30/03 N 70; 2007: 12/04 N 34); GNA 10/04 N 491
Gegevens vanaf 10 maart werden als aankomst beschouwd. Er waren twee
februari- en 19 maartwaarnemingen op plaatsen waar de soort overwinterde.
Maa 11 Doel, Doelpolderweiden
1 ex. Wout De Rouck
Heist
1 ex.. Lode Gillis
Lier, Anderstad
1 ex. Jan Celis, Dirk Colin,
Joachim Tafforeau,
Kristof Van Asten
Oudenburg, De Zwaanhoek 1 ex. Wouter Rommens
12 Harelbeke, De Gavers
2 ex. John Dekyvere,
Filip Goussaert
Tienen, bezinkingsputten
1 ex. Wim Claes
02630 Grauwe Kiekendief Circus pygargus GNA 05/05 N 52 (Voorheen
niet berekend)
Apr 19 Brecht, groot Schietveld
2 ex.. Danny Laps,
Herman Nuytemans,
Dirk Symens, e.a.
Helchteren
1 ex. Geert Beckers,
Jan Kerckhofs
Mechelen, Mechels Broek
1 ex. Ken Lossy, Regis Nossent
20 Tienen, Bruul
1 ex. Willem Laermans
21 Doel, Paardenschor
1 ex. Wout De Rouck
Een waarneming op 29 maart en 6 april werden niet weerhouden voor verwerking. Net als bij Wespendief dienen vroege waarnemingen van deze
soort goed gedocumenteerd te worden. 19 april betekende meteen het
startschot voor een intensieve doortrek.
PROJECTEN
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
03010 Visarend Pandion haliaetus GEA 15/04 N 62 (2008: 11/04 N 36;
2007: 15/04 N 24); GNA 18/04 N 110
Maa 28 Attenhoven
1 ex. Steven Keteleer
Bachte-Maria-Leerne,
Scheldemeersen
1 ex. Peter Van Herp
Dilsen-Stokkem, Schotsheide1 ex.
Jan Geens
Verrebroek,
Verrebroekse Plassen
1 ex. Walter Van den Bussche
29 Aldeneik, Uiterwaarden
1 ex. Ludo Smets
Brecht, Groot Schietveld
1 ex. Peter Symens
Zonhoven, Wijvenheide
1 ex. Alex Bogaerts
Een gegeven van 16 maart werd niet opgenomen in deze fenologielijst.
03100 Boomvalk Falco subbuteo GEA 17/04 N 146 (2008: 20/04 N 109;
2007: 19/04 N 47); GNA 17/04 N 270
Apr 5 Lommel, Kristallijn
1 ex. Pieter Cox
Ransberg
1 ex. Joachim Mergeay
Sint-Martens-Latem, meersen1 ex. Tom Embo, Peter Van Herp
6 Berlare, Berlarebroek
1 ex. Marc Van den Bril
Bredene
1 ex. Serge Allein
Houthulst
1 ex. Miguel Demeulemeester
Tienen, bezinkingsputten
1 ex. Michaël Vandeput
Ook bij deze soort een intensieve start met dagelijks meerdere waarnemingen vanaf de eerste aankomstdatum.
03700 Kwartel Coturnix coturnix GEA 14/05 N 45 (2008: 20/05 N 41;
2007: 13/05 N 30); GNA 15/05 N 74
Apr 4 Gijzegem, Hogedonk
1 ex. Rik De Baere
5 Zandvoorde, Zoutekreek
1 ex. Miel Ferdinande,
Jean Hugé
7 Sint-Denijs
1 ex. Dirk Derdeyn
Vroege eerste aankomstdata. De volgende aankomstgolf als start van een
gespreide aankomst vond plaats op 12 april.
Er wordt de laatste jaren intensief geringd op doortrekkende kwartels in het
voorjaar. 2009 was een bijzonder goed jaar en een uitwerking van de ringgegevens zou allicht een meer gedetailleerd (eventueel zelfs ander ?) beeld
geven van aankomst en doortrek.
04690 Kleine Plevier Charadrius dubius GEA 29/03 N 81 (2008: 01/04 N
105; 2007: 11/04 N 40); GNA 02/04 N 220
Maa 1 Laarne, Kalkense Meersen
1 ex. Dimitry De Wilde
Stuivekenskerke,
Viconiakleiputten
1 ex. Koen Devos
2 Sint-Martens-Latem,
Westerplas
1 ex. Peter Van Herp
7 Zonhoven, Wijvenheide
1 ex. Marc Lodewyckx
05170 Kemphaan Philomachus pugnax GNA 20/02 N 111 (2008: —; 2007:
17/03 N 21)
In midden februari waren er enkele waarnemingen van relatief grote groepen (30, 80 en 65 exemplaren), die het resultaat behoorlijk beïnvloeden.
Aangezien het niet helemaal duidelijk is wanneer het echt om overwinteraars of nieuwe aankomst ging, sommen we hier geen eerste data op. De
datumgrenzen werden gelegd op 1 februari en 31 maart.
Feb 1 Blankenberge
3
Marc Rogghe
Boekhoute, Doodhoek
37
Walter de Smet
Bredene, Vicogneweiden
15
Eli Devos
Snaaskerke
36
Johan Devos
Zeebrugge-Achterhaven
4
Hans De Blauwe
Zomergem, Rohoekske
5
Jan Versigghel
05320 Grutto Limosa limosa GEA 06/03 N 86 (2008: 28/02 N 569; 2007:
16/03 N 37); GNA 11/03 N 378
Feb 14 Doel, Schor Oude Doel
1 ex. Werner Goussey
Kieldrecht, Puttenplas
1 ex
Kris De Keersmaecker
Reninge, IJzerbroeken
9 ex
Guido Quaghebeur,
Koen Devos, Karina Samijn
15 Blankenberge,
Uitkerkse polder
1 ex
Alain Devreese
Gent, Bourgoyen
1 ex. Jelle Devalez
Woumen/Merken, IJzervallei 11 ex. Luc Teugels
Noordschote
6 ex. Wim Debruyne,
Miguel Demeulemeester
Turnhout, De Kasteeltjes
2 ex. Ward Machielsen
Kleine Plevier Charadrius dubius. 25 apr 2010, Paal-Beringen (Foto :
Dieder Plu)
Op 15 februari waren er nog drie andere plaatsen met Grutto’s en het aantal gegevens per dag liep daarna aanzienlijk op.
Vanaf 14 februari werden de gegevens verwerkt.
05380 Regenwulp Numenius phaeopus GEA 16/04 N 89 (2008: 15/04 N
806; 2007: 14/04 N 40); GNA 21/04 N 408
Maa 18 Sint-Martens-Latem,
Westerplas
1 ex. Peter Van Herp
20 Brugge, Zeekanaal
Herdersbrug
1 ex. Machteld Kaesemans
29 Stuivekenskerke
1 ex. Koen Devos
Merksplas, Zandvenheide
6 ex. Frans Geerts
Vanaf 2 april kwam de trek gespreid op gang.
05480 Groenpootruiter Tringa nebularia GEA 18/04 N 107 (2008: 15/04 N
62; 2007: 13/04 N 36); GNA 27/04 N 350
Maa 17 Laarne, Kalkense Meersen
2 ex. Geert Meganck
18 Herk-de-Stad, Schulensmeer 1 ex. Herman Van Bosstraeten
19 Kieldrecht, Puttenplas
1 ex. Dimitry de Wilde
Een exemplaar dat 1 maart bij Lillo werd gezien werd niet verwerkt aangezien de kans bestaat dat deze vogel in de buurt overwinterde.
Winterwaarnemingen zijn wel bijzonder zeldzaam in België, in 2008 werd
dit vastgesteld in Knokke.
05540 Bosruiter Tringa glareola GEA 26/04 N 51 (2008: —; 2004: 24/04 N
24); GNA 02/05 N 126
Maa 21 Helchteren
1 ex. Ruben Evens
29 Merksplas, Zandvenheide
2 ex. Frans Geerts
Apr 5 Kieldrecht, Puttenplas
1 ex. Koen Dierckx
Vanaf 10 maart op meerdere plaatsen dagelijks aanwezig.
05560 Oeverloper Actitis hypoleucos GEA 26/04 N 146 (2008: 19/04 N
109; 2007: 17/04 N 37); GNA 27/04 N 350
De waarneming van een exemplaar in Sint-Jan-in-Eremo op 2 maart werd
niet in de berekening van de GA verwerkt.
Maa 15 Sint-Jan-in-Eremo,
Molenkreek
1 ex. Kjell Janssens
21 Ertvelde, Schildeken
1 ex. Yves Pieters
23 Poperinge
1 ex. Dirk Becuwe
Gegevens vanaf 15 maart werden als nieuwe aankomst beschouwd.
05750 Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus GEA 08/03 N 90 (2008:
27/03 N 669; 2007: 14/03 N 34); GNA 18/03 N 285
Feb 14 Ertvelde, Spaarbekken Kluizen1 ex.
Luc Bekaert
Liedekerke, RWZI
1 ex. Bruno De Bruyn,
53
54
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
PROJECTEN
06870 Zomertortel Streptopelia turtur GEA 02/05 N 125 (2008: 02/05* N
48; 2007: 24/04 N 40); GNA 02/05 N 220
Apr 9 Vorselaar, Molenheide
1 ex. Karel Tops
12 Hoegaarden, Jordaanvallei
1 ex. Frans De Schamphelaere
13 Lier, Nazareth
1 ex. Kristof Van Asten,
Robin Vermylen
Een waarneming bij Oudenaarde op 1 april had betrekking op een ontsnapt
exemplaar met gele kleurring.
* Herberekening van de gemiddelde aankomstdatum voor 2008 corrigeerde deze naar 2 mei i.p.v. 28 april zoals vermeld in het vorige rapport.
Visdief Sterna hirundo. 6 juni 2010, Beernem (Foto : Geert Vanhulle)
Joost Mertens,
Joost Meulemans
17 Verrebroek, Drijdyck
1 ex. Björn Deduytsche
18 Kallo, Waaslandkanaal
3 ex. Kenny Hessel
Vanaf 22 februari kwam de soort dagelijks op meerdere plaatsen aan .
06110 Grote Stern Sterna sandvicensis GNA 26/04 N 59 (Voorheen niet
berekend)
Maa 4 Nieuwpoort, IJzermonding 1 ex. Jeremy Demey
15 Nieuwpoort, Noordzee
3 ex. Luc De Wit
22 Zeebrugge, De Fonteintjes
2 ex. Stijn Baeten
06150 Visdief Sterna hirundo GEA 25/04 N 53 (2008: 20/04 N 47; 2007:
17/04 N 27); GNA 25/04 N 152
Apr 1 Berlare, Scheldebroeken
1 ex. Dirk Vanackere
4 Destelbergen
3 ex. Christiaan Deliaert
6 Zeebrugge, De Fonteintjes
6 ex. François Doyen
Vanaf 12 april werd er een gespreide aankomst geregistreerd op verschillende plaatsen.
06160 Noordse Stern Sterna paradisaea GNA 09/05 N 16 (Voorheen niet
berekend)
Apr 18 Bredene, Spanjaardduinen
1 ex. Erik Vanloo, Luc Lens
Mei 1 Rotem, Bichterweerd
1 ex. Geert Beckers,
Joachim Bertrands,
Kobe Janssen
4 Kieldrecht, Puttenplas
2 ex. Wim van den Bossche
In mei was er opvallende doortrek van deze soort in het binnenland, met
o.a. 76 langs Rotem op 6 mei.
06240 Dwergstern Sterna albifrons GNA 08/05 N 35 (Voorheen niet berekend)
Apr 13 Sint-Idesbald, Noordzee
2 ex. Peter Adriaens
19 Bredene, Spanjaardduinen
1 ex. Erik Vanloo, Stijn Borny,
Dirk Vanhoecke, Luc Lens,
e.a.
23 Zeebrugge, De Fonteintjes
17 ex. Johan Buckens,
Karina Samijn
06270 Zwarte Stern Chlidonias niger GEA 06/05 N 41 (2008: —; 2004:
02/05 N 26); GNA 12/05 N 106
Apr 15 Zeebrugge, De Fonteintjes
1 ex. Benny Cottele, Paul
D’Hoore, Filiep T’Jollyn,
Kenny Hessel
17 Stuivekenskerke,
Viconiakleiputten
1 ex. Johan Buckens
18 Zandvoorde, Keignaertkreek 4 ex. Noël Vervaecke
07240 Koekoek Cuculus canorus GEA 15/04 N 202 (2008: 18/04 N 47;
2007: 13/04 N 79); GNA 18/04 N 490
Waarnemingen vanaf 20 maart werden opgenomen in de dataset.
Maa 22 Tollembeek
1 ex. Marc Tresignie
Apr 3 Neerpelt, Het Hageven
1 ex. Hans Claes
4 Berlare, Scheldebroeken
1 ex. Rudi Van Onderbergen
Engelmanshoven
1 ex. Yvon Princen
Itterbeek
1 ex. Bernard Vilain
Kalmthout, Grenspark
1 ex. Pallieter De Smedt
Knesselare, Maldegemveld 1 ex. Kurt De Kesel
Lubbek
2 ex. Roger Kerckhofs
Meilegem, Kaaimeersen
1 ex. Dimitri Van de Populiere
St-Martens-Latem, Meersen 1 ex. Tom Embo, Peter Van Herp
07780 Nachtzwaluw Caprimulgus europaeus GNA 02/06 N 59 (Voorheen
niet berekend)
Apr 29 Hamont
1 ex. Paul Van Sanden
Mei 1 Kessel, Kesselse Heide
1 ex. Bart Derden
4 Oostmalle/Zoersel, Vliegveld 1 ex. Roger Pynaerts
Een soort met beperkte trefkans, waar doorgaans naar gezocht wordt wanneer men weet dat ze zijn aangekomen. Dit verkleint de kans op het waarnemen van de vroegste aankomers. De gemiddelde aankomstdatum ligt
daarom wellicht aan de late kant.
07950 Gierzwaluw Apus apus GEA 27/04 N 175 (2008: 28/04* N 353;
2007: 22/04 N 88); GNA 02/05 N 611
Apr 6 Sint-Goriks-Oudenhove
3 ex. Danny Schietecatte
7 Brugge, centrum
7 ex. Jan Swimberghe
Veurne
1 ex. Diederik D’Hert
8 Verrebroek,
Verrebroekse Plassen
1 ex. Kenny Hessel, Luc Teugels
Vanaf 9 april werd dagelijks aankomst op meerdere locaties vastgesteld.
* Ook hier werd de gemiddelde datum van 2008 gecorrigeerd: 28 i.p.v. 24
april.
08480 Draaihals Jynx torquilla GNA 26/04 N 39 (Voorheen niet berekend)
Apr 15 Genk, de Maten
1 ex. Carlo Vanderydt
17 Ronse, Hoog Deurne
1 ex. Roland Werbrouck
18 Willebroek
1 ex. Wim Van den Bossche
Zulte
1 ex. Peter Depodt
Een waarneming van 8 april werd niet weerhouden.
09740 Boomleeuwerik Lullula arborea GEA 28/02 N 48 (2008: 27/02 N
129; 2007: 13/03 N 26); GNA 02/03 N 160
Gegevens vanaf 15 februari werden als aankomst beschouwd.
Feb 18 Kortrijk, Keibeekbekken
11 ex. Dirk Derdeyn
19 Kasterlee, Snepkensvijver
1 ex. Filip Debrabandere
Vorselaar,
Achterste Sassenhout
1 ex
Norbert Willaert
20 Sint-Denijs
1 ex. Dirk Derdeyn
09810 Oeverzwaluw Riparia riparia GEA 01/04 N 75 (2008: 06/04* N 164;
2007: 16/04 N 41); GNA 14/04 N 260
Maa 14 Doel, Schor Oude Doel
1 ex
Wout de Rouck
15 Verrebroek, Haven
1 ex. Koen Dierckx
Kruibeke, Bazelse Polder
2 ex. Dirk Braem
Oud-Heverlee-Zuid
1 ex. Joris Menten
16 Zonhoven, Wijvenheide
1 ex. Geert Beckers
Terug een normale gemiddelde aankomstdatum.
*De gemiddelde aankomstdatum van 2008 dient gecorrigeerd van 30 naar
6 april!
PROJECTEN
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
11040 Nachtegaal Luscinia megarhynchos GEA 16/04 N 74 (2008: 21/04
N 79; 2007: 18/04 N 56); GNA 19/04 N 189
Apr 7 Ekeren, Oude Landen
1 ex. Fons Vervoort
De Panne, De Westhoek
1 ex. Simon Feys
Willebroek, broek Denaeyer 1 ex. Erik De Keersmaecker
Zeebrugge, bosjes station
1 ex. Johan Buckens
Zeebrugge, Filipsdok
1 ex. Johan Buckens
8 Antwerpen-L.O., Vlietbos
1 ex. Joris Elst
Nieuwpoort, Simli-duinen
1 ex. René Billiau
Tapuit Oenanthe oenanthe. 25 apr 2010, Paal- Beringen
(Foto: Dieder Plu)
09920 Boerenzwaluw Hirundo rustica GEA 29/03 N 271 (2008: 31/03 N
91; 2007: 10/04 N 80); GNA 15/04 N 1353
Maa 1 Keerbergen, Dijle
2 ex. Johan De Meirsman
Lier, Anderstad
1 ex. Dirk Colin
Mechelen, Mechels Broek
1 ex. Ken Lossy, Jan Soors,
Filip Van den Wyngaert
4 Rumst, AWW5/Eeckhoven
1 ex. Kristof Van Asten
Perk
3ex.
Willy Laurens
8 Bree
1 ex. Bart Mulkens
De vogels van Lier-Anderstad en Mechelen-Mechels Broek werden ook op 2
maart gezien.
10010 Huiszwaluw Delichon urbica GEA 12/04 N 127 (2008: 14/04 N 111;
2007: 14/04 N 57); GNA 19/04 N 314
Maa 15 Damme
1 ex. Rudy Deplae
19 Lubbeek, Heide
10 ex. Marc Bracquiné
20 Pittem
3 ex. Johan De Clerck
10050 Duinpieper Antus campestris GNA 23/04 N 23 (Voorheen niet berekend)
Apr 10 Lommel, Kristallijn
1 ex. Walter Andrejewski,
Pieter Cox, Michel
Emmers, Lex Peeters
15 Ingooigem
1 ex. Christoph Wintein
Relegem, Kruiskouter
3 ex. Axel Smets
Rotem, Bichterweerd
1 ex. Geert Beckers,
Ger De Hoog,
Emiel Opdenacker
16 Brecht, Groot Schietveld
1 ex. Peter Symens
Een maartwaarneming werd niet in de fenologiedata opgenomen.
10090 Boompieper Anthus trivialis GEA 12/04 N 110 (2008: 15/04 N 111;
2007: 14/04 N 48); GNA 14/04 N 426
Maa 15 Neerpelt, Het Hageven
1 ex. Hans Claes, Patrick
Schuurmans
16 Kortrijk, Kulakbekken
1 ex
Dirk Derdeyn
17 Lommel, Riebos
1 ex. Walter Andrejewski
10170 Gele Kwikstaart Motacilla flava GEA 10/04 N 151 (2008: 16/04* N
151; 2007: 17/04 N 59); GNA 19/04 N 603
Maa 14 Lier, Anderstad
1 ex
Dirk Colin,
Kristof Van Asten
15 Retie, Prinsenpark
1 ex. Tom Van de Venne
17 Zwijndrecht, Groot Rietveld 1 ex
Peter Symens
Vanaf 20 maart werd op vele plaatsen aankomst van Gele Kwikstaart opgetekend. Vogels met zekerheid gedetermineerd als Engelse Gele Kwikstaart
M. f. flavissima of Noordse Gele Kwikstaart M. f. thunbergii werden niet
weerhouden in deze dataset: voor deze taxa bedroeg de GEA respectievelijk
17/04 en 02/05.
*De gemiddelde aankomstdatum van 2008 werd gecorrigeerd van 9 naar
16 april.
11060 Blauwborst Luscinia svecica GEA 30/03 N 116 (2008: 06/04* N 85;
2007: 15/03 N 52); GNA 03/04 N 366
Maa 11 Berlare, Scheldebroeken
1 ex. Rudi Van Onderbergen
14 Wintam, Zuidelijk Eiland
1 ex. Joost Reyniers
Verrebroek, Haazop
1 ex
Wout De Rouck
15 Berendrecht, Opstalvallei
1 ex. Bram Vogels
Kallo, Groot Rietveld
1 ex. Wim van den Bossche
Stabroek, Hooge Maey
1 ex. Peter Symens
Uitkerke, Uitkerkse polder
1 ex. Geert De Clercq
Wintam, Noordelijk Eiland 2 ex. Paul Mees
Zichem, Kloosterbeemden 1 ex. Kamiel Aerts
Vanaf 15 maart werd dagelijks op vele plaatsen aankomst vastgesteld.
* Gemiddelde aankomstdatum van 2008 was 6 april i.p.v. 21 maart.
11210 Zwarte Roodstaart Phoenicurus ochruros GEA 28/03 N 179 (2008:
18/03 N 68; 2007: 18/03 N 58); GNA 31/03 N 484
Waarnemingen vanaf 15 februari werden weerhouden als nieuwe aankomst.
Feb 15 Wintam, Noordelijk eiland 1 ex. Paul Mees
20 Leuven, centrum
1 ex. Wouter Desmet
25 Veurne
1 ex. Eli Devos, Johan Devos
11220 Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus GEA 17/04 N 96
(2008: 17/04 N 53; 2007: 15/04 N 34); GNA 21/04 N 224
Maa 21 Lokeren, Daknamse Meersen 1 ex. Geert Ghyselen
28 Maasmechelen, Kikbeekbron 1 ex. Jos Gorissen
Rumst
1 ex. Frans van Havermaet
Apr 1 De Panne, Krakeelduinen
1 ex. René Billiau
Gespreide, regelmatige aankomst werd opgetekend vanaf 4 april.
11370 Paapje Saxicola rubetra GEA 26/04 N 73 (2008: 25/04 N 63; 2007:
17/04 N 30); GNA 28/04 N 146
Apr 1 Antwerpen,
1 ex. Ludo Benoy,
Rangeerstation A-Noord
1 ex. Jef Van Ammel
Wuustwezel, Wezelse Heide 1 ex. Peter Symens
3 Zeebrugge, Achterhaven
1 ex. Michel Vlaemynck
9 Nieuwpoort, IJzermonding 1 ex. Sander Bruylants,
Daan Dekeukeleire,
Bram Sercu e.a.
11390 Roodborsttapuit Saxicola torquata GEA 09/03 N 99 (2008: 07/03*
N 79; 2007: 14/03 N 64); GNA 15/03 N 339
Vóór 15 februari waren er door de strenge winter nauwelijks waarnemingen. We nemen 15 februari als start van de nieuwe aankomsten.
Feb 15 Blankenberge, Uitkerkse polder
1 ex
Dirk Becuwe
Oostvleteren, IJzerbroeken 1 ex. Luc Teugels
18 Deinze,
Vallei van de Zeverenbeek
1 ex. Viviane Lootens
21 Beveren, Havengebied Zuid 1 ex. Mathias D’Haen
Roesbrugge-Haringe, Heybeke 2 ex. Guido Quaghebeur
Vanaf 24 februari was er dagelijkse aankomst.
*Correcte datum van 2008 is 7 i.p.v. 14 maart.
11460 Tapuit Oenanthe oenanthe GEA 04/04 N 39 (2008: 12/04 N 89;
2007: 14/04 N 51); GNA 05/04 N 94
Maa 6 Maasmechelen, Maaswinkel 2 ex
Michel Talaska
7 Heist, Kleiputten
2 ex. Wouter Vansteelant
Zeebrugge, Achterhaven
1 ex. Wouter Vansteelant
18 Relegem, Kruiskouter
1 ex. Michel Janssens
Vanaf 26 maart was pas sprake van gespreide aankomst van de soort.
55
56
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
PROJECTEN
11860 Beflijster Turdus torquatus GEA 09/04 N 62 (2008: 17/04 N 108;
2007: 12/04 N 67); GNA 11/04 N 129
Maa 30 Mechelen, Stuivenberg
1 ex. Willy Beullens
Apr 1 Bredene, Spanjaardduinen
1 ex. Stijn Borny
Sint-Lenaarts, De Leeuwerik 1 ex. Glenn Vermeersch
Oostmalle/Zoersel, vliegveld 1 ex. Guy Laurijssens
Oud-Heverlee, dorp
1 ex. Jos Rutten
2 Koksijde
1 ex. R. Desaever
Wijnegem
1 ex. Dirk Colin
Telkens één waarneming op 14 en 16 maart werd niet weerhouden voor
verwerking.
12360 Sprinkhaanzanger Locustella naevia GEA 15/04 N 101 (2008: 18/04
N 51; 2007: 15/04 N 44); GNA 17/04 N 229
Apr 3 Houthulst
1 ex. Miguel Demeulemeester
5 Genk- De Maten
1 ex. Stijn Raymaekers,
Carlo Vanderydt
1 Herne
1 ex. (r.)Walter Roggeman
12380 Snor Locustella luscinioides GNA 26/04 N 32 (Voorheen niet berekend)
Apr 10 Zwijndrecht, Groot Rietveld 1 ex. Peter Hofman,
Lyndon Kearsley
Zandvoorde, Zoutekreek
1 ex. Serge Allein
13 Bocholt, Smeetshof
1 ex. Hans Claes
14 Bredene
1 ex. Filip De Ruwe
Wintam, Zuidelijk Eiland
1 ex. Joost Reyniers
12430 Rietzanger Acrocephalus schoenobaenus GEA 12/04 N 74 (2008:
15/04 N 72; 2007: 12/04 N 33); GNA 17/04 N 279
Maa 21 Blankenberge, Uitkerkse polders
1 ex. Filip De Ruwe
28 Zichem, Vierkensbroek
3 ex. Willy Daems
29 Ieper, Verdronken Weide
1 ex. Dirk Becuwe
Muizen, Mechels Broek
2 ex. Regis Nossent
Wintam, Noordelijk Eiland 1 ex. Joost Reyniers
Woumen, IJzerbroeken
1 ex. Karina Samijn
Op 25 maart werden er in totaal zeven geteld in Blankenberge, Uitkerkse
polder (Denis Devos).
12500 Bosrietzanger Acrocephalus palustris GEA 15/05 N 190 (2008:
13/05 N 125; 2007: 17/05 N 44); GNA 21/05 N 496
Apr 12 Berlare, Scheldebroeken
1 ex. Rudi Van Onderbergen
13 Keerbergen, Dijle
1 ex. Kristof an Breedam
16 Vlamertinge
1 ex. Dirk Becuwe
12510 Kleine Karekiet Acrocephalus scirpaceus GEA 25/04 N 136 (2008:
26/04 N 51; 2007: 20/04 N 48); GNA 04/05 N 437
Apr 2 Gentbrugge
2 ex. Thomas Van Lancker
Sprinkhaanzanger Locustella naevia. 5 sep 2009
(Foto: Dirk Ottenburghs)
5 Kraainem
1 ex.
Langdorp, Demervallei
1 ex.
7 Loker, Scherpenberg
1 ex.
Stuivekenskerke, Viconiakleiputten
Zwijndrecht, Groot Rietveld 1 ex.
Carlos Terseleer
Willy Daems
Sebastiaan Hanoulle
2 ex. Carl Vertommen
Mathias D’Haen
12590 Spotvogel Hippolais icterina GEA 19/05 N 169 (2008: 09/05 N 58;
2007: 12/05 N 44); GNA 21/05 N 428
Apr 20 Ruisbroek, Polder van Bree 1 ex. Chris Coeckelbergh
23 Merelbeke
1 ex. Fonne Bruggemans
30 Heverlee - Oost
1 ex. Erik Toorman
Essen, Horendonk
1 ex. Koen Verschoore
12740 Braamsluiper Sylvia curruca GEA 22/04 N 105 (2008: 22/04 N 76;
2007: 20/04 N 51); GNA 24/04 N 256
Maa 31 Zeebrugge, De Fonteintjes
1 ex. Johan Buckens,
Paul D’Hoore,
Patrick Vandousselaere e.a.
Apr 7 Drieslinter
1 ex. Ronny Huybrechts
9 Koksijde, Ter Yde
1 ex. Wouter Van Gompel
12750 Grasmus Sylvia communis GEA 16/04 N 201 (2008: 20/04 N 37;
2007: 16/04 N 85); GNA 20/04 N 585
Apr 5 Diest, Webbekoms Broek
1 ex. Willy Vanwesemael
Neerlinter
1 ex. Ronny Huybrechts
Pollinkhove, IJzerbroeken
1 ex. Wim Debruyne
6 Merelbeke
1 ex. Philip De Somer
7 Gent,
Bourgoyen – Ossemeersen 1 ex. Jean Hugé
Tienen, bezinkingsputten
1 ex. Philippe Smets,
Michaël Vandeput
Vanaf 7 april was er dagelijks goede aankomst van de soort.
12760 Tuinfluiter Sylvia borin GEA 27/04 N 174 (2008: 24/04 N 29; 2007:
24/04 N 57); GNA 03/05 N 422
Apr 4 Melden
1 ex. Dieter Geenens
7 Marke, ‘t Schrijverke
1 ex. Luc Vandeghinste
10 Teralfene
1 ex. Joost Meulemans
Hoeilaart
1 ex. Pieter Dhaluin
Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus. 17 apr 2010, Lommel
(Foto: Dieder Plu)
12770 Zwartkop Sylvia atricapilla GEA 06/04 N 260 (2008: 04/04 N 104;
2007: 30/04 N 73); GNA 12/04 N 979
PROJECTEN
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
In de tweede helft van februari waren er zeven waarnemingen.
Datumlimiet wordt echter genomen op 1 maart om de invloed van overwinterende vogels te vermijden.
Maa 1 Beerse
3 ex. Bart Royens
Hove
1 ex. Jan Celis
3 Berlare, Heidemeersen
1 ex. Dirk De Mesel
Geraardsbergen, Bosberg
1 ex. Micheline Van der Stricht
5 Diepenbeek
1 ex. Jan Van den Bussche
Vanaf 12 maart waren er dagelijks nieuwe meldingen.
13080 Fluiter Phylloscopus sibilatrix GEA 30/04 N 34 (2008: —; 2004:
03/05 N 27); GNA 07/05 N 52
Apr 10 Hoeilaart
1 ex. Pieter Dhaluin
12 Torhout, Bos van Wijnendale 1 ex. Miel Ferdinande
Zoersel, Zoerselbos
1 ex. Eddy Bruggemans
16 Schoten, Peerdsbos
1 ex. Joris Elst
13110 Tjiftjaf Phylloscopus collybita GEA 17/03 N 272 (2008: 07/03 N
112; 2007: 12/03 N 132); GNA 25/03 N 1217
Vijf waarnemingen tussen 1 en 10 februari werden niet meegerekend
gezien het meer waarschijnlijk overwinteraars betrof. Er was duidelijk aankomst na de 10de.
Feb 12 Waterland-Oudeman
1 ex. Kjell Janssens
14 Teralfene
1 ex. Bruno De Bruyn,
Joost Meulemans
15 Hingene, Kouter
1 ex. Joost Reyniers
13120 Fitis Phylloscopus trochilus GEA 07/04 N 208 (2008: 03/04 N 99;
2007: 14/04 N 92); GNA 12/04 N 569
Maa 15 Honegem
1 ex. Vincent Van Heghe
Solegem
2 ex. Robin Van Heghe
16 Mechelen, Mechels Broek
1 ex. Pierre Blockx
18 Herk-de-Stad, Schulensbroek 1 ex. Willy Vanwesemael
13350 Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata GEA 16/05 N 74 (2008:
06/05 N 41; 2007: 14/05 N 23); GNA 17/05 N 135
Maa 31 Zeebrugge, De Fonteintjes
1 ex. Johan Buckens,
Paul D’Hoore, Patrick
Vandousselaere e.a.
Apr 28 Lille, centrum
1 ex. Willy Debaere
29 Drongen, centrum
1 ex. Jelle Devalez
Tielt
1 ex. Dirk Vanluchene
Wortel-Kolinie, Moeras
1 ex. Bart Hoeymans
De extreem vroege waarneming op 31 maart werd weerhouden vanwege
de betrouwbaarheid en bevestiging door verschillende ervaren waarnemers.
13490 Bonte Vliegenvanger Ficedula hypoleuca GEA 22/04 N 50 (2008:
22/04 N 55; 2007: 16/04 N 28); GNA 25/04 N 121
Apr 5 Essen, Wildertse Duintjes
1 ex. Dirk Vilijn
Kalmthout, Grenspark
1 ex. Jean Jordaens
9 Genk, Stiemerbeekvallei
1 ex. Christof Van Ackere
Achel
1 ex. Patrick Schuurmans
Meerle, Elsakker
1 ex. Bart Hoeymans
15080 Wielewaal Oriolus oriolus GEA 11/05 N 113 (2008: 03/05 N 58;
2007: 03/05 N 35); GNA 15/05 N 241
Apr 24 Geel, Zammelsbroek
1 ex. Karel van Roey
27 Bree, Sint-Maartensheide
1 ex. René Moors
28 Balen, Griesbroek
1 ex. Dirk Geenen
Herk-de-Stad, Schulensbroek 1 ex. Koen Leysen
15150 Grauwe Klauwier Lanius collurio GNA 17/05 N 10 (Voorheen niet
berekend)
Apr 23 Doel, Doelpolderweiden
1 ex. Jacques Van Impe
Mei 2 Bocholt
1 ex. Jos Gorssen
9 Houtave, Hoge Moere
1 ex. Machteld Kaesemans
Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata. 2009 (Foto: Dieder Plu)
2008-2009 hier een belangrijke rol. Bij de lange-afstandtrekkers die normaal
vroeg toekomen waren er in 2009 ook een paar die vooruit waren op het
normale schema: Tapuit, Beflijster en Purperreiger waren bv. opvallend vroeg.
Bij de soorten die later in het voorjaar toekomen waren Boomvalk en Kwartel
aan de vroege kant, terwijl meerdere soorten laat waren, zoals Spotvogel,
Wielewaal, Visdief en een paar steltlopersoorten (Oeverloper,
Groenpootruiter).
Bij sommige soorten is het verschil tussen de “gemiddelde eerste aankomst”
en de “gemiddelde nieuwe aankomst” heel klein. Dat wil zeggen dat die soorten heel plots toekomen (of heel plots allemaal opgemerkt worden), zoals
bij Wespendief, Boomvalk, Kwartel, Visdief en Zomertortel. Bij veel andere
soorten is het verschil tussen deze twee getallen veel groter, wat er op wijst
dat ze meer gespreid toekomen: bv. Rode Wouw, Oeverzwaluw,
Boerenzwaluw, Tapuit, Bosrietzanger en veel steltlopers.
Hoe verder ?
Uit de inleiding en bespreking blijkt reeds dat we onherroepelijk op een keerpunt zijn gekomen wat de benadering van voorjaarsfenologie betreft. De
zoekinspanning en het aantal bruikbare waarnemingen zijn nu plots zo sterk
gestegen dat het moeilijk wordt om de resultaten te vergelijken met de oude
benadering. Anderzijds kunnen we nu veel meer met al die gegevens; zo kunnen we bv. het volledige aankomstverloop dag per dag nauwkeurig beschrijven, wat veel meer details oplevert over timing, snelheid, spreiding enz.
(Herremans et al. 2010 (link 1)). En dat is nodig en nuttig, want terwijl de
eerste aankomst voor de meeste soorten een vervroeging liet zien de afgelopen decennia, zijn er aanwijzingen dat dit helemaal niet noodzakelijk ook
gevolgd werd door de bulk van de vogels: m.a.w. de gemiddelde aankomst
heeft niet eenzelfde vervroeging gekend als de eerste aankomsten
(Heemskerk et al. 2009).
Om het volledige patroon van aankomst of vertrek te kunnen beschrijven,
willen we er daarom op aandringen om verder zoveel mogelijk gegevens van
zomer- of wintervogels in te voeren op www.waarnemingen.be. Later dit jaar
komt er bovendien een eenvoudige invoermodule in Waarnemingen.be om
daglijsten te registreren. De mogelijkheden daarvan zijn nog nauwkeuriger
en werden vroeger al theoretisch toegelicht (Herremans 2006a,b, 2007).
Voor Wallonië werd deze benadering recent op basis van lijstjes uit
www.observations.be geïllustreerd met eerste resultaten voor Fitis en
Boerenzwaluw (Paquet 2010).
Bespreking 2009
Verreweg de meeste soorten kwamen in 2009 keurig op het verwachtte tijdstip aan. Een paar vroege soorten middellange afstandtrekkers arriveerden
gemiddeld later in 2009 dan gebruikelijk: dit was vooral opvallend bij Tjiftjaf,
Zwarte Roodstaart en Grutto. Wellicht speelt de langere en strengere winter
Het is nooit helemaal uit te sluiten dat er bij het invoeren of verwerken van
gegevens een enkel foutje is geslopen in dit overzicht, correcties of aanpassingen worden gemeld in het volgende rapport indien relevant.
57
58
Natuur.oriolus
76(2): 51-58
PROJECTEN
Dankwoord
In de eerste plaats aan alle waarnemers dank om hun gegevens trouw in te
voeren.
Aan Gerard Troost en Jethro Waanders voor het aanleveren van de data van
Trektellen.nl, aan Frank De Scheemaeker voor de Mergus-gegevens en aan
Herman Jacobs voor de dataset van vogelwerkgroep Noorderkempen.
Wouter Vanreusel (Natuurpunt Studie) hielp bij het ontdubbelen van de
gegevens.
Jan Vanwynsberghe was zo vriendelijk om de verbeterde berekeningswijze te
automatiseren.
Gerald Driessens, Natuurpunt Studie,
Coxiestraat 11, B-2800 Mechelen, [email protected]
Marc Herremans, Natuurpunt Studie,
Coxiestraat 11, B-2800 Mechelen, [email protected]
Boompieper Anthus trivialis. 15 mei 2010 (Foto: Dieder Plu)
Referenties
Link 1 : jaarrapport 2008-2009 Natuurpunt Studie http://www.natuurpunt.be/nl/natuurbehoud/natuurstudie_690.aspx
Heemskerk R., van Dijk A. & C. van Turnhout. 2009. Effect klimaatverandering op algemene broedvogels ? Sovon Nieuws 22 (4): 14-15.
Herremans M. 2006a. Nieuw ! Dagstreeplijsten om de aankomst of het vertrek van zomergasten volledig te beschrijven. Natuur.oriolus 72: 16-17.
Herremans M. 2006b. Nieuw ! Dagstreeplijsten om het vertrek van zomergasten en de aankomst van wintergasten te beschrijven. Natuur.oriolus 72: 67-69.
Herremans M. 2007. Fenologie ruimer bekijken in relatie tot klimaatverandering. Natuur.oriolus 73: 1-9.
Paquet J.-Y. 2010. www.observations.be: quatre conseils d’utilisation pour le printemps. Aves 47 (1): 37-41.
Samenvatting – Abstract - Résumé
Voor het eerst kon het fenologie-overzicht gebaseerd worden op de uitgebreide dataset uit www.waarnemingen.be. Voor het voorjaar van 2008
leverde dit nog een minder volledige set op omdat deze databank toen nog
in een opstartfase zat. Het gevolg van het succes van deze website is dat
een erg uitgebreid soortengamma aan bod kan komen in dit overzicht.
Terwijl voor 2008 het inzamelen van gegevens via een telformulier gebeurde, is er nu een veel bredere gegevensstroom. Maar we zitten ook met een
trendbreuk, de invoer over meer gebieden en langere perioden geeft voor
het eerst een genuanceerder beeld op het volledige aankomstverloop van
de soorten, en niet enkel op de eerste aankomst binnen een selectie van
gebieden. Het grote nadeel is dat dit een vergelijking met de vorige jaren
voor vele soorten bemoeilijkt. Er worden twee sets data weergegeven: een
filtering met enkel de eerste data per deelgemeente die vergelijkbaar is
met de traditionele resultaten uit vorige jaren (“gemiddelde eerste aankomst”), en cijfers op basis van de volledige dataset die de “gemiddelde
nieuwe aankomst” weergeven. Na de strenge winter kwamen enkele middellange afstandstrekkers maar laat toe op de broedplaatsen (bvb. Tjiftjaf,
Zwarte Roodstaart en Grutto), maar de meeste soorten arriveerden op het
verwachtte tijdstip. Purperreiger, Tapuit, Beflijster, Boomvalk en Kwartel
waren relatief vroeg, Spotvogel, Wielewaal, Visdief en enkele steltlopers
laat.
Phenology: results and discussion 2009
For the first time a phenological survey could be based on an extensive
dataset from www.waarnemingen.be.
For Spring 2008 this was a rather less complete set, because the databank
was still in a start-up phase. As a result of the success of this website, a comprehensive range of species is covered in this survey. Whilst for 2008 the collection of data was done using a tally form, there is now a much broader
stream of information. But there is a change in the general trend, for the first
time, the input covering more areas and longer periods shows a differentiated picture of the complete arrival pattern of species, and not simply the first
arrival in a selection of areas. The big disadvantage is that this makes comparison with previous years difficult for many species. Two datasets are pre-
sented; one which filters using only the first date per sub-community is comparable with traditional results from previous years (“mean first arrival”),
and figures using the whole dataset as a basis which show the “mean new
arrival”. After the severe Winter, middle-distance migrants came rather late
to their breeding sites (e.g. Chiffchaff, Black Redstart, Black-tailed Godwit),
but most species arrived when expected. Purple Heron, Northern Wheatear,
Ring Ouzel, Hobby and Quail were relatively early, Icterine Warbler, Golden
Oriole, Common Tern and some waders were late.
Phénologie: résultats et commentaires 2009
Pour la première fois l'enquête phénologique a pu être basée sur les données
complètes de www.waarnemingen.be. Le résultat est une gamme très étendue d'espèces que cet aperçu permet de comparer entre elles. Mais nous
nous trouvons aussi dans une phase charnière: l'importation de données de
plusieurs régions et de périodes plus longues donne pour la première fois une
image complète de l'évolution de l'arrivée des espèces.
Tandis que la collecte de données se faisait jusqu'en 2008 au moyen d'un
formulaire de recensement, nous avons maintenant une perspective beaucoup plus large, et non plus uniquement sur les premiers arrivages au sein
d'une sélection de régions. Le principal inconvénient est que la comparaison avec les années précédentes n'est guère possible pour de nombreuses
espèces. Il y a deux ensembles de données: un filtrage avec seulement les
premières dates par commune, comparable aux données traditionnelles des
années précédentes ("moyenne des premiers arrivages") et les résultats à
base des données complètes qui reflètent "la moyenne des nouveaux
arrivages". Après un rude hiver, quelques migrateurs à moyenne distance
sont arrivés tardivement sur les lieux de nidification (p. ex. Pouillot véloce,
Rougequeue noir et Barge à queue noire), mais la plupart des espèces sont
arrivées à la date prévue. Héron pourpré, Traquet motteux, Merle à plastron,
Faucon hobereau et Caille des blés étaient relativement précoces. Hypolaïs
ictérine, Loriot, Sterne pierregarin et quelques échassiers sont arrivés assez
tard.