Transcript Προβολή/Άνοιγμα

ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΘΕΜΑ:
Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΩΝ, ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΤ ΣΗΜΕΛΑ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΣΑΓΓΟΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΣΔΟ(ΔΜΥΠ)
Π.1027
ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2006
ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΘΕΜΑ:
Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΩΝ, ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΥ ΣΗΜΕΛΑ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΣΑΓΓΟΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2006
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εργασία αυτή πραγματεύεται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης
κοινωνίας και κατ’ επέκταση του ανθρώπου ,την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ο Νομός που
επιλέχτηκε να εξεταστεί εκτενέστερα, είναι ο Νομός Θεσσαλονίκης Αρχικά γίνεται μια
γενικότερη αναφορά στην ατμόσφαιρα της γης ,στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στις
μορφές της .Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι με τα
γενικότερα χαρακτηριστικά τους .Ακολουθούν οι βασικότερες πηγές των ατμοσφαιρικών
ρύπων. Έπονται η κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Θεσσαλονίκη κατά τα
τελευταία έτη ,οι δείκτες συγκέντρωσης των ατμοσφαιρικών ρύπων που πλήττουν την
περιοχή καθώς και συμπερασματικές αναλύσεις. Το πρόβλημα αυτό συνοδεύεται και από
άσχημες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία ,οι οποίες αναλύονται για τον κάθε ρύπο
ξεχωριστά. Επίσης παρατίθονται τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος
κατά το
παρελθόν , το παρόν και το μέλλον. Τέλος τα συμπεράσματα δίνουν μια ολοκληρωμένη
εικόνα των αποτελεσμάτων της εργασίας αυτής.
1
Τ £ · ΚΑΛΑΜΑΤΑ*
ΓΜΗΜα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή
5
Πρόλογος
8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ
10
1.1 Εενικά
10
1.2 Χημική Σύσταση
11
1.3 Μεταβολή πυκνότητας και πίεσης με το ύψος
12
1.4 Στρωμάτωση της ατμόσφαιρας
13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
16
2.1 Εενικά
16
2.2 Φωτοχημική ρύπανση
18
2.3 Μορφές ατμοσφαιρικών ρύπων
19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
22
3.1 Γενικά
22
3.2 ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
24
3.2.1 Μονοξείδιο του Άνθρακα (ΟΟ)
24
3.2.2 Διοξείδιο του Θείου (802)
24
3.2.3 Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜιο)
25
3.3 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
26
3.3.1 Οξείδια του Αζώτου (ΝΟχ)
26
3.3.2 Όζον (0 3)
26
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΗΓΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ
27
4.1 Γενικά
27
4.2 Φυσικές πηγές
27
4.3 Ανθρωπογενείς πηγές
28
4.3.1 Βιομηχανικές πηγές
28
4.3.2 Υπηρεσίες κοινής ωφελείας
28
4.3.3 Προσωπική συνεισφορά
29
4.4 Καύση
30
4.5 Κινητές πηγές
31
4.6 Οι πηγές των κυριοτέρων ατμοσφαιρικών ρύπων
33
4.6.1 Το Διοξείδιο του Θείου (δ 0 2)
33
4.6.2 Το Μονοξείδιο και Διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ και Ν 0 2)
33
4.6.3 Το Μονοξείδιο του Άνθρακα (ΟΟ)
34
4.6.4 Αιωρούμενα σωματίδια
34
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
35
5.1 Εισαγωγή
35
5.2 Γενική κατάσταση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος της Θεσ/νίκης
35
5.3 Δημοτικό δίκτυο σταθμών έλεγχου Ατμ. Ρύπανσης του Δήμου Θεσ/νίκης
35
5.4 Μεθοδολογία έρευνας
37
5.5 Επίπεδα τιμών πρωτογενών Ατμ. Ρύπων στη Θεσσαλονίκη
38
5.5.1 Διοξείδιο του Θείου (δ0 2)
38
5.5.2 Μονοξείδιο του Ανθρακα
40
5.5.3 Αιωρούμενα σωματίδια
41
5.6 Επίπεδα τιμών δευτερογενών Ατμ. Ρύπων στηΘεσσαλονίκη
51
5.6.1 Το Μονοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ)
51
5.6.2 Το Διοξείδιο του Αζώτου (Ν02)
52
5.6.3 Όζον (Ό3)
54
5.7 Συμπεράσματα
58
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6:ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
60
6.1 Εισαγωγή
60
6.2 Οξείες και βραχυχρόνιες περιπτώσεις
61
6.3 Μακροχρόνιες περιπτώσεις
61
6.4 Επιδράσεις ατμοσφαιρικών ρύπων στον ανθρώπινο οργανισμό
64
6.4.1 Η επίδραση Μονοξειδίου του Άνθρακα (ΘΟ) στον ανθρώπινο οργανισμό
64
6.4.2 Η επίδραση Διοξειδίου του Θείου (δ0 2) στον ανθρώπινο οργανισμό
64
6.4.3 Η επίδραση των Οξειδίων του Αζώτου στον ανθρώπινο οργανισμό
66
6.4.4 Η επίδραση των Αιωρούμενων Σωματιδίων (ΡΜ]0)
στον ανθρώπινο οργανισμό
6.4.5 Η επίδραση του Όζοντος στον ανθρώπινο οργανισμό
67
67
6.5 Συγκεντρωτικά στοιχεία επιπτώσεων των βασικότερων ατμοσφαιρικών
3
ρύπων στην ανθρώπινη υγεία
70
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7:ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
73
7.1 Εισαγωγή
73
7.2 Τεχνολογίες αντιμετώπισης ρύπανσης
74
7.2.1 Μέτρα αντιμετώπισης ατμ. ρύπανσης κατά το παρελθόν
74
7.2.2 Κυριότεροι τρόποι μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
74
7.2.2.1 Αποδοτικότερη παραγωγή και χρήση ενέργειας
75
1.2.2.2 Εκπομπή καθαρότερων καυσαερίων στο περιβάλλον
79
1.2.23 Ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας
80
7.3 Αντιρρυπαντικές Τεχνολογίες
83
7.3.1 Το φυσικό αέριο
83
7.3.2 Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
84
7.3.3Ανακύκλωση Απορριμμάτων
86
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
88
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
92
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
95
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του
σύγχρονου ανθρώπου. Ενώ ενδιαφέρει την μεγαλύτερη μερίδα του κόσμου δεν επαρκεί η
σχετική ενημέρωση, από τα MME. (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης) και τους εκπαιδευτικούς
φορείς, για τις θανατηφόρες συνέπειες τους. Επιστημονικές μελέτες που δημοσιεύονται
στον τύπο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για να αφυπνίσουν, όχι μόνο την πολιτεία,
τον κάθε πολίτη ξεχωριστά, έτσι ώστε να μπει σε έναν καθημερινό αγώνα προστασίας του
περιβάλλοντος.
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να αποδοθεί το ακριβές μέγεθος του προβλήματος
και οι θανατηφόρες συνέπειες του στο παρελθόν, παρόν και μέλλον, με αυτόν τον τρόπο ο
αναγνώστης να μπορέσει να αντιληφθεί τους κινδύνους που διατρέχει αλλά και τα μέτρααποφάσεις που πρέπει να λάβει για την άμβλυνση του προβλήματος αυτού. Η εργασία
αναφέρεται και παρουσιάζει τις συγκεντρώσεις των σημαντικότερων ατμοσφαιρικών
ρύπων του Νομού Θεσσαλονίκης λόγω του ότι ο συγκεκριμένος νομός βρίσκεται πρώτος
στη λίστα των δέκα πόλεων της Ευρώπης με τις υψηλότερες συγκεντρώσεις αιωρούμενων
σωματιδίων (ΡΜ10).
Στο Κεφάλαιο 1 αναφέρεται η χημική σύσταση της ατμόσφαιρας, η μεταβολή της
πυκνότητας της πίεσης της με βάση το ύψος και τέλος η στρωμάτωση της ατμόσφαιρας.
Στο Κεφάλαιο 2 υπάρχει μια γενική αναφορά και μια πρώτη εισαγωγή στο θέμα
της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπου και αναφέρονται οι μορφές των ατμοσφαιρικών
ρύπων. Τέλος επεξηγείτε το φαινόμενο της φωτοχημικής ρύπανσης.
Στο Κεφάλαιο 3 γίνεται λόγος μετά από μια σχετική εισαγωγή, για τον κάθε ρύπο
ξεχωριστά. Φυσικά αναφέρονται μόνο οι πέντε βασικότεροι ρύποι, οι οποίοι απασχολούν
περισσότερο το Νομό Θεσσαλονίκης. Αυτοί είναι με τη σειρά που αναφέρονται:
1) Το Μονοξείδιο του Άνθρακα (Co), 2) Το Διοξείδιο του Θείου (SOt), 3) Τα Οξείδια του
5
Αζώτου (ΝΟχ), 4) Τα Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜ]0) και 5) Το Όζον
(Ο 3).
Στο Κεφάλαιο 4 επεξηγούνται οι πηγές των ατμοσφαιρικών ρύπων, οι οποίες είτε
είναι φυσικές, είτε ανθρωπογενείς. Οι ανθρωπογενείς, περιλαμβάνουν τις βιομηχανικές
πηγές, την καύση, τις στατικές πηγές και τέλος τις κινητές πηγές.
Στο Κεφάλαιο 5 αναφέρεται πρωτίστως η γενική κατάσταση του ατμοσφαιρικού
περιβάλλοντος
της
Θεσσαλονίκης.
Δίνεται
ο
αριθμός
των
σταθμών
ελέγχου
ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η τοποθεσία τους καθώς και η ιδιότητα του κάθε σταθμού.
Επεξηγείτε η μεθοδολογία της έρευνας και αναφέρονται για κάθε ρύπο ξεχωριστά οι τιμές
των συγκεντρώσεων τους στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης. Τα αιωρούμενα σωματίδια
όμως, λόγω του ότι αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα ολόκληρου του Νομού,
αναλύονται με έναν λεπτομερέστατο τρόπο. Τέλος δίδονται τα απαραίτητα συμπεράσματα.
Στο Κεφάλαιο 6 γίνεται λόγος για τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
στην υγεία του ανθρώπου. Γίνεται ο διαχωρισμός σε οξείες βραχυχρόνιες και
μακροχρόνιες, επιπτώσεις, καθώς και οι ασθένειες οι οποίες προκαλούνται από τον κάθε
ρύπο ξεχωριστά.
Το Κεφάλαιο 7 πραγματεύεται τους τρόπους αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης από τα μέτρα που πάρθηκαν στο παρελθόν μέχρι και τα μέτρα που πρέπει να
ληφθούν με βάση την παρούσα κατάσταση.
Στο τέλος της εργασίας παρουσιάζονται τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν,
οι παραπάνω αναλύσεις. Δίδεται επίσης ένα παράρτημα με την απόφαση του Δημοτικού
Συμβουλίου του Δήμου Θεσσαλονίκης για τον καθορισμό ορίων και τη λήψη μέτρων στην
περίπτωση εκδήλωσης επεισοδίου ατμοσφαιρικής ρύπανσης καθώς και τα όρια
επιφυλακής και οι οριακές τιμές, που ορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον κάθε
ρύπο ξεχωριστά.
Η συλλογή των στοιχείων ήταν το πρώτο βήμα της εργασίας. Οι βιβλιογραφικές
6
πηγές βασίστηκαν εκτός από τα βιβλία που θα αναφερθούν αναλυτικά στην βιβλιογραφία
στο τέλος της εργασίας, σε έρευνες του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (σεμινάρια,
μελέτες, ημερίδες). Το μεγαλύτερο κομμάτι όμως των πηγών ανήκει σε μελέτες του
Τμήματος Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης. Χωρίς αυτές τις μελέτες αυτή η
εργασία δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Φυσικά πολλές από τις πηγές αντλήθηκαν
από το διαδίκτυο.
Το δεύτερο βήμα ήταν η μελέτη των βιβλιογραφικών πηγών, η οποία έγινε
λεπτομερώς.
Το τρίτο και τελευταίο βήμα ήταν η συγγραφή της εργασίας αυτής με την ελπίδα
να γίνει κατανοητή από τον κάθε αναγνώστη.
7
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει «κοινή συνείδηση», τόσο στους ειδικούς
επιστήμονες, όσο και στους απλούς ανθρώπους, το γεγονός ότι η ποιότητα του
περιβάλλοντος συνεχώς χειροτερεύει με συνέπειες που δεν μπορούν ακόμη να εκτιμηθούν.
Η ανθρώπινη κυριαρχία με την υπερεκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων
και την απόρριψη των κάθε είδους αποβλήτων στο έδαφος, τα νερά και την ατμόσφαιρα
αλλοίωνα και καταστρέφει το περιβάλλον. Αυτές οι αλλοιώσεις ήταν για πάρα πολλά
χρόνια ανεκτές από τις αντοχές των οικοσυστημάτων. Οι κίνδυνοι για τη δημιουργία μη
αντιστρεπτών μεταβολών είναι των τελευταίων ετών, δεκαετιών του 20ου αιώνα. Στα αίτια
της υποβάθμισης του περιβάλλοντος περιλαμβάνονται η τρομακτική αύξηση του
πληθυσμού και των αναγκών, η πυκνοκατοίκηση, η εκβιομηχάνιση, η χωροθέτηση
δραστηριοτήτων χωρίς προγραμματισμό καθώς και η κακή χρήση των επιτευγμάτων της
τεχνολογίας.
Η ισορροπία στο οικοσύστημα πλανήτης ΓΗ ανατρέπεται,
με κίνδυνο
διαμόρφωσης μη αντιστρεπτών καταστάσεων και ολοκληρωτική καταστροφή. Ο
άνθρωπος ζει σήμερα σε «θερμοκήπιο» με αυξανόμενη θερμοκρασία, δέχεται όλο και
μεγαλύτερη ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας αφού το όζον λιγοστεύει, η ατμοσφαιρική
ρύπανση αλλάζει τις κλιματολογικές συνθήκες, το κατάλληλο για πόση και οικιακήγεωργική-βιομηχανική χρήση νερό λιγοστεύει, τα επικίνδυνα λύματα και απόβληταμεταξύ των οποίων τοξικά και ραδιενεργά-αλλάζουν τους φυσικοχημικούς χαρακτήρες
των οικοσυστημάτων, δημιουργώντας συνθήκες για φυσική επιλογή και, τελικά, μείωση
και εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας.
Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα άρχισε να εμφανίζεται
από τη στιγμή που το μοντέλο ανάπτυξης της κοινωνίας προϋπέθετε υπερσυγκέντρωση
πληθυσμού και βιομηχανιών στα αστικά κέντρα. Έτσι η εισροή πληθυσμού στα μεγάλα
8
αστικά κέντρα έγινε ευκαιριακά και άναρχα. Η έλλειψη προγραμματισμού οδήγησε σε
διόγκωση
των πόλεων κατά τρόπο αυθαίρετο, τόσο από πολεοδομική, όσο και από
λειτουργική άποψη, με κορυφαίο παράδειγμα την περίπτωση της Αθήνας.
Θεωρείται δεδομένο ότι, μεταξύ των μεγάλων παγκόσμιων περιβαλλοντικών
προβλημάτων, το ζήτημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις αστικές περιοχές είναι από τα
πλέον σημαντικά, τόσο για την προστασία της υγείας των πολιτών όσο και για την
προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς-ιστορικά μνημεία και αρχαιολογικοί θησαυροί,την οποία οφείλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενεές. Το πρόβλημα της αέριας
ρύπανσης παρουσιάζεται εντονότερο σε αστικές περιοχές, όπου η συσσώρευση
ανθρωπίνων δραστηριοτήτων οδηγεί, κατά κανόνα, σε αυξημένες εκπομπές αερίων ρύπων.
9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ
1.1 ΓΕΝΙΚΑ
Η ατμόσφαιρα είναι ο προστατευτικός μανδύας της ζωής πάνω στη γη. Η σύσταση,
η δομή και τα φυσικοχημικά φαινόμενα που συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα επηρεάζουν
άμεσα ή έμμεσα τους βιογαιοχημικούς κύκλους και τα οικοσυστήματα. Η ατμόσφαιρα
είναι η πηγή διοξειδίου του άνθρακα για τη φωτοσύνθεση των φυτών και η πηγή οξυγόνου
για την αναπνοή. Η ατμόσφαιρα παρέχει το άζωτο, το οποίο χρησιμοποιούν βακτήρια και
φυτά για τη σύνθεση ζωντανής ύλης. Ως βασικό τμήμα του υδρολογικού κύκλου, η
ατμόσφαιρα μεταφέρει νερό από τους ωκεανούς στη ξηρά, λειτουργώντας σαν ψυκτήρας
σ' έναν τεράστιο αποστακτήρα που θερμαίνεται από τον ήλιο.
Στα πλαίσια του ζωτικού προστατευτικού της ρόλου, η ατμόσφαιρα απορροφά το
μεγαλύτερο μέρος της κοσμικής ακτινοβολίας προστατεύοντας έτσι τους ζώντες
οργανισμούς από τις βλαβερές επιδράσεις της. Επίσης, απορροφά το μεγαλύτερο μέρος
της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπει ο ήλιος, επιτρέποντας τη διέλευση
μόνον στις ακτινοβολίες με μήκη κύματος 300-2500 ππι (εγγύς υπεριώδες-εγγύς υπέρυθρο)
και 0,01-40ιη (ραδιοκύματα). Η απορρόφηση της ακτινοβολίας σε μήκη κύματος
μικρότερα από 300ηπι έχει μεγάλη σημασία για την προστασία των ζώντων οργανισμών
από την επικίνδυνη ακτινοβολία. Τέλος, η ατμόσφαιρα απορροφά την υπέρυθρη
ακτινοβολία με την οποία η απορροφηθείσα από τη γη ηλιακή ενέργεια επανεκπέμπεται
στο διάστημα. Με τον τρόπο αυτό η ατμόσφαιρα δρα ως ρυθμιστικός παράγοντας της
θερμοκρασίας
του
πλανήτη
μας,
έτσι
ώστε να
μην
παρατηρούνται
μεγάλες
θερμοκρασιακές διαφορές, όπως σε άλλους πλανήτες.
10
1.2 ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ
Η σύσταση της ατμόσφαιρας απασχόλησε τους φυσικούς φιλοσόφους ήδη από την
αρχαιότητα. Ο Εμπεδοκλής (5ος αι. π.Χ.) θεωρούσε τον αέρα ως ένα από τα τέσσερα
στοιχεία από τα οποία είναι φτιαγμένος ο κόσμος. Ο Αγγλος χημικός R. Boyle, τον 17°
αιώνα, έγραφε ότι ο αέρας είναι ένα «συγκεχυμένο μίγμα» δύο κυρίως αερίων, του αζώτου
και του οξυγόνου. Ακριβείς αναλύσεις του αέρα έγιναν από τον Η. Cavendish στα 1780,
ενώ το αδρανές συστατικό αργό απομονώθηκε μόλις το 1896.
Στον Πίνακα 1.1 δίνεται η χημική σύσταση του ξηρού, καθαρού αέρα στην
επιφάνεια της γης. Οι συγκεντρώσεις εκφράζονται σε % περιεκτικότητες ή σε μέρη ανά
εκατομμύριο (ppm).
Πίνακας 1.1 : Σύσταση καθαρού και ξηρού αέρα
στην επιφάνεια της γης,
Συγκέντρωση (V/V)
Συστατικό
Άζωτο
78,048 %
Οξυγόνο
20,946%
0,934 %
Αργό
Διοξείδιο του άνθρακα
340 ppm
18,18 ppm
Νέον
5,24 ppm
Ήλιον
1,3-1,6 ppm
Μεθάνιο
1,14 ppm
Κρυπτόν
Υδρογόνο
0,5 ppm
Διαζωτοξείδιο
0,25-0,35 ppm
Μονοξείδιο του άνθρακα
0,1 2 ppm
Ξένον
0,087 ppm
Οζον
0,025 ppm
Αμμωνία
0,001 ppm
Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος»,
Αθήνα
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.1 υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες συστατικών του
ατμοσφαιρικού αέρα με βάση τη συγκέντρωση τους:
τα κύρια συστατικά (άζωτο και οξυγόνο),
•
τα λιγότερο κύρια συστατικά (αργό και διοξείδιο του άνθρακα),
•
τα ευγενή αέρια (νέον, κρυπτόν, ήλιον, ξένον)
•
τα ιχνοσυστατικά.
Επιπλέον, ο ατμοσφαιρικός αέρας μπορεί να περιέχει νερό σε συγκεντρώσεις 0,1%0,5% κατ'
όγκον (συνήθως η συγκέντρωση των περιεχομένων υδρατμών κυμαίνεται
μεταξύ 1% και 3%).
1.3 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΥΨΟΣ
Η πυκνότητα του ατμοσφαιρικού αέρα ελαττώνεται απότομα με την αύξηση του
ύψους σαν συνέπεια των νόμων των αερίων και της βαρύτητας. Περισσότερο από το 99%
της συνολικής μάζας της ατμόσφαιρας βρίσκεται σ' ένα στρώμα 301αη από την επιφάνεια
της γης. Το πάχος αυτού του στρώματος είναι αμελητέο σε σύγκριση με τη διάμετρο της
γης·
Η ατμοσφαιρική πίεση μειώνεται με το ύψος σχεδόν εκθετικά. Η μεταβολή της
ατμοσφαιρικής πίεσης με το ύψος δεν είναι γραμμική εξαιτίας των διακυμάνσεων που
προκαλούνται από θερμοκρασιακές διαφορές και από την ανάμιξη των αερίων μαζών.
Η ατμοσφαιρική πίεση (όπως και η θερμοκρασία) μεταβάλλεται, επίσης, με την
εποχή του έτους, το γεωγραφικό πλάτος και την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας. Σε
πολύ μεγάλα ύψη, χημικά είδη που συνήθως είναι δραστικά (π.χ. το ατομικό οξυγόνο)
παρουσιάζουν μεγάλο χρόνο παραμονής στην ατμόσφαιρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι στα ύψη αυτά η ατμοσφαιρική πίεση είναι πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα η απόσταση
που διανύει το χημικό είδος μέχρι να συγκρουστεί με ένα άλλο συστατικό (μέση ελεύθερη
διαδρομή) είναι πολύ μεγάλη.
12
1.4 ΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ
Με βάση την κατακόρυφη κλιμάκωση της θερμοκρασίας, η ατμόσφαιρα χωρίζεται
στα παρακάτω στρώματα:
Τροπόσφαιρα: Είναι το στρώμα της ατμόσφαιρας από την επιφάνεια της
θάλασσας μέχρι το ύψος των 12-16 Ιση, ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος και την εποχή
του έτους. Η τροπόσφαιρα χαρακτηρίζεται από ελάττωση της θερμοκρασίας με το ύψος.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ηλιακή ακτινοβολία, που φθάνει στην επιφάνεια της γης,
απορροφάται από αυτή και θερμαίνει έμμεσα την τροπόσφαιρα από κάτω. Ο θερμός αέρας
ανέρχεται ως ελαφρύτερος και, επειδή η πίεση ελαττώνεται με το ύψος, εκτονώνεται
αδιαβατικά, δηλαδή χωρίς ανταλλαγή ενέργειας με τον εξωτερικό αέρα. Έτσι, η
θερμοκρασία του αέρα μειώνεται κατά το ποσό της θερμότητας που αντιστοιχεί στο έργο
που παράγεται.
Η ελάττωση της θερμοκρασίας συνεχίζεται μέχρι την τροπόπαυση, όπου φθάνει
τους -55°Έ περίπου. Η χαμηλή αυτή θερμοκρασία της τροπόπαυσης αναγκάζει τους
υδρατμούς να συμπυκνώνονται προς πάγο, έτσι ώστε να μη μπορούν να φθάσουν σε
μεγαλύτερα ύψη όπου θα φωτοδιίσταντο με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, το υδρογόνο που θα παράγονταν από τη φωτοδιάσταση των
υδρατμών θα διέφευγε από τη γήινη ατμόσφαιρα και θα χανόταν.
Το κενό που δημιουργείται από την άνοδο του θερμού αέρα των χαμηλών
στρωμάτων της τροπόσφαιρας έρχεται να καλύψει ψυχρότερος αέρας από υψηλότερα
στρώματα. Έτσι, προκαλείται μία κυκλική κυκλοφορία αερίων μαζών, η οποία είναι
υπεύθυνη για την ομοιογένεια που παρουσιάζει η χημική σύσταση της τροπόσφαιρας.
Ωστόσο, η περιεκτικότητα της τροπόσφαιρας σε υδρατμούς ποικίλει σημαντικά εξ αιτίας
των νεφώσεων, της βροχής και της εξάτμισης νερού από τις ηπειρωτικές υδάτινες μάζες.
Στρατόσφαιρα: Αρχίζει από την τροπόπαυση και φθάνει μέχρι το ύψος των 501αη.
13
Στα πρώτα χιλιόμετρα πάνω από την τροπόπαυση η θερμοκρασία είναι σταθερή. Στη
συνέχεια και μέχρι τη στρατόπαυση, η θερμοκρασία αυξάνει και φθάνει στους 0°C. Επειδή
στη στρατόσφαιρα έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας, η περιοχή αυτή είναι πιο σταθερή
από την τροπόσφαιρα και η ανάμιξη των αερίων πολύ αργή. Έτσι, τα συστατικά που
μεταφέρονται στη στρατόσφαιρα παραμένουν εκεί για πολλά χρόνια. Ένα τέτοιο
παράδειγμα αποτελεί ένα λεπτό στρώμα θειικού αμμωνίου που έχει βρεθεί στα 20km.
Η αύξηση της θερμοκρασίας στη στρατόσφαιρα οφείλεται στην παρουσία ενός
στρώματος όζοντος, το οποίο απορροφά την ηλιακή ακτινοβολία σε μήκη κύματος 200300nm. Η συγκέντρωση του όζοντος έχει μέγιστη τιμή (περίπου 10 ppm) σε ύψος 2530km.
Μεσόσφαιρα:
Μετά τη στρατόπαυση παρατηρείται απότομη πτώση της
θερμοκρασίας, η οποία συνεχίζεται μέχρι τα 85km, όπου βρίσκεται η μεσόπαυση. Η
μεσόπαυση είναι η πιο ψυχρή περιοχή της γήινης ατμόσφαιρας. Η πτώση της
θερμοκρασίας στη μεσόσφαιρα οφείλεται στην κατακόρυφη μεταφορά αερίων μαζών,
όπως και στην τροπόσφαιρα, και στη μικρή συγκέντρωση συστατικών που απορροφούν
ακτινοβόλο ενέργεια.
Θερμόσφαιρα: Πάνω από τη μεσόπαυση εκτείνεται η θερμόσφαιρα, στην οποία η
θερμοκρασία αρχίζει πάλι να αυξάνεται. Η αύξηση αυτή συνεχίζεται περίπου μέχρι τα
400km (θερμόπαυση), όπου επικρατούν θερμοκρασίες 1000°C ή και μεγαλύτερες,
ανάλογα με την ηλιακή δραστηριότητα. Η αύξηση της θερμοκρασίας στη θερμόσφαιρα
αποδίδεται:
•
στην απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας σε μήκη κύματος μικρότερα των 200 nm,
•
στην ενέργεια που εκλύεται από διάφορες εξώθερμες αντιδράσεις και
•
στην έλλειψη διεργασιών απόψυξης.
Εξώσφαιρα: Η περιοχή πάνω από τη θερμόπαυση είναι ισόθερμη και ονομάζεται
14
εξώσφαιρα. Σ' αυτά τα μεγάλα ύψη, τα συστατικά αποκτούν πολλές φορές κινητική
ενέργεια τόσο μεγάλη, ώστε υπερνικούν το πεδίο βαρύτητας και φεύγουν στο διάστημα. Η
πυκνότητα της εξώσφαιρας είναι πολύ χαμηλή.
Ιονόσφαιρα: Πάνω από τα όΟΙατι παρατηρείται ιονισμός των συστατικών της
ατμόσφαιρας και για το λόγο αυτό η περιοχή ονομάζεται ιονόσφαιρα. Η ύπαρξη της
ιονόσφαιρας είναι γνωστή από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν διαπιστώθηκε ότι τα
ραδιοκύματα μπορούν να εκπέμπονται σε μακρινές αποστάσεις χωρίς να εμποδίζονται από
την καμπύλη της γήινης επιφάνειας. 1
' Αθανάσιος Δηλανας, 1999, « 2 Γ ς αι. Προβληματισμοί για την Ρύπανση του Περιβάλλοντος. ΕνημέρωσηΜέτρα Προστασίας, Εκδόσεις Σταμούλης.
15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
2.1 ΓΕΝΙΚΑ
Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει οριστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Κατά
μια έννοια είναι η προσθήκη κάθε υλικού (μοριακής ή σωματιδιακής φύσης) στην
ατμόσφαιρα που μας περιβάλλει, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα τη δηλητηρίαση της ζωής
(βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα) πάνω στον πλανήτη. Το ανώτατο δικαστήριο του
New Jersey επικύρωσε ένα ορισμό για την ατμοσφαιρική ρύπανση που έχει ως κάτωθι:
«Ρύπανση του αέρα είναι η παρουσία στην ατμόσφαιρα ενός ή περισσοτέρων
παραγόντων μόλυνσης σε τέτοιες ποσότητες και τέτοια διάρκεια ώστε να
είναι, ή να τείνουν να γίνουν, επιβλαβείς στΐ]ν ανθρώπινη υγεία ή ευημερία,
στι] πανίδα και στη χλωρίδα, ή θα μπορούσαν αδικαιολόγητα να επέμβουν
στ?/ν ανθρώπινη διασκέδαση και ιδιοκτησία,..»
Ο άνθρωπος εισπνέει καθημερινά περίπου 15m3 αέρα. Η αναπνοή αποτελεί τον
κυριότερο τρόπο έκθεσης του σε επικίνδυνες ουσίες. Η φύση της έκθεσης σε
ατμοσφαιρικούς ρύπους και το μέγεθος του πληθυσμού που εκτίθεται δημιουργεί ιδιαίτερο
ενδιαφέρον για την κατανόηση των διεργασιών που προκαλούν ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Η εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα οφείλεται:
•
σε φυσικές διεργασίες (βιολογικές δραστηριότητες, ηφαίστεια, πυρκαγιές, κ. ά.),
•
σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες (βιομηχανία, παραγωγή ενέργειας, θέρμανση,
αυτοκίνητα, κ. ά.).
Η παραγωγή των πρώτων αέριων ρυπαντών από ανθρωπογενείς δραστηριότητες έλαβε
χώρα όταν οι άνθρωποι των σπηλαίων έμαθαν να τιθασεύουν τη φωτιά. Από τότε άλλαξαν
16
πολλά. Η τεχνολογική πρόοδος και ο εκσυγχρονισμός οδήγησαν στην ολοένα και
μεγαλύτερη υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα. Οι βιομηχανίες, τα μέσα μεταφοράς, η
αύξηση του πληθυσμού της γης και η αστικοποίηση είναι μερικοί από τους
σημαντικότερους παράγοντες, υπεύθυνους για την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Σε παγκόσμια κλίμακα, οι εκπομπές ορισμένων αέριων ρύπων από την ίδια τη φύση
είναι
μεγαλύτερες
από
τις
αντίστοιχες
που
προέρχονται
από
ανθρωπογενείς
δραστηριότητες. Επειδή όμως οι ανθρωπογενείς εκπομπές ρύπων συγκεντρώνονται στις
αστικές και βιομηχανικές περιοχές, οι συγκεντρώσεις των ρύπων στις περιοχές αυτές είναι
πολλές φορές μεγαλύτερες από τα επιτρεπτά όρια.
Οι κυριότερες διεργασίες
με τις οποίες προκαλείται ανθρωπογενής ρύπανση της
ατμόσφαιρας:
Α. Η καύση, η οποία δημιουργείται λόγω της θέρμανσης, των μεταφορών και της
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και εκπέμπει: 1) Αιωρούμενα σωματίδια, 2) Καπνό,
3) Μονοξείδιο του άνθρακα (ΟΟ), 4) Διοξείδιο του θείου (802), 5) Οξείδια του αζώτου
(ΝΟχ) και 6) Υδρογονάνθρακες.
Β. Η εξάτμιση, είναι το αποτέλεσμα των βιομηχανικών εφαρμογών και εκπέμπει: 1)
Αέριους ρύπους (υδρογονάνθρακες, υδρόθειο, πτητικές οργανικές ενώσεις κ.α.)
Γ. Η τριβή, η οποία δημιουργείται κυρίως λόγω βιομηχανικών εφαρμογών και αστικών
δραστηριοτήτων και η κύρια εκπομπή τους είναι τα Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜίο)
Η ύπαρξη, η συχνότητα και η ένταση επεισοδίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε μία
αστική περιοχή εξαρτώνται από διάφορες παραμέτρους:
•
την ένταση και τη χωρική και χρονική κατανομή των πηγών ρύπανσης,
•
την τοπογραφία της περιοχής,
•
τις επικρατούσες μετεωρολογικές συνθήκες (μέση ταχύτητα ανέμου, συχνότητα
νηνεμίας, εμφάνιση θερμοκρασιακών αναστροφών κλπ) και
17
•
τις διαδικασίες εναπόθεσης.
Οι ρύποι που εκπέμπονται απ' ευθείας στην ατμόσφαιρα ονομάζονται πρωτογενείς
(π.χ. 802, ΝΟ, υδρογονάνθρακες, κ.ά.).
Υπάρχει όμως και μία άλλη μεγάλη οικογένεια ρύπων, η οποία προκύπτει από διάφορες
χημικές μεταβολές των πρωτογενών κατά την αλληλεπίδραση μεταξύ τους και με άλλες
οντότητες της ατμόσφαιρας. Τους ονομάζουμε δευτερογενείς ρύπους και ένας χα­
ρακτηριστικός τους αντιπρόσωπος είναι το Οι της τροπόσφαιρας.2
Σε μία αστική περιοχή, όπου συνήθως υπάρχει συγκέντρωση μεγάλου αριθμού
δραστηριοτήτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι δυνατόν να έχει διάφορα δυσμενή
αποτελέσματα
α.
Προβλήματα υγείας που
σχετίζονται κυρίως
με την
εισπνοή
αερίων και
σωματιδίων,
β.
Επιτάχυνση της φθοράς αρχαίων μνημείων και άλλων κτιρίων,
γ.
Υποβάθμιση υλικών,
δ.
Βλάβες στη χλωρίδα μέσα και γύρω από τις αστικές περιοχές.
2.2 ΦΩΤΟΧΗΜΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
Την τελευταία εικοσαετία έχει αυξηθεί κατακόρυφα το ενδιαφέρον για την
κατηγορία των δευτερογενών ρύπων. Ο όρος φωτοχημικός ρύπος συνοδεύει πολλούς
δευτερογενείς ρύπους, όταν η κύρια πηγή που θέτει σε κίνηση τις αντιδράσεις
σχηματισμού τους είναι η ηλιακή ακτινοβολία. Τα φωτοχημικά οξείδια αποτελούν μια
ομάδα δευτερογενών ρύπων, με περισσότερο μελετημένο το όζον, που συνεισφέρουν κατά
2 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα.
18
πολύ στην οξειδωτική ικανότητα της ατμόσφαιρας και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην
ατμοσφαιρική χημεία. Οι αυξημένες συγκεντρώσεις τους σε μια περιοχή δημιουργούν το
«φωτοχημικό νέφος».
Η παρουσία οξειδωτικών αερίων στην ατμόσφαιρα είναι γνωστή από την
ανακάλυψη του όζοντος το 1840 από τον Ελβετό χημικό 8οΗοηύεϊη και την αναγνώρισή
του στην κατώτερη ατμόσφαιρα από τον Ηοιιζεαιι το 1858. Παρόλα αυτά όμως, μόνο στη
δεκαετία του 1940 άρχισαν να γίνονται αντιληπτές οι επιδράσεις αυτών των ρύπων. Τα
πρώτα προβλήματα έγιναν αντιληπτά στο Λος Άντζελες, όπου οι μετεωρολογικές
συνθήκες και οι εκπομπές από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων δημιούργησαν μια πολλή
ευνοϊκή κατάσταση για το σχηματισμό δευτερογενών ρύπων. Η περίπτωση του Λος
Άντζελες θεωρήθηκε όμως εξαίρεση κι έτσι έρευνες για την ύπαρξη των ρύπων αυτών
στην Ευρώπη δεν ξεκίνησαν παρά στα τέλη της δεκαετίας του '60 και αρχές του 70. Οι
μετρήσεις γρήγορα έδειξαν την ύπαρξη φωτοχημικών ρύπων και στην Ευρώπη. Από τότε
έχουν διεξαχθεί και διεξάγονται συνεχώς πολλά προγράμματα μελετών και μετρήσεων.
Ο κυριότερος φωτοχημικός ρύπος και δείκτης της φωτοχημικής ρύπανσης μιας περιοχής
είναι το όζον. Ο κύκλος των χημικών αντιδράσεων παραγωγής και καταστροφής του
αποτελεί πεδίο έρευνας και μελέτης με αυξανόμενο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, λόγω
των αυξημένων συγκεντρώσεων των φωτοχημικών ρύπων που μετρούνται στα μεγάλα
αστικα, κέντρα.
3
2.3 ΜΟΡΦΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ
Οι ρύποι βρίσκονται στην ατμόσφαιρα είτε στην αέρια κατάσταση ( με τη μορφή
αερίων ή ατμών), είτε στη
στερεή φυσική κατάσταση (με τη μορφή αιωρούμενων
στερεών σωματιδίου ή σταγονιδίων). Ονομάζονται αέριοι ή
1 Αθανάσιος Δηλανας, 1999, «21ος αι. Προβληματισμοί για την Ρύπανση του Περιβάλλοντος. ΕνημέρωσηΜέτρα Προστασίας», Εκδόσεις Σταμούλης .
19
σωματιδιακοί ρύποι, αντίστοιχα.
1. Αέριοι ρύποι
•
Αέρια (gases). Ουσίες οι οποίες σε φυσική κατάσταση διαχέονται
και καταλαμβάνουν το χώρο μέσα στον οποίο περικλείονται. Σε συνήθεις
συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης δεν εμφανίζονται σε στερεή ή υγρή
κατάσταση.
•
Ατμοί (vapors). Αέριες μορφές ουσιών που σε συνήθεις συνθήκες
βρίσκονται σε υγρή ή στερεή κατάσταση.
2. Σωματιδιακοί ρύποι
• Κάνεις (dusts). Στερεά σωματίδια μεγάλου σχετικά μεγέθους (μέχρι και
200μιη) που σχηματίζονται ως αποτέλεσμα διάβρωσης ή κατακερματισμού
στερεών υλικών (π.χ. σκόνη εδάφους, σωματίδια φυτών, κ.ά.).
• Καπνός (smoke). Λεπτότατα σωματίδια που σχηματίζονται κατά την ατελή
καύση ουσιών που περιέχουν άνθρακα.
• Ιπτάμενη τέφρα (fly ash). Λεπτόκοκκα σωματίδια τέφρας στερεών
καυσίμων που παρασύρονται με τα καυσαέρια.
• Κάπνα (fume). Στερεά σωματίδια που σχηματίζονται δευτερογενώς
στην ατμόσφαιρα από συμπύκνωση ουσιών που βρέθηκαν λόγω ειδικών
συνθηκών στην αέρια φάση.
• Ομίχλη (fog).
Ορατά σταγονίδια σε διασπορά
στην
ατμόσφαιρα. Ο
όρος χρησιμοποιείται κυρίως στη μετεωρολογία, όπου η ουσία που
βρίσκεται σε διασπορά είναι το νερό.
• Αχλύς (mist). Σταγονίδια αιωρούμενα στην ατμόσφαιρα, που σχηματίζονται
από μηχανικές δράσεις ή από συμπύκνωση αερίων.
Για τα σωματίδια και σταγονίδια που βρίσκονται σε διασπορά στην ατμόσφαιρα
20
χρησιμοποιείται πολύ συχνά ο γενικός όρος αιωρούμενα σωματίδια (airborne particulates),
ενώ τα κολλοειδούς μεγέθους σωματίδια ονομάζονται και αεροζόλ (aerosols).4
4 Χαράλαμπος Σαχσαμανόγλου, Σημειώσεις Μαθήματος «Ρύπανση της Ατμόσφαιρας», Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας,
21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
3.1.ΓΕΝΙΚΑ
Ρύποι είναι κάθε ουσία που διοχετεύεται στον περιβάλλοντα αέρα άμεσα ή έμμεσα
από τον άνθρωπο και που ενδέχεται να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία
και στο σύνολο του περιβάλλοντος5
Στην ατμόσφαιρα των αστικών περιοχών υπάρχει ένα πλήθος από ρύπους, αέριους
ή σωματιδιακούς, ανόργανους ή οργανικούς. Μια πρόχειρη κατηγοριοποίηση των ρύπων
που εκπέμπονται καθημερινά στο περιβάλλον είναι η ακόλουθη:
► Μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα (ΟΟ, (ΛΤ)
► Οξείδια του θείου (802 δΟ? και ενώσεις που περιέχουν θείο (008, ΟΡΚ δΟ Τ ,
κ.τ.λ.)).
► Οξείδια του αζώτου (ΝοΟ και ΝΟΧ: ΝΟ, ΝΟ2 ) και ΝΙΤ·
► Οργανικές ενώσεις που περιέχουν άνθρακα (0Η4, υδρογονάνθρακες και γενικότερα
πτητικές οργανικές ενώσεις, νθθ8).
► Σωματιδιακή ύλη.
Από τον Πίνακα 3.1 μπορούμε να δούμε ότι το περισσότερο μονοξείδιο του
άνθρακα παράγεται από τις μηχανές εσωτερικές καύσης. Η μεγαλύτερη ποσότητα των
οξειδίων του θείου (δ 0 2, δΟ}) προέρχεται από τις μονάδες παραγωγής ενέργειας και τις
βιομηχανίες. Το μεγαλύτερο ποσοστό οξειδίων του αζώτου (ΝΘΤ, ΝΟ) προέρχεται από τις
μηχανές εσωτερικής καύσης, ενώ η καύση καυσίμων κατέχει τη δεύτερη θέση.
μεγαλύτερο
οφείλεται,
ποσοστό
επίσης,
Το
σωματιδιακών εκπομπών και εκπομπών υδρογονανθράκων
στις
μηχανές εσωτερικής καύσης,
αλλά
μεγάλες εκπομπές
παρατηρούνται και σε βιομηχανικές μονάδες.
5 www.europa.eu.int 10/08/06
22
Πίνακας 3.1: Οι κυριότεροι ρύποι και οι πηγές τους
ΡΥΓ1 ΟΣ (εκατομμύρια τόνοι / έτος)
ΟΟ
Σωματίδια
8 0 2, 8 0 3 ΝΟ, Ν 02
Η/Ο
ΠΗΓΗ
Μεταφορές
Αυτοκίνητο
Αλλα
Σύνολο
ΚΑΥΣΕΙΣ
Παρ.Ηλεκτρ.
Ενέργειας
Βιομηχανία
Οικιακή
Θέρμανση
Άλλα
Σύνολο
Επεξεργασία
Στερεών
αποβλήτων
Διάφορες
κατεργασίες
Διάφορα
ΣΥΝΟΛΟ
Ιωάννης Β.
ΣΥΝΟΛΟ
67,3
3,9
71,2
0,3
0,1
0,4
7,0
1,0
8,0
12,7
1,1
13,8
0,7
0,5
1,2
88,0
606
94,6
0,1
0,3
14,0
5,5
3,5
3,1
0,1
2,3
3,0
19,9
12,0
1,3
0,2
1,9
1,8
0,7
22,0
0,5
0,4
7,5
0,6
0,7
0,4
0,3
6,0
4,6
1,6
38,1
4,5
0,1
0,7
1,4
1,2
7,9
7,8
0,2
7,2
0,2
1,2
0,6
86,6
16,6
30,3
~εντεκάκης,( 999),«Ατμοσφαιρική
3,5
5,9
0,4
4,2
14,6
23,6
ρύπανση, Επιπτώσεις,
24,6
6,6
172,8
έλεγχος και
εναλλακτικές τεχνολογίες», Εκδόσεις Τζιόλα
Παρακάτω θα εξεταστούν εκείνοι οι ρύποι που αποτελούν βασικές παραμέτρους
ατμοσφαιρικής ρύπανσης και για τους οποίους έχουν θεσπιστεί ανώτατες επιτρεπτές
συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα των κατοικημένων περιοχών.
23
3.2 ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
3.2.1 Μονοξείδιο του Ανθρακα (ΟΟ)
Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι προϊόν διαφόρων πηγών στην επιφάνεια της γης,
από καύσεις οργανικών υλών που γίνονται με ανεπάρκεια οξυγόνου. Είναι άοσμο και σε
μέτριες ποσότητες προκαλεί απώλεια των αισθήσεων, ενώ σε μεγαλύτερες ποσότητες,
προκαλεί σοβαρές δηλητηριάσεις που μπορούν να οδηγήσουν και στο θάνατο.
Κύρια πηγή του είναι το βενζινοκίνητα οχήματα ενώ μεγάλο ρόλο στην παραγωγή
του, παίζουν οι βιομηχανικές περιοχές, η θέρμανση και ειδικά όταν ως πρώτη ύλη,
χρησιμοποιείται το κάρβουνο, καθώς και οι φυσικές πηγές, όπως είναι τα ανθρακωρυχεία
και τα ενεργά ηφαίστεια678
3.2.2 Διοξείδιο του θείου (80ι)
Το διοξείδιο του θείου είναι αέριο άχρωμο με οξεία ερεθιστική οσμή. Προέρχεται
από την καύση καυσίμων που περιέχουν θείο, στερεά (αναλογία θείου ως και 10%) και
υγρά (αναλογία θείου ως και 5%) καθώς και από ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες
(παραγωγή θειικού οξέος, λιπασμάτων και η διύλιση πετρελαίου).
Ένα μικρό ποσοστό του θείου μετατρέπεται στη διάρκεια της καύσης σε τριοξείδιο
ενώ το μεγαλύτερο μέρος του σε διοξείδιο και στη συνέχεια φεύγει μαζί με τα καυσαέρια
στην ατμόσφαιρα.
Έχει επιπτώσεις στο καρδιακό και στο αναπνευστικό σύστημα όσον αφορά την
ανθρώπινη υγεία,
ενώ όσον αφορά την οικολογική
ισορροπία επηρεάζει την
περιεκτικότητα του αέρα σε θεϊκές ενώσεις και, στη συνέχεια, την οξύτητα των νερών του
πλανήτη, ιδιαίτερα όταν οι ενώσεις αυτές κατακρημνίζονται (όξινη βροχή).
Η δράση του συνδέεται άρρηκτα με την παρουσία σωματιδίων και χαρακτηρίζεται
γι’ αυτό το λόγο συνεργική7,8
6 Χαράλαμπος Σαχσαμανόγλου, Σημειώσεις Μαθήματος «Ρύπανση της Ατμόσφαιρας», Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας
7 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας ,(1980), «Ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας και το πρόβλημα του
νέφους»,Αθήνα
8 www.health.in.gr/environ 02/03/06
24
3.2.3 Αιωρούμενα σωματίδια (ΡΜιο)
Με τον όρο αιωρούμενα σωματίδια (Particulate Matter) εννοούμε κάθε σώμα
(στερεό ή υγρό) που βρίσκεται σε διασπορά και έχει αεροδυναμική διάμετρο μεγαλύτερη
από 0,1 μπι και μικρότερη από ΙΟΟμιη (1 μιυ = 1 εκατομμυριοστό του μέτρου). Η σκόνη, ο
καπνός, η αχλύς, η ιπτάμενη τέφρα θεωρούνται ως αιωρούμενα σωματίδια9.
Κυριότερες πηγές σωματιδίων είναι οι βιομηχανικές δραστηριότητες, όπως
βιομηχανίες τσιμέντου, γύψου, η χαλυβουργία και τα αυτοκίνητα. Η κύρια δράση τους
είναι ο ερεθισμός του αναπνευστικού συστήματος. Επίσης προκαλούν φθορές σε βαφές
και μειώνουν την ορατότητα της ατμόσφαιρας10.11
9 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
10 www.health.in.gr/environ. 02/3/06
11 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας ,(1980), «Ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας και το πρόβλημα του
νέφους»,Αθήνα
25
3.3 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ
3.3.1 Οξείδια του Αζώτου(ΝΟ ,ΝΟί)
Τα κυριότερα οξείδια του αζώτου είναι το μονοξείδιο και το διοξείδιο. Παράγοντα
βασικά από τους κινητήρες εσωτερικής καύσης καθώς και στους θαλάμους καύσης των
βιομηχανιών ή των κεντρικών θερμάνσεων. Το μονοξείδιο παράγεται από την ένωση του
αζώτου και του οξυγόνου του ατμοσφαιρικού αέρα της καύσης λόγω της υψηλής
θερμοκρασίας.
Προέρχεται τόσο από την κυκλοφορία (κινητήρες εσωτερικής καύσης), όσο και
από την βιομηχανία και τις εγκαταστάσεις θέρμανσης. Το διοξείδιο του Αζώτου είναι
αέριο με ιδιάζουσα μυρωδιά και καφέ χρώμα, χαρακτηριστικό του ουρανού, όταν
βρίσκεται σε υψηλές επικεντρώσεις. Το διοξείδιο σχηματίζεται από το μονοξείδιο μετά
την έξοδό του στην ελεύθερη ατμόσφαιρα, διαμέσου φωτοχημικών αντιδράσεων.
Αποτελεί τον κύριο ρύπου του νέφους και της όξινης βροχής. Προκαλεί
αναπνευστικά προβλήματα στους ασθματικούς και στα παιδιά, ενώ επηρεάζει και τη
βλάστηση12.
3.3.2 Οζον ( 0 3)
Είναι αέριο άχρωμο με έντονη οσμή, βαρύτερο του αέρα με ισχυρή οξειδωτική
δράση. Αποτελεί ρυπαντή όταν είναι αναπνεύσιμο από τον άνθρωπο, ενώ για τα ανώτερα
στρώματα της ατμόσφαιρας είναι ζωτικής σημασία μιας και εμποδίζει το πέρασμα των
καταστροφικών υπεριωδών ακτινών. Συνεπώς μιλάμε για ρύπανση του Όζοντος όταν
γίνεται διοχέτευση όζοντος στην τροπόσφαιρα καθώς και όταν γίνεται καταστροφή του
όζοντος στην Στρατόσφαιρα. Αποτελεί το προϊόν χημικών αντιδράσεων μεταξύ οξυγόνου
(Ο?), πτητικών οργανικών ενώσεων και οξειδίων του Αζώτου, παρουσία ηλιακής
ακτινοβολίας και υψηλής θερμοκρασίας.
Σε μεγάλες συγκεντρώσεις επιδρά αρνητικά στους ιστούς του αναπνευστικού
συστήματος. Ειδικά σε άτομα με άσθμα και ασθενείς του αναπνευστικού συστήματος. Το
Όζον και γενικότερα του οξειδωτικά είναι ερεθιστικά στα μάτια, στη μύτη και στο λαιμό.
Επίσης έχει δυσμενείς επιπτώσεις στα φυτά (περισσότερο απ’ όλους τους άλλους ρύπους)
στην ανάπτυξή τους, προκαλεί ζημιές στη δασική βλάστηση και μειώνει την αγροτική
παραγωγή.
Τέλος το Όζον αποτελεί τον κυριότερο από του φωτοχημικού νέφους, το οποίο έχει
αναλυθεί στο προηγούμενο κεφάλαιο13.
12 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (1980), «Ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας και το πρόβλημα του
νέφους», Αθήνα www.health.in.gr/environ. 02/3/06
13 www.health.in.gr/environ. 02/3/06
26
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΠΗΓΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ
4.1. ΓΕΝΙΚΑ
Ον πηγές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι πάρα πολλές. Στην πραγματικότητα,
κάθε άνθρωπος πάνω στη γη, είναι εν δυνάμει μια πηγή ρύπανσης.
Οι πηγές κατατάσσονται σε φυσικές και ανθρωπογενείς.
4.2. ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Ως φυσικές πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης ορίζονται εκείνες που δεν
προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες.
Το ηφαίστειο που εκρήγνυται εκλύει σωματίδια ύλης και μολυσματικά αέρια
(διοξείδιο του θείου, υδρόθειο, μεθάνιο κ.α.). Οι εκλύσεις της έκρηξης έχουν τέτοιο
μέγεθος ώστε να βλάψουν περιβαλλοντικά εκτάσεις σε μεγάλη απόσταση από την
ηφαιστειακή πηγή με τη μεταφορά του αέρα για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Οι φωτιές στα δάση αποτελούν φυσική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης είτε
πυροδοτήθηκαν από ανθρώπινο χέρι είτε όχι. Οι εμπρησμοί εκλύουν μεγάλες ποσότητες
ρύπων. Οι ρύποι αυτοί είναι ο καπνός, οι άκαυστοι υδρογονάνθρακες, το μονοξείδιο και το
διοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου και η ιπτάμενη τέφρα.
Οι πολύ δυνατοί άνεμοι, οι οποίοι μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες σωματιδιακής
ύλης.
Οι ωκεανοί και οι θάλασσες είναι μια ακόμα φυσική πηγή ρύπων. Το νερό της
θάλασσας εκλύει αεροζόλ με μορφή σωματιδίων άλατος (ΝαΟ), τα οποία διαβρώνουν
27
μέταλλα και κατασκευές1415,13 Όσον αφορά τις φυσικές πηγές η ίδια η φύση έχει αναπτύξει
διαφόρους μηχανισμούς αφομοίωσης ή αυτοκαθαρισμού που εξισορροπούν τη ρύπανση
του προκαλείται από αυτές. Από την άλλη πλευρά η ρύπανση που προκαλείται από
ανθρώπινες δραστηριότητες είναι πιο επικίνδυνη, επειδή συγκεντρώνεται συνήθως σε
περιορισμένους χώρους (βιομηχανικά και αστικά κέντρα) όπου οι υψηλές συγκεντρώσεις
ρύπων προκαλούν μη αντιστρεπτές καταστάσεις. 16
4.3. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
4.3.1. Βιομηχανικές Πηγές
Οι απεριόριστες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου για αγαθά και ενέργεια ωθεί
την βιομηχανία σε όλο και μεγαλύτερη παραγωγή. Για το λόγο αυτό δεν θα πάψει ποτέ να
αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες ανθρωπογενούς ρύπανσης. Οι
περισσότεροι και κυριότεροι ρυπαντές της ατμόσφαιρας προέρχονται από τις διαδικασίες
επεξεργασίας και τις χημικές μετατροπές της βιομηχανίας. Παρακάτω θα δοθούν
πληροφορίες για τους ατμοσφαιρικούς ρύπους και τις πηγές από τις οποίες προέρχονται. 17
4.3.2. Υπηρεσίες κοινής ωφελείας
Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένες με όλες τις
λειτουργίες του ανθρώπου και αυτό απορρίπτει οποιαδήποτε πρόταση για μείωση της
λειτουργίας τους. Η ηλεκτρική ενέργεια προσφέρει σε όλους θέρμανση και φωτισμό.
Χωρίς αυτά τα αγαθά δεν θα μπορούσε κανένας να εργαστεί, ούτε να ζήσει με τον τρόπο
14 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, Ατμοσφαιρική ρύπανση, Επιπτώσεις, έλεγχος και εναλλακτικές τεχνολογίες,
1999, Εκδόσεις Τζιόλα
15 Χαράλαμπος Σαχσαμανόγλου, Σημειώσεις Μαθήματος «Ρύπανση της Ατμόσφαιρας», Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας,
Εκδόσεις Τζιόλ
16 www.nhvsics4u.gr 02/03/06
17 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες», Εκδόσεις Τζιόλα
28
ζωής της σύγχρονης κοινωνίας. Όταν μια ηλεκτρική μονάδα 2000 Μ\¥ καίει 1.000.000
Κ^Λιτ γαιάνθρακα με 4% στάχτη πρέπει να αποβάλλει 40.000 Ι^/ύτ στάχτη. Κάποια
ποσότητα από αυτήν θα διαφύγει στον αέρα από τις καμινάδες. Οι εκλύσεις των αέριων
ρύπων για μια μονάδα παραγωγής ενέργειας από γαιάνθρακα θα είναι 340.000
οξείδια
του Θείου και 185,000 1^ οξείδια του αζώτου την ημέρα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν
και οι χωματερές, οι οποίες θάβουν τα στερεά και υγρά απορρίμματα δημιουργώντας μια
ακόμη πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης
4.3.3. Προσωπική συνεισφορά
Τα αυτοκίνητα, οι ηλεκτρικές συσκευές, οι οικιακές συσκευές (σόμπα, τζάκι κλπ),
η θέρμανση και γενικότερα ότι χρησιμοποιεί καθημερινά ο μέσος άνθρωπος μολύνει την
ατμόσφαιρα περισσότερο από τους βιομηχανικούς ρύπους, σύμφωνα με έρευνες που
έγιναν στις Η.Π.Α. Μελέτες απέδειξαν ότι το σύνολο των ρύπων που εκλύει ο τεράστιος
αριθμός των αυτοκινήτων σε οποιαδήποτε μεγάλη πόλη στον κόσμο υπερβαίνει το σύνολο
των ρύπων από κάθε άλλη πηγή ρύπανσης.
Μόνο η ευαισθητοποίηση και η δραστηριοποίηση του κάθε πολίτη ξεχωριστά μπορεί να
εξομαλύνει την κατάσταση. Το παρακάτω σχήμα αποδεικνύει αυτά που αναφέρθηκαν
παραπάνω.18
18 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες», Εκδόσεις Τζιόλα
29
Αυτοκίνητο
Χόμπι (π.χ. βάρκα)
Καύση σκουπιδιών
4-μελής οικογένεια σχετικώς
ανεπτυγμένου επιπέδου
Μαγείρεμα
Θέρμανση
Πρόσθετες καύσεις
>
------->
-------
-------
►
>
------->
------->
-------
Σ: 2, Α: 135
Σ: 20, Α:35
Σ: 10, Α:45
Σ: 5, Α:50
Σ: 25, Α:45
Σ: 5, Α:30
Περιποίηση εξ. χώρου
—
ΣΥΝΟΛΑ
Σ: 5, Α:1500
►
£ =73, Α =1840
Σχήμα 4.1. Εκτίμηση των εκπομπών ρύπων μιας τυπικής 4μελούς οικογένειας σχετικά
ανεπτυγμένου βιοτικού επιπέδου. Σ: σωματιδιακοίρύποι, Α: αέριοι ρύποι
Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και
Εναλλακτικές Τεχνολογίες», Εκδόσεις Τζιόλα
4.4. ΚΑΥΣΗ
Η καύση είναι μια από τις πιο πολυχρησιμοποιημένες χημικές αντιδράσεις που
εκμεταλλεύεται ο σύγχρονος άνθρωπος για τις περισσότερε διεργασίες της καθημερινής
ζωής. Καύση είναι η ταχεία ένωση μιας ουσίας με οξυγόνο που συνοδεύεται από έκλυση
ακτινοβολίας και θερμότητας. Η καύση χρησιμοποιείται για τη θερμότητα π.χ. οικιακοί
καυστήρες, μηχανές εσωτερικής καύσης αυτοκινήτων κ.α. Στην καταστροφή στερεών
αποβλήτων και στη λειτουργία ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών. Παρακάτω παρατίθεται
ένας πίνακας με τις κυριότερες διεργασίες της καύσης ως προς τα αποτελέσματα τους σε
ποσότητες ατμοσφαιρικών ρύπων.19
19 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες»,Εκδόσεις Τζιολα
30
Πίνακας 4.1. Σύγκριση διαφόρων διεργασιών καύσης ως προς τις εκπομπές ρύπων
Ηλεκτροπαραγωγικοί
(g/kg καυσίμου)
σταθμοί Καύση
Μη-ελεγχόμενες
απορριμμάτων (g/kg εκπομπές
απορρίμματος)
αυτοκινήτων
(g/kg
καύσ.)
Ρύπος
Στερεά
Υγρά
Αέρια
Ελεύθερη Κλειστή Βενζίνη πετρέλαιο
καύσιμα καύσιμα καύσιμα καύση
καύση
0
0
0
CO
0
165
50
0
20xS*
20xS
so2
16xS
0.8
1.5
1.0
7.5
0.43
0.68
0.16
2.0
1.0
16.5
16.5
νο2
Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και
Εναλλακτικές Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
*8 = % περιεκτικότητα θείου στο καύσιμο
4.5. ΚΙΝΗΤΕΣ ΠΗΓΕΣ
Η πιο αντιπροσωπευτική πηγή αυτής της κατηγορίας είναι το αυτοκίνητο.
Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες που χρησιμοποιούνται στη στεριά, στον ουρανό και τη
θάλασσα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε τα δίτροχα, τα σκάφη (εξωλέμβιες, πλοία κλπ) τα
τραίνα, τα αεροπλάνα (διαφόρων μεγεθών) και πολλά άλλα. Παρακάτω δίνεται ένας
πίνακας ο οποίος καταγράφει τις εκπομπές των κυριότερων κινητών πηγών.20
Πίνακας 5.2. Κινητές πηγές και οι εκπομπές τους
Τύπος μηχανής
Καύσιμο
Κύριοι ρύποι
Μέσον
Τετράχρονη (Otto)
Βενζίνη
HC, CO, C 02, ΝΟΧ
Αυτοκίνητα, δίτροχα
Δίχρονη
Βενζίνη
HC, CO, C 02, ΝΟχ, σωματ.
Δίτροχα, εξωλέμβιες
Πετρελαίου (Diesel)
Πετρέλαιο
ΝΟχ, SOx, C 02, σωματίδια
Αυτοκίνητα γενικώς
Τουρμπίνα (αεροπλάνα)
Κεροζίνη
ΝΟχ, σωματίδια C 02
Αεροπλάνα,τρένα
Ατμομηχανή
Πετρέλαιο, C
ΝΟχ, SOx, σωματίδια, C 02
πλοία
Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και
Εναλλακτικές Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
20 Paul Degobert,( 1995),’’Automobiles and Pollution”,Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας
31
Οι κυκλοφοριακές συνθήκες όμως στα ανεπτυγμένα κράτη έχουν αλλάξει τα τελευταία
χρόνια. Μετατοπίστηκε το ποσοστό μετακινήσεων με μέσα μαζικής μεταφοράς και ταξί,
σε μετακινήσεις με IX. Η κάθε οικογένεια διαθέτει συνήθως πάνω από ένα αυτοκίνητο με
αποτέλεσμα να απορρίπτονται τα μέσα μαζικής μεταφοράς για καθημερινές μετακινήσεις.
Το γεγονός αυτό τείνει να οξυνθεί τα επόμενα χρόνια .Όλοι οι πολίτες γνωρίζουν ότι όσο
περισσότερο χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τόσο λιγότερες εκλύσεις
καυσαερίων θα διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα. Παρόλα αυτά επιμένουν στις μετακινήσεις
με Ι.Χ.
Κατά την τελευταία 20ετία, παρατηρήθηκε ένας αλματώδης ρυθμός αύξησης του στόλου
των οχημάτων στην Θεσσαλονίκη με συνακόλουθη εξέλιξη στην κατανάλωση καυσίμων
και την εκπομπή ρύπων, η οποία όμως δεν οδήγησε σε μια αντίστοιχη αύξηση των
επιπέδων ρύπανσης. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90,
ένα μεγάλο ποσοστό IX αυτοκινήτων ήταν εξοπλισμένο με τριοδικό καταλυτικό
μετατροπέα (για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε στο κεφάλαιο 7), ενώ στην αρχή της
δεκαετίας το ποσοστό αυτό ήταν σχεδόν μηδενικό.
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη
των Επιπέδων Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα
Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης, Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
32
4.6.
ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ
4.6.1. Το διοξείδιο του θείου (802)
Οι πηγές ρυπάνσεως με διοξείδιο του θείου (και γενικότερα με οξείδια του θείου)
μπορούν να ταξινομηθούν στις:
α) Βιοιιηγανικές δραστηριότητες: (βιομηχανική καύση μαζούτ για θέρμανση ή παραγωγή
ατμού, βιομηχανίες οξειδώσεως θειούχων ορυκτών για την εξαγωγή μετάλλου,
διυλιστήρια πετρελαιοειδών, βιομηχανίες παραγωγής θειϊκού οξέως, Η25 0 4).
β) Εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας: (καύση μαζούτ ή άνθρακος για
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας).
γ) Κεντρική θέοιιανσπ κατοικιών: (καύση μαζούτ, πετρελαίου ή άνθρακος).
γ) Μεταφορές: (διάφορα μεταφορικά μέσα, κυρίως φορτηγά που κινούνται με ακάθαρτο
πετρέλαιο).21,22
4.6.2 Μονοξείδιο και διοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ και ΝΟ2 )
Πηγές
1) Εργοστάσια Ηλεκτροπαραγωγής
2) Μηχανές εσωτερικής καύσεως
Στους κινητήρες, απ’ όλα τα οξείδια του Αζώτου μόνο το ΝΟ μπορεί να σχηματιστεί
στη θερμοκρασία που κυριαρχεί στο εσωτερικό του καυστήρα. Από το ΝΟ , με μια
ολόκληρη σειρά αντιδράσεων, παράγονται τα πιο πολλά οξείδια στην ατμόσφαιρα. Μετά
τη καύση και την εκτόνωση, κατά τη διάρκεια της εκπομπής και διάχυσης των καυσαερίων
στον αέρα, το οξυγόνο που βρίσκεται σε περίσσεια αντιδρά με το ΝΟ και παράγει Ν 0 2.
Στην ατμόσφαιρα όμως, το διαλυμένο ΝΟ αντιδρά πολύ αργά με το οξυγόνο για να δώσει
ν ο 223
21 Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, (1985), «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
22 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Πρόγραμμα κατάρτισης μηχανικών με συγχρηματοδότηση του Ε.Κ.Τ,
«Προστασία Περιβάλλοντος-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
23 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Πρόγραμμα κατάρτισης μηχανικών με συγχρηματοδότηση του Ε.Κ.Τ,
33
4.6.3 Το Μονοξείδιο του Άνθρακα ((30)
Πηγές
Το (20 προέρχεται από καύσεις οργανικών υλών που γίνεται με ανεπάρκεια
οξυγόνου. Η ποσότητα του (ΙΌ που εκπέμπεται, εξαρτάται από τις ρυθμίσεις της καύσης.
Για παράδειγμα σε ένα κινητήρα βενζίνης η μέγιστη ισχύ λαμβάνεται με έλλειψη αέρα. Γι’
αυτό η κανονική λειτουργία του κινητήρα βενζίνης οδηγεί στην εκπομπή σημαντικής
ποσότητας (30 . Αντίθετα στις βιομηχανίες, όπου η καύση μπορεί να ρυθμιστεί αυτόματα
και να υπάρξει επίβλεψη, η εκπομπή € 0 είναι σχετικά μικρότερη. Οι εκπομπές ΟΟ είναι
από τις πιο σημαντικές σε ρύπους στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Μπορούμε όμως
να αναφέρουμε ότι, κατά ένα μεγάλο μέρος απορροφάται από ορισμένα βακτήρια του
εδάφους που συμβάλλουν έτσι στον καθαρισμό της ατμόσφαιρας 24
4.6.4. Τα αιωρούμενα σωματίδια
Π η γές
1) Οι θερμικές εγκαταστάσεις που αντιστοιχούν σε κάθε βιομηχανική διαδικασία
2) Η αποτέφρωση των σκουπιδιών
3) Οι παρακάτω βιομηχανικές δραστηριότητες
-η σιδηρουργία
- τα χυτήρια σιδηρομετάλλων
-η βιομηχανία μη σιδηρούχων μετάλλων
-η τσιμεντοβιομηχανία (ιδιαίτερα ρυπογόνος)
-η ανθρακοβιομηχανία
-η χημική βιομηχανία γενικά
-η βιομηχανία πετρελαίου και τα πετροχημικά και
-η βιομηχανία κατασκευών.
Σ’ αυτές τις πηγές (που δεν είναι οι μόνες) μπορούμε να συμπληρώσουμε τα ηφαίστεια και
τη μεταφορά σωματιδίων από δρόμους και το έδαφος, δια μέσου των ανέμων. 25
24 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Πρόγραμμα κατάρτισης μηχανικών με συγχρηματοδότηση του Ε.Κ.Τ,
«Προστασία Περιβάλλοντος-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
25 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Πρόγραμμα κατάρτισης μηχανικών με συγχρηματοδότηση του Ε.Κ.Τ,
«Προστασία Περιβάλλοντος-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
34
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 5.1ΕΙΣΑΓΩΓΗ
5.1 Εισαγωγή
Η Θεσσαλονίκη, που ιδρύθηκε το 315 π.χ., είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου
νομού. Αναπτύσσεται αμφιθεατρικά στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου, κατά μήκος της
βορειοανατολικής ακτής του. Στα βόρεια και ανατολικά της πόλης υπάρχει μια αλυσίδα
από λόφους και βουνά, με υψόμετρο που κυμαίνεται από 300 μέχρι 1200 m. Η λοφοσειρά
αυτή προστατεύει την πόλη από ανέμους του βόρειου τομέα και οδηγεί στη μεγάλη
συχνότητα απνοιών και ασθενών ανέμων. Το κλίμα της Θεσσαλονίκης είναι τυπικά
μεσογειακό, με δροσερούς και υγρούς χειμώνες και θερμά και ξηρά καλοκαίρια. Η πόλη
παρουσίασε ένα συνεχή ρυθμό αύξησης σε έκταση και πληθυσμό, μετά το τέλος του Β'
παγκοσμίου πολέμου. Ο πληθυσμός της, από 300.000 το 1951, έχει υπερβεί το 1.000.000
σήμερα. Η πόλη χαρακτηρίζεται από πυκνή δόμηση, με υψηλά κτίρια πολύ στενούς
δρόμους και ουσιαστικά έλλειψη ακάλυπτων χώρων πρασίνου και πάρκων. Ο Δήμος
Θεσσαλονίκης βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και συγκεντρώνει το μεγαλύτερο τμήμα
των οικονομικών, διοικητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων της περιοχής.
5.2.ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΑΑΟΝΤΟΣ ΤΗΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των μετρήσεων του Δημοτικού
Δικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, την περίοδο από το 1989 (έναρξη λειτουργίας
του πρώτου σταθμού στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου), μέχρι σήμερα,
έδειξε ότι το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης επιδεικνύει μια ιδιαίτερα δυναμική
τάση μεταβλητότητας, που σχετίζεται με το χρόνο, την ανάπτυξη των λειτουργιών της
πόλης στο χώρο, τα κλιματολογικά στοιχεία και τη γεωμορφολογία της περιοχής.
35
πόλης στο χώρο, τα κλιματολογικά στοιχεία και τη γεωμορφολογία της περιοχής.
Κατά τη δεκαετία του 1990, παρατηρήθηκε μια μετάλλαξη του «νέφους» της
Θεσσαλονίκης, από νέφος καπνομίχλης σε φωτοχημικό νέφος. Έτσι, στην πράξη,
παρατηρείται μια μείωση των πρωτογενών ατμοσφαιρικών ρύπων στο κέντρο της πόλης
και μια αύξηση των φωτοχημικών, δείκτης των οποίων είναι το Οδ, στην περιφέρεια της
πόλη. Ωστόσο, το κύριο πρόβλημα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης
ήταν και συνεχίζει να είναι οι υψηλές συγκεντρώσεις των αιωρούμενών σωματιδίων ΡΜιο,
που παρατηρούνται σε όλους τους σταθμούς του Δημοτικού Δικτύου. Οι τιμές αυτές
υπερβαίνουν τα ισχύοντα όρια της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας.26
5.3 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΣΤΑΘΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ
ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Το Δημοτικό Δίκτυο Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης αποτελείται από πέντε
σταθμούς πεδίου και ένα σταθμό ελέγχου. Οι τρεις από τους σταθμούς αυτούς είναι
εξοπλισμένοι και με μετεωρολογικά αισθητήρια. Τέλος, ο σταθμός του Πεδίου του Άρεως,
στο γεωγραφικό κέντρο της πόλης, είναι ένας πλήρως εξοπλισμένος μετεωρολογικός
σταθμός. Ο παλαιότερος σταθμός του Δημοτικού Δικτύου είναι ο σταθμός του
Δημαρχείου, στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, που ιδρύθηκε το Νοέμβριο
του 1988.
Ο σταθμός της 25ης Μαρτίου, του Επταπυργίου και της Τούμπας (Μαλακοπή)
ανήκουν στην κατηγορία «αστικός-κατοικία».27
26 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
27 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Περιοχή της
Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
36
Σχήμα 5.1
Χάρτης του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, όπου
εμφανίζονται οι θέσεις μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των
μετεωρολογικών παραμέτρων του Δ.Θ.
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική'] Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
5.4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Το Τμήμα Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης είναι η μόνη υπηρεσία στην
Ελλάδα, που μετρούσε συστηματικά τα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜι0 από το 1989, πολύ
πριν εκδοθεί η Οδηγία της Ευραιπαϊκής Ένωσης 1999/30/ΕΚ στις 22/4/1999, που έθεσε σε
δεύτερη μοίρα τη μέτρηση των ολικών αιωρούμενων σωματιδίων ΤΞΡ. Τη μέθοδο αυτή
χρησιμοποιούσαν μέχρι το 1999 οι καθ' ύλην αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους για τον
προσδιορισμό των αιωρούμενων σωματιδίων στο περιβάλλον.
Μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό της συγκέντρωσης των ΡΜ10
Η κύρια μέθοδος, που χρησιμοποιείται σε όλους τους σταθμούς του Δημοτικού
Δικτύου για τον προσδιορισμό της συγκέντρωσης των ΡΜιο, είναι η απορρόφηση της
ακτινοβολίας β. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή τα αιωρούμενα σωματίδια, που
περιλαμβάνονται στον αέρα, διαχωρίζονται με διήθηση, χρησιμοποιώντας μια μεμβράνη,
της οποίας η ικανότητα απορρόφησης της ακτινοβολίας β έχει μετρηθεί από πριν. Η
διαφορά στη μέτρηση της ικανότητας της μεμβράνης, πριν και μετά τη διήθηση, καθιστά
δυνατό τον προσδιορισμό της μάζας των συλλεγέντων σωματιδίων. Η μάζα των
37
σωματιδίων, που έχουν κατακρατηθεί, συσχετίζεται με τη μέτρηση του όγκου του αέρα
που πέρασε από τη μεμβράνη και έτσι επιτυγχάνεται ο προσδιορισμό της συγκέντρωσης
των ΡΜιο στο περιβάλλον. Η μέθοδος αυτή ενσωματώνεται στις συσκευές ανάλυσης,
γαλλικής προέλευσης, του εξειδικευμένου ευρωπαϊκού οίκου της ENVIRONEMENT που
χρησιμοποιούνται στο Δημοτικό Δίκτυο.28
5.5
ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΙΜΩΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΗ
ΘΑΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
5.5.1
Διοξείδιο του Θείου (SO 2) : Οδηγία 1999/30Εκ (Αρχή εφαρμογής 2005)
Μέση ημερήσια τιμή SÛ2<125 pg/in. Επιτρεπτός αριθμός υπερβάσεων 3
φορές το χρόνο.29
Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, σε ημερήσια βάση στη διάρκεια του χειμώνα, το
S 0 2 παρουσιάζει δύο μέγιστα : ένα στις 09-11 το πρωί (κυκλοφοριακός φόρτος) και ένα
τις βραδινές ώρες (λειτουργία κεντρικής θέρμανσης). Η μείωση της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης, που παρατηρείται τις μεταμεσημβρινές ώρες, για το S 0 2 και γενικότερα για
όλους τους πρωτογενείς ρύπους, οφείλεται βασικά στην αύξηση του μετεωρολογικού
ύψους ανάμειξης και στην επίδραση της θαλάσσιας αύρας. Εποχικά, οι υψηλότερες
συγκεντρώσεις διοξειδίου του θείου παρατηρούνται το χειμώνα, λόγω λειτουργίας της
κεντρικής θέρμανσης. Διαχρονικά, παρατηρείται μια πτωτική τάση των συγκεντρώσεων
του SU2. Οι υψηλότερες τιμές S02 παρατηρούνται στο κέντρο της πόλης (Σταθμός
Εγνατίας - Βενιζέλου) και γενικά στους αστικούς σταθμούς κυκλοφορίας και έπονται, με
χαμηλότερες τιμές, οι σταθμοί αστικού υποβάθρου. Η παρατήρηση αυτή αποτελεί μια επί
28 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Περιοχή της
Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
90
' www.europa.eu.inl 10/08/06
38
πλέον ένδειξη, ότι η οδική κυκλοφορία είναι η κύρια πηγή ρύπανσης στην περιοχή της
Θεσσαλονίκης. Η αύξηση των συγκεντρώσεων διοξειδίου του θείου, στην περιοχή του
Επταπυργίου, αποδίδεται στη πολεοδομική ανάπτυξη της περιοχής (Δήμος Συκεών,
Κοινότητα Πεύκων κλπ) και στο μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο των κόμβων διασύνδεσης
με την περιφερειακή οδό. Τη δεκαετία του 1990 παρατηρήθηκαν 288 υπερβάσεις του
ορίου των 125 μ§/πι3 στο Σταθμό του Δημαρχείου και 12 υπερβάσεις στο σταθμό της 25ης
Μαρτίου. Την τρέχουσα δεκαετία παρατηρήθηκε μόνο μια υπέρβαση στο σταθμό της οδού
Λαγκαδά.
1Λ
ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟΥ
(ΟόόςΑγράφων)
ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ
(Εγνατία - Βενιζέλου)
ΩΡΕΣ
Δεκαει« 1990
Δ εχαεηι 2000
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ '90 - 0 0
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
Σταθμός Δημαρχείου μείωση 50,2 %
Σταθμός Λαγκαδά μείωση 22,3 %
Σταθμός 25’ Μαρτίου μείωση 17,7 %
Σταθμός Τούμπας : μείωση 22,4 %
Σταθμός Επταπυργίου αυςηση 45,9 %
ΣΤΑΘΜΟΙ
Σχήμα 5.2 Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων 802, στην
περιοχή της Θεσσαλονίκης
Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Η πρωτογενής Αέριοι Ρύποι την Περίοδο 1989-2004 στην Περιοχή της
Θεσαλονίκης» Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης30
30 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης»,
39
5.5.2 Μονοξείδιο του Άνθρακα ((20):
Οδηγία 2000/89/ΕΚ (Αρχή εφαρμογής 2005) Μεγίστη ημερήσια 8ωρη τιμή
(κυλιόμενο οκτάωρο) < 10 ιτ^/πν331
ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ
(Εγνοτία - Βενιζέλου)
ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΑΓΚΑΔΑ
(Λαγκαδά - Κουτηράρη)
ΣΥ ΓΚΙΊΣΙΙ ΜΕΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ 90 - ‘00
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
ΣταθμόςΔημαρχείου
μείωση 54,6%
Σταθμός Λαγκαδά : μείωση 35,9 %
Σταθμός 2 5*; Μαρτίου μείωση 49,3 %
Σχήμα 5.3Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων <20, στην
περιοχή της Θεσσαλονίκης
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική) Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, σε ημερήσια βάση, οι υψηλότερες τιμές
εμφανίζονται τις νυχτερινές ώρες. Εποχιακά, οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται το
χειμώνα, λόγω έντονης κυκλοφοριακής κίνησης και δυσμενών μετεωρολογικών συνθηκών
διάχυσης. Διαχρονικά, παρατηρείται σαφής τάση μείωσης των συγκεντρώσεων του
Μονοξειδίου του Άνθρακα σε όλους τους σταθμούς. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως31
31 www.europa.eu.int 10/08/06
40
στην καλή απόδοση των καταλυτικών μετατροπέων, που χρησιμοποιούνται στις εξατμίσεις
των σύγχρονων καταλυτικών αυτοκινήτων και μετατρέπουν το ΘΟ σε ΘΕΕ. Έτσι, τη
δεκαετία του 1990 παρατηρήθηκαν 1478 υπερβάσεις του ορίου των 10 τημ/πι (κυλιόμενο
οκτάωρο) στο Σταθμό του Δημαρχείου, 107 υπερβάσεις στο Σταθμό της Λαγκαδά και 148
υπερβάσεις στο Σταθμό τικ 25ης Μαρτίου. Τη δεκαετία του 2000 παρατηρήθηκαν μόνο 2
υπερβάσεις στο σταθμό του Δημαρχείου.32
5,5.3 Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜ)0):
Οδηγία 1999/30/ΕΚ (Αρχή εφαρμογής 2005). Μέση ημερήσια τιμή: < 50 μμ/ητ Μέση
ετήσια συγκέντρωση:< 40 μμ/πν, (μείωση της ετήσιας συγκέντρωσης σε μμ/ητ μετά το
2010).33
Α) Μέση ιτηνιαία. εβδοιιαδιαία και ημερήσια ιιεταβολή των ΡΜιπ
στην περιοχή της
Θεσσαλονίκης
Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, υψηλότερες συγκεντρώσεις αιωρούμενων
σωματιδίων, παρατηρούνται στο κέντρο της πόλης (Σταθμός Εγνατίας - Βενιζέλου), κατά
τη χειμερινή περίοδο. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στη συνδυασμένη δράση της έντονης
κυκλοφοριακής κίνησης,
με τη λειτουργία της κεντρικής, θέρμανσης και με
μετεωρολογικούς παράγοντες, όπως η άπνοια και οι θερμοκρασιακές αναστροφές, οι
οποίες ευνοούν τη συσσώρευση ρύπων το χειμώνα. Ωστόσο, η εποχιακή κύμανση των
αιωρούμενων σωματιδίων είναι λιγότερο έντονη από την αντίστοιχη άλλων πρωτογενών
ρύπων, όπως το 802 και ΝΟ και κυμαίνεται στα όρια του 20%, τόσο στο εμπορικό κέντρο,
όσο και στην ανατολική Θεσσαλονίκη. Έτσι, οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων
32 Μάξιμος 1. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
33 www.eurooa.eu.inl 10/08/06
41
σωματιδίων, παρά τη μείωση, που παρουσιάζουν τη θερινή περίοδο, μένουν σε υψηλά
επίπεδα, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους και στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Εβδομαδιαία οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων παρουσιάζουν ύφεση κατά
τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, η οποία συνδέεται με την αντίστοιχη ύφεση στις
λειτουργίες της πόλης (ειδικά της κυκλοφορίας). Η ημερήσια μεταβολή της συγκέντρωσης
των αιωρούμενων σωματιδίων εμφανίζει δύο μέγιστα, ένα το πρωί (09:00 - 11:00) και ένα
το βράδυ (21:00 - 23:00), στο κέντρο της πόλης και λίγο νωρίτερα στην ανατολική
Θεσσαλονίκη. Τα μέγιστα αυτά σχετίζονται με τις κυκλοφοριακές αιχμές και το ωράριο
λειτουργίας της θέρμανσης. Τα μέγιστα των αιωρούμενων σωματιδίων παρουσιάζονται
περισσότερο διευρυμένα και με κάποια χρονική υστέρηση, ως προς την εκδήλωση τους,
σχετικά με τους άλλους πρωτογενείς αέριους ρύπους, λόγω των πολύ μεγαλύτερων
διαστάσεων των σωματιδίων αυτών, σε σχέση με τα μόρια των αερίων. Έτσι, διαθέτουν
μεγαλύτερη αδράνεια, που τα υποχρεώνει να ακολουθούν με μικρότερη συνέπεια τις
οριζόντιες και κατακόρυφες κινήσεις των αερίων μαζών.34
34 Μ . I. Π ε τ ρ α κ ά κ η ς, Α .Γ .Κ ελ έσ η ς, Π .Ν .Τ ζο υ μ ά κ α , Μ .Α .Τ σ ο ύ ν κ α ς, Γ .Α .Τ ζο υ ρ έ λ η ς, Ν .Μ .Ζ ο υ μ ά κ η ς, «Η
π ρ ω τ ο γ ε ν ή ς Α έ ρ ιο ι Ρ ύ π ο ι τη ν Π ερ ίο δ ο 1 9 8 9 -2 0 0 4 σ τη ν Π ερ ιο χ ή τη ς Θ εσ α λ ο ν ίκ η ς » Τ μ ή μ α Π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς
Δ ή μ ο ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς
42
η ΛΗΜΟΙ ΒΕΜΖΕΑΟΥ
ι» ΑΙ
ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥΜΙΙΛΣ
ι» Α2
■
Πιρ»6οςονο»ορο<(19β®· ·99)
τρϊ χο^ιχ: δεκαετία (2000 ■06)
Σχήμα 5.4Μέση μηνιαία (Α1,Α2 εβδομαδιαία (Β1,Β2) και ημερήσια (Γ1,Γ2) μεταβολή
των ΡΜιο στην περιοχή της Θεσσαλονίκης στο σταθμό κυκλοφορίας της Βενιζέλου
(υψηλότερες τιμές) και στο σταθμό-κατοικίας της Τούμπας (χαμηλότερες τιμές), για
δύο περιόδους: Την περίοδο αναφοράς (1989-1999) και την τρέχουσα δεκαετία (20002003).
I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ]0) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
Β) Η Διαγρονικιί ιιεταβολή των ΡΜιη στην περιογη της Θεσσαλονίκης
Η διαχρονική εξέλιξη των τιμών δείχνει, ότι στη Θεσσαλονίκη., η γενική τάση εξέλιξης
των συγκεντρώσεων των ΡΜ)0, είναι πτωτική. Η παρατήρηση αυτή αφορά περισσότερο
τους κυκλοφοριακούς σταθμούς και λιγότερο τους σταθμούς αστικού υποβάθρου. Η
πτωτική αυτή τάση έχει ιδιαίτερη σημασία, λόγω του ότι υπάρχει αύξηση των ρυπογόνων
43
δραστηριοτήτων, λόγω της πολεοδομικής επέκτασης της πόλης (προαστιοποίηση) και
κυρίως λόγω της αύξησης του στόλου των κυκλοφορούντων οχημάτων. Σήμερα
κυκλοφορούν στην περιοχή της Θεσσαλονίκης 400.000 αυτοκίνητα και κάθε μέρα
προστίθενται 70 νέα στο στόλο αυτό. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στο κέντρο της πόλης
(σταθμός Βενιζέλου), η πτωτική τάση των ΡΜ)0 κυμαίνεται στο - 27%, ενώ για τους
άλλους πρωτογενείς ρύπους είναι μεγαλύτερη, ήτοι: -55% για το CO, -50% για το SOo και
-33% για το ΝΟ:
Η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη μπορεί να αποδοθεί σε μια σειρά μέτρων, που πάρθηκαν
τη δεκαετία του '90 και αφορούν τον τομέα της βιομηχανίας, τη βελτίωση της ποιότητας
των καυσίμων, το αυτοκίνητο και τις λειτουργίες της πόλης. Τα σημαντικότερα από τα
μέτρα αυτά ανά κατηγορία είναι: Βιομηχανία: Χρήση μαζούτ με χαμηλή περιεκτικότητα
σε θείο. Βελτίωση της ποιότητας των καυσίμων : Κατάργηση της μολυβδομένης βενζίνης.
Αυτοκίνητο: Απόσυρση των παλαιών ρυπογόνων Ι.Χ. αυτοκινήτων και αντικατάσταση
τους με νέα αυτοκίνητα αντιρρυπαντικής τεχνολογίας. Εφαρμογή της κάρτας ελέγχου
καυσαερίων από όλα τα οχήματα. Ανανέωση σε μεγάλο βαθμό του στόλου των αστικών
λεωφορείων και των TAXI. Λειτουργίες της πόλης : Κατασκευή και λειτουργία
περιφερειακής οδού και ανισόπεδων κόμβων. Χρήση μηχανικών σαρώθρων για τον
καθαρισμό των κεντρικών δρόμων και πεζοδρομίων.''
35 Μ . I. Π ε τρ α κ ά κ η ς, Α .Γ .Κ ελ έσ η ς, Π .Ν .Τ ζ ο υ μ ά κ α , Μ .Α .Τ σ ο ύ νκ α ς, Γ .Α .Τ ζο υ ρ έ λ η ς, Ν .Μ .Ζ ο υ μ ά κ η ς, «Η
π ρ ω τ ο γ ε ν ή ς Α έ ρ ιο ι Ρ ύ π ο ι τη ν Π ερ ίο δο 1 9 8 9 -2 0 0 4 σ τη ν Π ερ ιο χή τη ς Θ εσ α λ ο ν ίκ η ς» Τ μ ή μ α Π ερ ιβ ά λ λ ο ντο ς
Δ ή μ ο ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς
44
Περίοδος Αναφοράς (1989 -1999)
Τρέχουσα Δεκαετία (2000 - 2003)
350
Ε
300
3.
250
/
•ί» .Λ-,
2 * ; -Λί . . ^· * ·ί
♦.
¿ 1
$
Λ
·
*·;
·ί
200
1Μ
*
·.
|
·
'
*
·
· £
730
_
.
_
1460
2190
2920
Ημέρες
2000
*01
‘02
Ό3
*04
*06
06
Ό7
08
Έτη
Υ * -0.0091Χ + 108.62
160
Ο)
Υ = 0.0017* + 67.857
η.
£
ο.
0
Σχήμα 5.5 Διαχρονική μεταβολή των ημερήσιων τιμών των ΡΜιο, στο σταθμό της
Βενιζέλου
. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, ΓΑ.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜι0) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
Σε ό,τι αφορά την τρέχουσα δεκαετία, παρατηρούμε (Σχήμα 5.5), ότι διερχόμαστε
μια περίοδο σταθεροποίησης και ελαφριάς ανοδικής πορείας των τιμών, που αποτελεί
ένδειξη ότι τα μέτρα που ελήφθησαν κατά τη δεκαετία του'90 έχουν ξεπεραστεί ή έχουν
φθάσει στα όρια της αποδοτικότητας τους. Η ανοδική τάση, που εμφανίζεται στο σταθμό
της Τούμπας την περίοδο 1989 - 1999, οφείλεται σε έργα οδοποιίας για την κατασκευή
ανισόπεδου κόμβου στην περιφερειακή οδό, γεγονός που μας υποχρέωσε, μεταξύ των
άλλων, σε αλλαγή της θέσης αυτού του σταθμού το έτος 2000. Επίσης η έντονη πτωτική
τάση του σταθμού της Λαγκαδά οφείλεται στην έναρξη λειτουργίας μιας σειράς
ανισόπεδων κόμβων, που συνέδεσαν τους δυτικούς δήμους του Πολεοδομικού
Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης με την περιφερειακή οδό. Το γεγονός αυτό είχε σαν
αποτέλεσμα την αποσυμφόρηση του βασικού οδικού άξονα της Δυτικής Θεσσαλονίκης,
45
που είναι η οδός Λαγκαδά.36
Σχήμα 5.6 Διάγραμμα ευθύγραμμων τάσεων μακροχρόνιας μεταβολής των
μετρούμενων συγκεντρώσεων των ΡΜιο σε όλους τους σταθμούς του Δημοτικού
Δικτύου.
. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης,
«Διαχρονική
Εξέλιξη
των
συγκεντρώσεων
των
εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
Γ) Αξιολόγηση των τιιιών των ΡΜιο της Θεσσαλονίκης και σύγκρουση ιιε τα ισγύοντα
όρια.
. I. Π ε τρ α κ ά κ η ς, Α .Γ .Κ ε λ έ σ η ς, Π .Ν .Τ ζο υ μ ά κ α , Μ .Α .Τ σ ο ύ νκ α ς, Γ .Α .Τ ζο υ ρ έλ η ς, Ν .Μ .Ζ ο υ μ ά κ η ς,
« Δ ια χ ρ ο ν ικ ή Ε ξ έλ ιξ η τ ω ν σ υ γ κ εν τρ ώ σ εω ν τω ν εισ π ν έ υ σ ιμ ω ν α ιω ρ ο ύ μ εν ω ν σ ω μ α τιδ ίω ν (Ρ Μ 10) σ την
Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η » , Τ μ ή μ α Π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς Δ ή μ ο ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς
46
Στη χώρα μας ισχύουν νομοθετημένα όρια ποιότητας της ατμόσφαιρας για τα
αιωρούμενα σωματίδια ΡΜΙ0, που καθορίζονται από την Κοινοτική Οδηγία (1999/30/ΕΚΦΕΚ125/Β/5-6-2002). Τα όρια αυτά αναφέρονται τόσο στην προστασία της ανθρώπινης
υγείας, όσο και των οικοσυστημάτων. Η επίτευξη και τήρηση των ορίων αυτών είναι
δεσμευτική για τα κράτη μέλη της Ε.Ε., μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος τους, το έτος
2005 ή 20ΙΟ.37
ΠΙΝΑΚΑΣ 5.1 Οριακές τιμές για τα ΡΜ]0 - Κοινοτική Οδηγία (1999/30/ΕΚΦΕΚ125/Β/5-6-2002).
Π ρότυπο
Ποιότητας
24-ώρη οριακή
τιμή για την
προστασία της
ανθρώπινης
υγείας
Περίοδος
Α να φ οράς
Επιτρεπτές
υπερβά σεις
24 ώ ρες
35/έτος
1 έτος
Ενδεικτική οριακή τιμή για προετοιμασία
2002
65 μβ/τη'
50 μ9/ιπ3? ^
·;
Ετήσα οριακή
τιμή για την
προστασία της
ανθρώπινης
υγείας
Ετος
Ισ χ ύ ο ς
Τιμ ή
Ορίου
2003
60 μς/τη’
2004
55 μ^τη
2005
50 μοίπτ'
; 1/1/2005
*
7 /έτο ς«··.·■ ».1/1/2010“:
40 μς/ιτι3
Μέση ετήσια
τιμή
44.8 μς/πΓ 43 2 μς/τπ 41.6 μς/πΤ 40.0 μς/πτ'
·'. 20 μ9/τπ3 .·· <1/1/2010>
...
Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ]0) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
Από τη σύγκριση των συγκεντρώσεων των ΡΜ]0 της τρέχουσας δεκαετίας, με την
περίοδο αναφοράς προκύπτει ότι είχαμε μια βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας τη
δεκαετία του '90. Η βελτίωση αυτή, όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν μεγαλύτερη στους
κυκλοφοριακούς σταθμούς και αποδίδεται, κύρια, στην ποιοτική αναβάθμιση του στόλου
των ιδιωτικών και δημόσιας χρήσης αυτοκινήτων και στη βελτίωση της ποιότητας των
καυσίμων.
37 www.europa.eu.int 10/08/06
47
Σχήμα 5.7 Σύγκριση με ισχύοντα όρια : Α) Αριθμός ημερών με υπέρβαση του
ημερήσιου ορίου των 50 μ^ηι3, πέρα των προβλεπόμενων 35, για τις υπό μελέτη
περιόδους Β) Σύγκριση των μέσων ετήσιων συγκεντρώσεων των ΡΜιο για τις υπό
μελέτη περιόδους.
. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
ΣΤΑΘΜ ΟΙ ΕΠΤΑΓΙΥΡΓΙΟΥ
(ΟδόςΑγράφων)
ΣΤΑΘΜ ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ
(Εγνατία - Βενιζέλου)
1990
■ ■ Δεκαετία 2000
- »0
1«.
1 40
ΟΡΠΙ
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΙΤΟΝ ΟΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ ‘90 - ‘00
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΙΤΑΘΜΩΝ
Σταθμός Δημαρχείου : μείωση 26,6
Σταθμός Λαγκαδά : μείωση 18,5 %
Σταθμός 25,; Μ αρτίου : μείωση 8.3 %
Σταθμός Τοϋμπας : μείωση 14.0 %
Σταθμός Επταπυργίαυ μείωση 9,9 %
ΛΙΙΜ
ΑΛΙ'.
Μ.Μ’
ΤΟΥ
ΕΠΤ
'-Ι'ΑΗΜΟΙ
Σχήμα 5.8 Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων ΡΜιο, στην
περιοχή της Θεσ/νίκης.
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
48
Σύμφωνα με τα νέα όρια της Ε.Ε., η μέση ημερήσια τιμή των Αιωρούμενων
Σωματιδίων δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 50 μμ/ηι3 (ημερήσια τιμή) και οι υπερβάσεις του
ορίου αυτού δεν μπορεί να είναι περισσότερες από 35 φορές ανά έτος (9,6%). Έτσι,
ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι την περίοδο 1989 - 1999 παρατηρήθηκαν 2781 υπερβάσεις
του ορίου των 50 μg/m? (ημερήσια τιμή) στο Σταθμό του Δημαρχείου και 348 υπερβάσεις
στο Σταθμό του Επταπυργίου. Τη δεκαετία του 2000 (μέχρι το 2005), παρατηρήθηκαν
ίο
1458 υπερβάσεις στο σταθμό του Δημαρχείου και 526 στο σταθμό του Επταπυργίου.'
Από τη σύγκριση των συγκεντρώσεων των ΡΜιο της τρέχουσας δεκαετίας με τα
ισχύοντα όρια προκύπτει ότι η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα με τα
αιωρούμενα σωματίδια. Παρατηρούνται σημαντικές υπερβάσεις των θεσμοθετημένων
ορίων σε όλα τα σημεία μέτρησης.
Δ) Σύγκριση ετήσιων συγκεντρώσεων ΡΜηι από σταθμούς της Θεσσαλονίκης και της
Αθήνας Ύΐα το έτος 2002
Στο παρακάτω σχήμα συγκρίνονται οι μέσες ετήσιες τιμές για το έτος 2002, των
σταθμών της Θεσσαλονίκης με τις υψηλότερες τιμές (σταθμός Βενιζέλου) και τις
χαμηλότερες τιμές (σταθμός Τούμπας), με όλους τους σταθμών των Αθηνών [5], όπου
ελέγχονται τα ΡΜιο. Στους σταθμούς της Θεσσαλονίκης εντάξαμε και το σταθμό της
Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, που είναι εγκατεστημένος στην πλατεία Αγίας
Σοφίας, στο κέντρο της πόλης [6] και ο οποίος επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα των
μετρήσεων του σταθμού της Βενιζέλου (η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών σταθμών του
κέντρου της Θεσσαλονίκης είναι 4 μg/m3). Διαπιστώνουμε, ότι στη Θεσσαλονίκη παρατη­
ρούνται υψηλότερα τιμές ΡΜιο, σε σχέση με τις μετρηθείσες στην Αθήνα κατά την ίδια38
38 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Περιοχή της
Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
49
χρονική περίοδο.39
1
«
1:111
>*
5
£
=
<
—
$
6
1
ν:
•Ί
Ρ
ο
ίX
**
?— 1
$
Σχήμα 5.9 Σύγκριση μέσων ετήσιων συγκεντρώσεων ΡΜιο για το έτος 2002 από
σταθμούς της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας.
Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
Ε) Σύγκριση ετήσιων συγκεντρώσεων Ρ Μηι για το έτος 2001 από διαφορετικούς τύπους
σταθμών σε διάφορα Ευρωπαϊκά κράτη - Συμπεράσιιατα
Από τη σύγκριση των επιπέδων ρύπανσης, που παρατηρούνται σε διαφορετικούς
τύπους σταθμών (αγροτικούς, αστικούς και κυκλοφορίας) [7], προκύπτει ότι στην Ελλάδα
εμφανίζονται υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης, τουλάχιστον μεταξύ των κυκλοφοριακών
σταθμών των Ευρωπαϊκών κρατών. Ενδεικτικά, η Θεσσαλονίκη με βάση τις αντίστοιχες
μετρήσεις του Δημοτικού Δικτύου, φαίνεται να έχει ακόμα υψηλότερες τιμές, από αυτές
39. 1. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης, Ν.Μ.Ζουμάκης,
«Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ]0) στην
Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
50
που ανακοινώθηκαν επίσημα για τη χώρα μας.40
5.6 ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΙΜΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
5.6.1 Το Μονοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ)
ΣΤΛΘΜ ΟΣΔΗΜΛΡΧ ΕΙΟΥ
(Εγνατία - Βενιζέλου)
■Λικικτίβ1990
ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΑΓΚΑΔΑ
(Λαγκαδά - Κουτηφάρη)
Μ \cKacnu2000
I Ακκα*τίο 1990
·Μ
Λ ικ αττια 2000
0Ι»Μ*»ΙΜ · ■Ϊ ιΙ',Ε,Β.Η.Ι
I
2 1 4 3 6
? X ·> |0
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ 90- 00
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
Σταθμός Δημαρχείου μείωση 33,3 %
Σταθμός Λαγκαδά μείωση 22,8 %
Σταθμός 25* Μαρτίου μείωση 52,0%
Σταθμός Ταύμκας μείωση 46,0 %
Σταθμός Επτακυργίου : αύξηση 7,1 %
Σχήμα 5.10Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων ΝΟ, στην
περιοχή της Θεσσαλονίκης
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
Τα αζωτοξείδια ΝΟχ (ΝΟ και ΝΟ2) ελέγχονται στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον με
τον ίδιο αναλυτή. Το ΝΟ, ως πρωτογενής ρύπος, παρουσιάζει μεγαλύτερες τιμές στις
περιοχές, όπου υπάρχει έντονη δραστηριότητα πηγών (οδικές αρτηρίες), απ’ ότι στις
περιοχές, που δεν επηρεάζονται άμεσα από εκπομπές. Η αστάθεια του ΝΟ σε αστικό
ατμοσφαιρικό περιβάλλον, παρουσία έντονης ηλιακής ακτινοβολίας, μειώνει τις τιμές του
ΝΟ, που μετατρέπεται γρήγορα σε ΝΙΙ2. Έτσι, οι συγκεντρώσεις του ΝΟ, που
40 I. Π ετρ α κ ά κ η ς, Α .Γ .Κ ε λ έ σ η ς, Π .Ν .Τ ζο υ μ ά κ α , Μ .Α .Τ σ ο ύ νκ α ς, Γ .Α .Τ ζο υ ρ έ λ η ς, Ν .Μ .Ζ ο υ μ ά κ η ς,
« Δ ια χ ρ ο ν ικ ή Ε ξ έλ ιξ η τ ω ν σ υ γ κ εν τρ ώ σ εω ν τω ν εισ π νέ υ σ ιμ ω ν α ιω ρ ο ύ μ εν ω ν σ ω μ α τιδ ίω ν (Ρ Μ 10) στην
Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η » , Τ μ ή μ α Π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς Δ ή μ ο ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς
51
παρατηρούνται στους σταθμούς αστικού υποβάθρου είναι πολύ χαμηλές. Επίσης, μεγάλη
σημασία φαίνεται να έχει η διάταξη του δρόμου σε σχέση με τους επικρατούντες ανέμους.
Παράδειγμα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, αποτελεί ο Σταθμός της οδού Λαγκαδά, που
βρίσκεται στη φορά των βορειοδυτικών επικρατούντων ανέμων και εμφανίζει μικρότερες
συγκεντρώσεις ΝΟ, σε σχέση με τις αναμενόμενες, σε σύγκριση πάντα με τις αντίστοιχες
συγκεντρώσεις του σταθμού της Βενιζέλου. Ο εποχιακός κύκλος του ΝΟ είναι σημαντικός
και επηρεάζεται ιδιαίτερα από τον εποχιακό κύκλο της ηλιοφάνειας, που οριοθετεί το
χρόνο ζωής του παραγόμενου στην ατμόσφαιρα ΝΟ. Παρατηρούμε, ότι τη θερινή περίοδο,
οι συγκεντρώσεις του ΝΟ μειώνονται κατά το ήμισυ, περίπου, σε σχέση με το χειμερινό
εξάμηνο του έτους. Ο ημερήσιος κύκλος του ΝΟ, παρά τις ομοιότητες με τους
αντίστοιχους κύκλους των άλλων πρωτογενών ρύπων, είναι αναμφισβήτητα πιο σύνθετος,
διότι επηρεάζεται από την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, η οποία εξαρτάται από την
εποχή, την ώρα της ημέρας και τη νέφωση. Τέλος, το Μονοξείδιο του Αζώτου, ως
πρωτογενής ρύπος, παρουσιάζει αξιοσημείωτη εβδομαδιαία διακύμανση, που αντανακλά
τις λειτουργίας της πόλης και ιδιαίτερα την κυκλοφοριακή κίνηση.41
5.6.2 Το Διοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ2 ):
Οδηγία 85/2003/ΕΟΚ, 1999/30/ΕΚ (Αρχή εφαρμογής 2010) Μέση ωριαία τιμή για το ΝΟ2
<200μg/m3. Επιτρεπτός αριθμός υπερβάσεων : 18 το χρόνο42.
Το ΝΟι είναι αέριο, με χρώμα καφεκίτρινο και δηκτική, γλυκίζουσα οσμή. Αν και
εκλύεται σε μικρές ποσότητες με τα καυσαέρια, θεωρείται δευτερογενής ρύπος, διότι σε
αστικό περιβάλλον παράγεται σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες, μέσω φωτοχημικών
αντιδράσεων.
41 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
42 www.euroDa.eu.int 10/08/06
52
ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ
(Εγνατία - Βενιίέλου)
ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΑΓΚΑΛΑ
(Λα/καδά - Κουιηφάρη)
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
Σταθμός Δημαρχείου : μείωση 10,2 %
Σταθμός Λαγκαδά: μείωση 10,1 %
Σταθμός 25* Μαρτίου μείωση 11,9 %
Σταθμός Τοΰμπας : μείωση 2,1 %
Σταθμός Επταπυργίου : αύξηση 1.2 %
ΑΗΜ.
ΛΛΓ.
ΜΑΡ.
ΠΑ βΜ Ο Ι
ΤΟΥ.
ΕΠΤ.
Σχήμα 5.11 Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων Ν 02, στην
περιοχή της Θεσ/νίκης
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
Το Ν 0 2 είναι πιο επικίνδυνο για την υγεία από το ΝΟ. Η φαιοκίτρινη «ομίχλη»,
που εμφανίζεται πάνω από την πόλη και αποτελεί ορατή ένδειξη παρουσίας φωτοχημικού
νέφους, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο διοξείδιο του αζώτου (Ν02) και στα λεπτά
σωματίδια (αεροζόλ), που ακολουθούν το σχηματισμό του. Το διοξείδιο του αζώτου
παρουσιάζει σχετικά μικρή εποχιακή κύμανση. Ο ημερήσιος κύκλος του Ν 02 ακολουθεί
σε γενικές γραμμές τον κύκλο της κυκλοφοριακής κίνησης, κύρια πηγή των πρωτογενών
ρύπων (ΝΟ, υδρογονάνθρακες), που ευθύνονται για την παραγωγή του. Τόσο ο ημερήσιος,
όσο και ο εποχιακός κύκλος του Ν 0 2, επηρεάζονται από τον ημερήσιο και εποχιακό κύκλο
της ηλιοφάνειας, του ανέμου και του μετεωρολογικού ύψους ανάμειξης. Βασικό ρόλο
στην ημερήσια μεταβολή του Ν 02, στις διάφορες εποχές του έτους, φαίνεται να
διαδραματίζει η φωτόλυση του ΝΘ2 από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Ο
53
εβδομαδιαίος κύκλος του ΝΟτ δείχνει μεγαλύτερη σταθερότητα, σε σχέση με τους
αντίστοιχους κύκλους των πρωτογενών ρύπων. Αυτό συμβαίνει, διότι ως δευτερογενής
ρύπος, παρουσιάζει ένα σημαντικό υπόβαθρο ρύπανσης, που εξομαλύνει τις διαφορές των
συγκεντρώσεων, από μέρα σε μέρα.. Οι δευτερογενείς ατμοσφαιρικοί ρύποι εμφανίζουν
γενικά διευρυμένες και αμβλυμμένες εξάρσεις και υφέσεις, που οφείλονται στην
αλληλοαναίρεση των πολλών παραγόντων, που επηρεάζουν το σχηματισμό και τη
διάσπαση τους. Στη Θεσσαλονίκη, οι υψηλότερες τιμές ΝΟ2 εμφανίζονται κατά τους
φθινοπωρινούς μήνες και οφείλονται κατά κύριο λόγο σε δυσμενή για τη διάχυση των
ατμοσφαιρικών ρύπων μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως η άπνοια και η εμφάνιση
χαμηλών θερμοκρασιακών αναστροφών, σε συνδυασμό με την έντονη για την εποχή
ηλιοφάνεια, που επικρατεί συνήθως το φθινόπωρο στην περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με τα νέα όρια της Ε.Ε., ορίζεται ως οριακή τιμή για το ΝΟο, η μέση ωριαία τιμή
των 200 μ§/ηΐ3 , με επιτρεπτό όριο υπερβάσεων, που δεν μπορεί να είναι περισσότερο από
18 ώρες ανά έτος. Τη δεκαετία του 1990 παρατηρήθηκαν 965 υπερβάσεις (ωριαίες τιμές)
του ορίου των 200 )ΐσ/πι στο Σταθμό του Δημαρχείου, 15 στο σταθμό της 25ης Μαρτίου,
70 στο σταθμό της Λαγκαδά, 2 στο σταθμό της Τούμπας και 1 υπέρβαση στο σταθμό του
Επταπυργίου. Την τρέχουσα δεκαετία παρατηρήθηκαν 73 υπερβάσεις στο σταθμό του
Δημαρχείου, 10 στο σταθμό της 25'κ Μαρτίου, 16 στο σταθμό της Λαγκαδά, 2 στο σταθμό
της Τούμπας και 7 υπερβάσεις στο σταθμό του Επταπυργίου.4?
5.6.3 Το Όζον (Ό3):
Οδηγία 97/72/ΕΟΚ, 2003/3/ΕΚ (Τιμή στόχος για το 2010). Μέγιστη ημερήσια
8ωρη τιμή (κυλιόμενο οκτάωρο) : < 120 μg/m3, Επιτρεπτός αριθμός υπερβάσεων : 25 το43
43 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
54
χρόνο. Τιμή στόχος για την προστασία της βλάστησης ΑΟΤ (40), υπολογισμένο βάσει
ωριαίων τιμών από Μάιο έως Ιούνιο 18.000 μΛΓΠ\Η κατά μέσον όρο 5 ετών <9. (Η
οδηγία αυτή έχει δημοσιευθεί τελευταία στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (21/2/2005,
Αρ. Φύλλου 1334) και κατά συνέπεια διέπει τις συγκεντρώσεις του όζοντος από την
ημερομηνία δημοσίευσης της στην ελληνική επικράτεια.).
Τα φωτοξειδωτικά περιλαμβάνουν κυρίως το όζον, το υπεροξυακετυλονιτρίλιο
(PAN), το υπεροξυβενζολονατρίλιο (ΡΒΝ), την ακρολεϊνη, τη φορμαλδεΰδη κ.λ.π. Η
ποσότητα των φωτοξειδωτικών στην ατμόσφαιρα εκτιμάται συνήθως με τη μέτρηση της
συγκέντρωσης του όζοντος. Τα οξειδωτικά είναι δευτερογενείς ρύποι και παράγονται κατά
τις φωτοχημικές αντιδράσεις, με πρόδρομες ουσίες τα αζωτοξείδια (ΝΟχ), τους
υδρογονάνθρακες και την ηλιακή ακτινοβολία. Το όζον και τα οξειδωτικά, γενικά, είναι
ερεθιστικά στα μάτια, τη μύτη και το λαιμό και είναι ιδιαίτερα βλαπτικά για την υγεία,
διότι καταστρέφουν τις κυψελίδες των βρόγχων, προκαλώντας μόνιμη βλάβη στις
αναπνευστικές διόδους. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη ρύπανση από το όζον. Το
γεγονός αυτό οφείλεται, τόσο στην παιδική φυσιολογία, όσο και στη διαφορετική
συμπεριφορά των παιδιών, η οποία εκ των πραγμάτων επιβάλλει μεγαλύτερη
κινητικότητα.44
44 Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Ζ.Δ.Κανελοπούλου, Ν.Μ.Ζουμάκης,
««Διαχρονική Εξέλιξη των Φωτοχημικών Αερίων Ρύπων στην Περιοχή της Θεσαλονίκης», Τμήμα
Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
55
ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΑΓΚΑΔΑ
(Λαγκαδά - Κουτηφάρη)
ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ
(Κγνατη - Βενιζ/λου)
ΩΡΕΣ
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ *90 - *00
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
Σταθμός Δημαρχείου : μείωση 10,2 %
Σταθμός Λαγκαδά αύξηση 3,0 %
Σταθμός 25* Μαρτίου : αύξηση 24,1 %
Σταθμός Τούμπας : αύξηση 33,6 %
Σταθμός Επταπυργκ»υ: αύξηση 40,3 %
ΑΗΜ.
ΑΑΓ.
ΜΑΡ.
ΕΓΑΘΜΟΙ
ΤΟΥ.
ΕίΙΤ.
Σχήμα 5.12 Γεωγραφική και χρονική κατανομή μέσων συγκεντρώσεων Ο3 , στην
περιοχή της Θεσ/νίκης
Μάξιμος I. ΓΙετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
Το όζον επιδρά αρνητικά πάνω στη βλάστηση, προκαλώντας σημαντικές
καταστροφές σε ρυπασμένες περιοχές, όπως αυτή του Λος Άντζελες. Μερικά ευαίσθητα
είδη φυτών, όπως ο καπνός (ποικιλία Βε1-\ν3), αρχίζουν να εμφανίζουν σημεία νέκρωσης
των φύλλων τους σε συγκεντρώσεις της τάξεως των 80 (μ^ιη3 (μέση ωριαία τιμή) και για
το λόγο αυτό, η επίδραση στα φυτά χρησιμοποιείται συχνά στις ΗΠΑ, σαν δείκτης
ρύπανσης από το όζον. Μετρήσεις έδειξαν, ότι η απόδοση πολλών καλλιεργειών μειώνεται
γραμμικά, με ρυθμούς της τάξεως του 6% - 8% για κάθε αύξηση όζοντος, κατά 20 μ^ιη3
πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα. Οι υψηλές συγκεντρώσεις του όζοντος ενοχοποιούνται
και για την καταστροφή των δασών, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ανατολικές περιοχές
των ΗΠΑ, καθώς μειώνουν την αντίσταση τους στο διοξείδιο του θείου και την όξινη
βροχή.
Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, το όζον εμφανίζει τις υψηλότερες συγκεντρώσεις
56
του, όχι στο κέντρο της πόλης, αλλά στην περιφέρεια, όπου καταγράφονται οι υψηλότερες
τιμές : Άνω Πόλη ( Σταθμός Επταπυργίου) και Τούμπα (Σταθμός Μαλακοπής). Αυτό
οφείλεται, τόσο στο μηχανισμό καταστροφής του από το μονοξείδιο του αζώτου, που
υπάρχει στο κέντρο της πόλης, όσο και στο ότι, οι χημικές αντιδράσεις, που οδηγούν στο
σχηματισμό του, χρειάζονται ορισμένο χρόνο για την ολοκλήρωση τους και στο διάστημα
αυτό οι πρόδρομες ουσίες και το σχηματιζόμενο όζον μεταφέρονται με τη βοήθεια της
θαλάσσια αύρας στην περιφέρεια της πόλης. Ο ημερήσιος κύκλος του όζοντος, σε
αντίθεση με τον ημερήσιο κύκλο των πρωτογενών ρύπων, είναι μετατοπισμένος κατά 3
έως 4 ώρες αργότερα και εμφανίζει το μέγιστο του τις πρώτες μεταμεσημβρινές ώρες.
Εποχικά, οι υψηλότερες τιμές παρουσιάζονται στην περίοδο του καλοκαιριού, λόγω
έντασης και διάρκειας της ηλιακής ακτινοβολίας. Η ημέρα της εβδομάδας δε φαίνεται να
παίζει σημαντικό ρόλο στις συγκεντρώσεις του όζοντος. Στην περιοχή της Θεσσαλονίκης,
από το 1996 και εφεξής εμφανίζονται υπερβάσεις των ορίων επιφυλακής, που έχουν
θεσμοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ρύπο αυτό. Οι υπερβάσεις αυτές
παρατηρούνται και είναι εντονότερες στους περιφερειακούς σταθμούς του Δημοτικού
Δικτύου. Από τις μετρήσεις του Όζοντος στους Σταθμούς Ελέγχου Ατμοσφαιρικής
Ρύπανσης του Δήμου Θεσσαλονίκης, κατά τη διάρκεια του έτους 2005, λαμβάνοντας
υπόψη την τελευταία οδηγία της Ε.Ε., προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσματα ανά σταθμό
: Στο σταθμό του Δημαρχείου δε σημειώθηκε καμία υπέρβαση, στο σταθμό της 25ης
Μαρτίου παρατηρήθηκαν 5 υπερβάσεις, στο σταθμό της Λαγκαδά 4 υπερβάσεις, στο
σταθμό του Επταπυργίου 30 και στο σταθμό της Μαλακοπής 29 υπερβάσεις. Το Όζον
αποτελεί τον δεύτερο σε σημασία, αλλά ανερχόμενο σε συγκέντρωση ρύπο της περιοχής
της Θεσσαλονίκης.45
45 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
57
5.7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των μετρήσεων του Δημοτικού
Δικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, την περίοδο από το 1989 (έναρξη λειτουργίας
του πρώτου σταθμού, στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου), μέχρι σήμερα,
έδειξε ότι το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης επιδεικνύει μια δυναμική τάση
μεταβλητότητας, που σχετίζεται με το χρόνο, το χώρο, αλλά και το ιδιαίτερο σύνολο των
συνθηκών (μετεωρολογικών και εκπομπών), που επικρατούν στην περιοχή. Μια
σκιαγράφηση της γενικής τάσης, μας οδηγεί στη διαπίστωση, ότι κατά τη δεκαετία του '90,
παρατηρήθηκε μια μετάλλαξη του «νέφους» της Θεσσαλονίκης, από νέφος καπνομίχλης
σε φωτοχημικό νέφος. Έτσι, στην πράξη, παρατηρείται μια μείωση των πρωτογενών
ατμοσφαιρικών ρύπων στο κέντρο της πόλης και μια αύξηση των φωτοχημικών, δείκτης
των οποίων είναι το όζον, στην περιφέρεια της πόλης. Η μείωση των πρωτογενών ρύπων
οφείλεται στα μέτρα και τις παρεμβάσεις της πολιτείας, όπως η κατασκευή και λειτουργία
της περιφερειακής οδού, η βελτίωση της ποιότητας των καυσίμων, η απόσυρση παλαιάς
τεχνολογίας οχημάτων, η εισαγωγή οχημάτων καταλυτικής τεχνολογίας, η χρήση του
φυσικού αερίου στη βιομηχανία., και τέλος στην αποβιομηχάνιση της περιοχής. Στη
δημιουργία του νέου, και εν δυνάμει βλαβερού φωτοχημικού νέφους, συντελούν, τόσο η
παρατεταμένη ηλιοφάνεια και το θερμό κλίμα της περιοχής, όσο και ο συνεχώς
αυξανόμενος
στόλος των οχημάτων, που κυκλοφορούν στη Θεσσαλονίκη,
με
συνακόλουθη τη χειροτέρευση των κυκλοφοριακών συνθηκών. Διαπιστώνουμε, ότι η πόλη
δεν μεγαλώνει σε ύψος αλλά βγαίνει προς τα «έξω» και αυτό έχει σαν συνέπεια να
αυξάνονται οι μετακινήσεις με Ι.Χ. Έτσι, η υπέρμετρη αύξηση των αναγκών μεταφοράς,
που παρατηρείται, φαίνεται να εξουδετερώνει τα οφέλη από τον περιορισμό των εκπομπών
των νέας τεχνολογίας οχημάτων και τις όποιες βελτιώσεις στην ποιότητα των καυσίμων,
που λόγω νοθείας δεν αποδίδει τα αναμενόμενα στην Ελλάδα. Τέλος, για τη Θεσσαλονίκη,
58
σε ό,τι αφορά το όζον και το φωτοχημικό νέφος, όπου το πρόβλημα δεν έχει πάρει ακόμα
τις διαστάσεις, που έχει στην Αθήνα, η αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει να
στηριχθεί στην «αρχή της προφύλαξης», που σημαίνει ότι πρέπει έγκαιρα να ληφθούν
προληπτικά μέτρα, εφόσον οι υπάρχουσες ενδείξεις επιβεβαιώνουν την ύπαρξη δυνητικού
κινδύνου. Πέρα από την αλλαγή του τύπου του νέφους, που εμφανίζεται στην πόλη μας,
και η οποία θα καθορίσει τη στρατηγική και την στόχευση των μέτρων για την
αντιμετώπιση του, θα πρέπει να τονίσουμε, ότι ο κυρίαρχος ρύπος του ατμοσφαιρικού
περιβάλλοντος της πόλης μας είναι τα Αιωρούμενα Σωματίδια, ή (ΡΜιο), όπως για
συντομία τα αποκαλούμε. Στο σημείο αυτό, κι επειδή το πρόβλημα φαίνεται να οφείλεται
στην επανεκτίμηση και θέσπιση όλο και αυστηρότερων οριακών τιμών από την Ε.Ε.,
πρέπει να αναφέρουμε, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει φιλόδοξους στόχους, όσον αφορά το
επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας για τους Ευρωπαίους πολίτες. Ωστόσο, τα
μακροπρόθεσμα οφέλη για τη δημόσια υγεία είναι μεγάλα και τα πρότυπα της Ε.Ε., όσο
αυστηρά και αν φαίνονται, πρέπει να τηρηθούν για να μπορούν και οι συμπολίτες μας να
απολαύσουν μια ποιότητα ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος ευρωπαϊκού επιπέδου, που όλοι
αναγνωρίζουμε, ότι επιθυμούν και αξίζουν.
59
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ρύπανση σκοτώνει. Το γεγονός αυτό έχει διαπιστωθεί ήδη από το 1952, όταν ένα
φονικό περιστατικό «νέφους» που διήρκεσε τέσσερις μέρες, οδήγησε σε πρόωρο θάνατο
4.000 ανθρώπους στο Λονδίνο. Οι άμεσες επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην
υγεία είναι γνωστές από δεκαετίες, αλλά θεωρούνταν ότι αφορούσαν κυρίως περιπτώσεις
όπου η ρύπανση είναι πάρα πολύ υψηλή, σε επίπεδα που σπάνια καταγράφονται στους
σταθμούς μέτρησης. Όμως μελέτες παρατήρησης σε μεγάλους πληθυσμούς, έδειξαν ότι
ακόμα και τα χαμηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν άμεσες επιδράσεις
στην υγεία συμπεριλαμβανομένης και αύξησης της θνησιμότητας46
Ιδιαίτερα στις επιδημιολογικές μελέτες, η προσέγγιση των επιπτώσεων της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης γίνεται με εκτίμηση της βραχυχρόνιας και μακροχρόνιας
αύξησης της θνησιμότητας και νοσηρότητας του πληθυσμού που εκτίθεται σε αυτήν.
Η βραχυχρόνια αύξηση της θνησιμότητας σχετίζεται με την αύξηση των θανάτων
ευάλωτων ανθρώπων οι οποίοι εκτίθενται για μικρά χρονικά διαστήματα σε υψηλά
επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η μακροχρόνια αύξηση της θνησιμότητας σχετίζεται με
τη μείωση του προσδοκώμενου χρόνου ζωής, λόγω συσσωρευμένων επιπτώσεων από τη
μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις οι
αιτίες της θνησιμότητας που εξετάζονται στις επιδημιολογικές μελέτες είναι σχεδόν πάντα
οι καρδιαγγειακές παθήσεις και οι παθήσεις του αναπνευστικού47.
46 www.anti.gr 10/08/06
www.greenpeace.gr 02/03/06
47
60
6.2. ΟΞΕΙΕΣ ΚΑΙ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Οι θάνατοι σε επεισόδια αυξημένης ρύπανσης λόγω θερμοκρασιακής αντίστροφης,
δείχνουν καθαρά τις οξείες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία.
Ενώ πολλοί μελετητές έχουν καταγράψει τις διακυμάνσεις των βασικότερων
ατμοσφαιρικών ρύπων ημερησίως και τις συνέκριναν με τις επιπτώσεις στην υγεία, με
μέτρο την ημερήσια θνησιμότητα, διεπίστωσαν ότι είναι απαραίτητο για τη μελέτη αυτή
ένας μεγάλος πληθυσμός.
Τέτοιου είδους έρευνες, έχουν πραγματοποιηθεί στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη, όπου
χρησιμοποίησαν 500.000 μέχρι και 1 εκατομμύριο πληθυσμό για τις αναλύσεις τους 48
Η Greenpeace, ακολουθώντας τη σχετική
μεθοδολογία της Παγκόσμιας
Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) και τα πιο πρόσφατα στοιχεία (1997-99) για την ατμοσφαιρική
ρύπανση, όπως αυτή καταμετρήθηκε από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, προχώρησε σε
μια εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην
Ελλάδα. Από την εκτίμηση αυτή προκύπτει ότι το κόστος σε ανθρώπινες ζωές είναι
συγκρίσιμο με το αντίστοιχο από τα τροχαία ατυχήματα (1.342-7.247 επιπλέον θάνατοι
ετησίως λόγω βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων επιπτώσεων αντίστοιχα), ενώ η αποτίμηση
του κοινωνικού κόστους ανέρχεται σε 548-2.096 δις δρχ. για τις βραχυχρόνιες και
μακροχρόνιες επιπτώσεις αντίστοιχα49.
Περαιτέρω έρευνες δεν έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας.
6.3. ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Μερικά πρόσθετα ζητήματα προκύπτουν όταν εξετάζεται το δεύτερο σπουδαίο
48 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
49 www.greenpeace.gr 02/03/06
61
πρόβλημα, οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της ρύπανσης του αέρα. Στην περίπτωση αυτή ο
ερευνητής προσπαθεί να βρει άτομα που είχαν εκτεθεί σε διάφορους βαθμούς ρύπανσης
του αέρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Φυσιολογικά αυτό γίνεται με εξέταση του
ιατρικού ιστορικού ατόμων που ζουν σε διαφορετικά σημεία μιας πόλης ή σε διαφορετικά
σημεία μιας περιοχής με διάφορα επίπεδα ρύπανσης. Ο πληθυσμός που μελετάται
χωρίζεται σε ομάδες σύμφωνα με την κατοικία και γίνεται προσπάθεια να ελεγχθούν και
άλλοι παράγοντες όπως π.χ. πιθανή έκθεση σε αέρα με ρυπαντές στην εργασία τους,
κάπνισμα και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση 50
Παρακάτω θα εξεταστούν οι συνέπειες του κάθε ρύπου στον ανθρώπινο
οργανισμό.
50 Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
62
Αναπνευστικό τη’κ πημα ανθρώπου
Α ερ ο δ υ να μ ικ ή δ ιά μ ετρ ο ς αιω ρουμεΐΌ Λ '
σω μ α τιδίω ν σ ε μ η ι
Συγκράτηση αιωρούμενων σωματιδίων στο αναπνεικπικό
σύστημα, α νά λο γα μ ε τ ψ α ερ ο δ υ ν α μ ικ ή δ ιά μ ετρ ο των
σω ματιδίω ν, (για ρ υθ μ ό α να π νο ή ς Ιδ α ν ά σ ε ς ΐΐ '
κ α ι ό γ κ ο α να π νο ή ς V = 1450 cm 3 ).
» ·*
κ
Η
-
m
*
*
Τ .·
-<* «
■«’ .
ν
%
*. Λ Φ · *
·
.
>· *
.♦* ·
ν
*
‘
%
Ψ
%
55
.IS
* .·
•'f ^
^
*
.
*Φ
λ
ϋ
»0
7
*
#
$ * 1»«■
4 »
*
· .«
{·
w
* *
Μ
*
^ ♦* »
**
«
1 .
φ
ι
.
»«·
S
Φ ω τογρα φ ία α ιω ρ ο ύμ ενω ν σ ω μα τιδίω ν Ρ Μ 10 σ ε μ εγέθ υ νσ η
13000 φορές, π ο υ έχει τρ α β η χτεί μ ε η /χ κ το α νικ ό μ ικ ρ ο σ κ ό π ιο .
______________________ Π η γ ή ; W H O _______________________
63
6.4. ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ
6.4.1. Η επίδραση Μονοξειδίου του Ανθρακα (ΟΟ) στον ανθρώπινο οργανισμό
Τα πρώτα συμπτώματα από τη δηλητηρίαση του Οο στον άνθρωπο είναι:
α)πονοκέφαλος, β) Υπνηλία, γ) ναυτία, δ) ίλιγγος51. Σε υψηλά επίπεδα Οο υπάρχουν
αντιδράσεις στην αιμοσφαιρίνη του αίματος, η οποία εμποδίζει την οξυγόνωση του
αίματος. Ας δοθεί όμως μια λεπτομερέστερη εξήγηση των παραπάνω.
Η τοξική δράση του Οο σχετίζεται με το αναπνευστικό σύστημα. Ανταγωνίζεται
έντονα τη δέσμευση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη του αίματος, τον μεταφορέα
δηλαδή του οξυγόνου στους ιστούς ενός οργανισμού, παράγοντας καρβοξυαιμοσφαιρίνη,
ένα μόριο που δεν έχει πλέον την ικανότητα δέσμευσης και μεταφοράς οξυγόνου.
Όταν η αιμοσφαιρίνη έλθει σε επαφή με 0 2 σχηματίζει οξυ-αιμοσφαιρίνη:
Ηδ+ 0 2 <-> Η δ02
Η οποία μεταφέρει το 0 2 στους ιστούς για τις αναγκαίες καύσεις του οργανισμού. Η
χημική συγγένεια του 0 0 με την ενεργή θέση της αιμοσφαιρίνης για τη δέσμευση είναι
210 φορές μεγαλύτερη από αυτή του 0 2 με αποτέλεσμα να αρκούν μικρές μερικές πιέσεις
0 0 για να δεσμεύουν ισχυρά σημαντική ποσότητα αιμοσφαιρίνης σχηματίζοντας
καρβοξυαιμοσφαιρίνη (ΗδΟΟ):
Ηδ+ 0 0 <-» ΗδΟΟ
Έτσι παρεμποδίζεται η μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς.
51 Μ ά ξ ιμ ο ς I. Π ε τ ρ α κ ά κ η ς, «Η Α τμ ο σ φ α ιρ ικ ή Ρ ύ π α νσ η σ ε Α σ τικ ό Π ερ ιβ ά λ λ ο ν κ α ι η Ε ξ έλ ιξ η τω ν Ε π ιπ έδ ω ν
Α τ μ ο σ φ α ιρ ικ ή ς Ρ ύ π α ν σ η ς σ τη ν π ερ ιο χή τη ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς» , Τ μ ή μ α Π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς Δ ή μ ο ς Θ εσ σ α λ ο νίκ η ς,
Α ρ ιθ μ ό ς Μ ε λ έτ η ς 1 2 (1 9 /3 /2 0 0 3 )
64
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της φυσικής και πνευματικής ικανότητας του
ανθρώπου καθώς και σοβαρές επιπτώσεις στα διάφορα λειτουργικά όργανα και κυρίως
στον εγκέφαλο.
Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει μεγάλες συγκεντρώσεις μονοξείδιου του άνθρακα.
Υπολογίζεται ότι η συγκέντρωση του ΘΟ στο κύριο ρεύμα του καπνού του τσιγάρου, που
εισπνέει ο καπνιστής, κυμαίνεται μεταξύ 0,15-4% ν/ν, ανάλογα με τον τύπο του τσιγάρου.
Έτσι η μέση συγκέντρωση της ΗόΘΟ ενός μη καπνιστή είναι της τάξης του 1,3% ενώ σε
καπνιστή των 10 τσιγάρων 3,8% και σε καπνιστή τα των 40 τσιγάρων φτάνει τα 7%52
Πίνακας 6.1 Επίδραση συγκεντρώσεως CO στον άνθρωπο
Συγκέντρωση Co ppm
Συμπτώματα
50
Ελαττωμένη οπτική οξύτητα
80-200
Ελαφρύς πονοκέφαλος, διαστολή αιμοφόρων
αγγείων του δέρματος
200-300
Πονοκέφαλος, χτύπημα στους κροτάφους
300-400
Σοβαρός πονοκέφαλος, αδυναμία, ελαττωμένη
όραση, ναυτία, κατάρρευση
Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
6.4.2. Η επίδραση Διοξειδίου του Θείου (SO2 ) στον ανθρώπινο οργανισμό
To SCE έχει δυσάρεστη και πνιγηρή οσμή. Σε υψηλές συγκεντρώσεις (>20 ppm)
επιδρά στο αναπνευστικό σύστημα και είναι δυνατό να προκαλέσει τη δημιουργία
πνευμονικού οιδήματος. Σε χαμηλές συγκεντρώσεις (0,1-0,7 ppm) αλλά σε μακροχρόνια
βάση παρατηρείται αύξηση των αναπνευστικών νοσημάτων. Η ταυτόχρονη παρουσία
52 Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
65
καπνού (αιθάλης) και ομίχλης επιτείνει τα φαινόμενα και αυξάνει τη θνησιμότητα.,
Επιδεινώνει τις καρδιακές παθήσεις. Όσον αφορά αυτούς που πάσχουν από άσθμα,
εμφύσημα και χρόνια βρογχίτιδα, τους προκαλεί ισχυρά επεισόδια 53
Πίνακας 6.2: Επίδραση συγκεντρώσεως του δΟι στον άνθρωπο
Συγκέντρωση 802 ρρηι
Συμπτώματα
3-5
Αντιληπτή η οσμή
8 -1 2
Ερεθισμός του φάρυγγα
20
Ερεθισμός οφθαλμών, βήχας
50-100
Μέγιστη διάρκεια παραμονής 30’
400-500
Επικίνδυνη έστω και βραχεία έκθεση
Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
Το διοξείδιο του θείου ενεργεί κυρίως στο άνω αναπνευστικό σύστημα. Αυτό
προφανώς οφείλεται στη μεγάλη διαλυτότητα που στο νερό του επιτρέπει την απορρόφηση
μεγάλου μέρους του αερίου στις ρινικές κοιλότητες και στο άνω αναπνευστικό. Πάντως
είναι προτιμότερο τα άτομα να αναπνέουν από την μύτη λόγω της απορροφητικής
ικανότητας των ρινικών κοιλωμάτων γιατί δίνει στον οργανισμό μικρότερα αποτελέσματα
802
, σε σχέση με τα άτομα που αναπνέουν από το στόμα 54
6.4.3. Η επίδραση των οξειδίων του Αζώτου στον ανθρώπινο οργανισμό
Το μονοξείδιο και το διοξείδιο του αζώτου θεωρούνται τοξικές ενώσεις.
Πειραματόζωα εκτεθειμένα σε μεγάλες συγκεντρώσεις ΝΟ παρουσιάζουν παράλυση και
53 Περιβάλλον και Υγεία,Πρακτικά πρώτου Συνεδρίου Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών ,Ιούνιος
1974,Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
54Περιβαλλον και Υγεία,Πρακτικά πρώτου Συνεδρίου Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών ,Ιούνιος
1974,Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
66
σπασμούς του κεντρικού νευρικού συστήματος. To ΝΟ2 είναι πιο τοξικό. Ερεθίζει τα
μάτια τη μύτη και τους πνεύμονες. Αντιδρά με τους υδρατμούς των βρόγχων και των
κυψελίδων και προκαλεί ερεθισμό. Το βασικό σύμπτωμα είναι πνευμονικό οίδημα, που
όταν η συγκέντρωση του ΝΟ2 είναι μεγαλύτερη των 150 ppm, προκαλεί το θάνατο.
Υπάρχουν αποδείξεις για σοβαρή συμμετοχή στην εμφάνιση οξείας βρογχίτιδας σε νήπια
και παιδιά προσχολικής ηλικίας, λόγω του ότι ερεθίζει το βρογχικό σύστημα.
Το Διοξείδιο του Αζώτου θεωρείται πιο επικίνδυνο για την υγεία από το NO17.
Όταν έλθει σε επαφή με υγρασία, στον ανθρώπινο σώμα, σχηματίζεται το εξαιρετικά
διαβρωτικό νιτρικό οξύ. To ΝΟ2 αποτελεί έναν καταστρεπτικό ερεθιστή των
αναπνευστικών ιστών, κυρίως των άκρων των βρόγχων και των κυψελίδων. 55
Επειδή, στη χώρα μας δεν έχουν γίνει έρευνες για τις επιπτώσεις της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία του ανθρώπου δανειζόμαστε το παράδειγμα της
Βαρκελώνης από το 1985 μέχρι το 1995. Εξέτασαν όλες τις περιπτώσεις σοβαρού
άσθματος σε ασθενείς άνω των 14 ετών. Διαπίστωσαν ότι κατά την περίοδο αυτή
απεβίωσαν 467 άνδρες και 611 γυναίκες από σοβαρό άσθμα. Όταν οι γιατροί εξέτασαν τα
επίπεδα των κοινών μολυντικών παραγόντων στην ατμόσφαιρα κατά τις μέρες που
συνέβαιναν οι θάνατοι, διαπίστωσαν ότι σε αυτές τα επίπεδα διοξειδίου του Αζώτου ήσαν
τα υψηλότερα56.
6.4.4. Η επίδραση των αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο) στον ανθρώπινο οργανισμό
Η κύρια αρνητική επίδραση των αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο)
στους
ζωντανούς οργανισμούς είναι ότι προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα. Τα σωματίδια
που έχουν διάμετρο μεγαλύτερη των 10 pm αποτίθεται στην ρινική κοιλότητα γιατί
55 Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
56 www.Medlook.net 21/10/06
67
παρασύρονται πιο εύκολα έξω από το αναπνευστικό σύστημα με τα τριχοειδή μαστίγια. Σε
αντίθεση με αυτά που έχουν διάμετρο μικρότερη των 10 μιπ, τα οποία εισέρχονται εύκολα
στους πνεύμονες και το μεγαλύτερο μέρος τους παραμένει εκεί57.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι μεγαλύτερες ποσότητες αεροσωματιδίων αυξάνουν τη
θνησιμότητα και τις ασθένειες. Οι αναπνευστικές, χρόνιες ασθένειες όπως η βρογχίτης και
το εμφύσημα συνδέονται άμεσα με τις ποσότητες των αεροσωματιδίων που εισπνέονται
από τον οργανισμό. Μελέτες του παρελθόντος με υψηλά επίπεδα διοξειδίου του θείου δεν
διαχωρίζονται εύκολα τα αποτελέσματα που οφείλονται στους δύο ρυπαντές., Όταν οι δύο
ρυπαντές συνεργάζονται εμποδίζουν την δράση των μαστιγίων και τα αεροσωματίδια
φθάνουν στους πνεύμονές. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να υπάρχουν στα μικρά σωματίδια
τοξικές ουσίες και καρκινογενείς αρωματικοί πολυπυρηνικοί υδρογονάνθρακες. Όταν
λοιπόν τα σωματίδια παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στους πνεύμονες κινούν
τις διαδικασίες στη δημιουργία τεσσάρων ασθενειών:
α) Χρόνια βρογχίτης: Οι βρόγχοι παθαίνουν μόνιμη βλάβη με αποτέλεσμα την
αποτυχία των μαστιγίων, την υπερπαραγωγή βλέννας και χρόνιο βήχα για να
απομακρυνθεί η βλέννα.
β) Το βρογχικό άσθμα. Ξένες ουσίες προκαλούν αλλεργική αντίδραση των
μεμβρανών των βρόγχων, σφύριγμα και δύσπνοια.
γ) Εμφύσημα. Οι μικρότεροι κλάδοι των βρόγχων-συσφίγγονται, αυτό έχει ως
αποτέλεσμα να φουσκώνουν οι κυψελίδες και να σπάνε. Οπότε τα τριχοειδή αγγεία
μειώνονται σε αριθμό, γίνεται λιγότερη μεταφορά οξυγόνου στο αίμα. Μ’ αυτόν λοιπόν
τον τρόπο δημιουργείται χρόνια δύσπνοια.
δ) Καρκίνος του πνεύμονα.
Το ποσοστό των τοξικών και καρκινογόνων
57 Μ ά ξ ιμ ο ς I. Π ε τρ α κ ά κ η ς, «Η Α τμ ο σ φ α ιρ ικ ή Ρ ύ π α νσ η σ ε Α σ τ ικ ό Π ερ ιβ ά λ λ ο ν κ α ι η Ε ξ έλ ιξ η τω ν Ε π ιπ έδ ω ν
Α τ μ ο σ φ α ιρ ικ ή ς Ρ ύ π α ν σ η ς σ τη ν π ερ ιο χή τη ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς» , Τ μ ή μ α Π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν το ς Δ ή μ ο ς Θ εσ σ α λ ο νίκ η ς,
Α ρ ιθ μ ό ς Μ ε λ έ τ η ς 12 (1 9 /3 /2 0 0 3 )
68
σωματιδίων που έχουν βρεθεί στην ατμόσφαιρα είναι σχετικά μικρό, όμως παρόλα αυτά
υπάρχουν μεγαλύτερα ποσοστά καρκίνου σε αστικές περιοχές σε σύγκριση με τις
αγροτικές. Ίσως πρέπει να ληφθεί υπόψιν το γεγονός ότι οι άνθρωποι στις πόλεις
καπνίζουν περισσότερο.58
6.4.5. Η επίδραση του Όζοντος στον ανθρώπινο οργανισμό
Ακόμα και όταν το όζον είναι σε σχετικά χαμηλές συγκεντρώσεις, η εισπνοή του
μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως πόνους στο στήθος, βήχα,
ερεθισμό της μύτης, των ματιών, του λαιμού, συμφόρηση και να επιδεινώσει καρδιακά
προβλήματα, βρογχίτιδα, εμφύσημα και άσθμα. Η συνεχής έκθεση του ανθρώπου σε αυτό
προκαλεί μόνιμη βλάβη στους πνεύμονες, λόγω του ότι καταστρέφει τις κυψελίδες των
βρόγχων
Για να γίνει πιο κατανοητό πρέπει να αναφερθεί ότι το Όζον ενεργεί με ένα
μηχανισμό, ο οποίος στερεί τους ιστούς από Οξυγόνο. Η τοξικότητα του αυξάνει με την
άσκηση. Από πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε αθλητές στο Λος Άντζελες
παρατηρήθηκε ότι τις ημέρες με μεγάλη συγκέντρωση Όζοντος, παραπονέθηκαν για
δυσφορία στο στήθος και ελαττωμένη απόδοση 59
58 Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, 1985, «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος», Αθήνα
59 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12 (19/3/2003)
69
6.5.ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΩΝ
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΓΕΙΑ
Ο παρακάτω πίνακας του Κυρίου Ιωάννη Γεντεκάκη συγκεντρώνει όλες τις χρόνιες
επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία των βασικότερων ατμοσφαιρικών ρύπων όταν αυτοί
ξεπερνούν τα επικίνδυνα για τον άνθρωπο, επίπεδα.
Χρόνιες επιδράσεις ρύπων στην ανθρώπινη υγεία
Ρύποι
Επικίνδυνα επίπεδα για την ανθρώπινη
Επιπτώσεις στην ανθρώπινη
υγεία
υγεία
Σωματιδιακοί
(1)
80-100
pg/m3 σωματιδιακή
ύλη (1) Αύξηση ρυθμών θανάτων
ρύποι και Sox
(ετήσιος γεωμετρικός μέσος) με επίπεδα για άτομα άνω των 50 ετών.
θείου περίπου 0.3 pg/m3
(2) 130 pg/m3 (0.046 ppm) SO2 (μέσο (2) Αυξημένη συχνότητα και
ετήσιο)
και συγκέντρωση σωματιδίων δριμύτητα των αναπνευστικών
περίπου 177 pg/m'.
νοσημάτων στα σχολεία.
(3) 190 pg/m3 (0.068 ppm) SO2 (μέσο (3) Αυξημένη συχνότητα και
ετήσιο)
και συγκέντρωση σωματιδίων δριμύτητα των αναπνευστικών
'Ι
περίπου 177 pg/nr
νοσημάτων στα σχολεία.
(4) 105-265 pg/m3 (0.037-0.092 ppm) S 0 2 (4) Αυξημένη συχνότητα και
(μέσο ετήσιο) και σωματίδια 185 pg/m3
δριμύτητα των αναπνευστικών
70
νοσημάτων στα σχολεία
(5) 140-260 pg/m3 (0.05-0.09 ppm) SO, (5) Αύξηση ρυθμού ασθενειών
(24 ώρες κατά μέσο όρο).
ηλικιωμένων
με
σοβαρές
χρόνιες βρογχίτιδες.
6) 300-500 pg/m3 (0.11-0.19 ppm) S 02 (6) Αυξημένες εισαγωγές στα
(24 ώρες κατά μέσο όρο) με χαμηλά νοσοκομεία για αναπνευστικά,
επίπεδα σωματιδίων.
έντονη απουσία ηλικιωμένων
από τον επαγγελματικό.
(7) 300 pg/rrr σωματιδίων για 24 ώρες και (7)
Ασθενείς
με
χρόνιες
S 0 2 συγκεντρώσεως 630 pg/m3 (0.22 βρογχίτιδες που υποφέρουν από
ppm)
CO
επιδείνωση των συμπτωμάτων.
(1) 58 pg/m3 (50 ppm) για 90 λεπτά μετά (1) Εξασθένιση της ανθρώπινης
από έκθεση σε 10-15 pg/m3 (10-15 ppm) κρίσης
Επιδράσεις
πάνω
και
του
συντονισμού.
για 8 ή περισσότερες ώρες.
(2)
(σκέψης)
σε
ισοδύναμη (2) Μείωση της απόδοσης σε
έκθεση σε 35 pg/m3 (30 ppm) για 8 ή ψυχολογικά τεστ και αύξηση σε
περισσότερες ώρες.
οπτικό επίπεδο μεταξύ δράσηςμη δράσης.
Φωτοχημικά
οξειδωτικά
(1) Πάνω από 130 pg/m3 (0.07 ppm)
(1) Χαμηλές επιδόσεις από τους
αθλητές.
71
(2) 490 pg/m3
(0.25 ppm) μεγίστη (2) Επιδείνωση προβλημάτων
ημερήσια τιμή. (Αυτή η τιμή αναμένεται στο άσθμα
να σχετίζεται με μια μεγίστη ωριαία μέση
συγκέντρωση όση 300 pg/m3(0.15 ppm).
(3)
200
pg/m3 (0.1
ppm)
μεγίστη (3) Ερεθισμός των ματιών
ημερήσια τιμή.
Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, Ατμοσφαιρική ρύπανση, Επιπτώσεις, έλεγχος και εναλλακτικές
τεχνολογίες, 1999, Εκδόσεις Τζιόλα
72
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με βάση τα στοιχεία που αναλύθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια , φαίνεται πως ο
μόνος τρόπος διαφυγής από την καταστροφή που επέρχεται σταδιακά , είναι να ληφθούν
αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης. Αυτά τα μέτρα ονομάζονται τεχνολογίες
αντιμετώπισης της ρύπανσης ή τεχνολογίες αντιρρύπανσης. Με τους όρους αυτούς
εννοούμε τις τεχνολογίες εκείνες που αναπτύσσονται για να αντιμετωπίσουν το ήδη
υπαρκτό πρόβλημα της ρύπανσης , για τον έλεγχο δηλαδή των εκπομπών κάποιας
ρυπογόνου πηγής. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη κατηγορία μέτρων , οι αντιρρυπαντικές
τεχνολογίες. Με την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών αποφεύγεται εν τω γεννάσθε η
δημιουργία ρύπων. Το πρόβλημα δηλαδή αντιμετωπίζεται στη ρίζα του60
Κάποια μέτρα όμως έχουν ήδη ληφθεί στο παρελθόν .Με βάση μελέτες που
πραγματοποιήθηκαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες ,αποδείχτηκε ότι τα μέτρα αυτά
απέδωσαν καρπούς γιατί κατάφεραν να μειώσουν τις συγκεντρώσεις των βασικότερων
ατμοσφαιρικών ρύπων στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη ,τις δυο πόλεις με το μεγαλύτερο
πρόβλημα στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό είναι φυσιολογικό λόγω του τεράστιου μεγέθους
και πληθυσμού των πόλεων αυτών.61
Παρακάτω θα παρουσιαστούν δυο κατηγορίες μέτρων αντιμετώπισης σε δυο μέρη.
Στο πρώτο μέρος ανήκουν και τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια στην
Ελλάδα και ειδικότερα στην Θεσσαλονίκη
60 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
61 www.health.in.gr/environ. 02/3/06
73
7.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
7.2.1 Μέτρα αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατά το παρελθόν
Η μείωση που παρατηρήθηκε , των επιπέδων των ατμοσφαιρικών ρύπων ,είναι το
αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής πολιτικής που ακολουθήθηκε , που περιλαμβάνει μέτρα
και παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν ή συνεχίζουν να υλοποιούνται, όπως:
•
Η ανανέωση του στόλου των παλαιών συμβατικών Ι.Χ. αυτοκινήτων με καινούργια
καταλυτικής τεχνολογίας οχήματα
•
Η ανανέωση των πετρελαιοκίνητων οχημάτων (κυρίως λεωφορείων και ταξί)
•
Η διαχρονική βελτίωση της ποιότητας των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στα
οχήματα , τη θέρμανση και τη βιομηχανία και κυρίως η μείωση σταδιακά της
περιεκτικότητας των καυσίμων σε θείο
•
Τα συστήματα αντιρρύπανσης στο βιομηχανικό τομέα
•
Η ολοένα αυξανόμενη χρήση του φυσικού αερίου στις βιομηχανίες και τα κτίρια
•
Οι διάφορες κυκλοφοριακές επεμβάσεις , όπως για παράδειγμα η δημιουργία
λεωφορειολωρίδων στις κεντρικές οδικές αρτηρίες
•
Η ρύθμιση και συντήρηση των οχημάτων (εφαρμογή της κάρτας ελέγχου
καυσαερίων)
•
Η επιβολή προστίμων ατμοσφαιρικής ρύπανσης που επιβάλλονται στους ιδιοκτήτες
αυτοκινήτων που δεν συμμορφώνονται με τα όρια ποιότητας της ατμόσφαιρας
•
Η ρύθμιση και συντήρηση των καυστήρων κεντρικής θέρμανσης
•
Η ολοκλήρωση της κατασκευής της περιφερειακής οδού στην Θεσσαλονίκη τη
δεκαετία του 80’
•
Η απομάκρυνση και μεταφορά των βιομηχανιών και εργοστασίων σε περιοχή έξω
74
από την Θεσσαλονίκη
•
Στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας , έχει εγκατασταθεί αυτόματο δίκτυο
παρακολούθησης της ποιότητας της ατμόσφαιρας που αποτελείται από 10
σταθμούς. Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν 5 σταθμοί μέτρησης της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης. Η Δ.Ε.Η. έχει εγκαταστήσει παρόμοιους σταθμούς σε περιοχές με
ορυχεία λιγνίτη στην Κοζάνη , τη Φλώρινα και τη Μεγαλόπολη , καθώς και κοντά
σε απομονωμένα δίκτυα στην Κρήτη και τη Ρόδο.
•
Έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση και λειτουργία στη χώρα μας ,365 μεγαβάτ
αιολικών πάρκων ,45 μεγαβάτ μικρών υδροηλεκτρικών ,22 μεγαβάτ μονάδων με
καύσιμο βιοαέριο ,2,5 μεγαβάτ φωτοβολταικών και μηδέν μεγαβάτ γεωθερμικών
μονάδων για την παραγωγή καθαρού ηλεκτρισμού ,σε αντίθεση με την κοινοτική
οδηγία (2001/77/ΕΕ) ,η οποία στοχεύει σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά.
•
Τέλος ,στη Μεγαλόπολη ,πρόσφατα τοποθετήθηκε εξοπλισμός αποθείωσης των
αερίων εκπομπών.62 63
7.2.2. Κυριότεροι τρόποι μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Τέσσερις είναι οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να μειώσουμε τις
εκπομπές των αερίων ρύπων στο περιβάλλον.
Α. Να κάνουμε αποδοτικότερη την παραγωγή και τη χρήση της ενέργειας
Β. Να εκπέμπουμε στο περιβάλλον καθαρότερα καυσαέρια
Γ. Να κάνουμε ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας
7.2.2.1 Αποδοτικότερη παραγωγή και χρήση της ενέργειας.623
62 www.oikoen.gr 09/08/06
63 www.ananeoliki.gr 09/08/06
75
Μερικές κατηγορίες χρήσεων της ενέργειας που χρήζουν επεμβάσεων , είναι οι εξής:
1. Αποδοτικότερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Όταν παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, η θερμότητα που δίδουν τα καύσιμα μετατρέπεται σε
ηλεκτρική. Η μετατροπή αυτή όταν γίνεται με αξιόλογα μηχανήματα τελευταίας
τεχνολογίας εξοικονομούνται περισσότερα καύσιμα και εκπέμπονται στο περιβάλλον
μικρότερες ποσότητες καυσαερίων. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι μηχανήματα παλαιάς
τεχνολογίας μετατρέπουν σε ηλεκτρική ενέργεια μόνο το 30 έως 60 % της θερμότητας του
καυσίμου και εκπέμπουν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες καυσαερίων. Όσο
περισσότερο εξελίσσονται τα μηχανήματα ηλεκτρικής ενέργειας τόσο περισσότερες
πιθανότητες υπάρχουν για μεγαλύτερη απόδοση της ενέργειας και λιγότερη μόλυνση στο
περιβάλλον. Τα νέα σχέδια που ετοιμάζονται να υλοποιηθούν αφορούν την συμπαραγωγή
ενέργειας και θερμότητας και σε άλλες χρήσεις π.χ. βιομηχανία, βιοτεχνία κ.α. Με τον
τρόπο αυτό κερδίζεται μεγάλο μέρος από την θερμότητα που αποβάλλεται στο
περιβάλλον.
2. Αποδοτικότερη γρήσυ καυσίιιων στην βιοιιηγανία-βιοτεγνία.
Η βιομηχανία είναι επίσης ένας τομέας στον οποίο γίνεται προσπάθεια για βελτίωση του
εξοπλισμού που συνεπάγεται την μείωση έκλυσης βλαβερών αέριων ρύπων.
3. Αποδοτικότερη γρήση της ενέργειαί στα ιιεταφορικά ιιέσα.
Το αυτοκίνητο είναι το πιο δημοφιλές αλλά ταυτόχρονα και το πιο απαραίτητο εργαλείο
76
του ανθρώπου στην σύγχρονή κοινωνία. Ένας άνθρωπος μπορεί να εξυπηρετηθεί
ικανοποιητικά από ένα αυτοκίνητο μικρού ή μεσαίου κυβισμού. Μεγάλη μερίδα του
κόσμου παρόλα αυτά διαλέγει την λύση ενός μεγάλου αυτοκινήτου το οποίο προκαλεί 2 ή
3 φορές μεγαλύτερη ρύπανση από αυτά
του μεσαίου κυβισμού, σε συνθήκες
κυκλοφοριακής συμφόρησης.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού γίνεται με τους εξής τρόπους :
1. Χρησιμοποίηση μικρών αυτοκινήτων νέας τεχνολογίας- καταλυτικά
Ο καταλυτικός μετατροπέας είναι μια συσκευή που τοποθετείται στο σύστημα εξαγωγής
των καυσαερίων των αυτοκινήτων και σκοπός του είναι η μετατροπή των εκπεμπόμενων
ρύπων σε αβλαβή για την ατμόσφαιρα καυσαέρια, όπως ΙΈΟ και (302 (επειδή δεν έχει
τοξικές ιδιότητες).Ο νέου τύπου καταλύτης ονομάζεται τριοδικός και μειώνει τους τρεις
ρύπους ,δηλαδή το μονοξείδιο του άνθρακα ,τους υδρογονάνθρακες και τα οξείδια του
αζώτου κατά 80-90%.
2. Η απόσυρση αυτοκινήτων παλαιάς τεχνολογίας.
Όσο νεότερο είναι ένα αυτοκίνητο τόσο λιγότερο ρυπαίνει το περιβάλλον. Η τεχνολογία
εξελίσσεται και βελτιώνει την έκλυση του μεγάλου βαθμού καυσαερίων.
3. Αγορά αυτοκινήτων χαμηλής κατανάλωσης καυσίμου. Στις αυτοκινητοβιομηχανίες τα
τελευταία 20 χρόνια επετεύχθησαν μεγάλα αποτελέσματα στην απόδοση κινητών
μεταφορικών μέσων με χαμηλή κατανάλωση.
4. Μεγαλύτερη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς.
Είναι η καλύτερη επιλογή στις μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα στην Θεσσαλονίκη όπου
δημιουργείται κυκλοφοριακό κομφούζιο στους κεντρικούς δρόμους. Το αυτοκίνητο
εκπέμπει περισσότερο καυσαέριο όταν είναι σταματημένο λόγω κυκλοφοριακής
συμφόρησης. Με την χρησιμοποίηση των μέσων μαζικής μεταφοράς το καυσαέριο που
διαχέεται στην ατμόσφαιρα είναι πολύ λιγότερο λόγω του ότι μεταφέρονται με ένα όχημα
77
πολλοί επιβάτες οι οποίοι δεν χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητα τους για την μετακίνηση τους.
Επίσης, στην Θεσσαλονίκη υπάρχει άμεση ανάγκη για αλλαγή του στόλου των
λεωφορείων από οχήματα νέας τεχνολογίας με καύσιμα φιλικά προς το περιβάλλον.
Τεράστια συμβολή στην αντιμετώπιση του προβλήματος της κυκλοφοριακής συμφόρησης
θα έχει η κατασκευή του μετρό στην πόλη της Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και η
κατασκευή της υποθαλάσσιας αρτηρίας που θα ενώνει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με την
περιοχή της Καλαμαριάς (Ανατολική Θεσσαλονίκη).
5. Η συνετή οδήγηση που σημαίνει ότι: α) επιταχύνουμε ομαλά το αυτοκίνητο, β)
κρατάμε απόσταση από τα προπορευόμενα αυτοκίνητα, γ) οδηγούμε με τέτοιο τρόπο ώστε
να φρενάρουμε όσο το δυνατόν λιγότερο. Όταν φρενάρουμε για να μειώσουμε την
ταχύτητα, μετατρέπουμε μέρος της κινητικής ενέργειας που έχει εκείνη την στιγμή το
αυτοκίνητο μας σε θερμότητα και όταν το ακινητοποιούμε με το φρενάρισμα τότε
μετατρέπουμε όλη την κινητική ενέργεια σε θερμότητα. Αυτή η ενέργεια αποκτήθηκε από
το καύσιμο που είχαμε προηγουμένως καταναλώσει για να το επιταχύνουμε. Η νευρική
οδήγηση και τα πολλά φρεναρίσματα ζημιώνουν οικονομικά λόγω κατανάλωσης
περισσότερου καυσίμου, αλλά ζημιώνουν περσότερο το περιβάλλον.
6. Ο προσδιορισμός του μέγιστου ορίου ταχύτητας για τα λεωφορεία και τα φορτηγά και η
αυστηρή εφαρμογή του μέτρου, ΙΟΟχλμ για τα λεωφορεία και 85χλμ για τα φορτηγά. Ο
έλεγχος θα επιτυγχάνεται στα οχήματα αυτά με την τοποθέτηση στα οχήματα αυτά
κατάλληλου περιοριστή ταχύτητας.
7. Ο συστηματικός και αυστηρός έλεγχος καυσαερίων. Προτείνεται η συστηματική
εξαγωγή ελέγχου καυσαερίων σε όλες τις εισόδους του κέντρου της πόλης. Απαγόρευση
διέλευσης φορτηγών που διασχίζουν το κέντρο της πόλης καθώς και τουριστικών
λεωφορείων εφόσον δεν διαθέτουν ειδική άδεια. Επίσης, προτείνεται η γενικευμένη
εφαρμογή του θεσμού της κάρτας ελέγχου καυσαερίων. Η επιβολή αυστηρών προστίμων
78
στους επιβάτες και η επανάκληση των οχημάτων που ρυπαίνουν για έλεγχο στα ΚΤΕΟ,
ανεξαρτήτως ηλικίας και άλλων χρονικών ορίων.64
8. Η χρησιμοποίηση καυσίμων καλύτερης ποιότητας. Το αέριο που χρησιμοποιείται από
αρκετά ταξί είναι φιλικότερο προς το περιβάλλον επειδή η ποσότητα των αέριων ρύπων
που εκπέμπει είναι μικρότερη από την ποσότητα που εκπέμπει το πετρέλαιο. Το καύσιμο
όμως που θα φέρει την οικολογική επανάσταση στα μεταφορικά μέσα είναι το υδρογόνο
το οποίο κατά την καύση του παράγει μόνο υδρατμούς.
9. Η χρήση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο εμφανίστηκε τα
τελευταία χρόνια. Δεν έχει βεβαιώσει ακόμη τις δυνατότητες των συνηθισμένων
αυτοκινήτων, έχει όμως το πλεονέκτημα ότι δεν εκπέμπει καυσαέρια. Οι συσσωρευτές που
χρησιμοποιούνται για την εκκίνηση του από μια απλή πρίζα.65
7.2.2.2. Εκπομπή καθαρότερων καυσαερίων στο περιβάλλον .
Στην περίπτωση αυτή εννοούμε ότι τα καυσαέρια πρέπει να περιέχουν όσο το
δυνατόν λιγότερους από τους αέριους ρύπους και από αωρούμενα στερεά, το διοξείδιο του
άνθρακα δεν μπορεί να δεσμευτεί για να μειωθεί. Αυτό ακολουθεί την διαδικασία της
δέσμευσης του από την φύση η οποία όμως στην κατάσταση που βρίσκεται στην σημερινή
εποχή δεν είναι πλέον σε θέση να ανταποκριθεί πλήρως. Για όλους όμως τους υπόλοιπους
αέριους ρύπους υπάρχουν τρόποι μείωσης. Οι τρόποι αυτοί είναι:
1) Η χρήση των καταλυτών στα αυτοκίνητα.
2) Η σωστή ρύθμιση των κινητήρων των μηχανοκίνητων οχημάτων
64 Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η Εξέλιξη των Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης,
Αριθμός Μελέτης 12(19/3/2003)
65 Αθανάσιος Δηλανας, 1999, «2105 αι. Προβληματισμοί για την Ρύπανση του Περιβάλλοντος. ΕνημέρωσηΜέτρα Προστασίας», Εκδόσεις Σταμούλης
79
3) Η σωστή οδήγηση
4) Η σωστή ρύθμιση των καυστήρων κεντρικής θέρμανσης και ο συστηματικός έλεγχος
της ποιότητας των καυσαερίων
5) Η χρήση φίλτρων και εγκαταστάσεων καθαρισμού που συμβάλουν στην αφαίρεση
των καυσαερίων των μονάδων παραγωγής ηλεκτρισμού, αλλά και από τους
βιομηχανικούς λέβητες και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν
συμβατικά καύσιμα, την σκόνη, τα ιχναέρια (ρύποι που επηρεάζουν το φαινόμενο του
θερμοκηπίου) του θείου, του αζώτου κτλ.
6) Η αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας και η επιβολή των προστίμων όπως αυτό
προ βλέπεται. 66
7.2.2.3 Ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας.
Το μέτρο αυτό απευθύνεται:
1. Ορθολογική γρήση και εξοικονόμηση ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας και βιομηχανία
Η εξοικονόμηση μπορεί να γίνει:
•
Από ζεστά απόβλητα πριν αυτά οδηγηθούν στις εγκαταστάσεις
επεξεργασίας.
•
Από ψυκτικά κυκλώματα ψύξεως μηχανημάτων με νερό ή αέρα
•
Από την συμπύκνωση υδρατμών όταν έχει ολοκληρωθεί η χρήση τους π.χ.
μετά την προθέρμανση μιας δεξαμενής που πρέπει να διατηρείται ζεστή
66 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
80
•
Με την χρήση του κατάλληλου ηλεκτρολογικού και μηχανολογικού υλικού
στις βιομηχανίες στις περιπτώσεις που αυτό κρίνεται αναγκαίο
•
Με την εκμετάλλευση αερίων ή υγρών αποβλήτων που μπορεί να παραχθεί
θερμότητα ή ηλεκτρική ενέργεια μέσω της καύση τους
•
Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτισμό με την χρήση
λαμπτήρων οικονομίας
•
Με την σωστή εκμετάλλευση του εξοπλισμού της βιομηχανίας με την
βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Με την συγκέντρωση των στοιχείων
λειτουργίας στον υπολογιστή φαίνεται όλη η εικόνα της κατάστασης. Με το
κατάλληλο πρόγραμμα στον υπολογιστή βγαίνουν εκτός λειτουργίας
κάποια μηχανήματα όταν δεν είναι απαραίτητη η χρήση τους. Τέτοια
μηχανήματα μπορεί να είναι τα κλιματιστικά, η κεντρική θέρμανση
κάποιων κτιρίων που δεν χρησιμοποιούνται μετά το μεσημέρι.
2. Ορθολογικό γρήση και ε£οικονόιιηση ενέργειας στα ιιεταφορικά ιιέσα.
Όσον αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας και το πόσο σημαντική είναι για την
αντιμετώπιση του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχει γίνει αναφορά
παραπάνω.
3. Ορθολογική γρήση και ε£οικονόιιηση ενεργεία£ στον ηλιακό τοιιέα και στα κτίοια
άλλων γρήσεων.
Σε αυτόν τον τομέα υπάρχουν πολλές δυνατότητες για ορθολογική χρήση και
εξοικονόμηση ενέργειας
81
•
Το σβήσιμο των φώτων όταν δεν είναι απαραίτητα στο σπίτι και στον εργασιακό
χώρο.
•
Η χρησιμοποίηση λαμπτήρων οικονομίας που καταναλώνουν 5 φόρες λιγότερο
ρεύμα από τους κοινούς λαμπτήρες.
•
Η εγκατάσταση ηλιακού συλλέκτη (θερμοσίφωνα)
•
Η θέρμανση του νερού και του χώρου καταναλώνει το 50% της ενέργειας ενός
σπιτιού
•
Με την χρήση της ηλιακής ενέργειας μειώνεται η κατανάλωση καυσίμων και
εξοικονομείται τεράστια ποσότητα ενέργειας
•
Η χρήση των κατάλληλων μαγειρικών σκευών για τις ηλεκτρικές κουζίνες
(κατάλληλο μέταλλο, κατάλληλη διάμετρος)
•
Το ηλεκτρικό μάτι να κλείνει 5 λεπτά πριν τελειώσει το μαγείρεμα καθώς έχει ήδη
αποθηκευτεί στο μεταλλικό σκεύος και στην εστία της κουζίνας αρκετή θερμότητα
για την ολοκλήρωση του μαγειρέματος.
•
Η μη συνεχόμενη λειτουργία του ηλεκτρικού θερμοσίφωνα όλο το 24ωρο αλλά η
χρήση του προγραμματισμένα σε συγκεκριμένες ώρες.
•
Να μην λειτουργούμε κλιματιστικά μηχανήματα με ανοιχτές τις πόρτες και τα
παράθυρα.
•
Η ρύθμιση τους καλοκαιρινούς μήνες της θερμοκρασίας χώρου στους 25-26 °<Ζ.
•
Η ανάκτηση ψύξεως από μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα. Δηλαδή, να γίνεται
ανάκτηση
ψύξεως
όταν
κάνουμε
αντικατάσταση
μέρος
του
αέρα
του
κλιματιζόμενου χώρου με φρέσκο αέρα που όμως είναι ζεστότερος από αυτόν που
διώχνουμε προς το περιβάλλον.
•
Με στεγανοποίηση των αρμών των παραθύρων
•
Με την αγορά οικιακών συσκευών που είναι κατασκευασμένες για να κάνουν
82
οικονομία σε ρεύμα και νερό
•
Με την χρήση των πλυντηρίων ρούχων και πιάτων όταν είναι γεμάτα, καθώς για
την πλύση λίγων ρούχων ή πιάτων απαιτείται η ίδια ποσότητα νερού και ίδια
κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος με το αν ήταν γεμάτο.
•
Η λήψη μέτρων για την μείωση των απωλειών θερμότητας των κτιρίων. Τον
σημαντικότερο ρόλο στην μείωση των απωλειών παίζει η θερμομόνωση. Με την
θερμομόνωση επιτυγχάνεται η μείωση των απωλειών με κατάλληλες κατασκευές
και υλικά που δεν επιτρέπουν στην θερμότητα να βγει έξω. 67
7.3 ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Οι σημαντικότερες αντιρρυπαντικές τεχνολογίες, οι οποίες βρίσκονται σε εφαρμογή
εδώ και λίγα χρόνια είναι:
1) Το φυσικό αέριο
2) Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
3) Η ανακύκλωση απορριμμάτων
7.3.1.Το φυσικό αέριο
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για την αντικατάσταση
καυσίμων υψηλής ρυπογόνου απόδοσης (π.χ. άνθρακα ,πετρέλαιο) από καύσιμα με
σημαντικά μειωμένη ρυπογόνο απόδοση. Ένα τέτοιο καύσιμο είναι το φυσικό αέριο.
Το φυσικό αέριο πρόκειται να αποτελέσει μια από τις πλέον δυναμικές πηγές ενέργειας
67 Αθανάσιος Δηλανας, 1999, «2104 αι. Προβληματισμοί για την Ρύπανση του Περιβάλλοντος. ΕνημέρωσηΜέτρα Προστασίας», Εκδόσεις Σταμούλης
83
του 21ου αιώνα , η χρήση του οποίου αναμένεται να πάρει μια σημαντικά πλεονεκτική
θέση από αυτή του πετρελαίου και του άνθρακα. Οι λόγοι είναι σαφείς:
•
Η τεχνολογία για τη μεταφορά και την αποθήκευσή του έχει αναπτυχθεί
ραγδαία και επαρκώς τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα να βρίσκεται
διαθέσιμο σε μεγάλες ποσότητες στα αστικά και βιομηχανικά κέντρα.
•
Βρίσκεται σε μεγάλα αποθέματα στη φύση, πράγμα που καθιστά μια φτηνή
πρώτη ύλη.
•
Η χρήση του για παραγωγή ενέργειας δημιουργεί ελάχιστα περιβαλλοντικά
προβλήματα, συγκρινόμενη με τη χρήση των γαιανθράκων και του
πετρελαίου.
Οι τεχνολογίες για την αναβάθμισή του έχουν αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία είκοσι
χρόνια.68
7.3.2.0ι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας(Α.Π.Ε), που δυστυχώς η χρήση τους είναι ακόμα πολύ περιορισμένη. Οι
κυριότερες Α.Π.Ε είναι οι ακόλουθες:
•
Ηλιακή ενέργεια
•
Αιολική ενέργεια
•
Γεωθερμική ενέργεια
68 Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και Εναλλακτικές
Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα
84
•
Ενέργεια ωκεανών(Παλίρροια, θερμικά επίπεδα)
•
Υδροηλεκτρική ενέργεια
•
Βιομάζα
•
Πυρηνική ενέργεια
Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των Α.Π.Ε είναι τα εξής:
•
Η μηδενική εκπομπή βλαβερών αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα
•
Η μη εξαντλησιμότητα
•
Η ευέλικτη διαχείριση
Το μοναδικό μειονέκτημα των Α.Π.Ε είναι το υψηλό κόστος που απαιτείτε για την
υλοποίησή τους. Αυτός φυσικά ήταν και ο λόγος που το ελληνικό κράτος είχε στρέψει
πριν χρόνια την προσοχή του στο πετρέλαιο και κυρίως στο λιγνίτη(ο άνθρακας
χρησιμοποιείτε περισσότερο από άλλες ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες).
Η
Ελλάδα
έχει
μεγάλο
βαθμό
εξάρτησης
από
το
ρυπογόνο
λιγνίτη
στην
ηλεκτροπαραγωγή, σημαντική εξάρτηση από το πετρέλαιο και μια πολύ χαμηλή διείσδυση
στις Α.Π.Ε. Ο λιγνίτης καλύπτει τα 2/3 του συνόλου των αναγκών και είναι μικρή
θερμογόνος δύναμη. Το πετρέλαιο καλύπτει περισσότερο τη νησιώτικη Ελλάδα και μαζί
με το φυσικό αέριο που ήρθε στη χώρα τα τελευταία χρόνια καλύπτουν το περίπου των
αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια.
Οι ΑΠΕ παραλύθηκαν και δεν ερευνήθηκαν επαρκώς μέχρι τώρα. Η παρούσα
κατάσταση επιβάλλει τη χρήση των ΑΠΕ όσο και να επιβαρύνει το κρατικό κόστος. Αν
δεν ληφθούν αμέσως αποφάσεις για μεγαλύτερη διείσδυση στις ΑΠΕ η χώρα θα υποστεί
κυρώσεις γιατί δε θα μπορέσουν να τηρηθούν οι διεθνείς δεσμεύσεις. Αναμένεται αύξηση
85
των εκπομπών των αέριων ρύπων μέχρι 35,8 % ως το 2010 και ως το 56,4 % ως 2020,
σύμφωνα με το εθνικό αστεροσκοπείο Αθηνών.
Όλα αυτά 6τα ποσοστά θα επιβεβαιωθούν αν δεν ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα. Τα
πρόστιμα που θα υποχρεωθεί να πληρώσει η χώρα θα αγγίζουν τα δεκάδες εκατομμύρια
ευρώ ετησίως 69
7.3.3.Ανακύκλωση απορριμμάτων
Η ανακύκλωση απορριμμάτων είναι υποχρέωση της χώρας απέναντι στην Εθνική
νομοθεσία(Αρ.Φ. 1016 17/10/97)7°και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες(5° Πρόγραμμα δράσης για
το περιβάλλον 91/156/ΕΕΌ 94/62/Ε(3)71 ,οι οποίες υποχρεών όλα τα κράτη-μέλη να
ανακυκλώνουν το 50% των απορριμμάτων(ειδικότερα γυαλιού ,χαρτιού και πλαστικών.
Στα σκουπίδια υπάρχουν υλικά όπως : α) το χαρτί, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, που
τα θέλουν οι βιομηχανίες ως πρώτη ύλη, με ταυτόχρονα περιβαλλοντικά και οικονομικά
οφέλη για τους Δήμους και τους δημότες, β) τα οργανικά, που μπορούμε να τα
μετατρέψουμε σε λίπασμα, είτε στο σπίτι με κάδους κομποστοποίησης, είτε σε ειδικές
εγκαταστάσεις, γ) τα ογκώδη αντικείμενα, τα οχήματα, τα λάστιχα, τα ορυκτέλαια,
ηλεκτρικές - ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες και τα άλλα επικίνδυνα οικιακά, για τα
οποία μπορεί και πρέπει να γίνεται εναλλακτική διαχείριση με ξεχωριστή συλλογή,
ανάκτηση
επαναχρησιμοποίηση
και ανακύκλωση.
Η υλοποίηση
των πολιτικών
εναλλακτικής διαχείρισης μπορεί στο άμεσο μέλλον να μειώσει το 80-90% τον όγκο των
σημερινών απορριμμάτων να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητα τους και ταυτόχρονα να
εξοικονομηθούν πρώτες ύλες και ενέργεια, σε αντίθεση με τις ενέργειες που έχουν γίνει
69 www.ananeotiki.gr 09/08/06
70 www.minenv.gr 02/03/06
71www.europa.eu.int 10/08/06
86
κατά το παρελθόν, όπως είναι οι χώροι υγειονομικής καύσης και ταφής. Οι χώροι ταφής
είναι ακριβή δεσμεύουν πολύτιμες εκτάσεις γης και δημιουργούν περιβαλλοντικά και
κοινωνικά προβλήματα 72
72
www.ananeotiki.gr 09/08/06
87
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Είναι σαφές ότι η Θεσσαλονίκη έχει πρόβλημα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Είναι επίσης
βέβαιο, ότι η γεωμορφολογία και οι κλιματολογικές συνθήκες, σε συνδυασμό με το
συνεχώς αυξανόμενο στόλο των αυτοκινήτων και την πολεοδομική επέκταση της πόλης,
συντελούν στην ένταση και γεωγραφική επέκταση του προβλήματος. Οι μηχανισμοί
αυτοκάθαρσης της ατμόσφαιρας αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα φορτία, που
εκλύονται από τις διάφορες δραστηριότητες της πόλης, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται
υπερβάσεις των θεσμοθετημένων ορίων επιφυλακής. Στο μέλλον ο αριθμός των
υπερβάσεων αυτών αναμένεται να αυξηθεί, επιπρόσθετα και λόγω των αυστηρότερων
ορίων, που επιβάλλουν οι πρόσφατες Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωση, οι οποίες πρόκειται
να τεθούν σε πλήρη ισχύ από τις αρχές του 2005.
Η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των μετρήσεων του Δημοτικού
Δικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης την περίοδο από το 1989 (έναρξη λειτουργίας
του πρώτου σταθμού) μέχρι το 1999, έδειξε ότι το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης επιδεικνύει μια ιδιαίτερα δυναμική τάση μεταβλητότητας, που σχετίζεται με το
χώρο, τον χρόνο αλλά και το ιδιαίτερο σύνολο των συνθηκών που επικρατούν στην
περιοχή. Μια σκιαγράφηση της γενικής τάσης, μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι κατά τη
δεκαετία του 90’, παρατηρήθηκε μια μετάλλαξη του νέφους της Θεσσαλονίκης, η οποία
φαίνεται να συνεχίζεται. Η εξέλιξη αυτή έφερε νέους κυρίαρχους ρύπους στο προσκήνιο,
τους λεγάμενους ρύπους του φωτοχημικού νέφους, όπως τα οξείδια του Αζώτου και το
όζον, ενώ αντίθετα ρύποι όπως το διοξείδιο του θείου, δείκτες της άλλοτε σημαντικής σε
ποσοστό συμμετοχής αναγωγικής αιθαλομίχλης
φαίνεται να μειώνονται στο σύνθετο
νέφος της πόλης μας. Με τα μέτρα που έλαβε η πολιτεία τη τελευταία δεκαετία
βελτιώθηκε η ποιότητα της ατμόσφαιρας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και μειώθηκε το
88
νέφος
τύπου
αιθαλομίχλης,
που
ήταν
το
κυρίαρχο
πρόβλημα
ατμοσφαιρικού
περιβάλλοντος της πόλης μας μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980. αντίθετα, αυξήθηκε
το φωτοχημικό νέφος, που πλήττει κυρίως την περιφέρεια της πόλης. Με βάση λοιπόν τα
δεδομένα των τελευταίων ετών, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις, ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση
της Θεσσαλονίκης μετεξελίσσεται σταδιακά σε φωτοχημική. Στη δημιουργία του νέου
αυτού προβλήματος συντελούν, τόσο οι παρατεταμένη ηλιοφάνεια και το θερμό κλίμα,
όσο και ο συνεχώς αυξανόμενος στόλος των οχημάτων που κυκλοφορούν στη
Θεσσαλονίκη και οι συνακόλουθη χειροτέρευση των κυκλοφοριακών συνθηκών. Σ’ αυτό
το στόχο παίζει ρόλο και η εφαρμογή του θεσμού της κάρτας ελέγχου καυσαερίων για να
αποφευχθεί η κακή συντήρηση και ρύθμιση των οχημάτων .
Κυρίαρχος ρύπος στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης είναι τα
εισπνεύσιμα μικροσωματίδια ΡΜιοκαι έπεται το όζον (Ο-?). Είναι, επίσης σαφές, ότι κύρια
αιτία για την επιβάρυνση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος της πόλης μας είναι η
κυκλοφορία των οχημάτων. Μπορεί οι κινητήρες των αυτοκινήτων να είναι καθαρότεροι
τώρα απ’ ότι παλιότερα, το κέρδος όμως που απεκομίσθει από τη μείωση των εκπομπών
ανά αυτοκίνητο χάθηκε με τη χρησιμοποίηση περισσότερων αυτοκινήτων για να
καλυφθούν περισσότερα χιλιόμετρα. Έτσι αποτελεί άμεσης προτεραιότητας στόχο για τη
μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ειδικότερα στο κέντρο της πόλης ( που γεωγραφικά
είναι η πιο επιβαρυμένη περιοχή), η παρέμβαση προς τη κατεύθυνση του περιορισμού των
εκπομπών ρύπων από τα οχήματα και τη κυκλοφορία γενικότερα.
Η χώρα μας είναι η μοναδική ανάμεσα στα ανεπτυγμένα κράτη, που δεν έχει
χρηματοδοτήσει έρευνες
για την σύνδεση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με τα
προβλήματα υγείας του σύγχρονου ανθρώπου. Έρευνες άλλων κρατών αποδεικνύουν τη
σύνδεση των τραγικών επιπτώσεων της αύξησης των συγκεντρώσεων των ατμοσφαιρικών
89
ρύπων με προβλήματα που αφορούν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου. Οι
βλάβες αυτές είναι ανεπανόρθωτες και προσβάλλουν τις πιο ευαίσθητες ηλικίες (μικρά
παιδιά, ηλικιωμένοι). Όσο περνούν τα χρόνια η κατάσταση θα οξύνεται, αν δεν δοθεί το
κατάλληλο βάρος στη λύση των προβλημάτων αυτών. Σε αντίθετη περίπτωση, ο αριθμός
των θυμάτων της ρύπανσης θα θυμίζει τον αριθμό των θυμάτων ενός πολέμου.
Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω διαπιστώνεται ότι η οργάνωση της προστασία
του περιβάλλοντος είναι μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες προκλήσεις των
προσεχών ετών. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος γίνεται αιτία διαταραχών στη ψυχική
ισορροπία των ανθρώπων και σίγουρα χειροτερεύει την κατάσταση των πιο ευαίσθητων
και ήδη διαταραγμένων ανθρώπων. Έτσι, οι έρευνες που έγιναν σε ό,τι αφορά τη σχέση
ανάμεσα στο «ευχάριστο, μη ρυπασμένο περιβάλλον» και στην ανθρώπινη συμπεριφορά
απέδειξαν ότι, σε ευχάριστο περιβάλλον οι άνθρωποι εμφανίζονται ανθεκτικοί στο άγχος
και
το
στρες,
κοινωνικοί,
εγκάρδιοι,
πρόθυμοι για
βοήθεια,
κατανόηση και
συμπαράσταση. Αντίθετα σε περιοχές με ρύπανση επικρατεί νευρικότητα, επιθετικότητα,
κατάθλιψη, απομόνωση, εγωκεντρισμός, περιορισμός αυθόρμητων δραστηριοτήτων και
επικράτηση ενός ακαθόριστου και άκρως διαβρωτικού αισθήματος, ότι «κάτι δεν πάει
καλά». Η παραπάνω παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν τον ορισμό του Παγκόσμιου
Οργανισμού Υγείας ( Π.Ο.Υ.), πουν θέλει η υγεία στην ευρύτερη έννοιά της να είναι μια
κατάσταση πλήρους φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, που δεν περιορίζεται μόνο
στην έλλειψη αρρώστιας ή αναπηρίας.
Το βασικό επιχείρημα όσων εθελοτυφλούν και αρνούνται τη σημασία της προστασίας
του περιβάλλοντος επικεντρώνεται στην έννοια της προσαρμοστικότητας. Ο άνθρωπος,
επιμένουν, μπορεί να προσαρμοστεί στις πιο αντίξοες συνθήκες ζωής. Μπορεί να
προσαρμοστεί στη βρωμιά, στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τους θορύβους πόλεων. Η
ικανότητα όμως αυτή του ανθρώπου να επιβιώνει σε κάθε περίπτωση γίνεται
90
μπούμερανγκ, που επιστρέφει εναντίον του, με τη μορφή μιας αυξανόμενης υποβάθμισης
στη ποιότητα της ζωής του, που προκαλεί μια επιδείνωση στη κατάσταση της υγείας, τόσο
της δικής του όσο και των απογόνων του, διότι ένα παιδί που θα γεννηθεί και θα
μεγαλώσει σε ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον, έχει αλλάξει τις ευκαιρίες αι τις
δυνατότητες να αναπτύξει το σωματικό και ψυχικό δυναμικό του!
91
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
•
Αθανάσιος Δηλανας, 1999, «21 °s αι. Προβληματισμοί για την Ρύπανση του
Περιβάλλοντος. Ενημέρωση-Μέτρα Προστασίας, Εκδόσεις Σταμούλης
•
Ιωάννης Β. Γεντεκάκης, 1999, «Ατμοσφαιρική Ρύπανση, Επιπτώσεις, Έλεγχος και
Εναλλακτικές Τεχνολογίες, Εκδόσεις Τζιόλα.
•
Χαράλαμπος
Σαχσαμανόγλου,
Σημειώσεις
Μαθήματος
«Ρύπανση
της
Ατμόσφαιρας», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας,
Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας
•
Τεχνικό
Επιμελητήριο
συγχρηματοδότηση
Ελλάδος,
του
Ε.Κ.Τ,
Πρόγραμμα
κατάρτισης
«Προστασία
μηχανικών
με
Περιβάλλοντος-Μελέτες
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων»
•
Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας ,(1980), «Ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας και
το πρόβλημα του νέφους»,Αθήνα
•
Paul Degobert,( 1995),’’Automobiles and Pollution”,Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας
•
Νικολάου Ε. Κωτσοβίνου, (1985), «Θέματα Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος»,
Αθήνα•
•
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην
Περιοχή της Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
•
Μάξιμος I. Πετρακάκης, «Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Αστικό Περιβάλλον και η
Εξέλιξη
των
Επιπέδων
Ατμοσφαιρικής
Ρύπανσης
στην
περιοχή
της
Θεσσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης, Αριθμός Μελέτης
12(19/3/2003)
92
•
Μ.
I.
Πετρακάκης,
Α.Γ.Κελέσης,
Π.Ν.Τζουμάκα,
Μ.Α.Τσούνκας,
Ζ.Δ.Κανελοπούλου, Ν.Μ.Ζουμάκης, ««Διαχρονική Εξέλιξη των Φωτοχημικών
Αερίων Ρύπων στην Περιοχή της Θεσαλονίκης», Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος
Θεσσαλονίκης
•
Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Η πρωτογενής Αέριοι Ρύποι την Περίοδο 1989-2004 στην
Περιοχή της Θεσαλονίκης» Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
•
Μ.
I.
Πετρακάκης,
Α.Γ.Κελέσης,
,
Ζ.Δ.Κανελοπούλου,
Γ.Α.Τζουρέλης
«Ροδόγραμμα Ρύπανσης Πρωτογενών Αέριων Ρύπων και Διερεύνηση των
Μηχανισμών Μεταφοράς των στην Περιοχή της Θεσαλονίκης» (Μέρος I), Τμήμα
Περιβάλλοντος Δήμος Θεσσαλονίκης
•
Μ. I. Πετρακάκης, Α.Γ.Κελέσης, Π.Ν.Τζουμάκα, Μ.Α.Τσούνκας, Γ.Α.Τζουρέλης,
Ν.Μ.Ζουμάκης, «Διαχρονική Εξέλιξη των συγκεντρώσεων των εισπνέυσιμων
αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜιο) στην Θεσσαλονίκη», Τμήμα Περιβάλλοντος
Δήμος Θεσσαλονίκης
•
Α.Ν.Σκουλούδης και Δ.Κοτζιας, «Η Ποιότητα της Ατμόσφαιρας και η συσχέτιση
της με Θέματα Υγείας σε Μεγάλα Αστικά Κέντρα-Εξελίξεις και Προοπτικές στην
Ευρώπη έως το 2010», Ημερίδα Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Μάρτιος 2005
•
Τεχνικό Επιμελητήριο Κεντρικής Μακεδονίας, Οργανισμός Θεσσαλονίκης, Τμήμα
Περιβάλλοντος Υ.Μ.Α.Θ., «Ατμοσφαιρική Ρύπανση-Προτάσεις και Μέτρα
Αντιμετώπισης», Σεμινάριο, Απρίλιος 1992, Θεσσαλονίκη
•
Περιβάλλον και Υγεία,Πρακτικά πρώτου Συνεδρίου Υπουργείου Πολιτισμού και
Επιστημών ,Ιούνιος 1974,Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
•
www.europa.eu.int 10/08/06
•
www.health.in.gr/environ. 02/3/06
93
www.physics4u.gr 02/03/06
www.anti.gr 10/08/06
www.greenpeace.gr 02/03/06
www.Medlook.net 21/10/06
www.ananeotiki.gr 09/08/06
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΣΚΕΛΟΣ Io.Το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης αποδέχεται και εγκρίνει τις παρακάτω προ­
τάσεις της Επιτροπής της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για τον ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΟΡΙΩΝ ΚΑΙ
ΤΗ ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ
ΡΥΠΑΝΣΗΣ στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Επισημαίνει κάποια σημεία, που θα μπορού­
σαν να τροποποιηθούν, με σκοπό τη βελτίωση του αρχικού κειμένου και προτείνει κάποιες παρεμβά­
σεις (διορθώσεις - προσθήκες) στο προτεινόμενο κείμενο.
Οι παρεμβάσεις στο προτεινόμενο κείμενο σημειώνονται με αστερίσκο και πλάγια γραφή (*).
Α.Ι) ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ ΓΊΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Για το Μονοξείδιο του Άνθρακα (CO) τα όρια ορίζονται ως εξής:
1. Όριο επιφυλακής : 10 mg/m3για κυλιόμενο οκτάωρο.(Ορ. Επ. _CO)
2. Όριο λήψης έκτακτων μέτρων: 16 mg/m3για κυλιόμενο οκτάωρο. (Ορ. Εκ. Μετ. _CO)
Παοατήοησηΐ: Κυλιόμενο οκτάωρο = Μέση τιμή οκτώ διαδοχικών ωριαίων τιμών.
Παοατήοηση2: (Ορ. Επ. CO): Όριο επιφυλακής για το Μονοξείδιο του Άνθρακα.
(Ορ. Εκ. Μετ. _CO): Όριο λήψης έκτακτων μέτρων για το Μονοξείδιο του Άνθρακα.
Για το Διοξείδιο του θείου (S02) τα όρια ορίζονται ως εξής:
1. Όριο επιφυλακής: 350 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες. (Ορ. Επ. _S02)
2. Όριο λήψης έκτακτων μέτρων: 450 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες. (Ορ. Εκ. Μετ. _S02)
Για το Διοξείδιο του αζώτου (Ν02) τα όρια ορίζονται ως εξής:
Ι.Όριο επιφυλακής: 250 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες.. (Ορ. Επ. _Ν02)
2.Όριο λήψης έκτακτων μέτρων: 360 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες. (Ορ. Εκ. Μετ. _Ν02)
Παοατήοηση: Το όριο λήψης έκτακτων μέτρων έχει ορισθεί χαμηλότερο από το αντίστοιχο προτεινόμενο όριο της Ε.Ε. ( 400 μ§/ηι3).
Για τα Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜ10) τα όρια ορίζονται ως εξής:
1. Όριο επιφυλακής: 90 μg/m3μέσος ημερήσιος όρος. (Ορ. Επ. _ΡΜ10)
2. Όριο λήψης έκτακτων μέτρων: 110 μg/m3*μέσος ημερήσιος όρος. (Ορ. Εκ. Μετ. _ΡΜ10)
* (Το όριο των 110μg|m3είναι πολύ κοντά στο όριο επιφυλακής και έχει ήδη δημιουργήσει πρόβλη­
μα με τις υπερβάσεις που παρατηρούνται. Προτείνεται σε πρώτη φάση η επανεξέταση αυτού του
ορίου και ο επαναπροσδιορισμός του σε υψηλότερα επίπεδα π.χ 150μg/m3, λόγω της γεωμορφο­
λογίας και των εδαφολογικών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής της Θεσσαλονίκης. Θεωρείται απα­
ραίτητη η λήψη μέτρων για τον περιορισμό των συγκεντρώσεων των ΡΜ;ο και στη συνέχεια η
σταδιακή μείωση του εν λόγω ορίου με απόφαση της Επιτροπής).
Παοατήοηση: Όταν εκόοθείη σχετική ΚΥΑ, τα παραπάνω όρια είναι δυνατό να μειωθούν, ώστε να
πλησιάσουν τα προτεινόμενα όρια της Ε.Ε.
Για το Όζον (03) τα όρια ορίζονται ως εξής:
1. Όριο επιφυλακής : 180 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες. (Ορ. Επ. _03)
2. Όριο λήψης έκτακτων μέτρων: 240 μg/m3για τρεις συνεχόμενες ώρες. (Ορ. Εκ. Μετ. _03)
Α.Π) ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΠΑ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ
ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ ANA ΡΥΠΟ ΠΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ
ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Κ.Μ
ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ÍCO)
1) Στάδιο Επιφυλακής
Με την υπέρβαση του ορίου επιφυλακής (Ορ. Επ. _CO: 10 mg/m3) και με πρόβλεψη ότι οι μετεωρο­
λογικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς, οι αρμόδιες αρχές είναι σε ετοιμότητα. Ο Γενικός Γραμ­
ματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, ενημερώνει το
κοινό για τα επίπεδα ρύπανσης, κάνει συστάσεις για να περιοριστούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην
96
επιβαρημένη με ρύπους περιοχή και για χρήση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ). Επιπλέον,
εντατικοποιούνται οι έλεγχοι και σιους παρακάτω τομείς:
ΔΗΜΟΙ
• Έλεγχος παράνομης στάθμευσης (Δημοτική Αστυνομία).
• Έλεγχος των καυστήρων κεντρικών θερμάνσεων.
ΤΡΟΧΑΙΑ
• Έλεγχος λεωφορειοδρόμων, ταχύτητας αυτοκινήτων και παράνομης στάθμευσης.
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
• Έλεγχος καυσαερίων αυτοκινήτων και ανοικτών εστιών καύσης. Σύσταση περιορισμού κίνησης
οχημάτων δημοσίων υπηρεσιών.
2) Στάδιο Κατάστασης Συναγερμού
Η κατάσταση συναγερμού για τη λήψη έκτακτων μέτρων ενεργοποιείται μετά από υπέρβαση του
ορίου (Ορ. Εκ. Μετ. _CO: 16 mg/m3) και με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες θα παρα­
μείνουν δυσμενείς. Ο Γενικός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, παίρνει μέτρα όπως:
1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες
συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή, καθώς
και για χρήση ΜΜΜ.
2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των συμβατικών βενζινοκίνητων αυτοκινήτων από 8.00 έως 20.00
η ώρα. Εξαιρούνται τα κρατικά οχήματα και τα οχήματα των πρώην ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, OTE, ΕΥΑΘ, κλπ).
3. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες είναι κλειστές για το κοινό.
4. Τα σχολεία της δευτεροβάθμιας και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένουν κλειστά.
Το ίδιο ισχύει και για όλα τα φροντιστήρια.
5. Επιβάλλεται κλείσιμο των νυχτερινών κέντρων διασκέδασης με το σκεπτικό ότι τις νυκτερινές
ώρες παρατηρείται εγκλωβισμός των ρύπων στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας.
ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ÍSO.)
1) Στάδιο Επιφυλακής
Με την υπέρβαση του ορίου επιφυλακής (Ορ. Επ. _S02 : 350 μ^ιη3) και με πρόβλεψη ότι οι
μετεωρολογικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς, οι αρμόδιες αρχές είναι σε ετοιμότητα. Ο Γενι­
κός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, ενημε­
ρώνει το κοινό για τα επίπεδα ρύπανσης, κάνει συστάσεις για να περιοριστούν οι άσκοπες μετακινή­
σεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή. Επιπλέον, εντατικοποιούνται οι έλεγχοι και στους παρακά­
τω τομείς:
ΔΗΜΟΙ
• Έλεγχος των καυστήρων κεντρικής θέρμανσης.
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
• Έλεγχος καυσαερίων πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και ανοικτών εστιών καύσης. Σύσταση στις
βιομηχανίες για περιορισμό της κατανάλωσης καυσίμου στις εγκαταστάσεις τους. Εξαιρούνται οι βιομηχα­
νίες, που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο σαν καύσιμο. Σύσταση στις βιομηχανίες, που εκπέμπουν διοξείδιο
του θείου κατά την παραγωγική τους διαδικασία, να μειώσουν την παραγωγή και τις εκπομπές τους.
2) Στάδιο Κατάστασης Συναγερμού
Η κατάσταση συναγερμού για τη λήψη έκτακτων μέτρων ενεργοποιείται μετά από υπέρβαση του
ορίου (Ορ. Εκ. Μετ. _S02: 450 μ^σι3) και με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες θα
παραμείνουν δυσμενείς. Ο Γενικός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της
Γραμματείας της Επιτροπής, παίρνει μέτρα όπως:
1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες
συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή.
2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων από 8.00 έως 20.00 η
97
ώρα. Εξαιρούνται χα λεωφορεία, τα κρατικά οχήματα και τα οχήματα των πρώην ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, OTE,
ΕΥΑΘ, κλπ).
3. Διακοπή λειτουργίας της κεντρικής θέρμανσης των δημοσίων χώρων (δημοσίων υπηρεσιών, οργανι­
σμών, τραπεζών) εκτός των νοσοκομείων, βρεφονηπιακών σταθμών, σχολείων, γηροκομείων και ΚΑΠΗ.
4. Επιβάλλεται στις βιομηχανίες η διατήρηση των εκπομπών τους στα ίδια επίπεδα με τις προηγού­
μενες ημέρες. Αν η συγκέντρωση του S02υπερβεί τα 600 μ^τη23,* επιβάλλεται η αναγκαία μείωση στις
εκπομπές S02 με τρόπο που θα καθοριστεί μετά από συνεργασία της Νομαρχίας με τις βιομηχανίες
και στόχο τη συνολική μείωση των εκπομπών S02κατά 25%, σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες.
Εξαιρούνται οι βιομηχανίες, που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο, εκτός και αν εκπέμπουν S02από την
παραγωγική τους διαδικασία.
• (Συμπληρωματική πρόταση Δ ήμον Θεσσαλονίκης: Στην περίπτωση αυτή κλείνουν τα Εκπαιδευ­
τικά Ιδρύματα όλων των βαθμιδών, πλην της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης, εφόσον το επεισόδιο σνμπέσει με εξεταστική περίοδο).
ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ ÍNOT
1) Στάδιο Επιφυλακής
Με την υπέρβαση του ορίου επιφυλακής (Ορ. Επ. _Ν02 : 250 μ{»/πι3) και με πρόβλεψη ότι οι
μετεωρολογικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς, οι αρμόδιες αρχές είναι σε ετοιμότητα. Ο Γενι­
κός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, ενημε­
ρώνει το κοινό για τα επίπεδα ρύπανσης, κάνει συστάσεις για να περιοριστούν οι άσκοπες μετακινή­
σεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή, καθώς και για χρήση ΜΜΜ. Επιπλέον, εντατικοποιούνται
οι έλεγχοι και στους παρακάτω τομείς:
ΔΗΜΟΙ
• Έλεγχος παράνομης στάθμευσης (Δημοτική Αστυνομία).
ΤΡΟΧΑΙΑ
• Έλεγχος λεωφορειοδρόμων, ταχύτητας αυτοκινήτων και παράνομης στάθμευσης.
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
• Έλεγχος καυσαερίων αυτοκινήτων και ανοικτών εστιών καύσης. Σύσταση περιορισμού κίνησης
οχημάτων δημοσίων υπηρεσιών. Σύσταση στις βιομηχανίες για περιορισμό της κατανάλωσης καυσί­
μου στις εγκαταστάσεις τους. Σύσταση στις βιομηχανίες, που εκπέμπουν οξείδια του αζώτου κατά την
παραγωγική τους διαδικασία, να μειώσουν την παραγωγή και τις εκπομπές τους.
2) Στάδιο Κατάστασης Συναγερμού
Η κατάσταση συναγερμού για τη λήψη έκτακτων μέτρων ενεργοποιείται μετά από υπέρβαση του
παραπάνω ορίου (Ορ. Εκ. Μετ. _ΝΟΖ: 360 μ^σι3) και με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολογικές συνθή­
κες θα παραμείνουν δυσμενείς. Ο Γενικός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση
της Γραμματείας της Επιτροπής, παίρνει μέτρα όπως:
1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες
συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή και για
χρήση ΜΜΜ.
2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των συμβατικής τεχνολογίας βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων από 8.00 έως 20.00 η ώρα. Εξαιρούνται τα λεωφορεία, τα κρατικά οχήματα και τα
οχήματα των πρώην ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, OTE, ΕΥΑΘ, κλπ).
3. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες είναι κλειστές για το κοινό.
4. Τα σχολεία της δευτεροβάθμιας και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένουν κλειστά.
Το ίδιο ισχύει και για όλα τα φροντιστήρια.
5: Επιβάλλεται κλείσιμο των νυχτερινών κέντρων διασκέδασης με το σκεπτικό, ότι τις νυκτερινές
ώρες παρατηρείται εγκλωβισμός των ρύπων στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας.
6. Επιβάλλεται στις βιομηχανίες η διατήρηση των εκπομπών τους στα ίδια επίπεδα με τις προηγού­
μενες ημέρες. Αν η συγκέντρωση των οξειδίων του αζώτου (ΝΟχ) υπερβείτα 500 μ^πι3,* επιβάλλεται
η αναγκαία μείωση στις εκπομπές των οξειδίων του αζώτου (ΝΟχ), με τρόπο που θα καθοριστεί μετά
98
από συνεργασία της Νομαρχίας με τις βιομηχανίες και στόχο τη συνολική μείωση των εκπομπών των
οξειδίων του αζώτου (ΝΟχ) κατά 25%, σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες.
* (Συμπληρωματική πρόταση Δήμου Θεσσαλονίκης: Στην περίπτωση αυτή κλείνουν τα Εκπαιδευτι­
κά Ιδρύματα όλων των βαθμιδών, πλην της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης, εφόσον το επεισόδιο συμπέσει με εξεταστική περίοδο).
ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ με αεροδυναμική διάμετρο κάτω των 10 μικρών (ΡΜ^Ί
1) Στάδιο Επιφυλακής
Με την υπέρβαση του ορίου επιφυλακής (Ορ. Επ. _ΡΜ10: 90 μμ/πι3) για επτά συνεχείς ημέρες και
με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς, οι αρμόδιες αρχές είναι
σε ετοιμότητα. Ο Γενικός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας
της Επιτροπής, ενημερώνει το κοινό για τα επίπεδα ρύπανσης, κάνει συστάσεις για να περιοριστούν οι
άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή και για χρήση ΜΜΜ. Επιπλέον, εντατικοποιούνται οι έλεγχοι και στους παρακάτω τομείς:
ΔΗΜΟΙ
• Καθαρισμός δρόμων και έλεγχος παράνομης στάθμευσης (Δημοτική Αστυνομία).
ΤΡΟΧΑΙΑ
• Έλεγχος λεωφορειοδρόμων, ταχύτητας αυτοκινήτων και παράνομης στάθμευσης.
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
• Έλεγχος καυσαερίων πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και ανοικτών εστιών καύσης. Σύσταση
περιορισμού κίνησης οχημάτων δημοσίων υπηρεσιών. Σύσταση στις βιομηχανίες για περιορισμό
της κατανάλωσης καυσίμου στις εγκαταστάσεις τους. Εξαιρούνται οι βιομηχανίες που χρησιμο­
ποιούν φυσικό αέριο σαν καύσιμο. Σύσταση στις βιομηχανίες, που παράγουν αιωρούμενα σωμα­
τίδια κατά την παραγωγική τους διαδικασία, να μειώσουν την παραγωγή και των αιωρούμενων
σωματιδίων.
2) Στάδιο Κατάστασης Συναγερμού
Η κατάσταση συναγερμού για τη λήψη έκτακτων μέτρων ενεργοποιείται μετά από υπέρβαση 7
συνεχών ημερών του ορίου (Ορ. Εκ. Μετ. _ΡΜ10:110 μ$»/ιη3) και με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολο­
γικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς. Τρεις ημέρες μετά την ενεργοποίηση της κατάστασης
συναγερμού (δηλαδή την 9ηημέρα από την ημέρα που παρουσιάστηκε η υπέρβαση), * ο Γενικός
Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, παίρνει
μέτρα όπως:
• Επισημαίνεται ότι υπάρχει πρόβλημα κατανόησης και αποδοχής από τους εκπροσώπους του
τύπου και το κοινό της διάταξης που θέλει μια επιπρόσθετη περίοδο τριών ημερών, κατά την οποία
θα έχει δηλωθεί επίσημα η κατάσταση συναγερμού, χωρίς τη λήψη έκτακτων μέτρων. Προτείνεται η
απαλοιφή αυτής της επί μέρους διάταξης.
1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες
συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή και για
χρήση ΜΜΜ.
2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των συμβατικών βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτο­
κινήτων από 8.00 έως 20.00 η ώρα. Εξαιρούνται τα κρατικά οχήματα και τα οχήματα των πρώην ΔΕΚΟ
(ΔΕΗ, OTE, ΕΥΑΘ, κλπ).
3. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες είναι κλειστές για το κοινό.
4. Τα σχολεία της δευτεροβάθμιας και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένουν κλειστά.
Το ίδιο ισχύει και για όλα τα φροντιστήρια.
5. Επιβάλλεται κλείσιμο των νυχτερινών κέντρων διασκέδασης με το σκεπτικό, ότι τις νυκτερινές
ώρες παρατηρείται εγκλωβισμός των ρύπων στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας.
6. Επιβάλλεται στις βιομηχανίες η διατήρηση των εκπομπών τους στα ίδια επίπεδα με τις προηγού­
μενες ημέρες. Αν η συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων υπερβείτα 150 μ^πι3,(*), (**) επιβάλ­
λεται η αναγκαία μείωση στις εκπομπές των αιωρούμενων σωματιδίων με τρόπο που θα καθοριστεί
99
μετά από συνεργασία της Νομαρχίας με τις βιομηχανίες και στόχο τη συνολική μείωση των εκπομπών
των αιωρούμενων σωματιδίων κατά 25% σε οχέση με τις προηγούμενες ημέρες. Εξαιρούνται οι βιομη­
χανίες, που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο, εκτός και αν εκπέμπουν αιωρούμενα σωματίδια από την
παραγωγική τους διαδικασία.
* Επαναπροσδιορισμός τον ορίου σε υψηλότερα επίπεδα π.χ. 250 μξΙηι23, λόγω ιδιαιτεροτήτων της
περιοχής της Θεσσαλονίκης. Άμεση λήψη μέτρων για τον περιορισμό της ρύπανσης από ΡΜ10και
στη συνέχεια σταδιακή μείωση του εν λόγω ορίου με απόφαση της Επιτροπής.
**(Συμπληρωματική πρόταση Δήμου Θεσσαλονίκης: Στην περίπτωση αυτή κλείνουν τα Εκπαιδευτι­
κά Ιδρύματα όλων των βαθμιδών, πλην της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης, εφόσον το επεισόδιο συμπέσει με εξεταστική περίοδο).
OZONJjOjl
1) Στάδιο Επιφυλακής
Με την υπέρβαση του ορίου επιφυλακής (Ορ. Επ. _03:180 μ^ιη3) και με πρόβλεψη ότι οι μετεω­
ρολογικές συνθήκες θα παραμείνουν δυσμενείς, οι αρμόδιες αρχές είναι σε ετοιμότητα. Ο Γενικός
Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της Γραμματείας της Επιτροπής, ενημερώ­
νει το κοινό για τα επίπεδα ρύπανσης και κάνει συστάσεις για να περιοριστούν οι άσκοπες μετακινή­
σεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή. Επιπλέον, εντατικοποιούνται οι έλεγχοι και στους παρακά­
τω τομείς:
ΔΗΜΟΙ
• Αναστολή δραστηριοτήτων που συνδέονται με εκπομπές υδρογονανθράκων (δίχρονες μηχανές,
χλοοκοπτικά κλπ.)
ΤΡΟΧΑΙΑ
• Έλεγχος λεωφορειοδρόμων, ταχύτητας αυτοκινήτων και παράνομης στάθμευσης.
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
• Έλεγχος καυσαερίων αυτοκινήτων και ανοικτών εστιών καύσης. Σύσταση στις βιομηχανίες που
εκπέμπουν υδρογονάνθρακες κατά την παραγωγική τους διαδικασία να μειώσουν την παραγωγή και
τις εκπομπές τους.
2) Στάδιο Κατάστασης Συναγερμού
Η κατάσταση συναγερμού για τη λήψη έκτακτων μέτρων ενεργοποιείται μετά από υπέρβαση του
παραπάνω ορίου (Ορ. Εκ. Μετ. _03: 240 μ^πι3) και με την πρόβλεψη ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες
θα παραμείνουν δυσμενείς. Ο Γενικός Γραμματέας της ΠΚΜ, λαμβάνοντας υπόψη την εισήγηση της
Γραμματείας της Επιτροπής, παίρνει μέτρα όπως:
1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες
συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρημένη με ρύπους περιοχή.
2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των συμβατικής τεχνολογίας βενζινοκίνητων αυτοκινήτων
από 8.00 έως 20.00 η ώρα. Εξαιρούνται τα λεωφορεία, τα κρατικά οχήματα και τα οχήματα των πρώην
ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, OTE, ΕΥΑΘ, κλπ).
3. Απαγόρευση της διακίνησης και φορτοεκφόρτωσης καυσίμων.
4. Απαγορεύεται η λειτουργία των πρατηρίων καυσίμων και στεγνοκαθαριστηρίων στο ΠΣΘ από
8:00 έως 12:00 και από 18:00 έως 22:00. Επιτρέπεται η λειτουργία τους από 12:00 έως 18:00.
5. Επιβάλλεται στις βιομηχανίες, που κατά την παραγωγική τους διαδικασία εκπέμπουν υδρογο­
νάνθρακες, η διατήρηση της παραγωγής στα ίδια επίπεδα με τις προηγούμενες ημέρες. Αν η συγκέ­
ντρωση του Όζοντος υπερβείτα 360 μ^τη3*, επιβάλλεται η αναγκαία μείωση στις εκπομπές υδρογο­
νανθράκων, με τρόπο που θα καθοριστεί μετά από συνεργασία της Νομαρχίας με τις βιομηχανίες και
στόχο τη συνολική μείωση των εκπομπών υδρογονανθράκων κατά 25%, σε σχέση με τις προηγούμενες
ημέρες.
*(Συμπληρωματική πρόταση Δήμον Θεσσαλονίκης: Στην περίπτωση αυτή κλείνουν τα Εκπαιδευτι­
κά Ιδρύματα όλων των βαθμιδών, πλην της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης, εφόσον το επεισόδιο συμπέσει με εξεταστική περίοδο).
100
ΣΚΕΛΟΣ 2°. Εγκρίνεται η σύσταση Γραμματείας της Επιτροπής. Σχετικά με τις άλλες προτά­
σεις ο Δήμος Θεσσαλονίκης λαμβάνει γνώση των προτάσεων της Επιτροπής, χωρίς να τις αποδέ­
χεται ανεπιφύλακτα.
Πρέπει να διασφαλιστεί η εξειδίκευση και το πλαίσιο εργασίας του προσωπικού που θα ελέγχειτις
βιομηχανίες, ώστε να είναι ειδικευμένο και νομικά κατοχυρωμένο. Η σύσταση κλιμακίων για τον έλεγ­
χο των βιομηχανιών απαιτεί ειδική νομοθετική ρύθμιση, που θα ρυθμίζει το προφίλ των υποψηφίων
(προσόντα, ηλικία κλπ), το πρόγραμμα εκπαίδευσης, την εξειδίκευση, τις αρμοδιότητες, το πλαίσιο
εργασίας, κλπ. Παλαιότερες πρόχειρες προσπάθειες σύστασης κλιμακίων και ελέγχων, τόσο στη βιομη­
χανία, όσο και στην κεντρική θέρμανση απέτυχαν.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΛΙΜΑΚΙΩΝ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ
Η Επιτροπή προτείνει επίσης:
Α) Τη δημιουργία κλιμακίων, που θα αποτελούνται από υπαλλήλους της Νομαρχίας για τον έλεγ­
χο των αυτοκινήτων, της Κεντρικής Θέρμανσης και των Βιομηχανιών.
Β) Την επεξεργασία σχεδίων με τους εμπλεκόμενους φορείς για την εφαρμογή των έκτακτων
μέτρων, που αναφέρονται στο συνημμένο έγγραφο.
Γ) Τη χρηματοδότηση προγράμματος για τη δημιουργία μοντέλου πρόβλεψης της αέριας ρύπανσης.
Για τον έλεγχο των βιομηχανιών θα πρέπει:
• Να συσταθούν κλιμάκια αποτελούμενα από δύο άτομα το καθένα από τη Δ/νση Περιβάλλοντος
και Βιομηχανίας της Ν.Α. Θεσσαλονίκης και να οριστεί συντονιστής αυτών. Εκτιμάται ότι θα χρεια­
στούν 7 κλιμάκια.
• Διάθεση αυτοκινήτων για τα κλιμάκια.
• Αντίστοιχος εξοπλισμός (ρουχισμός και συσκευές Bacharach).
• Κάλυψη εξόδων εκτός ωραρίου απασχόλησης των κλιμακίων και συντήρησης των συσκευών.
Τα κλιμάκια θα εκπαιδευτούν καταλλήλως για να χειρίζονται τις συσκευές και να κάνουν ελέγχους
στις βιομηχανίες. Θα πρέπει να έλθουν σε επαφή με τις βιομηχανίες και να εξετάσουν αν υπάρχει
υποδομή για τις μετρήσεις. Τα κλιμάκια θα πρέπει να κάνουν ελέγχους και σε ανύποπτο χρόνο, τουλά­
χιστον τρεις φορές το χρόνο. Οι βιομηχανίες θα πρέπει να υποβάλλουν σχέδιο μείωσης του καυσίμου
και των εκπομπών στη Δ/νση Περιβάλλοντος της Ν.Α. Θεσσαλονίκης.
Η Γραμματεία της Επιτροπής θα αποτελείται από:
• Εκπρόσωπο της ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.
• Εκπρόσωπο από το Τμήμα Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης.
• Εκπρόσωπο από το Δήμο Εχεδώρου.
• Εκπρόσωπο από τη Μετεωρολογική Υπηρεσία του αεροδρομίου Μακεδονίας.
ΣΚΕΛΟΣ 3°. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης λαμβάνει γνώση των προτάσεων της Επιτροπής χωρίς να
τις αποδέχεται ανεπιφύλακτα, εφόσον δεν διευκρινίζεται, εάν είναι γνωστές όλες οι βιομηχανίες και
βιοτεχνίες, που λειτουργούν στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, ως προς το είδος και την ποσότητα των
αερίων ρύπων που εκπέμπουν. Περιορισμοί θα πρέπει να επιβάλλονται ανάλογα με το ρύπο, μόνο στην
ομάδα εκείνη των βιομηχανιών, που εκπέμπει το ρύπο που ευθύνεται για το επεισόδιο. Να διασφαλι­
στεί η αστυνόμευση του μέτρου.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΘΑ ΤΕΘΟΥΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ
ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΠΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ Ή
ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ
• ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΕΜΠΟΥΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ
1. ΤΣΙΜΕΝΤΑ TITAN
2. ΒΦΛ (ΣΙΝΓΚ)
3. TOSOH
101
4. ΣΙΔΕΝΟΡ
5. ΚΕΡΑΜΟΠΟ ΙΕΙΑ
• ΡΟΪΔΗΣ
• ΑΦΟΙ ΠΡΙΝΤΖΗ
• ΚΑΛΙΟΥΡΗ
6. ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ
7. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΪΑ «TITAN»
8. ΒΑΛΚΑΝ
9. ΦΙΛΚΕΡΑΜ
10. ΜΕΛ
11. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Γ.Σ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
12. ΟΡΥΖΟΜΥΛΟ I
• ΤΣΟΡΖΟΣ
• ΜΥΣΤΑΚΙΔΗ
• ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ
1. ΕΛΠΕ
2. VERTICAL ΑΒΕΕ (Φυσικό αέριο και εναλλακτικά μαζούτ και υγραέριο)
3. TOSOH
4. ΜΥΘΟΣ
5. ΜΠΑΡΜΠΑ - ΣΤΑΘΗΣ
6. ΠΕΛΕΚΑΝ
7. ΑΛΙΠΡΑΝΤΉΣ
8. ΑΜΠΑΤΖΗΣ
9. ΑΒΕΖ
10. ΧΥΤΗΡΙΑ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ
11. ΑΛΠΙΝΟ
12. ΠΑΣΣΙΑΣ
13. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Γ.Σ. ΟΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
14. ΜΟΥΤΑΦΙΛΗΣ (ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΩΝ)
15. ΒΑΦΕΙΑ
16 ΚΟΛΥΜΒΗΤΗΡΙΑ
• ΤΡΟΧΙΔΗΣ
17 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ
• ΓΡΑΝΔΑΣ
18 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
• ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ
• ΓΡΙΒΑ
• ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗΣ
• ΜΟΥΖΑΚΉΣ
• ΑΜΠΑΤΖΗΣ
• ΙΤΙΜΟΥΔΗΣ
• ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟ ΥΛΟΣ
ΣΚΕΛΟΣ 4°. Εγκρίνεται η έκδοση Ημερήσιου Δελτίου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης από το Τμή­
μα Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Εγκρίνει την έκδοση του Ημερήσιου Δελτίου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του Τμήματος Περιβάλλο­
ντος του Δ.Θ., που αποστέλλεται στο Γραφείο Τύπου του Δήμου Θεσσαλονίκης, μετά από υπογραφή
του καθ’ύλην αρμόδιου Αντιδημάρχου *. Σκοπός του Δελτίου είναι η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση
των τοπικών αρχών, του τύπου και των πολιτών για την εξέλιξη του φαινομένου της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης στα όρια ευθύνης του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ο σχολιασμός των αναφερομένων στο Δελτίο
τιμών θα γίνεται από τον προϊστάμενο του Τμήματος Περιβάλλοντος του Δ.Θ. ή τον υπεύθυνο του
Δικτύου, εφόσον αυτό ζητηθεί από τους εκπροσώπους του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου.
• Υποβάλλεται σχέδιο Ημερήσιου Δελτίου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του Τμήματος Περιβάλλο­
ντος του Δ.Θ. .
102
ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Π ληροφορίες:
Π. Τζουμάκα
Μ. Π ετρακάκικ. Α, Κ ελέσης
Τ η λ Δ Η 156
530 585
Fax: 551 859
523 339
ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΑΕΛΤΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
25/10/2002
ΕΚΤΙΜ ΗΣΗ ΕΗΠΙΕΛ1ΪΝ Α Τ Μ Ο ΣΦ Α ΙΡΙΚ Η Σ Ι“\ ΠΛΝ'ΣΙΙΣ
Σύμφωνα με tic μετρήσεις του Δημοτικού Δικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρική, Ρύπανσης
ta επίπεδαατμοσφβρικηςρύπαινηςσήμερα«πύticΜ:βίί · Π00
μπορούνναχαρικτηριστούνως:
ΣΗΜΕΡΑ
ΧΑΜΗΛΑ
Επίπιάα
Ατμοσφαιρικής
Ρύπανσης
ΧΑΜΗΛΑ
M i l PI A
Α Υ Ξ Η Μ ΙΛ V
ΥΨΗΛΑ
ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΑ
,
ΡΒ1 ■ Ο : Οταν m ημ ές ρύπανσης υπερβαίνουν κάποιο όρια αναγράφονται βτο σημείο αυτή συνοπτικές παρατηρήσεις
Μ Ε Γ ΙΧ Τ Ε Ε
ίΙΗΑΙΚΣ Τ ΙΜ Ε Σ T ÍIS Α Τ Μ Ο Σ Φ Α ΙΡ ΙΚ Ο Ν
ΡΥΠ Ο Ν
(Οι μετρήσεις γίνονται οι: «»μιοία βάση)
ΙταΙΙμΛί
....'m i 'T / i i···
Ελεγχόμενοι
Ατμοσφαιρικοί
Ρύπο»
Λ’ Δημ, Διαμέρ,
(Kévxjx» Πόλης)
s o , ( p g 'r o )
30
Ρ Μ |, (μ μ 'η ι >
75
CO (m g W )
2.8
N O . ( μ κ ι η ')
95
O , (p g /m ’l
Σταθμός
Σταθμάς
'«1Κ.ΙΛΟ
Σταθμός
β* Δημ. Διαμέρ,
Ανατ, θ&σ-ΛΪιςη
Αστική Περιοχή
Η’ Λημ. Διαμέρ.
Δυτ. Οεο νίκη
Απτική Περιοχή
Γ Δημ, Διαμέρ,
Ανω ΓΙόλη
Παρυφές Πόλης
Σταθμός
..... imwtaz ,
.
Λ’ Δημ. Λιαμερ.
Avar, β εα ν ίχ η
Παρυφές Πόλης
76
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΙΗΝ
ΟΡΙΑΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ!*)
ΟΡΙΑΕΠΙΒΟΛΗΣ(*) (**)
Ελεγχόμενοι
Ιίεριυόυς Αναφοράς;
ΕΚΤΑΚΤΟΝΜΕΤΡίϊΝ
Ατμοσφαιρικοί
Περίοδος Αναφοράς
(Όρια προει0οπι>ίησης κοινοί))
Ρύποι
450
pg/ni3
επί τρεις συνεχείς ώρες
SO, (PK'm'i
350 pg/ro1επί τρεις συνεχείς ώρες
IΙΟpg/ar μέσος ημερήσιος όρος
90 μβ/οΓ μέσος ημερήσιος όρος
ΡΜ„ {¡tiltn5)
16 mg/*n κυλιόμενο οκτόωρο
10mgW κυλιόμενοοκτόωρο
CO {mg/ra*)
360
pg/tn' επί τρεις συνεχείς ώρες
NO, (pg'mj
250 pg/iti orí τρεις συνεχείςώρες
240 pg/m*επί τρεις συνεχείςώρες
O, (pg/nv)
180pg/m’ επί τρεις συνεχείςώρες
•ΜΕπιτροπήΠεριφέρειας Κεντρικής ΜακιΑΜης μα tovκαόορκιμοεκτάκτων prtpwvαντιμετώπισης ιιιμοσφαιρικής ρύπανσης
<**>Ταέκτακτα μέτρα θα λαμβανονται μόνο στην ¡ttywjñ οτην οποίο σημειώθηκε η υπίρββοη,κοι «φόβον παρατηρούνται
«»φΡάσίΐ; or. twMr/unw·U o Σταθμού: -ou ευρ-,/τφοο Δικτύου Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του Π.Σ.Θ.
Ο Αντιίιήμαρχος Ilrt.it βάλλοντας & Πρασίνου
Κων/νοξ ΙΙαντ. Καζαντζίδης
103
ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΡΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
[ΕΘΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ)
104
ΕΘΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ (ΠΟΥ)
Η χώρα μας έχει νομοθετήσει για όλους τους “κοινά ελεγχόμενους ρύπους” τα όρια ποιότητας
της ατμόσφαιρας που έχουν καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα όρια αυτά δίνονται παρακάτω
στους συνημμένους πίνακες αυτού του παρατήματος, όπου δίνονται επίσης οι κατευθυντήριες τιμές
(τιμές στόχοι ή κατευθυντήριες τιμές), που προτείνονται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας
(Π.Ο.Υ.). Υπάρχει διαφορά μεταξύ των όρων όριο και στόχος. Ο μεν πρώτος αναφέρεται σε κά­
ποια τιμή ενός ρύπου, που έχει καθιερωθεί νομικά, λαμβάνοντας υπόψη, εκτός των επιδράσεων του
ρύπου αυτού στο περιβάλλον και τη δυνατότητα επίτευξης της τιμής αυτής από τεχνολογικής και
οικονομικής πλευράς. Αντίθετα η κατευθυντήρια τιμή ή στόχος λαμβάνει υπόψη μόνο την επίδραση
του ρύπου στην ανθρώπινη υγεία, δεν είναι νομοθετημένος και συνήθως είναι αυστηρότερος από το
όριο.
Οριακή τιμή σύμφωνα με τον ορισμό της Ε.Ε. είναι ένα επίπεδο καθοριζόμενο βάσει επιστημονι­
κών γνώσεων, με σκοπό να αποφεύγονται, να προλαμβάνονται ή να μειώνονται οι επιβλαβείς επιπτώ­
σεις στην ανθρώπινη υγεία ή και στο σύνολο του περιβάλλοντος, το οποίο πρέπει να επιτευχθεί εντός
δεδομένης προθεσμίας χωρίς εν συνεχεία υπερβάσεις.
Ο αριθμός των ατμοσφαιρικών ρύπων είναι εξαιρετικά μεγάλος. Η ακριβής χημική σύνθεση και η
δράση των περισσοτέρων είναι άγνωστη. Ορισμένες, όμως, ρυπαντικές ουσίες ή ομάδες αυτών είναι
περισσότερο μελετημένες και ελέγχονται συστηματικά σε παγκόσμια κλίμακα από τα Δίκτυα Ελέγχου
Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης γιατί: α) υπάρχουν ενδείξεις αυξημένης δραστικότητας στον άνθρωπο ή το
περιβάλλον του, β) είναι ευρύτατα διαδεδομένες και γ) έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλη κλίμακα συστήμα­
τα μετρήσεώς τους. Οι ατμοσφαιρικοί αυτοί ρύποι αποκαλούνται “κοινά ελεγχόμενοι ρύποι” και είναι
οι εξής:
• Διοξείδιο του Θείου (80,)
• Μονοξείδιο του Άνθρακα (ΘΟ)
• Οξείδια του Αζώτου (ΝΟχ), Μονοξείδιο και Διοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ, ΝΟΖ)
• Αιωρούμενα Σωματίδια (ΡΜ10), Καπνός.
• Φωτοχημικά οξειδωτικά, Όζον (0 3)
• Μόλυβδος (Ρδ) και άλλα βαρέα μέταλλα.
Τα τελευταία χρόνια στον κατάλογο των κοινά ελεγχόμενων ρύπων έχουν προστεθεί, ως πρόδρομοι
ρύποι της φωτοχημικής ρύπανσης και ορισμένοι άλλοι ατμοσφαιρικοί ρύποι όπως οι υδρογονάνθρα­
κες, που κατατάσσονται στην κατηγορία των “νεοφανών ρύπων”, τέτοιοι ρύποι είναι το βενζόλιο (Θ6Η6),
το ξυλόλιο και το τολυόλιο.
Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο που εκπέμπονται
ή παράγονται:
1. Πρωτογενείς είναι αυτοί που εκπέμπονται απευθείας στον αέρα από τις πηγές ρύπανσης, όπως
τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του θείου, το μονοξείδιο του άνθρακα, το μονοξείδιο του
αζώτου και οι υδρογονάνθρακες.
2. Δευτερογενείς ρύποι λέγονται αυτοί που παράγονται μέσω χημικών αντιδράσεων που λαμβά­
νουν χώρα μεταξύ κάποιων από τους πρωτογενείς ρύπους και φυσικών συστατικών της ατμόσφαιρας
με την καταλυτική επίδραση του ηλιακού φωτός, της θερμοκρασίας κ.λ,π. Έτσι παράγεται το διοξείδιο
του αζώτου και το όζον, κατά τη διάρκεια ημερών με υψηλή συγκέντρωση πρωτογενών ρύπων και
υψηλή ηλιοφάνεια.
105
ΝΕΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε.
ΚΑΙ ΝΕΑ ΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει πρόσφατα (μετά το 1999) μια σειρά νέων οδηγιών, που θεσπί­
ζουν νέα όρια για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Τα όρια αυτά αναφέρονται, τόσο στην προστασία της
ανθρώπινης υγείας, όσο και των οικοσυστημάτων. Οι νέες οδηγίες έχουν ως έτος εφαρμογής το 2005 ή
το 2010, ανάλογα με το ρύπο. Τα όρια αυτά, δεν είναι δεσμευτικά στην παρούσα φάση για τα κράτη
μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά πρέπει να παρακολουθείται η πορεία εξέλιξης των τιμών ρύπαν­
σης, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή, κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος τους (2005 ή 2010), η τήρηση
των νέων οριακών τιμών. Επιπρόσθετα, τα κράτη μέλη της Ε.Ε., πρέπει να εκπονούν και να υλοποιούν
σχέδια δράσης για την προετοιμασία τους, όσον αφορά στην τήρηση των νέων ορίων.
Οι νέες οδηγίες της Ε.Ε. προτείνουν αυστηρότερα όρια από τα ισχύοντα σήμερα. Σε ό,τι αφορά τα
Αιωρούμενα Σωματίδια, καταργείται η έμμεση μέτρησή τους με τη μέθοδο του μαύρου καπνού. Έτσι,
σύμφωνα με τη νέα οδηγία τα Αιωρούμενα Σωματίδια θα ελέγχονται με άμεση μέτρηση της μάζας των
σωματιδίων αυτών με διάμετρο κάτω των 10 μηι ( Ιμπα = ένα χιλιοστό του χιλιοστού). Τα όρια που
προτείνονται για τα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜ10(ΑΣ10, ελληνική συντομογραφία) είναι ιδιαίτερα
αυστηρά. Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφέρουμε, ότι η επανεξέταση και αλλαγή των ορίων της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι αναπόφευκτη, διότι το πρόβλημα που τίθεται στη δημόσια υγεία είναι
συνεχώς μεταβαλλόμενο και διευρυνόμενο, καθόσον η γνώση μας για την έμμεση ή άμεση βλαβερή
επίδραση διαφόρων ουσιών στους ζώντες οργανισμούς και το περιβάλλον εμπλουτίζεται συνεχώς. Η
φιλοσοφία εφαρμογής των νέων ορίων είναι συνοπτικά η ακόλουθη:
Για κάθε ρύπο ορίζεται μία οριακή τιμή για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, με το αντίστοι­
χο έτος έναρξης ισχύος (2005 ή 2010). Παράλληλα δίνεται και ένα περιθώριο ανοχής, το οποίο αθροί­
ζεται στην οριακή τιμή, δίνοντας έτσι μία πρόσκαιρη οριακή τιμή, η οποία ισχύει ενδεικτικά στο μεσο­
διάστημα, έως τη θέση σε ισχύ της τελικής οριακής τιμής. Το περιθώριο ανοχής κάθε χρόνο μειώνεται,
έτσι ώστε στην ημερομηνία ισχύος του νέου ορίου να μηδενιστεί. Στην παρούσα φάση, από την Ευρω­
παϊκή Ένωση έχουν εκδοθεί:
• Η οδηγία - πλαίσιο για την ατμοσφαιρική ρύπανση (οδηγία 1996/62/ΕΚ) για την εκτίμηση και
διαχείριση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.
• Η πρώτη “θυγατρική” της οδηγία (οδηγία 1999/30/ΕΚ) για τις οριακές τιμές διοξειδίου του
θείου, οξειδίων του αζώτου, αιωρούμενων σωματιδίων και μολύβδου στον αέρα του περιβάλλοντος.
• Η δεύτερη “θυγατρική” της οδηγία (οδηγία 2000/69/ΕΚ) για τις οριακές τιμές του βενζολίου και
μονοξειδίου του άνθρακα στον αέρα του περιβάλλοντος.
• Η τρίτη “θυγατρική” της οδηγία (οδηγία 2002/3/ΕΚ) σχετικά με το Όζον στον αέρα του περιβάλ­
λοντος.
Αναμένεται η έκδοση της τέταρτης “θυγατρικής” οδηγίας, που θα αναφέρεται στα μέταλλα και τους
πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες στον αέρα του περιβάλλοντος.
Η λογική των ορίων και τα όριά της
Για την προστασία της δημόσιας υγείας από την ατμοσφαιρική ρύπανση εφαρμόζονται πολιτικές,
που προσανατολίζονται σε δύο κατευθύνσεις:
• Έλεγχος τιυν εκπομπών των αέριων ρύπων από τις πηγές έκλυσής τους, θεωρώντας ότι έτσι
μπορεί να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι ποιότητας του αέρα.
• Θέσπιση ορίων που αφορούν στην ανώτατη τιμή συγκέντρωσης αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα.
Βέβαια και οι δύο προσεγγίσεις βασίζονται στην υπόθεση πως υπάρχουν, και είναι δυνατόν να
ποσοτικοποιηθούν, ασφαλή όρια προστασίας της υγείας των πολιτών και του περιβάλλοντος από την
ατμοσφαιρική ρύπανση. Σ' αυτό το πλαίσιο, η περιβαλλοντική νομοθεσία θεμελιώθηκε σύμφωνα με τα
πορίσματα των σύγχρονων επιστημών, για την οριοθέτηση των τιμών συγκέντρωσης των ρύπων στην
ατμόσφαιρα, η υπέρβαση των οποίων μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
106
Όμως, έχει αναπτυχθεί μια έντονη διαμάχη γύρω από την λογική της υιοθέτησης ορίων προστα­
σίας, καθώς, η έλλειψη αξιόπιστων επιστημονικών στοιχείων που τεκμηριώνει την ύπαρξη κατωφλιού
ρύπανσης, οδήγησε στη θέσπιση ανώτατων τιμών συγκέντρωσης διάφορων βλαβερών χημικών ενώσε­
ων στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον, με βάση μόνο τις διαθέσιμες επιστημονικές μελέτες, τα αποτελέσμα­
τα των οποίων συχνά αμφισβητούνται. Έτσι, άλλοι θεωρούν πως τα όρια είναι πολύ αυστηρά, ισχυριζόμενοι ότι αυτά καθορίζονται με κριτήριο την απόλυτη προστασία των πλέον εκτεθειμένων και ευπα­
θών ομάδων πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη και ένα περιθώριο ασφαλείας. Από την άλλη πλευρά,
υποστηρίζεται, ότι τα όρια δεν παρέχουν επαρκή προστασία, καθώς:
• Αγνοείται η ύπαρξη συνέργειας μεταξύ των διαφόρων ατμοσφαιρικών ρύπων.
• Δεν αφορούν το σύνολο των ρύπων στην ατμόσφαιρα.
• Είναι αδύνατη η ανάλυση επικινδυνότητας όλων των ατμοσφαιρικών ρύπων, κυρίως των δευτερο­
γενών.
• Με δεδομένο την πολυπλοκότητά τους, θεωρείται εξαιρετικά πιθανόν ότι οι οργανισμοί αντι­
δρούν σε κάθε δόση ρύπανσης, οσοδήποτε μικρή και όχι μόνο σε περίπτωση έκθεσής τους στις οριακές
τιμές ρύπανσης.
• Γίνεται συχνή αναφορά σε μέσους όρους, γεγονός που αμβλύνει τις οξείες επιπτώσεις των ακραί­
ων περιστατικών.
• Νομιμοποιούν τη ρύπανση, εφόσον αυτή επιτρέπεται, αρκεί να μην υπερβαίνει ένα όριο.
Βέβαια, παρά τις όποιες αδυναμίες της, η συγκεκριμένη προσέγγιση των ορίων (εκπομπών, προτύ­
πων ποιότητας αέρα) εξακολουθεί να κυριαρχεί στη σύγχρονη περιβαλλοντική νομοθεσία. Φαίνεται,
όμως, πως τα πλεονεκτήματα αυτής της λογικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος των περιβαλλο­
ντικών κινδύνων έχουν εξαντληθεί και απαιτείται η υιοθέτηση νέων παρεμβάσεων, περισσότερο απο­
τελεσματικών, που θα αφορούν κυρίως στην πρόληψη της ρύπανσης και δευτερευόντως υτη διαχείρισή
της. Σε αυτό το πλαίσιο, η σύγχρονη περιβαλλοντική πολιτική βασίζεται στην αρχή του Ολοκληρωμέ­
νου Ελέγχου Πρόληψης της Ρύπανσης (Integrated Pollution Prevention Control - ICCP), που προβλέ­
πει την εισαγωγή της Βέλτιστης Διαθέσιμης Τεχνολογίας (Best Available Technology - ΒΑΤ) στην
παραγωγική διαδικασία. Είναι βέβαια προφανές, ότι σε κάθε περίπτωση θα λαμβάνεται υπόψη το
οικονομικό κόστος των τεχνολογιών αντιρρύπανσης, με βάση το νόμο της οικονομίας, που θέλει το
κόστος του ελέγχου της ρύπανσης να μεταβάλλεται εκθετικά, ανάλογα με το επιθυμητό βαθμό μείωσης
των εκπεμπόμενων ρύπων.
Να σημειωθεί ότι θα υπάρχει πάντα διαφωνία μεταξύ των ειδικών για τα αποδεκτά επίπεδα ρύ­
πανσης, ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι πρέπει να επιλέξουν μεταξύ καταστολής της ρύπανσης και της
εργασίας τους. Όπως είπε ο φιλόσοφος Hegel, εδώ και δύο αιώνες, η τραγωδία δεν βρίσκεται στη
σύγκρουση μεταξύ σωστού και λάθους, αλλά στη σύγκρουση ανάμεσα στο σωστό και το σωστό.
107
ΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΙΝΑΚΕΣ ΟΡΙΩΝ
**»·
¿Μ»
λ*
108
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
Ο Ρ ΙΑ Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η Ρ Ε Σ ΙΩ Ν
Ο Ρ ΙΑ Σ Υ Ν Α Γ Ε Ρ Μ Ο Υ
δ
0
2
(ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Οδηγία 1999/30/ΕΚ της 22ος Απριλίου 1999)
Πρότυπα
Ποιότητας'για Αέρα
Περιβάλλοντος
Περίοδο; αναφοράς.
για» υπολογισμό
Οριακή Τιμή
Ι φ ^ 9 ||
Περιθώριό ανοχής'']
Προθεσμία
συμμόρφωσης προί
την οριακή τιμή
'Ϊ Τ %
0ριαία οριακή η- |
μη για ιην προβιά- |
: αία της ανθρώπινης |
350 μ§Λη των
οποίων δεν ηρέ:πα να σημειώνε­
ται υπέρβαση πε­
ρισσότερης από 24
φορές ανά ημερο: λογιακό έτος·
! ώρα
ογαας
| )$θρβ/ΐΏ' (43|& ί::;
ί κατά την έναρξη.
ί ιαήϋας τη; ταφαύ-
ί σας οδηγίας, μειδιώ
; :|ΐενο:4Λή 1/1 (2003
κάθε 52 μήνες κατά
ίσο ετήσιο ποσοστό,
Γ Ιανουάριου' 2005
·:· ώσκ νυ φΒάύει το
0*’, την 1-5/2005
||
."Τ '
Ημερήσια οριακή τι­
μή για την προσχααία τη; ανθρώπινης
?24 ώρες
"""
' -'-Μ , ψτ. \':·Κ·
ννείβς.
.
125μ?ΠΊ τνιν
.-οποίων δεν πρίν ' "
'.τα να σήμώώνκτβι υπέρβαση «ε: ρισσοτερες από 3
ί ψορέζ ««χ ημερο­
λογιακό έτος
.
ϋ ΐ
Κανένα
1
Γ Ιπνουφ&υ 2005
Ι
■ _____
ώ..ρ . .. .
ΙΒ Κ
3
,ΤΑ ·*?·'
. »-«-Η
.
31
■:
Ημερόλάνιπκά
έτος χειμώνα
(Γ Οκτωβρίου
έώς 3) Μαρτίου)
Οριακή τιμή για
την προστασίά των
ο « »συστημάτων
20μ|έηι5
19ΐΜΜίΜΪΙ
Κανένα
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ \ ΠΗΡΕΣ1ΩΜ (Ορια προειδοποίησης)
ΟΡΙΟ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ : 250 μμ/πι' (τιμή 24 ώμου)
(ΚΥΛ 11824 ΦΕΚ 369/Β/24/9/1993)
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΙΙΣ Υ ΠΗΡΕΣΙΩΝ 0 § Σ /Ν 1 Κ Η Σ : 125 μ«/ι«'<τιμή 24 ώμου)
: 350 μμ/ηι' (τιμή μετρούμενη επί τρεις συνεχείς ώρες)
(Επιτροπή Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (Ορια επιβολής εκτάκτων μέτρων)
ΟΡΙΟ ΣΥ^Νλ Γ Ε Ρ Μ ΙΡ ' Ε.Ε. ·ς^ΙΟμβ/πι1(τιμή μετριιίμΓ'Ιί «ήί τρείς συνεχείς ώρες).
.
·
*
! ‘"ΙΟ ΣΥ \ Ο ί ΡΜΩΥ ΑΘΗΝΩΝ : 300 μ£.'»ι'(τψή 24 ώροώ
ιΚΑ
!*ϊ'Κ 3 ο " ·|! 2 ι ο ιυο-,
ΟΡΙΑ ΥΥ ΝΛΓΕΡΜΟΥ Θ Ε Σ /Μ Κ ΙΙΕ : 450 μ£ ιιι (τιμή μετρούμενη επι τρει:
συνεχείς ώμε;)
ιΙ.πτριιπι, ί
109
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ
νο
2
(ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Οδηγία 1999/30/ΕΚ της 22ας Απριλίου 1999)
Πρότυπα
Ποιότητας για Αέρα
Περιβάλλοντος
Περίοδος αναφοράς
για τον υπολογισμό
του μέσου όρου
Περιθώριο ανοχής
Προθεσμία
συμμόρφωσης προς
την οριακή τιμή
Ι^'ί / '' : ■/
> 50% κατά την
200 ug/m’ ΝΟ,των
έναρξη ισχύος της
οποίων δεν πρέ­
παρούσας οδηγίας,
πει να σημειώνε­
μειούμενο από
ται υπέρβασή πε­
1/1/2001 και κατόπιν
ρισσότερες «πό 18
κάθε 12 μήνες κατά
φορές ανά ημερο­
ίσο ετήσιο ποσοστό,
λογιακό έτος
ώστε να φθάσκι το
0% την 1/1/2010
Γ Ιανουάριου 2010
50% κατά την
έναρξη ισχύος της
παρούσας οδηγίας, ,
μειούμενο από
1/1/2001 και κατόπιν
κάθε 12 μήνες κατά
ίσο ετήσιο ποσοστό,
ώστε να φθάσει το
0% την 1,1/2010
1" Ιανουάριου 2010
Οριακή Τιμή
"
■
1
Ωριαία οριακή τι­
μή για την προστα­
σία της ανθρώπινης
υγείας
1 ι·>ρα
2
Ετήσια οριακή τι­
μή για την προστα­
σία της ανθρώπινης
υγείας
Ημερολογιακό Έτος
40 pg.ni
f
3.
Ετήσια οριακή τιμή
γιατην προστασία'
της βλάστησης
Ο Ρ ΙΑ
.
? ,'ι
:
\ Λ'
Ημερολογιακό Έτος
■
30 μμ'ίτΡ
Κανένα
.19 Ιουλίου 2001
ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Όρια προειδοποίησης)
Ο Ρ ΙΟ Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η ΡΕ Σ ΙΩ Ν ΑΘ Η ΝΩ Ν : 400 μσ/πν (Ω ριαία τιμή)
(ΚΥΑ 11824 ΦΕΚ369/Β/24/9/1993)
Ο Ρ ΙΑ Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η ΡΕ Σ ΙΩ Ν Θ Ε Σ /Μ Κ Η Σ : 250 μ«/πι' (τιμή μετρούμενη επί
τρεις συνεχείς ώρες)
(Επιτροπή Ιίερίφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (Ορια επιβολής εκτάκτων μέτρων)
110
Ο Ρ ΙΑ Κ Ε Σ Τ ΙΜ Ε Σ
Ο Ρ Ι Α Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η Ρ Ε Σ ΙΩ Ν
Ο Ρ ΙΑ Σ Υ Ν Α Γ Ε Ρ Μ Ο Υ
ΡΜ 10
(ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Ο δηγία 1999/30ΕΚ τη ς 22«ς Απριλίου 1999)
Ί Πρότυπα
1Ο^^λλοντο;
Ηοιότητος -σα Λπ ««
Περίοδος αναφοράς
γιαί«ϊν βί»Λ$γ«ϊρ«;
Οριακή Τιμή
! Ιεριθώριο ανοχής
I Ιρο!)·.σμία
συμμόρφωσης προς
την οριακή τιμή
του μι σου όροι»
ΣΤΑΔΙΟ I
1
24ωρη οριακή τιμή
γιατηνϊφοπτοκϊί«
της όνϋρι ,τπ
.24 «»μες...
ΐϊ-αιιί
2
Ετήσια οριακή τιμή
για τηνκριχττασϊα
της ανθρώπινης
50 καί · τ»μ
5·
»'•'«ΐήη ΙΠ>2«Η τη;
«ορούσα; οδηγίας.
! οποίων όεν πρέ­
::[ μειούμενο «βό
πει να αημειώνεται υπέρβαση ®> « ! I.-!'200) και κατόπιν
κάθε 12 μήνες κατά
: οιασότερε: ιιπυ 35
¡-.ο ετήσιο ποσοατό,
ι (¡κιρές ανά ημερ°ώστε να φΟύαα μ ι
1 λογιακό έτος
, 0% την. 1:12005.
20“ ι»κατά την
, ή-αρξη ισχύος της
I Ιαννυαρίου 2005
; παρούσα; οδηγίας,
Ημερολογιακό I :<κ
4 0 μ« τη' Ι'Μ .
• ι.
ή : ■■■■■; ) ;
3μ Κ · · · · · · Ι
μαοΰμενο από
I 1·'20ίιΐ και κατόπιν
' καΐΐί. 12 μήνες κατά
ίσο ετήσια ποσοστό,
ώστε, να φΟάσα τα
0 % τ η ν 1 /© 0 0 5
!' Ιανουάριου 2005
: ΣΤΑΛΙΟ 2
ϊ ϋ
50 . : ·, ·’ Μ τ ·
οποίων
24ωρη οριακή τιμή
για πητψοστααία
24 ώ ρ ε ς :
] ονΙ'ρώ
Ετήσια οριακή τιμή
για την προστασία
τη; ονίί.,,.,πινικ
:αι ι·τ ιρίίαση γ
ρισσότερες από 7 \
φορές ανβ ημεμολογιακό έτος
11.■*'·»α.
|
-
π « να σημειώνε-
ΗμϊίχΛσρακόΈτΒκ
28 ίάΛτι'ΡΜή
Βα νπο-.ο ;·ΐ!ΤΤι.ί βάσει
δεόομ ;νι α και ’«
εινιιι ισοδύναμο με
τι;·» οριακή τιμή
:
το» Σκώ ίσ» 1
Γ Ιανουάριου 2010
50% την 1.1/2005 |
μκιούμενο κατόπιν
κάθε. 12 μήνες κατά
ίσα ετήσιο ποσοστό,
ώστε να φθάσκι το
0% Π|ν I ! 20 Μί
1 Ιανοιίαρΐοα 2010
ι
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Οριο, προειδοποίησης)
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ; 90 μ«Α)' (Μ ίσος ημερήσιος όρος).
Υπέρβαση σε δόο τουλάχιστον Σταθμούς της ίδιας περιοχής. (Κ, Πόλης, Ανβτ. Πόλη, Δ«τ, Πόλη, Ανω πάλη.)
(Επιτροπή Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (Όριο επιβολής εκτόκτων μέτρων)
111
<:ο
Ο Ρ ΙΑ Κ Ε Σ Τ ΙΜ Ε Σ
Ο Ρ ΙΑ Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η Ρ Ε Σ ΙΩ Ν
Ο Ρ ΙΑ Σ Υ Ν Α Γ Ε Ρ Μ Ο Υ
(ΜΟΝΟΞΕΙΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Οδηγία 2000/69/ΕΚ της 22ης Νοεμβρίου 2000)
Πρότυπα
Ποιότητας για Λέρα
Περιβάλλοντος
Οριακή τιμή
για την τφ οα τα σία η γ; α\*ύρώπι\>ης
»γειας
Περιθώριο ανοχής
Προθεσμία
συμμόρφωσης προς
την οριακή τιμή
6 οΐβ/πι ' κατά την
13/12/2000, (ΐειοΰμενο την 1 1 2003
και κατόπιν ανό
δωδεκάμηνο, κατά
2 «ιις/πι , μέχρι μη»
δενισμού του την
Μ -2005
ΓΙανουάριου 2005
Περίοδος αναφοράς
για του- ππολογιομό
τοι> μεαου όρου
Μεγίστη ημερήσια
: Κώμη μέση τιμή
ι κυλιόμενο υκτάωρο)
Οριακή Ττμή
10 ιτιο πι
·4:'ΙΙ '
. Ι|Ιΐ::ΐ&ΐ|/::€ 1
'· ς
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Όρια προειδοποίησης)
Ο Ρ ΙΟ Ε Π 1Φ Υ Α 4Κ ΙΙΣ Υ Π Η ΡΕ ΣΙΩ Ν ΑΘ Η ΝΩ Ν : 20
(ΚΥΑ 11824 ΦΕΚ 3ύ9/Β/24/9/1<»3>
ω^ηΤ (μέση τιμή 8ώροι>)
ΟΡΙ Α Ε Π ΙΦ Υ Λ Α Κ Η Σ Υ Π Η ΡΕ ΣΙΩ Ν Θ ΕΣ/Ν 1Κ Η Σ : 10 πιρ/ιυ’ (μέση τιμή 8ώράι>)
(Επιτροπή Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (Όρια επιβολής εκτάκτων μέτρων)
ΙΙΙΙΙΙΙΙΙιΙΙΒΊΙΙΙ ΜΜ
Ο Ρ Ι Ο ΣΥ Ν Α Γ Ε Ρ Μ Ο Υ Α Θ Η Ν Ω Ν : 25 «¿§/«ι3 (μέση τ ιμ ή 8ώροι>)
(ΚΥΑ 11824 Φ ΕΚ 36« Β/24'9/1993)
.
;■4λ
ϊ'-.'
■1
Ο ΡΙΑ Σ Υ Ν Α Γ Ε Ρ Μ Ο Υ Θ ΕΣ ΝΙΚ Η Σ : 16 οι«/ην (μέση τιμή 8ώ ρου)
(Επιτροκή Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜ ΕΣ
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ
0
6Η
6
(ΒΕΝΖΟΛΙΟ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Οδηγία 2000/69/ΕΚ της 22ης Νοεμβρίου 2000)
■| ■■
Πρότυπα
Ποιότητας για Αέρα
Περιβάλλοντος
Οριακή τιμή
για την προστα­
σία της ανθρώπινης
υγείας
Περίοδος αναφοράς
για τον υπολογισμό
του μέσου όρου
Ημερολογιακό Έτος
# ! #:.·ί
ί ■ :-ί>
Οριακή Τιμή
βΠ1
ί».Λι,»ί|
Πι.ριθι.ιρι. ι «νβχής
■5 μμ ιυ ’ κατά την
! 3/! 2/2000, μειούμενο την 1/1/2006
και κατόπιν ανά
δωδεκάμηνο, κατά
) μβάη’. μέχρι μη1 δενισμού του την
Προβεσμία
συμμόρφωσης προς
την οριακή τιμή
I ” Iανουαριου 2010
1/1/2010
112
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ
Π
*^3
(ΟΖΟΝ)
ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ
(Οδηγία 92/72/ΕΟΚ της 21* Σεπτεμβρίου 1992)
ι
Πρότυπα
Ποιότητας για Αέρα
Περιβάλλοντος
'^
Περίοδος αναφοράς
για τον υπολογισμό
του μέσου όρου
Οριακή Τιμή
,:" : ϊ X^jl·
Περιθώριο ανοχής
Προθεσμία
συμμόρφωσης προς
την οριακή τιμή
4.
-
' ..
1 -■
!
Οριακή τιμή
για την προστα­
σία της ανθρώπινη·;
υγείας
110 pg. ro ' Μέση
τιμή οκτώ διαδο­
χικών μέσων ωρι­
\ αίων τιμών, με
] βάση 8 ωριαίες
τιμές» μεταξύ
0 και 8h, 9 και 16b
I 17 και 2 4 h
!
1
Μεγίστη μέση
τιμή 8ώρου
Ν\ ;
/ · -/'
.....
'
-
2
Ορια
γιατην προστασία
της βλάστησης
ν
. -
.
. Ν -. ί
-i’ =■
.
•
..
'
,
"·■§:<
.· ί
18 μήνες
από την ημερομηνία
έκδοσης της οδηγίας
* .
, ...... -- -
i
21 Μαρτίου 1994
I
-
........
'
: · ....... *....m Μ
.
200 μξ,’τη
[v.S· ■
24 ώρες
65 pg/mJ
U ■ ;»,.ν>>·Λ\'ί
:·1
¡ί<>**Χ·*.;· ’νΛί
Ο-ί *''Ά',λ".
<· , :;Λ
ίνί«*.,>
■'**’'’^¿'>11
1 ώρα
18 μήνες
από την ημερομηνία i
έκδοσης της οδηγίας
«. .1
1
ΓU
21 Μαρτίου 1994
' · - -V
J
ΟΡΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Ορια προειδοποίησης)
Ο ΡΙΟ ΕΠ ΙΦ ΥΛΑΚ Η Σ Ε .Ε .: 180μ^ηι’ (Ω ριαία τιμή)
Ο ΡΙΟ ΕΠ ΙΦ ΥΛΑΚ Η Σ ΥΠ Η ΡΕΣΙΩ Ν ΑΘΗΝΩΝ : 180 μ^ πΓ (Ω ριαία τιμή)
(ΚΥΑ 11824 ΦΕΚ 369/Β/24/9/1993)
Ο ΡΙΑ ΕΠ ΙΦ ΥΛΑΚ Η Σ ΥΠ Η ΡΕΣΙΩ Ν Θ ΕΣ/ΝΙΚ Η Σ : 180 μμ'πι' (τιμή μετρούμενη επί
τρεις συνεχείς ώ ρες)
(Επιτροπή Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (Όρια επιβολής εκτάκτων μέτρων)
113